LUNGZUAN DAIBANG A THENGTA

By ~ Paumuanlal Guite BaBs

KHEN KHATNA

“Umuan, hong pai ou kuanta ding” chi’n ka neu tung apan ka lawmhoih Mawite in hon sap za ka hihman in ka bag lazok in innkong lam ah ka diangkhe ngal hi. Gate ah a lawmnu Chingbawi toh ana om ua, huchi’n ka thum un school lam zuan in ka kizuikhia uhi. Ka lawm tegel lai siam mahmah tuak ua, himahleh kei bel pass hamham khong in ka pangsek a, lawmte lak ah a zum huai thei mahmah. Ka kuhkal luatziak a lohching nimnem khong ka na hisek hi.

Mawite ahihleh kum 14 khong hipan a, ngou kilkelh in a fel mel mahmah a, a sam khong tang zitzet in a etlawm mahmah hi. Huaiziak mah inleng a luck mahmah a, tangval lehkhathon a mu tam mahmah. Himahleh tangval neih a sawmkei a, a lehkhathon teng le hon simsak gige hi. Khosung adia innkuan khosa zou lawi ahi ua, a nu leh pa’n sepna neituak uhi. Sanggam pasal nih nei a, amah a neupan ahihbanah tanu neihsun ahihna toh a sungkuante’n a duat mahmah uhi.

Kei ka hihleh innkuan haksatak a khangkhia ka hi a, ka pa zu dawn mi ahihbanah ka nu toh kinasek ua, ka pi toh leng ka nu kituak hetlou a omden ahihman un haksa ka sa mahmah. Hiai ten ka laisimna hon bahsak zou un ka thei a, inn aom leng ka utlouh ni a tam mahmah. Sanggam numei khat ka nei a, khosak haksat ziak in school ka a khawl a, kei bel pasal zaw deuh chi in hon kaisak hamham uhi. Ka pa’n a loh teng zu a gaisek ahihman in ka u nu mi inn a nasem a kiloh in a lohkhiat sunsunte in kei hong chawm hi.

Pawl sawm zillel ka hi a, haksa ka sa mahmah. Ka theihsiam louh a tam mahmah a huaite Mawite kiang ah ka dong zel hi. A diak in Maths bang chu theihsiam hak salua ka hihman in ka pum byheart a tam mahmah hi, abik in trigonometry chih khong bang chu ka thei vetkei hi. Tuition lah kilazou dek ding dan hilou ahihman in Mawite ka kinepna pen ahimai.Laisiam lawmhoih neih khak hampha ka kisa mahmah hi.

Hunte hong paizel a, pawl sawm exam hun hong tung petmah ta hi. Kei leng lai siamlou ka hihlam kitheilua ka hihman in nikhat in dakkal 4 khong lel ihmutna hun in ka zang hi. Huchilou siah lai simna hun in ka zang tou ngitnget hi. Lawmte khong kei pantuk in pang le uh siamna maizen un chia ka chigusim hi. Huchi’n awl in ka exam uh ka zoukhe khong theita ua, kei bel lohching ding in ka kinem lawmlawm kei hi.

Exam zouta ka hihna ua result suahma kal kilohna ding ka zong a, vangphat huaitak in jugali a kilohna ding ka va mu zenzen hi. Nasem in niteng in ka dam nakleh ka kuan gige a, kiginni chiang a kalkhat nitha hon pe gige ahihman un hon piak zahzah uh ka nu kiang ah ka pesawn zel a, phatuam a sa mahmah uhi. Ken leng nasep nuam ka sa a, chidam huai leng ka sa mahmah hi.

Kha 3 zoh in ka result uh hong suak petmah a, ka kineplouh bang in ka lohching zou kei hi. Ka lawmhoih Mawite ahihleh first division in a pass velvual hi. Laisimna adia ka thapiak toh ka lohsapna ka ngaihtuah khawm chiang in kingaihsiat huai bang ka sa vungvung a, lupna tung ah kei kia in mittui nul in ka om hi. Kei puaknat bangbang mah in ka sanggamnu leh ka nute’n leng a pawna mahmah uh chih ka thei, himahleh loh ding dan aom tuankei. Kholai bang a pawtkhiat ngam ding vual hilou ahihna ah inn ah result suah sawng ka kikhum hi.

Kingaise tak leh lametna himhim leng nei nawnlou phial a ka omlai in nikhat Mawite hong hoh zenzen hi.

“Umuan, tutung chu poi lawtel maw.”

“Poi chih di himai, hilele kei zaw a chik a le laisiam ngeilou mah kahi a ahidi mah in ka koih.”

“Umuan, na lungke kha zenzen de aw. Lungkiatna ding bangmah omlou ahi. Mi pawl sawm tamveipi a fail nung a leng lungke tuanlou nang a a khatveina hipan sam. Banah, leitung a mi lohching a tamzawte ana en lechin laisiam law velvulte hilou a, kuhkalna toh ana pang toutoute ahi uh.”

“Mawi, huai le zaw himah e. Hilele kei zaw a siamlou himhim kahi. School le kai nawnlouh a, kiloh a niteng a kuan mai sawmta ka hi.”

“Zenzen Umuan, huai khong chipah lou e pasal nei vele.”

“Ka pasal zou nawnkei. School kai thak ding le ut nawnlou kahi.”

“Umuan, thilkhat kon dong dia ka dotna hon dawng in aw.”

“Hon dong ve.”

“Na lawmhoih in non sim hia? Non sim leh ka thugen na man ding. Non sim keileh tuni i kithuah tawpni himai.”

“Chiklaipeuh in ka lawmhoih na hi gige a, na hitou den lai ding.”

“Kipahhuai e, ahihleh school kai thak inla theihtawp in hon pang in.”

“Ahimai kei dia leh.”

“Ka kipaklua umuan.”

Ka houlim zoh un hong paisan a, kei leng ka room ah ka lut nawn hi. Ka room ah ka kingaihtuah dedu a, lohsap a haksatdan ka thei semsem hi. A langkhat ah lohsap a haksatdan ka theihna ding leh lohchingte a enhuai leh a nop ding dan khong ka mu semsem a, lohchin nopdan ka theihna dia hiai teng tuak ka hi, maban ah lohching teitei dia tha thak lak ding himai chi’n tha ka kipethak hi. School kai thak a exam ding kuan kia a hahpan hilou a kai kipatchiil apan hahpan ding in ka kisa hi.

Nitaklam in ka pa zukham simsa in hong tung a, hon sam hi.

“Muanpu, hong pai di, nang pa na lawmte pass ua nang fail kon zep di.”

“Pa kei leng lohchin utlaw sam kahi. Hilele i theihna in zou zoulou a.”

“Hon dawng ngamlai maw. Niteng a kiloh a na kuan ding.”

“Pa hehpihtak in kum khat hon enkha lai maive ua, naksem in kong pangthak ding.”

“Kum sawm exam lechin leng fail niteh.”

Zep toh housiat hong thuah zialzial a, ka pa hilhial in hon hichibawl na ka sa mahmah. Ka sanggamnu’n leng hon en ngamlou in a ommun ah a kap mai hi. Kei leng ka khasiat a suak mahmah a, kapkhe kei mahleng ka mittui a luang zungzung hi. Nikhat a dakkal 10 val tham laisim ing a lohsam, kei zaw ka hih theih tawpkhawk a ana pang hisam ing a maw chi’n ka kingaihtuah vungvung hi.

Nitak in ka u nu room ah hong lut a, “bawi, lungke hetken aw. Naksem in hong pang in i nu toh ka kinepna uh omsun na hi. Hiai sum la inla zingchiang in admission va bawlthak in” hon chi a, khasiat bang a suak deuhdeuh hi. Ka u pawtkhiat zoh in a sum ka en a, ka u in haksatak a ava lohkhiat sunsun hia maw, maban ah ka u kipahna ding aom teitei ka sawm ding chi’n ka ngaihtuah hi. Ka mittui hah luan sim ahingei ding a ka sum leh ka lupna bang a kawt zou hial hi.

Zingkhua hong vak tak in kei leng kihahsiang in ka u lah nasem a kuan ahihman in inn na hih theih bangbang hih in ka om hi. Ka mansiang un ann ka ne ua, ann nekzoh in school lam hoh ding in ka kuan nawn hi. Lampi khong, school khong ah hon mu peuh in hon nuihsan uh bang hial in ka thei a, ka zum mahmah. Ka school ua teacher khenkhat bang in “school percentage su hoihlou phet dia hong kaikai ngaikei” khong hon chihsan ua, hon enghou zialzial uhi. Himahleh kingaihsiatna in ka la tuankei, hiai bang a mi simmoh leh kounate thuak zou ding in Pathian kiang ah ka thum zaw zel hi.

Admission ka bawlthak zoh in nasem a kikuan tuanlou chi’n Mawite-te innlam ka manoh hi. Mawite a nu toh kia ana om a kei leng ka va lutsuakpah hi.

