TAWPNA

By ~ Vz Vualnam

Ngeina bang in Lianthang tuh an nekham ofis kuan ding in a kisa a, a tanunu leng skul kai ding in a kisa saam hi. A turkey khoite uh nidang bang loutak in patau tak in a haam kheukhou gouh ua, a phe velvul uhi. A lawinu Nenem in, ‘Tuzing vasate bang chi uh ahi vengvung gouh,’ chi in an peuh a va pia hi. Huchih lai in ziin haat lawlou a hong liing a, a lawinu Nenem laulua in a nau uh pom in innkonglam a delh hi. Inn kong a tun utoh kiton in ziinliing a dai hi. A activa a tawlpawt a, a tanunu a sam a, a innvengte’n inn lam lel hive un, ‘A tu leitung bei kuankuan a nou innlam na hichi kisan uh,’ chia chiamnuih in a kuankhia uhi. Bungmual a Newlane a teng ahi ua, a tanunu Foundation skul a khasuk in aman ofis lam a zuan hi. SBI Lamka branch a manager semlel ahi.

Ofis a tun in a computer a suhing masapen a, huai zoh a phone ah facebook a thai zualzual leh, ‘Massive earthquake may strike northeast any time,’ kichi a thaikhia a, den a ziinling khawng ngaihsun in a patau sim a, himahleh thupilua in a sep kei a, nidang in le kigen munlua, chih bawl in a phone a koihkhia a, a nnasep ding a pan hi. September closing a ding a bikhiahte ngah teitei sawm in a hahpan mahmah hi. 

Theih louh kaal in sunnung a hong himan a, innkong a Niangnu’ dawr a kuva hai di’n a va pawtkhia hi. Kuva hai a laizial a teep khit in a luutnawn a, a phone ah facebook a thai nawn leuleu hi. Huchih laitak in theihsakna a hong gil tultul a, ‘marked safe in Shillong earthquake,’ chih a hong luut tultul hi. Shilong a omte’n a facebook ua ziin hatsim a liing ahihdan a taklatte uh a simsuk daudau a, tuzing a ziinling leh den a a thil simkhakte toh a ngaihsun khawm a, lungnop louhnatak khat a nei a, lah patauhhuai in a koih kei hi. 

Ofis ah a lutnawn a, a dantan tungphet thakhat in ziin a hong liing a, a hatsim mahmah ziak in mi a kikou vengvung ua, taipawt sawm in kong ah a kiphu ekek ua, a puuk elual bang a om uhi. Minute khat vel ding khawng a liing a, a hong dai vengveng hi. Den a mipi taiphawtte innkong ah a nui buabua ua, bangtan hiam a ngak nung un a hong luut nawn uhi. Lianthang leng taikhe dia kisasim lah taikhe ut ngel lou in a pindan kongkhak ah a ding leiluai a, a hong daih tak in a tutna ah lem lou chik in a va tunawn kengkuang hi. 

Lauthawng sim chiat, lah a nasep maban chiat uh sem a dakkal khat bang a om nung un a hong lungmuang thei nawnta uhi. Dak nih bang a hong gingtouta hi.

Huchia tumuang pan chih ding in den a sa haatzawsem a hong kipan nawn a, tutung tuh hatlua ahihman in miteng in pawtna ding a zong chiat ua, a kiphu vengvung uhi. Bank a lah mi a tam mahmah, kongkhak lah neu mahmah, ziinling lah haat mahmah, patau in a mau vengvung uhi. A kiphut vengvung sung un baang khawng a hong khaang a, a kap pawl bang a om uhi. Lianthang bel phaitamlam ah a pawt a, Tedim road manoh a baang leh baang kikaal a a taitouh lai in a nung a ma ah baang chim a pulh tutuk a, amah bel a dengkha hial kei hi. Tedim road a va tung a, mi a tam mahmah hi. Tedim road a tungtou phet chih ding in a ofis uh a chim a, a pawt manlou bangzah hiam a delhkhum hi. Lampi kiang a inn dangte leng a chim zungzung mai hi. Kap leh mauna ngen in khopi sung a thawn hi. Huchih lai in Lianthang in a tanunu skul kai a phawkkhe guih a, lamkiang a gari koih la zok in delhtou ding in a kisa a, himahleh gari leh mihing in lampi a naak khaak luat ziak in a kintat thei kei. 