“UMuan, hong lut ou non pawt zenzen a, koilam pha e.”

“Kei maw school va pha hon baang ka hi.”

“Aw a hoih e, admission na va bawlthei na maw.”

“Hi bawlthei mah ing e.”

“Chikchia kai di?”

“Zingchia pat kai ngal ding tua zillelte zom ding.”

“Aw a hoihlaw vele maw.”

“Hoih chih di hiphot.”

Ka kihoulai un Mawite nu’n honna pautuh a,

“Muan, nang hon lohsam sese chin a nak poilua eive maw. Mawite a lawm ding om nawnlou dia chimlaw di ahi.”

“Eivoi poi lawtel, nikhat a dakkal 4 khong lel ihmu a hun dang teng laisimna a zang bei zaw hi inga, ka siamkei law deuh a le hi.”

“Kare lawmlawm nak kuhkalna mahmah chia maw. Na kuhkalna gah lou teitei ding nahi. Lungke hetlou in hon pangtou in aw Muan.”

“Hitham e, kei leng hahpan semsem ka sawm ahi.”

“I khua ua lah pawl sawm le khat zilna omlou a Mawite leng Lamka lam a kaisak ka sawm uh ahi.”

“Ei mahve maw. Koi lak a na kaisak dek uale?”

“Kigenthei nailou zingchia a pa toh Lamka lam zinsuk le uh huaichia kitheipan inteh.”

Mawite in leng ka kihouna uh honna dawng a,

“Ash, Umuan, pass lechin college khat a kikaikhawm leh hoih di hia, tua meltheihlouh hon lak a va kai ding ka linlua.”

“Mawi hilou e, na lawm ding hon ompah ding ahi. Va kai hial lechin nop na va salaw dia innlam pai ding le non ut nawnkei phing di e.”

“Haha, hon kitaikhe maimah diam maw.”

Nuamtak in ka houlim ua, denlam a mi hon enghouna teng khong bang ka phawkpha nawnkei zawzen hi. Bangtan hiam ka tut zoh in innlam ah ka paisuk hi. Inn ka tun in ka pi toh ka nu kia ana om ua, ken leng hih ding omlaw lou ahihna toh ka laibu luite lemfel in ka uniform khong ka sawpsiang thak hi. Huai teng ka hihzoh in ka room ah ka lut a, khukdin kawm in Pathian kiang ah ka maban siamsinna ding ah ka lamzan theihna ding in thumna ka nei hi.

Sun hunte zang zou in nitak hong hi nawnta hi. Ngeina bang in ka nu leh pa hong kina nawn ua, ka lupna apan ka na ngaingai a, ka lung a kham mahmah. Hih theih lah omlou ahihna ah a kituah theihna ding un a guk in ka na thumthum mai a, ka hun awl tamzaw in innkuan kituah theihna ding ka ngaihtuah den hi. Mi innkuan kituaktak a omte enhuai ka sa mahmah a, kou leng nikhat tei huchibang a ka om theih ngei uh ka lamen hi.

Lupna tung a ka kingaihtuah nilouh a, a khenchiang in Mawite bang ka ngaihtha a suak thepthup hi. Lamka lam a hong omsan ding bang ka ngaihtuah chiang in haksa ka sa gu mahmah, lah a lou theilou hizel. Hong bawldan khong ka ngaihtuah zel a, hon ngai hiding bang in ka kinem a, himahleh itna thu va gen mawk leng denchia lawm ngaih maimai a hon ngai bang ana hileh zum huai lawtel ding chih khong ka ngaihtuah khemkhem hi. Himahleh Lamka lam a a paima ngei a khatvei gen himhim ding chih chu ka sawm hi.

Theihlouh kal in ka na ihmu kha a, zing baihtak in ka thou hi. Damtheihna di’n walking ka va pai a, inn ka tun in tui khong tawi in inn ka zut hi. Ka u zingkuan gige ahihna ah ama sep ding tang teng ken ka sem gige hi. Ka man un ann ka ne ua, ann nekzoh phet in school kai ding in ka kisa hi. School kai ding a ka kisak ka pa’n hong mu a, hong en gualgual hi. Kei leng a theilou bang aom in school lam manoh in ka kuan khia hi.

School ka tun in mi ana tam naikei a, ka tutna ding leng ka va theikei hi. Ana kaisate’n lah repeaters khong chi in hon nuihsan zomah ua, kai pat ni ahihtoh a nop hetkei hi. A tawp in pasal khat in hong sam a akiang ah hon tusak hi. Huai pasalpa ahihleh ka khopamte uh kou khua a school kai a hong om, amah leng innkuan haksatak apan khangkhia ahi a, mi hehpihna hau mahmah ahi. Kei leng ka kai patni apan amah ngen toh ka kithuah ua Lianbawi chi ngen in ka sam a, aman bel Umuan hong chi hi.

School ah mite simmoh leh nuihsanna tampi ka tuah nung in tawpna dak hong ging a, huchi’n innlam zuan in ka pai nainai uhi. Inn tungphet kisilkhia in ka homework khong ka hihpah a, ka hihzoh in tui nawn in innsung ka hahkhia hi. Dam nakleh sianthouna poimoh ngaih ding chi’n ka hih theih bangbang in inn khong hoihtak in ka hahsiang gige a, ka van neihte uh hoihlua hikei mah leh siangthoutak in ka kem gige hi. Innsung hah khong eilawi in numei nna kia dan in i koih nak ua huai ding hi hetlou, hun awl i neih nakleh i innsung kepsiang luat ding ahi midang a hilou a ei a mah ahihchiang in.

Nitaklam ann nezou in ka room ah ka lut ngal a, bible sim a thumna nei masa in laisim ka pan hi. Ka laisim a pai mahmah a, nidang toh teh ding in ka thei baih mahmah hi. Ka thei in paper ka neihsun teng lakhia in maths ka kizil a, ka siam matan ka hih nilouh hi. Paper leng kileizou gige lou ahihna ah pencil in ka kizil a, a pek a dim chiang in ka nulmang in ka zang zel a, pek khat leng sawtpi ka daihsak zou zel hi.

Ka lai tengteng ka etzoh in ka lum nawn a, lupna tung ah bangbang hiam ka ngaihtuah nilouh hi. Mawite in Lamka lam ah hong paisan leh ka lunglen ding dan khong ka ngaihtuah khop a, omna kibanglou ding dinmun a hong om hial leh ana ngai law mahmah man ka hihdan ka muchian semsem hi. Thildang ka ngaihtuahna ah a om thei nawnkei, zankhua in Mawite kia ka ngaihtuah khop kha a, ka lungmuan deuh na ding in a paima a itna thu va gen ding ka tum tinten hi.

Hunte hong paizel a, Mawite zin ding hun hong tung dek petmah hi. Thohtanni a zin ding ahihna ah Pathianni kikhop tawp a kimuhpih teitei sawm in ka va hoh hi. Ka va hoh leh ana om vanglak a, hon muh phet in “Umuan, nong hoh zenzen a ka nak kipah e, ka zinma a k’on muh khaklouh ding laulua kahi” honna chipah somsom a, ken leng “nangsa ken lauzaw hilou di ka maw hong hoh hiveng” nuikawm in ka chitei hi.

“Umuan, zingchia zin ding kihita va vak halh ni” chi’n hon zawn a, ka ut lamtak ahihtoh ka na kipakgu sim hi. Ka kho khung ua mawngpi om hiven huai lam ka manoh ua, mawngpi nuai vot hiauhiau mun ah ka va tu uhi. Ka lungsim hon kam kiukiau pen genkhiak teitei ding chih ka tup ahihbanah a hun leh mun leng lemlua ahihman in gen ding in ka kisa hi.

KHEN NIHNA

Ka aw bang ka la thakthak zawzen a, gen dia ka kisak chiang in a pat ding dan bang ka buai lehlam hi. Damsung adia nungak kia itna thu gen masakna ding pen ahihmawk chiang in ka dip bang a kisai lilit mai hi. Mawite ngaihdan a hikei kha de aw chih peuh lungsim ah hon kilang a, lakloh tak in ka omkha leiluai nilouh hi. Ka omdan tuamlua ahingei dia Mawite in hong en a,

“UMuan, bangchi na hi?”

“Bangchi khollou e Mawi” aw bang a liing pepep zawzen hi.

“Nervous lua khong na bang, haha.”

“Na kiang a i omleh kinervous eivoi.”

“Haha, peuhset mahmah, nidang a ka kiang a omkha ngeilou na bang.”

“Hichidan in eigel kia i omkha mawkkei aw.”

“Kilepna di zongzong kei di, a ziak hon hilh aw.”

“Hmmm, ka ngaihtuahna a paisau lua a hi.”

“Huai a paisau pen hon gen gaih di.”

“Haha, selsol eive.”

“Taktak in na gen ut om hia Umuan.”

“Om mah e, i gen ngamkei a hi.”