CTS skul naupangte leng Tedim road lam a hong taitou ahi ua, naupang chihna ding thei lou, kap vengvung in a om ua, a ki-en manzaw ding leng om tuan lou in hamhaihtak in mahni zotnalam chiat ah a tai vengvung uhi. Huchih laitak in Tedim road a hong khaang a, mitphiat kaal lou in suahlam siahsiah Tuitha phaizang lam ah a tolhsuk a, Old bazar tan in a tolh mang khin hi. A huchih chiang in mipite’n mallam a kidelhhuan ua, suktai toh, toutai toh, pheitai toh, a kiphu hehu uhi. 

Lianthang tuh a awng nana ah a kihen a, a tawp in IB road a tungtou hi. Huai ah leng a na thoveng tuan kei a, lampi neu toh lamlai a gari kinusia a dim in a om a, a telh het kei hi. A gari nutsiat a khe a delhtouh bang a ut a, himahleh denchia lampi hong awndeuh khakleh chi in a tai teitei hi. Tipaimukh road a hon mantou a, huai ah leng a ngeingei ana hizel a, inn kichim toh, a kiim a si leh liam toh, kap leh mau in mi a om vengvung uhi. Lampi neuchik a awnzawk deuh ziak in kinzaw deuh in a taithei a, a hat theipen a kikhoh in Foundation skul lam a delh hi. Lamtawn in inn kichim a dim in om a, mite inn kong a lungkham mangbang a dak liailiaite a mitheem in a mutou vuatvuat hi.

Foundation skul a va tuntouh tak in a lauhthawn mah bang in skul tuh a na chim zeizoi a, diphawm tak a a om lai in a lampi lehlampang a a mawltual uah naupang hon omte a mu hi. Kintak in a va tailuut a, a tanunu a va zong hi. Naupang a tamluat man in a muzok kei a, alang-alang ah a kan hi. A heutute uh a muh teng kiang ah a kan a, kuamah a theikha a om kei uh. A mangbang mahmah a, a phone a phawkkhia a, a lawinu call zok ding a chihleh network a om kei zomah lai hi. A zong lailai a, a tawp in a heutute uh khat in a nu’n hong pi ahihdan a hilh a, a hahuai zezen hi. Kintak in innlam a delhtou hi. 

A vengte uh innchim a innkong kho liam leh bai a om pawl toh, mangbang kisa a daak liakliakte a tuaktou a, houpih man ding in a khosa kei. Inn a hong tung a, amau inn bel nidanglai singinn telawi ahihman in bangmah a chi kei vanglak hi. Innsung a luut leh a sungte tutna tung a kipom titte a om a va mu a, amau leng ana muh tak un kiguih zezen in a kipumkawi uhi. ‘K’on phone dek chia lah network om lou a,’ chi’n a lawinu a hong khase zezen hi. Ziin liin lai a a omna chiat ua thil omdan a kigensiak ua, mulkimhuai sa in a chimul uh a thou hi. 

Sawt lou a houlim nung un a veng uah a va khodaak a, inn kisia a tam mahmah a, misi bel a omzen kei hi. A innpaam ua pa Ginte’n a innchim uh a na heem ua, van laktheihte khawng la khia in innkong ah buuk ana bawl ua, a va huh hi. Gen ding pen leng a om kei a, houlimna ding leng vaang mahmah in phunlou-paulou chiat in a hih theihtheih uh ahih uhi. Sawtkuam a om nung in inn a a paiphei nawn hi. 

‘Antang bangzah i nei?’ chi’n Nenem kiah a kan a, Nenem in ip lang ding khawng om lai a hihdan a hilh hi. Antang leisa a i koih poimoh di ahi chi in a car uh a tawlkhia a, antang lei di’n a kuankhia hi. A veng ua dawr kichim khat ana om a, huai ah antang ip khat leh dal leh meh dang tampi a va lei hi. 

Lamka khosung ah misi a tam mahmah a, a si loute leng ten na’ng gina om lou a kongtual kho buuk kai in a om uhi. A kipanpih tuam ding leng a om kei ua, amau leh amau kibuaipih in khosak dingdan a kingaihtuah chiat uhi. Sepaih leh mipi pangkhawm in innchim in a delhkhak om hiam chi in mizonna a nei uhi. A vangkim in a si leh liam a kaikhia uhi. Sepaihte mah in mun tamtak ah puanbuuk kai in inn luah ding nei loute a din giah nang a bawlsak uhi. Damdawiinn toh a thuah ua, a liam puakluut ding a kiphamat in a om hi. 

Lamka zaang kia ahi kei a, Phailam ah houh Lamka’ sang in a huaisezaw hi. Tedim road bang leng Phai leh Lamka kikaal mun tampi ah a khangsia a, tot theih ding ahi kei. Mizoram, Nagaland leh Assam leng a nawkkha vek hi. 

Ni tum ding in a kisa a, leitung tuh a lamdang tuan mahmah hi. Nuihna himhim a om kei a, lungzinna ngen, lungzinna ngen in a dim hi. Misite lah innchih a lenkhop ngaihna om lou ahihman in vengchih in mun lem ah misite khoih khawm in huai ah a lengkhawm ua, namdang, paudang chih om lou in a kigaalkhawm uhi. Nang huaite, kou huaite chihna ding in leitung a lemtang nawn kei. A hing sun teng ki-it a, kilainat a, kihehnep tuh a hihtheih sun uh ahi. Biakinn a tamzaw leng a chim a, hinapi in a hoih lai sang in biakinn naih ut a tamzaw a, azing-azan a thum ding a om hi. Ni dang a kal khat a ni nih lel kikhop lai a leng biakinn kimkhat nangawn dim zou loute tuh biakinn a hong chip hial leh nitak teng phial a thumkhawm a Pathian thu kikum khawm ding mi a kidaih gige hi. 

Kal khat bang a hong liam a, ngeina bang a hinkhua zattheih ahi nawn kei. Zattheih pah ding in leng a lam-ethuai kei. Lampi tamzaw zat theih louh ding khop a a khaansiat ziak in huhna deih bang in a hong pai thei kei a, helicopter in a vangkim a a hong koih ahi lel hi. Dawr teng a kiluh khin a, sum neite’ a di’n leng lei ding a om nawn kei. Solkal a pan huhna a hun a a hong tun kei leh kial-le-taak leh natna hileng tuh maban ahi mai hi. Lianthang in tuh huai mukhol a sawtkhop neek ding ana kaikhawm pah ahi. 

Khakhat bang chingtou ding ahita a, lampi lah zat theih nailouh ahihman in huhna kidaih in a hong tung zou nai tuan kei a, a hong tun chiang in mipi kituh in a kisaat phialphial uhi. Zodawn lam toh kikawmna lampi bang leng a siat ziak in helicopter in neek ding a va khiat toh uhi. Khakhat hon pelh hial chiang in bel lampi leng zattheih di’n hon bawlta ua, neek ding a hong kidaih deuhta hi. Himahleh Nagaland leh Manipur kikawmtuahna lampi bel a chipsiatluat ziak in mawk a bawlzoh ding ahi kei. Vangphathuai tak in Phai lenna phual a se kei a, huai ah lenna in neekding-taakding a hong koihthei a, tasam lou in a omthei hi. 

Khakhat hon pelh hial chiang in mipite’n leng thiltung pomtheihdan khat a hon neitheita ua, kineinasehdan khat a hon nei theita uhi. A hamhaihna ua pan hong khang lou in maban a kitundinna ding naktak in pan hon la uhi. Skul leh office tuamtuamte bel a nawngkai lai mahmah a, skul a tamzaw a kai nai kei lai uhi. 

October kaal tawp ahita a, phalbi kipan nuam kisa in phavang ni lunglenhuai tak in a kaai hiihiai a, khomuikuan khawng in khua a vot hialhialta hi. Hinapi in vuah a hong kipan a, a hahzuk mahmah a, kaal khat bang theu lou phial in a hong chiin hi. Kial leh taak hiai bang lai a louneite’n ngaklah tak a a ngak uh a tuilou buhte uh at hun phialta himahleh vuahtui tamluat ziak a at theih louh in a om a, louneite a patau mahmah uhi. Nitaklam khat nitum kuan meipi a hong san zeezua a, Lianthang tuh khua hong phata ding eive maw chi in a kipakgusim hi. 

Huai zan daakgiat lak vel ahi a, mei a pai nai louh nilouh ziak in phutuan de in a om ua, a nau u bel a ihmuta hi. A turkey khoite uh zanlam a dan in a hong haam nawn kheukhou ua, a lungsim uh a nuam het kei a, lum utsim mah le uh a lum ngam kei ua, a tu ni louh uhi. Dakkal kim khat khawng a haam nung un a hong dai khong ua, a lungsim uh a nuam deuh a, lah patauhna khat nei in a lum ut nai tuan kei uhi. Huchia a tutnalam un dak khat bang a hong gingtou a, lum mai ni, chi in a lum khong uhi. 