“Bang e ka kiang a na im di om maw, kenlah bangmah kon im ngeikei a tangval lehkhathon natan hon kisimsak a.”

“Himah e, kon im di omlou. Hilele na zak utlouh genkha ka hih ding ka lau thak a hi.”

“Hon gen aw, ka heh hetkei na di.”

“I maw Mawi, ken na zin ding khong ka ngaihtuah chia pawna lawtel mawk kahi. Zankhua a nang kia hon ngaihtuah den.”

“Kipahhuai na e non phawk a, ken nangsa le hon ngaihtuah zaw tham di kei ngalve.”

“Mawi, k’on ngailua hon chi leng ka chi khial kha diam?”

“Umuan, na taktak ahihleh na chi khial kei ding.”

“Taktak maw, kon ngailua Mawi.”

“Umuan, hon gen hak le honsa lawlam keive. Sawtpi apan ka na kinep, non gen theihna ding lampi khong i honhon chia le hon gen ngeilou chin a ana lungke gawp dek man ivoi.”

“Mawi, kon gen utna zaw sawtta mah e, himahleh ei bangmah i hihlouh dan kitheilua hanga hon gen ngamlou lam kihi ahi. Tuni chu hon gen sawm himhim a hong kuan mah kahi, tuni’n hon genlou hileng i kimuh hun ding theihphak hi nawnlou ding ahihchia maw.”

“Eivoi maw, a huntak a genkha chizaw ni maw.”

“Mawi, Lamka lam khong a tangval melhoih taktak, neizou taktak khong tam di hia ka lung nuam hetlou eive. Huai nang hon deih gige Mangboi toh kaikhawm ding na hih zawkmah utoh.”

“Umuan, lungkham zenzen koh. Kei mi hi zelzulte hilou ka hi. Nang na ginom lai sung teng ginom ding in ka hon chiam.”

“Ka kipak e leh.”

Mawngpi kung nuai ah hun nuam leh kipahhuaitak ka zatkhawm zoh un ni leng niamta ahihna toh innlam ka zuan phot uhi. Mawite-te inn ah leng bang nawn tuanlou in ka innlam uh ka zuan suak hi. Inn ka tung a, bench ah ka u ana tu in ana kap hi. Lamdang ka sa mahmah a, va kan pah ding lah nop ka sa kei hi. Ka pa ahihleh heh meltak in tutna khat a tu a, honna en gemgam hi. Ka pa’n ka u vua hi ding in ka koih a, ka u ka hehpih mahmah hi.

Bangtan hiam bangmah theilou a ka om nung in ka pa pawtkhia a, huai hunlem a la in ka u kiang ah thil omdan ka dong hi. Ka u in “bawi, i pa’n i nu vua a i pute kiang a pai dia sawl” hon chi a, ka kiguih hial hi. Kipaktak a inn pai zaw hi inga lungkhamna in hon tuam ngal hi. Loh ding dan ka thei tuankei. Ka pute innlam ah a pai leng ka lung a nuamkei, ka pu (ka nu sanggampa) zi in ka nu simmoh theilua ahihdan haihlou ka hihman in ka nu ka hehpihna a lian deuhdeuh. Loh ngaihna thei tuanlou ka hihman in ka room ah ka lut a Pathian kiang ah ka thum hi.

Ka mittui hahluan sim ahiding a, ka mit bang a bawksim zou hi. Huchia ka utoh khasetak a ka omlai un ka pa khamsa in hong tung a, “Nou unau misi nei umaw ba kap uh e, hon zep beh ding kahi aw” chih toh chiangpum khat a la a, ka unau un hon zep ekek hi. “Na unau un na nu va zuive ua uttak na hih ua leh” chi’n hon hankhum nilouh hi. Ka u hehpih ka hihman in a zep khak di chiang in ka kidoh zel a, ka thuaknak sim mahmah hi.

Ka u toh ka room tuak ua ka pai ua, ka kap nilouh uhi. Pathian kiang ah ka thum a, ka pa adi’n ngaihdam ka ngetsak a, a kibawl theihna ding in mittui luang zungzung in ka thum nilouh hi. Nitaklam khomui kuan in ka kihahsiang ua, ann khong ne in ann nezou phet ka room ua ka ki-om vek nawn uhi. Ken ahihleh laisiam ut ka hihman in ka kizepna na sim mahleh lai ka sim nilouh a, ka simzoh in ka lum ngal hi.

Lum mah leng ka ihmu theikei. Langkhat ka ngaihtuah chiang in kipahna in ka nuizel a, langkhat lam ka ngaihtuah chiang in khasiatna mittui ka nul zel hi. A chang in vangsia ka kisa mahmah a, leitung ah ana pianglou himaileng ka chih ton hun a tam mahmah. Ka zawn ua leh leng ka nu leh pa bek kituak hile uh uthuai ka sa vungvung mai hi. Langkhat a hichitel a innkuan hoihlou a khangkhia penpen Mawite in honna deih lamdang bang ka sa a, kipahna in ka dim zel hi.

Zingkal ka thohphet in ka pa kiang ah ka va pai a, “Pa aw, i innsung uh siampha thak ni. Nang ka pa in ma hon kai lechin kou hon zui ding sa vek kahi uh. Innsung ah Pathian tengsakta ni. A hoih bukim omkei hang, i vek un i hinkhua uh siamthak ni” chi’n mittui luangzen in ka va ngen ngutngut a, ka pa’n kam khat leng hon dawngkei mahleh kingaihtuah dedu ahi chih ka muh theih man in kipahhuai ka sa mahmah veve hi.

Ka pa ka houpih zoh in innsung na teng ka sempah a, ka nu omlou ahihzawk mah toh ann huan toh innzut, puansawp ka thuah vek mai a ngai a, ka buai mahmah hi. Buaitak a ka om khawng ka pa’n honna enen hi’n ka thei a, ka thugen tungtawn a kingaihtuahna thak khat hon neih ka lamen mahmah hi. Ka hih ding bangkim ka hihzoh in ann ka thuk a, ann ka ne uhi. Ann ka nekzoh un kuang hem mengmeng in school kai ding in ka kisapah hi. Ka man tak in nidang a ka hih ngei hetlouh ka pa kiang ah ka va pai a, “Pa school ka va kai dia, lungnuamtak in ana om in aw” ka va chih leh ka pa leng kipaksim ahidia hon nuihsan a, huchi’n ken leng ka kuansan hi.

School kai leng nop ka sa nawn panpan hi. Hon engbawl leh simmoh taka hong hou ding leng a tawm mahmah ta. Banah lai hahsim mahmah ka hihna ah nidang toh teh ding in lai leng ka siam thei mahmah ta a, huai in ka heutute uh a kipaksak mahmah a, ka heutute kipahna in kei ah lunglut semna tha hon guan mahmah hi. School kai ka tawp un inn ah ka paisuak a, nasep ngeina teng mah sem in ka buai mahmah nawn hi.

Nitaklam deuh in ka pa khamsa in hong pai nawn hi. Ka thugen in na semzou nailou chu ahiphot. Himahleh lungke lou in pangle lohchin hun omna ve chi’n thathak ka kiguan hi. Ka pa hong tun phet in “Pa, na kihahkhiatna ding tui ka na bawl ahi, va kihahkhia inla huaizoh chia tawldam in” chi’n kamdam tak in ka gen hi. Ka gen bang ngei in a va kihahkhia a, huaikawm in hon houpih a “bawi, ka khamlaw kha” hon chi a, ken leng “pa thil hithei mah hi, bangchituk a kham in asia hial in om lechin leng ken ka pa hong it gige ding kahi” ka chih leh a kipak mahmah a, ka gen beh a “Pa, milak khong a zukham a na va om sang in na duhluat chiang in hon gen inla ken kon va laksak dia inn ah hoihtak in na hih zaw diam?” ka chih leh aman leng “bawi, ken zu dawn na inga innsung a zu kei tel a kuaman a dawn hial ding uh deihlou kahi” hon chi hi. Ken leng “pa innsung hoih na deihdan ka mu a kipak lawtel, innkuan hoih leng i neih theihna ding un i pata in pangkhawm ni aw” ka chihkhum hi. Hon kingaihtuah dedu a huaizoh hichi’n hon chi hi,

“bawi, tulai na omdan hon kikhek kasa.”

“Pa, mihing a kikhek theite mi lohching ahi.”

“Himah e, na omdan hong tuam salua ka hi.”

“Pa, nidang a na thu ka man khaklouhnate tengteng ngaihdam kon ngen a, tuapan na thu hon mangta ding ka hihdan kon hilh. Nidang in ka kam in pa kon ngailua hon chikha ngeikei mahleng tuni in kon chi, Pa kon ngailua.”

“Bawi, ken leng kon ngailua.”

“Pa, niteng a hon thumpih gige kahi aw.”

“Ka kipak e bawi, kei na pa ahi a khial zaw.”

Nidang banglou tak in ka pa toh hoihtak a houlim thei ka hihna ua kipahhuai ka sa mahmah hi. Ka u hon tungtak in ka u kiang a leng thil omdan hilh in ka pa nemtak leh damtak a etkol ding dan ka kikum ua, kipaktak in ka unau un ka om tuak uhi. Nitaklam ann ka nek zoh un ka pi leh ka pa ka sam a, kikhopna ka neihpih hi. Bible a Kristian innkuan hoihte omdan khong ka hih theih bangbang in ka gen a, thumna hun khong ka zang uhi. Ka gintak hetlouhpi in ka pa’n honna nial hetlou a ka thugen khong ana ngaikhe dide a aom man in kipahhuai ka sa lua hi. Pa te bangchituk a hoihlou himahleh zum pih mailou a, tate’n bawl theihna kinei mahmah ahihdan ka mu chian semsem hi.

Kikhopna ka neihzoh un laisim ka kipan ngal hi. Lungnuamtak a laisim chu theih leng a nop tuan mahmah hi’n ka thei. Ka laisim zoh in ka lumpah a, lupna tung ah innkuan bawlhoih ding dan leh Mawite thu khong ngaihtuah in ka hak nilouh hi. Mawite bang dinmun in aom de aw, hon phawkkha mah diam aw chih khong ngaihtuah in ka buai mahmah hi. Ama kiang ale ka gensa bang in Mangboi toh kaikhawm, vengkhat a va khosa khawm ding uh ahihzawk mah toh ka lung chu a nuam khol hetkei, himahleh ama hon gen dan in hi zelzul mi hilou ahihna ah lungmuanna khat bel ka nei veve hi.

Zan ihmu thei mahmah lou nilouh ka hihna ah ka thoukhe thak a, Mawite laithon ding gelh di’n ka hon kisata hi. Gelh ding dan bang ka buaisim mahmah a, thumvei ka gelh khit tan inleng ka sim thak chiang a fuh sa zoulou in ka botkek zel a, a tawptawp inchu hiai dan in ka gelhkhe thei khong hi.

Itpen leh ngaihpen Mawite,

Dam a na om ngei lamen in hiai laithon ka hon khak hi. Hehpih in honna simsuaksak teitei in aw.

Na paini apan in kei kia in ka lungleng thei mahmah a, kon ngaihna a nini a puang hial in ka thei hi. Ka kingaihtuah zel a, a kallak bang in a sia kipia in kingaihsiat vungvung hun khong a om zel hi.

Mawi, na heina mun ah singdang palzaw za in a tam zong in kei lelliang adi’n na ginomna ana suahzel in aw.

Siamsin laituak i hihna ah ki-it in kingai mahle hang i ki-itna in i siamsinna hih buaisak lou in hahpan semna in zang zel ni aw. Hon ngailua kahi Mawi. A kallak bek in thaikawi tongdam kikhak tuah zel ni aw. Non thukkik ngei ka lamen.

Laipia,

Nang a,

Muanpu

Dakbawm ah hoihtak in ka thun a, zingkal chia Lamka lam pai dingte va khak ding ka sawm a, huchi’n ka ihmuta hi. Zing ka thohphet in tui tawi a ka kuan kawm in ka laithon ka va khak a, amah mah in honna piaksak ding in ka ngen hi. Ka piak zoh in tuitawi in inn ka pai a, ka zing nasep ngei teng mah ka sem nawn hi.

Hunte pai zungzung mahleh ka laithon khak apan kal nihna tan inleng dawnna bangmah ka mu kei a, lungbuaitak in ka omden hi. Midang hon ngaihsan houh eide aw chih khong ngaihtuah in kei leh kei bang a sia ka kipenak hi. Huchibang a lungnuam hetlou a ka omnung a kal thumna in ka khote khat un ka laithon ding honpia a, Mawite apan ahih thei ka hihman in ka kipak mahmah a, sim leng sim ngam pah zawzen lou in nitak chiang a sim ding in ka kem hoih hi.

KHEN THUMNA

Mawite laithon ka sakhau a ka kuah ahi a, kipahpih ten chu ka hi ding ka va khoihden mai hi. A sim ding kal ngaklahna ngen in ka dim, himahleh sim ding bang ka ngamkei zel sim hi. Sunkhua hun ka zat bei nung in nitaklam ann ka ne ua, ka nekzoh un ka room ah lut in ka laithon ka lakhia a, a dakbawm bang ka zut hauhau masa phot zawzen hi. A tawp in ka hong a, ka sim hi.

Itpen Umuan,

Na laithon ka na mu a kipahthu ka hon gen masa ahi.

Kei leng ka omna lam ah ka lungleng thei mahmah a, nang ngaihtuah a ka ihmut louh ni leng a tam mahmah hi. Nang adia ana ginom gige ka hihdan a thak in k’on hilh nawn hi umuan. Nang leng na omna mun peuh ah kei di’n khuambang na kipden in aw.

Na hon gen bang in i kal thu ziak in i laisimna bahsak zenzen kei ni maw. Nang leng lai hoihtak in hong sim inla nikhat tei officer hi ding in hon kisa teitei in aw. Non it taktak leh lai na hah sim semsem ding ahi aw Umuan. Kon ngailua.

Laikhak,

Nang hon it,

Mawite

Ka simzoh in nui heuhau kawm in lupna tung ah ka lumsuk a, ka sim thakthak zawzen hi. Mawite hon laikhak in ka laisim utna hon behlap tuan mahmah a, officer khat a pan ngeingei ding chih ka tum tinten a, huai na dia kei lam apan tha piak a ngai zahzah pe ding in ka kiman hi. Mawite in ahihleh hong it kia hilou in hon deihsak mahmah a, school ka kaikhawm lai unleng lai theilou a ka din chiang bang inleng hon en ngam ngeikei a, ka lohsap chiang inleng ana pawna thei mahmah hi.

Laithon bangzah vei hiam ka sim zoh nung in laisim ka kipan ngal a, lunglut tak in ka sim charchar hi. Ka sim dia ka gel teng ka theihkhit vek nung in bangtan hiam maths ka khuat nawn a, huaizoh in ka lum hi. Ka lupkawm in Mawite ka ngaihtuah nilouh a, hon laithon piak bang ka vel thakthak lai hi. Ka lung a nuam in ka kipak mahmah a, Mawite ka itna leh ngaihna a lian in a khang semsem hi. Hichibang a mi ngaihtheih hial ding inleng ka na koihkha ngeikei hi.

Zingkal baihtak in ka thou nawn a, kihahsiang in ka kihihhalh hi. Huaizoh in tui khawng nawn in inn na ka sem nawn a, ka hih ding teng ka hih zoh in ann leng nek hun manta ahihman in ann ka thuk ngal hi. Ann ka ne ua, ka nek zoh un school kai ding in ka kisa nawn pah hi. Kum kim exam ding naih mahmah ta ahihna toh nikhat kai louh lel ding leng ka utkei a, ka damlouh khak ding bang ka lau mahmah hi.

School kai ka tawp un inn ka paisuak nawn ngal a, ka niteng nasep ngei teng ka sem nawn hi. Ka nasep kawmkawm in ka pa toh ka houlim thei ua, nuam ka sa mahmah hi. Hih ding tengteng ka hih zoh vek in ann ka thuk nawn a, ka nekzoh un common room ah tawldam kawm in ka tu ua, ka pa toh bangbang hiam khong kikum in kipaktak in ka om uhi.

Ka u toh pangkhawm a ka panlakna uh kha khat val bang a hita a, a tung in lungkiat huai sim in kilang mahleh awl in ka lohching mahmah ua, ka pa’n leng a zu dawn hon tawpsan theita ahihman in ka kipak mahmah uhi. Banah ka pi ngei leng a phunphun zak ding a om nawnkei a, nidang a zumtak leh noploutak a innsung a ki-omden himahleh tu chiang inbel inn aom nuam kisa mahmah ta hi.

Nitak tung in ka pa’n hong sam a, “Muan, bangteng hileh kei khelhna vek ahi chih ka haihkei a, hon kisa unla na u toh na pi toh i vek un na nu sam ding in va kuan ni” hon chi a, ka zak ut gige zakha ka hihman in ka kipak petmah. Ka u toh kintak in ka kisa ua, ka manphet un ka vek un ka pute innlam zuan in ka kuankhia uhi.

Ka pute inn ka tung ua, ka nu’n honna muhphet in kapkawm in ka unau un honna kawi hi. Ka pute leng ana omvek ua, ka pa a tutna apan dingtou in hiai bang in hon gen hi.

“Tuni in hiai ka sungte innsung a ding tak nawnlou pa himahleng tate hoihna leh noute siamna ziak a ding thei a ka om man in kipahhuai ka sa mahmah hi. Hun paisate ah Muanpu nu ka na hih lungkham den a, ka theihlouh a khitui tampi ana nul nung in inn apan kon nohkhe zomah hi. Zu leh sa lah niteng a ka poimohpen bang tuk a ngai in hinkhua setak ka na zang den hi.

Himahleh Pathian lemgel a hidia ka tapa leh tanute thumna gah leh felnate ziak un ka hinkhua nakpitak in ka khek thei a, tu in zu leh sa bangmah leng buaipih nawnlou in innkuan kikhopna khong nei thei gige in ka omta ua, kipahhuai ka sa mahmah hi.

Huai ahihna toh tunitak kon hohna san tak uh ahihleh a pu leh pite leh Muanpu nu’n na hon ngaihdamna uh ngen dia hong pai kahi ua, na hon ngaihdam zoh ua leh a nu’n hon zuikik ngal mai leh chih ngen kawm ka hi uh” chi’n a thugen hong zou hi.

Ka pu inleng thugenna hong nei a, ka pa ngaidam ahihdan leh maban ah innkuan kituak leh nuamsatak a ka om uh hon deihsak thu hon khak a, huaizoh in bangbang hiam khong gen in ka houlim ua, singpi khawng ka dawnkhawm uhi. Hun nuam leh kipahhuai tak ka zatzoh nung un ka nu leng a vante hong kisa in huchi’n a man tak in ka pute toh mangpha kikhak in innlam zuan in ka pai uhi.

Inn ka tun phet un ka pa’n kikhopna hon neihpih a, ka nu toh hun zat kikhel in kipahna mittui toh nitak hun nuamtak in ka zang uhi. Nidang a ka nu leh pa a vualzou ding kituh gige ahi ua, himahleh tu nitak chiah inchu a moh zaw ding hon kituh thei uh ahihna ua kipahhuai ka sa diak a, ka pi bang inleng a hun paisa a ka nu ana bawldan khong a kisik thu gen in ngaihdam ngen a, ka nu’n leng amah fel zohlouh man ahihdan gen in nitak hun mittui toh kipaktak in ka zang uhi.

Hun ka zat zoh un laisim ut ka hihman in ka room ah ka lut a, laisim ka patma in Pathian kiang ah kipahthu genna hun hoihtak in ka zang masa hi. Thumna ka neihzoh phet in laisim ka kipanpah a, kipat hak leh lup hak ahimai. Ka laisim dia ka gelsa teng ka simzoh in dak 12:00 bang ana pelta a, kei leng ka lum in ka ihmu ngal hi.

Hun tuibang a luang zungzung ahihna ah ka exam uh leng ka zou theita ua, suty nei ka hi nawn uhi. Nidang bang in kiloh in ka kuan gige a, ka muh teng ka nu leh pa ka pe zel hi. Ka pa’n leng a khaloh zu man a zang nawnlou ahihna ah ka khosak uh leng a changkang zaw deuhta a, inn leh lou leng ka puah zou deuhta uhi. Ka nu leh ka pi chihlouh nasem a kuan gige ka hihna ua nekding leh silhding in ka buai nawnkei phot uhi.

Ka exam result uh hong suak a, kuamah lamet hetlouhpi in khatna in ka pang velvual a, ka innkuan un ka kipak mahmah uhi. A diak in hong chawmtu ka u kipak diak hi’n ka thei. Ka pa’n kipah etsakna in ka aktal khoi lak ua a lian penpen in hong lopsak a, ka kipak mahmah hi. Ka itpen Mawite in thei hileh hon nak kipahpih mah ding chih khong ngaihtuah in a theih kal bang ka ngaklah mahmah hi.

Kipak leh lungnuamtak a ka omlai in nikhat Mawite apan laithon ka mu nawn a, ka result bang ana thei a hon kipahpih lua hingei ding chi’n ken leng nitak chia sim ding in ka kem hoih phot hi. Sim ding kal ngaklah in ka koihna mun bang ka va vel thithe sek hi. Nitaklam hunte zang zou in khua hong mial nawnta a, vanlai a khapi hoihtak a tang singseng en in ka lung bang a leng mahmah hi. Khapi en a bangbang hiam ka ngaihtuah zoh in ka laithon lakhia in ka sim hi.

Umuan,

Dam a na om gingta in hiai lai ka hon khak hi.

Ka omna lam uh anuam a lawm leng ka hau mahmah ta hi. Ka lawmte uh khat in hon ngai mahmah ahihman in hehpihhuai ka sa a, ka itna ka na pe mai hi. Ngaihsiat in a na ngai kenla, kei ziak inleng ana lungleng ken aw. Nang leng kei sang a hoihzaw na hon muh ngei ka lamen.

Damni, mangpha.

Mawite

Ka laithon sim ka gintak ana bang kei lua a, ka lungtang a na mahmah. Zan khong a kipaktak a ka omlai khong ka ngaihtuah vungvung. Lupna tung ah ka lumsuk a, lah ka om thei tuankei. A tawp in lohngaihna theilou in Mawite toh ginomna thuchiam ka bawlna mun uh mawngpi nuai ah kei kia in khavak en kawm in ka tu a, singnah teng inleng ka lunggim hon theihpih bang in vul ningniang geuh un ka mu hial hi. A gal apan in tape record a laa kiplay ka ngai a, ka lungzuan hon puangsak semsem.

Sumbang hon nial mah lechin ngaih,

Itna mittui luang kawm in kong ngen;

Bangmah dang masuan ding ka neilou na siang ah,

Aw kon it, kon itna kia loungal......

Hiai laa ka zak mialmial a kikhah ngaikawm in ka mittui a luang zungzung hi. “Mawi, umuan nang na ginom laisung ka ginom gige ding” chia tong na hon chiam lai ngaihhuai hina maizen e maw, tua lah bangmah lou kal a loupa bang a vul mai. Ka omdan hon mu thei hilechin zaw na hehpihna mit bek a hong en ding hichin a maw. “Mawi, nidang a mizawngpa, innkuan hoihloute himahle ung tua zaw hoihta keive ua, nidang a mi simmoh huaipa hilengle tua zaw lohching toutouta keive” chi’n kei leh kei ka kihou khop hi. Etna lam teng lah mialvek a bang, ngaihtuahna teng lah si khin a bang. Mawite ngaihkhak gimhuai hina maizen e maw.

Mawngpi nuai ah sawtkhop mittui toh hun ka va zat nung in ka dingtou a, ka mittui khong hahsiang in innlam zuan in ka pai hi. Inn ka tun in ka room ah ka lutsuakpah a, a laithon bang ka vel thakthak zawzen hi. Hon khak masak toh ka entuah zel a, thilkhat ka muhsuah khat hong om hi. Huai ahihleh a khutgelh kibang chetlou in ka thei a, huai in hon lungmuan deuh hi’n ka thei. Mawite toh kam kisangtuah a thil omdan tengteng kan khiat a, hong khen taktak ahihleh leng aziak-asan diktak theih utna ka nei hi.

Kum bei ding kuan hong hita a, Mawite apan laithon khat leng ka mu nawnkei. Ken leng khak ka sawm tuankei. Kumtawp examte hoihtak in ka nei thei ua, khosung thawmging leng a ngaih panpanta hi. Mite Krismas lawm ding in a kisanak mahmah ua, van thak lei ding in Lamka lam a kizot huan uhi. Kei leng ka pa’n Lamka hong hoh pih dek ahihna ah ka kithalawp mahmah a, ka hoh ding ni bang uh ka ngaklah mahmah hi.

Ka pa’n hong chiam bang ngei in Lamka zuan ding in ka kisa ua, gamla lou ahihna ah ka tung hak kei uhi. Bazar ah van tuamtuam khong leizou in innlam zuan ding in ka kisa nawn uhi. Bus a ka tuan dek un Mawite ka mu a, himahleh hon laithon khak in ka lungsim luahzaw ahidia et leng ka sawm kei, himahleh kidek zoulou kahi dia ka guk melhkha zel hi. Lamdang sak chitak in kei lam hong en nilouh ahi chih leng ka haihkei himahleh kipasal sak in ka om gemgam hi.

Inn lam tung nawn nung ni bangzah hiam zoh in laidal neukhat naupang khat in hong pia a, ka etleh “Umuan, dak 11:00 in mawngpi nuai ah kimu ni, honna ngakden ding ka hi non pai ma” chih teng kigelh a, Mawite apan ahih thei ngal ka hihman in hoh ding ka diam? Hohlou mai ding ka diam hiai tan a hong bawl nung in chih ngaihtuah in ka buai mahmah. Hoh louh ding lah non pai ma honna ngakden ding chih ahihchia chih omzel, ka lung abuai mahmah. Ngailaw zawzen in kingailou lem neihneih chu ka hi. Lungbuai tak in laithem en kawm in ka table ah ka tu nilouh hi.