Khua a hong vaak a, Lianthang’ upmoh bang in khua a pha a, ni a hong suak singseng hi. Zing an ne dia kisa, Nenem in an a thuuk lai in ziinliing a hong kipan nawn a, kintak in konglam ah a taipawt uhi. Huchia a taipawt uleh a khokhung lam uh, Lanva lui naaklam hileh kilawm ah meikhu vom leiloi lei a pan kizialtou ngoingoi a mu ua, kuapeuh a patau ua, a en kheukhou uhi. Denlam chiang in thil puakging a za ua, suangtum lian pipi tua meikhu lak a pan a hong lengkhe volvol amu uhi. Suangthang in tuh tangkaang (volcano) ahi chih a theipah a, a innvengte kiang ah taikhiat hoih ding ahi chi in, a car a lakhia a, Lamka lam manoh in a taisuk uhi. A vengte uh leng a taitheih dandan in a taisuk uhi. Bungmual leng kheng nai lou chih ding in tua tangkaang in suangkang (lava) a hon phihkhe pan a, a sukkhak nana a kang ziahziah hi. Tua suangkang a hong kiphih saang dedeuh a, khosung bang a hon thehbaan a, innkaang a kipan ngal hi. Mipi patau a langlang ah a kikou vengvung ua, zotna ding lam leng thei lou in a mazawn chiat uah a tai uhi. 

Suangkang a tam deuhdeuh a, khokhunglam a pan a hong luangsuk noinoi hi. Meikhu in ni a liah a, khosung a zeel a, phalbi zingkal meipi ziing mah a bang lenglung hi. Lianthangte innkuan leng haksa tak in Dorcas veng a tungsuk ua, huai chiang in tuh lampi a gari a tamluat ziak in a taang ua, ma a sawnthei kei uhi. Huchia a dinkhawl lai un ziin naakpi in a hong liing nawn a, tua tang kaatna Bungmual khosaklam a Lanva lui a pan lanva lui hon zui suk in lei lianpi thuukpi in a hong khangsuk a, lui kiang a innte tuh tua leikhang sung ah a ke phungphung uhi. Bungmual a tangkang lah dai lou, a leivui phihkhiatte’n Lamka zaang a tuamdim a, sahpipi in a kiphah hi. Suangkang ziak a innkangte phelhmit nadan om lou in ma a hon sawn suk a, a hong khusuk loiloi hi. Mihing toh, gari toh lampi a kibichilh luat ziak in gari a tai nadan leng a om nawn kei a, Lianthangte innkuan leng kum in khe in a hong taisuk uhi. Gouchinkhup veng ah a taisuk ua, Tedim road ah a suakkhia uhi. Manohna dinglam thei lou in a daak ua, mi lah saklam manoh pawl toh, khanglam manoh pawt toh, a tai hehu uhi. Khominthang lam delh le a hoih di, chi in Khominthang lam a hon manoh uhi. 

Khominthang a hong tung ua, Sport complex a mi buu uh ahi chih a za ua, amau leng a va luut uhi. Tuma pek a pan sepaihte’n puanbuuk a kaih uh ahi a, himahleh mipi a kidaih dek kei. Mi ana tam mahmah ua, a inn leh daite bel chimse zek mahleh mawltual lai ah mipi a om depdup uhi. Amau leng kilkhat ah a va kinga uhi. Kawl a phe zozolh a, van a ging domdom hi. Sawt lou a om nung un a tanunu uh a gil a hong kial a, himahleh neek ding bang mah a om kei. Neek ding bang hiam zong a kuankhe dia a kisakleh a kiang uate’n denchia sepaihte’n an hong hawm ding uh ahihdan a hilh ua, amah leng a tu thak hi. Sepaihte’n an a hong hawm pah nguut ua, himahleh mi a tamluat ziak in mipi a kituh ua, hoihtak in leng a hawm thei kei uhi. Lianthangte’n leng tamneem ding khop tuh a tang uhi. 

Huchi’n a om nilouh ua, ni bangtan tungta ahia chih leng a thei kei uh. Lianthang in sana a etleh dak thum bang a na peelta hi. Tangkang thawm leng a daideuhta. Himahleh meikhu leh leivui bel a phihkhe lailai. Nitaklam in sepaihte’n an a hong pe nawn ua, tutung in tuh a kidaih deuhta a, a lungkim chiat un a tang uhi. Innlam lah kiiknadan om in a thei kei ua, mundang belh ding tuan leng thei lou in huai mun a nitak zat mai ding a sawm uhi. Zan a hong sawt a, naupangte bel a ihmuta uhi. Piching leng a ihmu hun khop a om ua, a tamzaw bel ihmu lou in a tu liikliak uhi. 