KHEN LINA

Sawtkhop kingaihtuah dedu a ka tut nung in bangteng hileh ka va khodak himhim ding chi’n sana ka etleh dak 11:00 ana pelta ahihman in awl in ka kuantou hi. A mun ka tung ma in a gal apan Mawite in kun dide a honna ngak khin ahi chih ka mu a, keileng kinoh zaw deuh in ka paitou hi. A kiang ka tun in ana nuipah a, kei ahihleh ka nui ut vetkei.

“Umuan, bangchi e? Ka tung a lungkim louhna nei maw? Khatvei a Lamka nong hoh ua non et ut hetlouh apan ka lung nuamlou a zan a hong paitou inga tuni a kon sap ngal ahi.”

“Bang lungnop luatna ding aom mah dia, i itpen in midang hon ngaihsan chu.”

“Chimawk eive, Umuan na thugen ka theisiam kei.”

“Hiai sim mah di.”

Ka laithon muh nanung pen ka ensak a, aman leng hoihtak in sim hi. A simzoh in lamdangsak chitak in hon en a,

“Umuan, hiai koi apan lah, bangchidan oi ken hiai bang ka gelhkhak louh.”

“Nang apan lou kei kiang hong tung mawk di maw.”

“UMuan, khatvei le kon khemkha naikei chih na thei. Hiai le kei gelh ahikei, ka handwriting leng a hikei, nangle ka khutgelh na theih hingallou maw.”

Bangmah gen zom thei nawnlou in hon kawi in ka ang ah a kap nilouh hi. Ken leng thukhat ah ama khutgelh bang sa lou simmah ka hihman in ka kihehsakna apan ka kinemsak thak a,

“Mawi, hong en dih.”

“Umuan, bang a?”

“Kenle zaw nang gelh hilou dia ka muanmoh sim mah zaw hi, hileleng midang hichia gelh di om dia koihlou ka hihna ah nang gelh dan a ana pom a khasetak a hinkhua ana zang den kahi.”

“Umuan, tuban ka kam mahmah lou a thil kon gen keh ana gingta nawnken aw.”

“Awle Mawi, k’on itluat ziak a hon hehsan kha dek hizaw kahi, hon ngaidam in aw.”

“Umuan, ngaidam zenzen e.”

Ka ang ah hoihtak in ka pombelh a, a tal ka tawpsak cheuh hi. A sam zutsak hiauhiau in ka itna thu khong ka kuppih a, ka innkuan dinmun uh kikhekdan bang, siamsinna a ka lohchinnate bang ka hilh a a kipak petmah hi. Aman leng hon ngai petmah a, ahitak a Lamka hong pai hun hinaikei mahleh kei ziak a hong pai liauliau ana hi a, kisuanlah huai bang ka sa zawzen hi. Hichibang a kineplouh pi a hun nuamtak a ka zat nawn zoh un ni leng niamta ahihna toh innlam ka zuan ua, nitak hong hoh aw chi ahihna toh ka va bang nawn tuan sese kei a, kou innlam ka zuan suak ngal hi.

Inn ka tung a, sep theih bangbang sem nawn in ka nasep ding teng ka sep zoh in ka kisilkhia a, huchi’n common room ah ka tu tawldam nawn hi. Ka pi, ka nu leh ka pa leng kituak mahmah ta ahihna ua inn om a nuam ka sa mahmah a, a poimoh tenten lou a kholai pawt ding leng ka ut nawnkei. Innkuan a Pathian a masapen a koihchiat a, kituaktak a i hong om chiang azaw i sep leh bawl peuh ah leng lamzang in nuam tuan ka sa mahmah. Pathian theih a theih thoh mailou a a thupiakte i zuih thoh chiang in innsung chidam in innsung chidamna in i ngaihtuahna leh taksa leng chidamsak zou mahmah hi’n ka thei hi.

Nitaklam ann nekzoh phet in Mawite-te innlam a hoh ding in ka kisa hi. Ka man in ka pawttou pah a, innsung ah mi hunkhop om ahihna ua ka lut ngamkei dek hial hi. Ka lut leh Mawite ngai gige laithon bawltawm a hon khak hi dia ka muanmoh uh Mangboi ngei leng ana om a, kichaphou sak tak in bench khat ah a lum zenzan hi. A ki-innteksak zoh khop leh kei adi’n et haksa semsem hi. Mangboi hong tutou in kei hong en a, “nang lawmte leng delhpha zoulou hilou maw, pawtpawt lou in na lai khong na sim kei dia, mi i phakzoh utleh hahtak a pan a pawtpawt louh ding eive, kum bangzah pawl sawm exam sawm e” chi’n simmoh tak in hong na hou heihai a, a lawmte bang a nui zaizai uhi. Mawite leng hehsim ahidia “Umang, nang laisiam na kisa mahmah maithei, laisiamte hilou a kuhkalte eive mi lohching, nang sang a leng hon lohching zaw ding ahi ana en aw” chih khum a, Mangboi inleng “en mah ni, pawl sawm sawt exam pen in chiamteh in hong om inteh” chi’n hon nuihsan ekek nawn uhi. Ka zum toh ka hehtha a suak a, himahleh hiaite ziak a lungke ding hileng tukum inleng pawl sawm ka va zilthak kei ding. Hiai hon hounate uh khatveitei a lehlam a vualzohna a zat teitei ding ka tum hi.

Nuam hetloupi in ka tukha leiluai a, chihleh Mangboi leh a lawmte’n hon paisan pah vanglak ua, ka na kiguk pah mahmah hi. A paikhit phet un Mawite ka kiang ah hong tu a,

“Umuan, Mangboi hon chihna pawna hetken aw. Ka hehtha suak law mahmah. Ka huatna pung deuhdeuh.”

“Mawi, pawna lou e. Kuamah huat louh ding, tangval khong maw na ngaihke le hih gaihgaih lou a nemtak a na khakkhiat ding ahi.”

“Huai le zaw himah e maw, i naupan laitoh huaite le kisiamlou zel aka.”

“Awl a hong siam mai ding nahi.”

Huchia ka houlim lai un Mawite nu leh pa kholai pawt hong tung geih ua, a nu’n hong houpihpah hi.

“Muan, Mawite a omkei leh vang na chia. Lai simsim mai maw. Na school ua khatna a pang hon chi ua hon kipahpih lua kahi.”

“Nu, simsim mai. Kuhkalna lohchinna bulpi chi uh hiven chia ka hun awl tengteng laisimna a zang kahi.”

“Fel mahmah neive. Ahihleh na pa bang leng hoih lawta chi ua bangchidan a hong hichi hoih theih a?”

“Nu, ka unau ua theihtawp a pang ung a, ka pa zukham inn hong tun chia nuihmai leh kampha toh ana vaidawn gige, a kisilna ding bang bawlsak, ka unau ua nitak teng a kikhopna neihpih gige unga ka pa hoihna dia kou mimal a leng thumden, huchia ka hihhih ua leh amah leng hon kingaihtuah thak a awl a hon kibawl thei ahi.”

“Aw, huaidan maw. Nak thupi mahmah uchia. Nang bang ta fel hon neikha na nu leh pa hampha mahmah uh e.”

“Pathian ziak vek hi.”

“Himah e maw, Pathian loungal kinepna ding bangmah omkei.”

Khovel thu toh laisimna vai khong a tuamtuam ka genkhawm nung un zan sawt dekta ahihna toh innlam zuan in ka paisuk san phot hi. Lampi ah pasal bangzah hiam ana ding ua, ka paisuk leh khat in hong hetkha phei a, huaitak in a lawmte’n “eh! nang kiphasak maw?” chih toh hon kivuak huan mawk uhi. Mi 5 vel ahihman un pan ngaihna om tuanlou ahihna ah hon vuak dandan un ka kidoh mai a, a lak ua Mangboi leng a aw in ka thei a, “tuban Mawite toh na kithuah nawnlouh ding uh, kei a ding sa ahi, a nu leh pate’n leng hon deihsak uh ahi, na kithuah uh ka theih nawn ngeingei leh si ta ding na hi” chih toh hon paisan uhi.

Hon khoihna uh a nat sim banah ka naksi khong pawt ahihna ah kintak in innlam ngap dandan in ka zuan a, inn ka tun in ka u leh ka nu’n hoihtak in honna kempah ua, bangmah bel ka chi hialkei. Himahleh ka mai khong bel bawk gawp ahihman in pawtkhiat ngam huai ding a bang kei. Ka kisukkhakna teng tuilum khong a hon dapsak zoh un lupna ah ka lum hi.

Lupna tung ah ka kingaihtuah khop a, a chang in hehtha bang suaksim mahleh kihehsak louh teitei ka tum hi. Aziak bel heh in banghiam ding chileng le Mangboite khong khosung adia a neizoupen ahihna ua miteng in amau thugen la ding ahihlam uh theihsa ahihziak in. A pa bangle a sum nekguk dan miteng in theina a saptuam Upa dia kitelching veve ahihchia ei gentheite adia chu dou ngam vual ding a hikei uhi. Huai theikawm in hih theihsun Mangboi leh a lawmte ading in ka thumsak zaw hi.

Ka ngaihtuahna a paisau mahmah a, Mawite toh ka kimuhtheih nawn ding bang uh leng gen a haksa. Hon that taktak le uleng i luangman honpe lah hetlou di himawk ahihna ua. Ahi a lah Mawite mulou a om ding haksa ka sa mahmah hi. Ka ngaihtuah nilouh a bangteng hileh Mawite-te inn a va hoh nawnlouh phot ding lem ka sa a, pawl sawm sangtak a ka zoh theihna dia inn aom a laisim nilouh phot hoih ka sa zawta hi.

Hunte hong paizel a, Mawite toh ka kimuhlouhna uh a sawt mahmah ta. Nitak chiang khong in ka lungleng theilua ahihman in a innkong tan khong uh ka va phazel a, Mangboi lawi chiak nuanua ka zasek a, a lau hikei mahleng awl in ka kiksan zel hi. Kha bang a hoihvak chiang in lunglen luat man in mawngpi kung nuai ka kimuhsekna mun khong ua kei kia in ka va vakzel a, Mawite omdan bang a ngaihtuah in lungzuan ka va khikhe zel hi.

Sun khat kei kia inn ka omlaitak in ka inn kongkhak uh hong kikiu a, kua eide aw chia ka va hon leh Mangboi leh Mawite hong lut gaih uhi. Lamdang ka sa sim mahmah a, Mawite inlah a huat dan khong gengen i sak leh tua hong pawtpih zel ka theisiam zoukei a, ka om heihuai kha zawzen hi. A tutna ding uh ka pia a, ken ka puansawp lakloh lai ka sawpsan hi. Mawite kia hilezaw hoihtak a ngaihsak a ana kithuahpih ding hi’ng a ka chigu sim hi.

Ka puansawp kawm in ka kingaihtuah kha khop a, Mangboi hon thugen “Mawite kei a hisa ahi, a nu leh pa’n leng hon deihsak uh” a chih khong lungsim ah hong suak vungvung maisam hi. Ka puansawp leng ka phawkpha nawnkei. Huchihlaitak in Mawite in hong sam a ka kiguih zawzen hi.

“Umuan, na nak buai mi le ngaihsak manlou.”

“Mawi, i buailai a eivoi. Na umang toh ana houlim ve ua manpah ding hita ka hi.”

“K’on sawppih diam?”

“Zenzen teh, nang le inn a sawpden na sam vele. A himhim a bangchi zenzen ulah nougel nong kizuilut zenzen ua. Kiten sawm simta a hon chialdek houh na hi uh hiale, haha” chi’n ka chiamnuih a, Mangboi bel kipak kisa in ana nui heuhau mahleh Mawite bel a mel puak a kikhek ngal hi.

“Umuan, hai law kei di.”

“Chimawk a bang haina ding lah.”

“Mi engchih sese ngailou.”

“Engchih himawk di en ana zakha hive hang.”

“Bang e, kua’n bang hon gen lah?”

“A bang zawzen teh i hon chiamnuih hisam e.”

“Na chiamnuih a hikei a riau khat aom.”

Ka puansawp leng zouta ka hihman in a kiang ua ka va tu hi. Mangboi in Mawite ngawng tung khong ah a khut nga phei leulau a, kineisaktak a aom ka muh chiang in kei adi’n et a haksa mahmah. A mai ua haksa satak a om ding lah utlou ka hihman in a paikal bang uh ka ngaklah mahmah. Mawite ka muanmohna a lian semsem a, honna khemden hidi’n ka koih tinten a, a guk in ka pawna mahmah mai hi. Kei leng kitawldam sak in Mangboi lam ka en a,

“Mang, kituak mahmah neive ua.”

“Hia, kipahhuaina e, sawt nawnlou ding ahi, chialsa himai nahi nangle Mawite lawmhoih na hihna toh.”

“Hi thamtham e.”

“Eh, Muan, khatvei nitak a theikhial a kon vuak khak uh hon ngaidam in aw, ken nang Mawite toh ana kingai di honsa inga hehsuak a hon khoihkha ka hi uh, midang nang dan a khoihkha hile ung tampi liau di keive uale.”

“Ngaidam zenzen e, thum le honna thumsak gige kahi.”

Mawite in ka thugen uh lamdang a sa mahmah, Mangboite hon vuak lam tua theipan ahihna toh a mel omdan et in a kipak hetkei chih a kilang chiang mahmah. Mangboi toh ka nih un hon entuah a, thakhat a ding in inn konglam ah a pawtkhia hi.

KHEN NGANA

Mawite a pawtkhiat phet in ka nih un ka delhpawt tuak ua, gate bul ah ka khawlsak uhi. Awl a kamdam a khemkhia in innsung ah ka lutpih uhi.

“Mawi, bangchi phut e?”

“Heh.”

“Bang a na hehna?”

“Umuan, nong houdan na ka sak banah kei ziak leltak a umang in hon vuak mawk ka lung a kim kei.”

“Mawi, a kikhelsa thute ziak in heh in thangpai nawnkei ni.”

“Umuan, umang bangteng hileh ka tawldam ut kuaman hon hih buai se dah unla ka na pai mai ding” chih toh pawtkhiat a thuah nawn a, ken leng bangmah ka gen tuankei, khouh leng ka sawm nawn tuankei. Mangboi in kintak in delhkhia a, kitontou uhi. A nunglam uapan a kitontouh uh ka muh chiang in keilam ah hazatna hong lian mahmah zel. Itna zaw a thikthu sia eive maw ka chilel mai hi.

Ka omdan a lem thei nawnkei, innsung ah ka kivialleh den a, lah ka hihtheih a om tuan kei. Kamdam tak a Mawite khenkhiak zawk mai kei adi’n damna a hipen mai diam chih khong ka ngaihtuah a, lah khen ngam ding vual ka hikei. Kei khen malak ah aman hon khen leng hilou tangval dang toh a kizuih ka muh lel leng pawna lua ka hi zomah. Lupna tung peuh ah ka va lum a lah ka lungsim a tawldam thei tuankei. Bangchih a hoih ding hiam chih leng ka thei zou kei hi.

Nitaklam ann leng ka ne zoukei, ka sungte’n damlou ding sa in hon awlmoh mahmah uh, himahleh kei damdawi a dam ding ka hi zenzen kei. Khua hong mui a lungzuan hon puang semsem, ka lunglen luat chiang a ka tawldamna mawngpi nuai lam a hoh ding in ka kuan khia hi. Lampi a ka pai touh lai in Mawite nu toh ka kituak kha ua, “Muan, pai kiton ni inn ah hong hoh aw, kon dot ut le om ahi” hon chi phut a, dip bang a kisai zou hial. Ken leng thumanna toh a nung ka va zui teisam hi.

A inn ua ka lut a, kuamah ana omkei. Ka lungsim in Mawite a umang toh pawt hi ngeingei ding in koihna khat ka neipah hi. Huchia ngaihtuah dedu a ka om laitak in Mawite nu’n hong houpih a,

“Muan, tusun na lawmnu Mawite toh bang kilohkha uh e, inn hong tung phet lum tutan lumden lai ahi, ann leng ne utlou.”

“Nu, Mangboi toh hong hoh ua ka kichiamnuih ua leh ana thutak lak lawkha ahi.”

“Huchi om thei amahve naupang lai na hih utoh, tu’n leng a room ah va lut inla ann ne dia nang bek in na phot zoh khak leh va phawng in.”

Kei leng phalna mu ka hih toh Mawite room ah ka va lut a, honna mupah hi.

“Umuan, bang hon hih dek zenzen e.”

“Mawi, nang mulou a ki-om zoulou a hong hoh i vele.”

“Umuan, tuni non suk khasiatdan uh.”

“Kei le ka khasiatdan Mawi.”

“Nang bangla na khasiatna.”

“Mawi, kei nungak khat toh demkai aom di, huai nu toh na inn ua hong hoh mawk leng na kipak diam?”

“Umuan, ka theisiam. Kon hohna santak le hon gensak manlou na hih chiang a, UMang muh a hon ngai taktak ka hihdan sulang dia hong hoh kahi, hilele nang amah toh honna gawm bawlpah mawk chin a pawna lua kahi. Banah, kei ziak a ana thuakgawp na hihlam ka theih a haizou phial leng kilawm ahi.”

“Mawi, kon theisiam. Itpen min a thuak ken kipahna a simzaw kahi.”

“Umuan, khatvei hong kawi dih.”

A lupna tung ah ka phongtou a, hoihtak in ka kawibelh hi. Ka kawibelh kawm in ka houpih a,

“Mawi, non ngaih taktak laileh hon thou inla kihihhalh inla, ann khong hoihtak in ne in. Huai na utkei leh kei leng inn ah ka pai ding.”

“Awle umuan, na chih bangbang in ka om ding.”

Kipah etsakna in a muk ka tawpsak cheuh a, huchi’n a lupna apan a khut a lenkawm in awl in ka pawtkhiak pih hi. Amah leng ka gen bang in va kihahsiang a, a kihahsiang zoh in ann hong ne hi. A ann nek lai in Mangboi lawi hong lut nawn ua, nop ka sa hetkei hi. Amau leng hong en gualgual ua, etna ding bang a vang zawzen hi. Mawite inleng a ann nek hon man phet in hong tukhia a, kei kiang awng ahihman in ka kiang ah hong tu hi.

Bangtan hiam a pau zaw sam omlou a ka tut nung un Mawite in “Umuan ka gimlua” chikawm in ka liang ah hong kingaiphei a, a gim a hikei Mangboi engbawl a kinei ahi chih ka haihkei, huaiziak tak in kei adi’n a nuam hetkei. Mangboi inleng et hak honsa mahmah sam hi’n ka thei. Huchia kihou mel omlou a ka om zek nung un Mangboi leh a lawmte’n hon paisan ua, Mawite in khak leng va kha sese lou in a omna apan mangpha a khak hi. A pawtzoh phet un Mawite hon tutang a kei lam hong en in,

“Umuan, k’on ngai taktak, Umang ka ngaikei chih na chiangta hia.”

“Chiang mah ing e, hilele maw Mawi i ngaihkei lele kuamah engbawl hetlouh ding ahi, denchia ei vangsiatna ding hithei ahi.”

“Umuan, huat huailua hiven. Kineizou sak si, kilaisiam sak si, a lawmte’n leng a ngaih uh hikei, a sum hauh man a nitaklam teng a zu a khilai zoh ziak a ngai maimai uh ahi.”

“Mawi huai chih louh di, na umang le ei bangbang a mi hisam ahihna ah a omdan hoihloute a kibawl theihna dia i thumpih ding hizaw ahi.”

“Nang lah mi thuhilh gige mai, ka nu leh pa toh na kibang.”

“Mawi, hon thuhilh ding i neih bang manpha lua hilou maw.”

“Manpha mah e umuan, hilele omkhawm teng a i kithuhilh detchia ninhuai thei ahi.”

“Ka theisiamlua, nu leh pa bang in hon thuhilh dettel uale zaw a kiang ua om bangle uthuai lou zou mai ei mahve.”

“Huai chet ahi ka gen.”

Nuamtak a kithuah a houlim thei nawn banah ka muanmoh gige bangle muanmoh huailou ahihdan theichianta ka hihman in ka lungsim a nop in a zaang tuan mahmah hi. Himahleh a langkhat ah Mangboi dinmun ding a ka kingaihtuah chiang in hehpihhuai ka sa mahmah zel hi. Aman leng kei ngaih bang a Mawite ana ngaisam hi ding hia maw ka chi vungvung hi.

Zan bangle sawt dekta ahihman in ken leng pai ka sawm a, Mawite in hon khou nilouh lai mahleh innkuan kikhopna ka lap louh khak ding lau ka hihman in ka paisan teitei hi. Inn ka tun in ka sungkuante ana omkim ua, kou leng kikhopna ka nei pah uhi. Kikhopna ka neih khit un ka room chiat uh ka zuan ua, kei ahihleh lum pah nailou in lai ka sim phot hi. Kipan hak ka hihman in dak 12:00 tan mahmah ka sim a, ka sim zoh in ka lumsuk ngal hi.

Hun leh nite khawllou a ana paipai ahihna ah pawl sawm exam bang zou in result ngak in ka omta hi. Result ngakkawm in kiloh in niteng in ka kuan zom nawn hi. Mawite lah Lamka lam a om nawn ahihman in pawtna ding leng om tuanlou in nitak chia chimzen in inn ah ka om hi. Kha khat val ka kilohna tengteng ka khol a, a lom a ka pa ka piak leh Lamka lam a deihdeih lei di’n phalna honpe zenzen a, huchi’n kei leng kipaktak in Lamka lam hoh ding in ka kuankhia hi.

Chikmah a kinep phaklouh leh neih khaklouh sum hunkhop toh kei kia a Lamka lam hoh chu a nuam mahmah. Ka van ding bangmah ka leima in neulai a Mawite in sana a deihthu a gen kimangngilh lou ahihchiang in huai ding ka leisak pah a, ka leisak zoh in kei van ding leng en nailou in ka sungkuan teng kim ding van ka lei a, huai val teng in kei a ding ka lei nawn hi. Ka mansiang in Mawite innluahna ah ka va pai hi.

A innluahna ana kikalh zomah a, hehhuai ka sa mahmah. Giah lah hitheilou ding ahihna ah ngak ngaihna ka theikei. A tawp in a sana bawm tung ah “Ka itpen Mawite a ding” chih gelh in a kong vang kal ah ka henlut a, ka paisan hi. Gari pai laplouh khak ding lau ka hihman in station lam zuan in kindeuh in ka paikhe ngal hi. Station ka tun in gari ana kistart ta ahihman in kindeuh in gari sung ah ka lutsuak hi. Awl in gari hong taikhia a, ka tutna apan ka dakkhiat leh Mawite station hoh ahidia ka galmuh a, aman leng hon galmuh in a khut hong vaikhum leplep hi. Kam khat bek ka kihou khaklouh uh poi ka sa mahmah, himahleh a mel muman hamham ka hihman in ka lung a kim veve hi.

Inn tun nung kal khat zoh in ka result uh hong suak a, first division in sangtak in ka zou a, ka kipak petmah uhi. Kou school pumpi a ding in khatna in ka pang zomah a, kei sang inleng ka heutute uh kipak zaw diak hi’n ka thei hi. Ka innkuan un Pathian kiang ah kipahthu genna ka nei ua, neih zoh dandan in ka pa’n sa in hong loppih nawn hi. Khosung a laisiamlou pen a hon gen uh a siampen ka suah hi khosung pumpi inleng hon kipahpih diak ua, kipahpihna a hon sum piakkhawm teng un pawl sawm le khat admission fee ding daihval zoulai hi.

Nikhat maban ding khong ngaihtuah vel a ka omlai in, ka khote uh khat hong pai a, box liansim khat hong pia hi. Ken leng a sung ka hongpah a, ka etleh puannak leh khekol hoihtak khat ana om a, kipahhuai ka sa mahmah. A puante kawm ka vel leh laithon khat ana om ahihman in ka hongpah hi.

Itpen leh ngaihpen Umuan,

Amasa in dam a na om ka gingta hi. Kei leng Pathian venna toh damlel ing.

Kal masa lam a non zin in i kimukha theikei a poi ka sa mahmah hi. Himahleh non itna thilpiak sana ka deihpenpen ka na mu a, kipahthu lungsim teng toh k’on gen hi. Huai banah, na result ka na thei a, ka theih tung in kipaklua in ka kikoukhe kha zawzen hi. Na lohchin ka theihphet in nang adia ka hih theih omsun kipah etsakna in kikhop chiang a nana silh leh teen ding chi’n puan kon khak a, itna toh nonna sansak ngei leng ka lamen hi.

Umuan, nang leng Lamka a nong kai ngaita ding ahihna ah tua chu kimumu theita ding i hihman in kipahhuai ka sa sawnsawn hi. Dam a admission bawl dia non zin theih hunhun in kimu teitei ni aw.

Kon ngailua Umuan.

Nang hon it,

Mawite

Ka simzoh in kipaklua zaw ka hi ding ka omna peuh ah ka nuikha den hi. Mawite laithon leh hon van piakte hoihtak in ka kem a, ka kep zoh in innsung ah sep theihtheih sem in hun ka zang nawn hi. Sun hunte ka zoh un nitaklam ann ka ne uhi. Nitaklam ann nekzoh in chimhuai toh chi’n Mawite nute kiang ah ka va hoh hi. Mi khenkhat dan a anungak kia chih tentun ka utkei a, ka nungaknu sang a leng a nu leh pate hoihbawl zou zaw peuh leng deihsakna kitang ding himai chih ka lungsim ahihman in Mawite omkei mahleh ka va hoh hi. Mawite nu’n honna muh phet in hong samlut pah a,

“Muan, nong hoh zenzen a kipahhuaina e, na lohchinna hon kipahpih lua unga na inn bek ua hon dak ding i chih leh kimankhe thei ngeilou a.”

“Nu, hon dak sese keile uchin leng non kipahpih ding ua ka koihsa ahi, Mawite toh lah hon khentuam hetlou unau bangtuk a hon ngai na hih chiang ua.”

“Eimah ve na neutung uapan kipawlden na hih chiang ua khat bang a hon kingaisuk maidan ahi.”

Houlim nuamtak a ka houlim kimlai un ka u kinohtak in hong tailut a, “Muan hong pai ou” chi’n hon samphut a, bangthu a mahmah de aw chi’n lung nuamlou simpi kawm in innlam kintak in ka zuan ngal hi. (C) Siamsinna leh Vakiangbu