Huchih lai in khotolam a pan thawm a hong om vengvung a, mipi a hong taitou noinoi uhi. Bangthu hi ding hiam chi in Lianthang a va khodaak a, hong taitoute a dotleh, tui khang, tui khang, chihkaan a dong lou in a taitumsan hi. A innkuante’ kiang ah Lianthang a hong pai a, ‘Tuitha Dam chim ahi di, tuikhang a chi uh. Hilele hiai tantan zaw hon tuum kei leh kilawm,’ chi’n gamtat dingdan theitum lou in a kingaihtuah dedu hi. A va pawt nawn a, a khanglam saupi a va zuisuk a, toslai a a salhsuk leh tui a hong khangngei a, kinsim in a hon tumtou hiaihiai hi. Kintak a hong taitou in tui khang, tui khang, chi’n a kikou a, mipite leng patau in taikhe di’n a kisa duamduam ua, aman leng a innkuante pikhia in a hong taitou leuleu uhi. Ebenezer skul i delh di aw, kichi in a hong taitou uhi. Tui in Vengnuam biakinn chiang a hon tuum a, huai baan a khang nawn kei hi. Suun a ziinliingte’n Dam naktak in khangsak a, huaite ah tui kiphiitkhia a, huchia sawtkuam nung a nang zou lou a kichimzaak in tuitha in Lamkia zaang hon tuumdan ahi. 

Ebenezer skul a va tung ua, huai ah leng mi a dim in a na om zel uhi. Michih amau chiat kibuaipih in a om vengvung ua, amau leng ningkhat a va luah nawn uhi. A saklam uah tangkang, a khanglam uah tuichiim, a lai ah zotna dinglam leng thei lou in zanmial nuai ah lungzing mangbang in a tu niilneel uhi. ‘Bangchidan a hiai teng hong tung mawk a diam maw?’ Nenem in a chi a, ‘Pathian’ thangpaihna hong bua himai in teh maw,’ chi’n a sunzom hi. ‘Pathian thangpai hikei ve’n chin lei thangpai hizona ve. I gam uh Eurasia leh Indo-australia leiphekte (tectonic plate) kigamgiitna geih a omkha a, tua leipheek kiphutuahte’n Himalaya tangte leh tua i genna Zogam a taangte leng a bawl hi. Huchia kum sang tampi kiphutuah, koihiam a leipheek kikam kiingkiangte thakhat a kisai ahi ding, huai in ziinling nakpi tak omsak a, tangkangte piangsak ahi,’ chi in a gintakdan a hilh hi. 

Zingkal hong hileh bang hih di? Koilam manoh di? Chihkhawng ngaihtuahna in a lungsim uh a tawlsak mahmah a, ihmut theihna ding ahi kei. Ni dang a a hitheipente hi in a hithei loupente hitaleh, huai nitak in tuh lungngaihna a kikim chiat in a tang uhi. Migentheite bel lungngaih kingeinaseh kha ding ua, himahleh nidang a hithei kisa a, hau kisate tuh hiai nitak na nana in lungkhamna a niang kholdiak ding uhi.

Khaile kuapeuh in hiai tuh tangthu phuahtawm maimai ahi chih i thei a, a tak a hong tung ding in leng i koih kei. Himahleh mihingte’n i hinkhua chiat ah hichi bang a a tawpna hileh kilawm hial khop a ni haksa, hun haksa, dinmun haksa i tuah hun a om chiat hi. Khente’ a di’n it leh ngaih toh kikhenna, khente’ a di’n sihna, khente’ a di’n khamtheih-guihtheih a innsung nawnkaina, khente’ a di’n dinmun kisiatna, leh a dangdang. A si leh mangte lak ah telkhazaw mai le chih i lunggulh leng ahi kha ding. Himahleh i thuak mualsuah zohleh zingsang hong tung ding a, hong tung zel ding a, hong tung zel ding hi. Huai hun chiang in i hun leh nite bel nidang a bang nawn kei ding. Himahleh i hintouh zel kiphamoh a, manphatak a hintouh zeldan leng i kizil kiphamoh hi.

A himhim in kuateng in na inn khawng uh insurance na bawl ua?


© Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA