"SAHEI SINGLEEK A AKAI NAILOUHLAI IN"
~Vz Vualnam
Saheite
leilak a apou hunlai uh ana om a, pheisamte’n phei kopkim a aneihlai
hun uh a om hi. Huai hunlai tuh dawi leh kaute’ hunlai ahi a, dawi
migite leh giloute’ thuneih hun ahi. Kisim-kithah hun ahi a, lauthawng
gige a om hun ahi. Tulai hun bang in pa’n tate asuun tham a, himahleh
khamtheih-guihtheih ziak hilou in gal ziak hiam, damlouhna hiam,
ahihke’h sihsia ziak hiam ahizaw hi. Zu-le-sa atam a, himahleh zu-le-sa’
ziak a innsung kisiatna a omkei hi. Khosung thupina leh phatna
langsaktu ahizawsop hi. Lauthawng gige a omna khang ahih zahzah in
khamuanna khang leng ahi hi.
Huchihlai in Geltui ah inn
tamkhop teng in luun in pha mahmah uhi. Thanghou leh Liandou’ ziak in
leng akhua uh tuh a minthang kholdiak hi. Huchia hiai Geltui khua a
nuamsa tak a ateen sung un khovel kheek lamdangzou ding khophial thu
ahong piang hi. Bangdang ziak hilou in dawithu a hahzatluat ziak un
thilsiamte nangawn in athuakloh uhi. Dawisiam lah atam ua, mengmuthei
lah atam ua, ahoihlam a zang toh, a selam a zang toh, athil hihtheihna
chiat uh a kiphatsakpih ua, thilhih theipen hih a kidem uhi. Dawi leh
kaute leng tuaziak mah in amaingal ua, mihingte muh a kilaak leng poi
asakei ua, mihingte leng a kihtakei uhi.
Tua hunlai mah
in Geltuite’ lut leh phat zahzah a luun a pha Chimnuaite leng a omsam
ua, Geltuite toh nikhat in a kikawmpha uhi. Kho kideihkhop tuak ahihman
un akikhingthei mahmah uhi. Khatte’n gamsa lian amat uleh khatte’n huai
sang a thupizaw matsawm in tua bang in akidemtou ngiitngeet uhi. Tua
khua tuh Guite hausa Tuahchiang makaih in a khosa uhi.
Huai
hunlai in Geltui khua ah Luanngai kichi nungaknou duangching leh
melhoih mahmah khat a om hi. Kizenlam aleng kho nungak tampite’n
aphaaklouh uh ahihman in tangval tampite’ mitsuanpen khat ahi. Apa lah
sa mantheitak ahi a, anu lah vual khawltheitak ahihman in a in uh tuh
aluun mahmah hi. Hausate’ bangkua a taakna nei ahihzawkmah utoh mi’
tung-et innkuan ahi uhi. Buh leh baal khamvaal akhozou gige ua
puuktawte’ luut munnapen leng ahi uhi.
Luanngaite’
innkhang ah Gendong kichi tangvalnou hoihmohlou khat a om sam a, amau
innkuan bel hau lawtellou in khosak nuam huntawk in a khosa uhi.
Luanngai leh Gendong’ dontei chih theihkhop hial ding ahi. Luanngai’
pian Gendong tuh naungek pomthei haamhaam pan ding khawng ahipan hi.
Adeih mahmah a, asuun-azaan chilou in apom zoh tantan ava pomzel a, sawt
bel apomzou samkei hi. Sawtlou nung in Luanngai hong kidok a, khanvual
hong bang pah uhi. Huchi’n akithuahtou ngiitngeet ua, kingaina mahmah in
a gamtatna peuh ua kizui in a om uhi. Huchia a kithuah sung un
atheihlouh kaal un nungak-tangval ahong himaimah uhi. Huchizah dong a
kithuah a kingaina himahle uh ki-itna thu himhim ana genkha ngeikei
uhi.
Hun hong pai zel a, nikhat tuh Thanghoute’n ton ahon
sawm uhi. Luanngai leh Gendong leng nungak leh tangval piching bang a
sim a omta ahihman un nungak-tangval lak a akihel uh ahong kuulta hi.
Hiai Thanghoute’ ton tuh khozang in nuamsatak in a siim ua, ni sagih
mawngmawng khokiim-khokiang phawklou in a laam uhi. Luanngai leh Gendong
tuh piching bang a milak a akihel patna uh ahi a, amau gel mah va
kithuah in a om ua, huchia piching dan a ahong kithuah chiang un a
lungsim uah nidang a atheih ngeilouh uh kingaihnat diakkholna khat hon
nei uh hi in akithei uhi. Himahleh akigentuah zawsam omlou in kinuamtuam
tuak in khat leh khat tung a lungkimna mutuak in a om uhi.
Luanngai
tuh nungak melhoih leh nunneem ahihman in ganhingte nasante’n leng
ngaina uh abang hi. Ama’ lounawl ah vasa haam ut diakkhol mah bang a, a
kiim a singkungte ah vasa va boh ut diakkhol mah abang hi. Lasak bang
asiam a, loukhoh kawm a huihnungla peuh asak chiang in pheisamte’n
ngainuam kisa in a mabaan a singkung sel kawm kawng ah aphe sosouh uhi.
Huchia
hunte ahong liamzellai in nitak khat tuh theihkholhlouhpi in
Luanngaite’ inn ah mouhel ahong hoh uhi. Chimnuai a hausa upa lianpen
Ginsong in atapa Khupthang’ a ding a lengla hon sawl ana hi zenhouh hi.
Luanngai’ nu leh pa’n bel khosung a leng tangval omsam ahihchiah
khualgam ah khakhe se dah ni chih ngaihdan nei in, ‘Bangteng hileh tu
leh tu in na zu uh leng dawn dah phot ni ung in, tu i kimeeltheihna hi
henla, khualgam a tanu khaakkhiat chih bang leng nopni-dahni a
kilunggulh vungvung hun tam ahihman in ka na kingaihsun ding uh,’ chi in
kamsiam in khakhia uhi. Huchi bang a nial a a-om chiang un Ginsongte
thangpai mahmah ua, Geltui khua sim ding lungsim in nei uhi. Himahleh
hausapa’n akuplouh chiang in bangmah lohthei tuanlou uhi. Huai ni apan
Geltui toh kisiat ding lampi ngaihsun den uhi.
Gendong in
tua thu ana zaak chiang in pona mahmah a, a zingchiang zingkal bang
thouzoulou in omthei hi. Nidang a zing thouphet Luanngaite taitou a
tuilum va dawnzel hinapi huai’ zing a va kilatlouh phet chiang in
Luanngai leng na omthei samlou ahihman in a omna ah lungsim nuamloutak
in om hi. Zanitak a thiltung’ ziak hi ding in akoihkei himhim a, huailam
himhim leng a ngaihsunkhakei hi. ‘Zing thang vil hi’n teh, vaikuan kuan
in hong kilaak na’n teh,’ chi in akihehneem hi. Himahleh vaikuan hun
aleng a va kilatlouh tak in a omthei nawnkei a, lah a inn ua va hoh a va
kan hial ding ngamlou in lungsim namloupi leh thazoi vungvung in loulam
amanoh hi. Lou va tung mahleh nna leng sem gina peihlou in buuk ah atu
nilouh hi. A galmuh khaak zenzen leh chi in avangkim in a louzaulam uh a
gal-et zel a, lah amah bang muh ding aneikei hial hi.
Huai
ni in tuh a kiang a va hohzel pheisamte’n leng Luanngai huchi bang a
dahmel pu amuh un amau leng a maitai theikei hial ua, nidang a a
loukhohna kiang a a lasak khawng ngai kawm a kipaktak a kimawl a a-omna
uh singbuk kawm ah a men neelnuul geuh uhi. Luanngai in huchi bang a
lungkham mel aput mu ngeilou ahihman un lamdang a sa ua, aziak zonkhiat a
panpih theihna a om leh panpih ding athukim ua, huchi in alak ua khat
thu kankhe ding in akisep uhi. Tua pheisam in Luanngai apai in azuigu a,
adahna theih tum in a gamtatna teng a agukzuih hi.
Inntung
phet kisil ding in luikhuuklam amanoh hi. Lampi ah Gendong kisilzou
hong kiiklam a galmuh a, kipaktak in naih mahleh akiang atun a Gendong’
melpuak nidang bang a amaitailouh tak in lamdang asa a, lungnoplouhna in
abuak hi. Houpih ding a kisalai Gendong in nuihmai lem hetlou leiluai
kawm a pelh tak in Luanngai in, ‘UDong, bangchi oi? Bang achia huchia
hon peel maimah na hiam?’ chi in aw liing pepelh in agen a, Gendong in
kihei tuanlou in,‘Ngai ei, zanitak a na inn ua thiltung ka thei a,
zingni-thaini a pasal hon neihsanta ding na hihleh chia nang apan
kidangkoih sawm ka hi, nang leh kei a ding in ahoihpen ding ka chi
a.’ ‘Kua’n pasal nei ding achi a eita? Bangmah kanchianlou a huchia n’on
ngohmawk zaw ka ponalua. Tuzan chiah hong pawt ve aw.’ Tua thu azaak
phet in a lungtang a thaltang taang dohkhiat mah abang zot a, kihei in,
‘Huchia zu hong puakthei ahih uleh dotchian ngainawn tuanke’n teh ka na
chikha a ahi, ngaihdam aw, awle tuzan chiah ka hong pawt di,’ chi in
akikhen uhi.
Nitak in ava pawt ngei a, Luanngai in thil
omdan teng ana hilh a, Gendong in leng theisiam in nidang sang a
akingaihnatna uh lianzaw bang in athei uhi. Kum tampi a upchip uh
aki-itna uh a sitna ahong ua, im nei hetlou a aki-itdan uh ahong
kihilhtuah utuh nuam asa ngial uhi. Huchia mei kiang a apau tiptiplai un
ak ahong khuang hial hi.
Pheisam in leng tuathu atheih
phet in kintak in alawmte’ kiang ah pai a, thil omdan ava gen hi. Amau
leng kikum in, ‘Tua bang ahihleh tua thu Khupthangte’ pata in thei le uh
bang achi saan ding ua? Thangpai in thusia-lasia peuh abawl ding uam,’
chi in a Khupthangte’ pata gamtat etzui poimoh sa in enkhe ding leng
akisep nawn uhi.
Sawtlou nung in Luanngai leh Gendongte’
kingaih tuh khosung-khopua ah ahong thangta a, Chimnuai a Khupthangte
pata in leng ana za peetmah uhi. Khupthang tuh thangpai mahmah a,
bangchi leh Luanngai tang thei ding hiam chi in alungsim heekden hi. A
khua uh sim ding lah hausapa’n kumlou ahihchiang in lampi dang bang hi
ding hiam chi’n angaihsun den hi. Atawp in dawithu zang a gamtat ahon
sawmta hi. A kho siampupa uh Luanngai in a it theihna ding dawi-ai
bawlsak ding in a va phuut hi. A khosiampu uh tuh huai kiim a dawithu
siampen a agen uh ahi a, thil leng a hihthei takpi hi. Siampupa’n akuul
thilte akaihkhop zoh uleh thil hithei ahihdan ana hilh a, akuul thilte
leng ahilhvek hi. Tuate bel Doupi kha khaliik zan a sahei paak, munphiah
kung a daitui umta dim leh zingkal a azu-ava’ dawn ma a sih atuitaak
umta dim ahi. Doupi kha hi a, kha leng zingni thaini a liik ding hita
ahihman in Khupthang tuh sahei ngah tum in akisa beemten hi. Sun in
akhosak ua sahei pouphatna mun ava en a, sahei paak laitak ahi a,
akilawm mahmah uhi. Khaliik hunhun a tua saheite va loh mai ding chi in
lungmuang tak in a om hi.
Huchihlai in pheisamte leng
Khupthang’ vaisawm kikheelsak tum in ana buai mahmah uhi. A daal dingdan
lampi dang omkei, sahei tengteng khaliik zan in singkung ah suan vek
ni, hileh muzoulou ding ua, kikheel mai ding ahi, achi in athil
hihtheihna tawpkhawk uh zang ding in ahong kisa ua, pathiante’n alohloh
un hon loh tave uh, chi in a kisa uhi.
Kha ahong liik
ngei a, a thilhihtheihna uh suah in sikkhat thu in leilak a sahei leh
luaileng teng singkung ah asuan uhi. Huai khit in Khupthang leng a sahei
hawina mun ahong tung a, leilak a et leh sahei himhim muh ding a
omtakei hi. Hiai lak mahmah lah ahi a, tampi apouna, chi in ameisel in
azong-azong a, apaamlam, asak-akhang adap a, bangmah muh ding aneikei
hi. Lamdang sak leh lungzin athuah a, azong nilouh hi. Atawp in a meisel
lah mit thamta, kha lah tum ding hita, pai asawm chiang in lah sahei
lou a kiik ding hi asatheikei a, tuzan kikhel leh kikhel himai ding
achih chiang in ngai ngamlou a, lah kha nangawn tum ding hita ahihman in
ut in utkei leh khutvuak a akiik mai angai hi. Pheisamte’n akiang a
singkung khawng apan ana en nilouh ua, a nasep uh lohching chih atheih
phet un hihkha kisa in akipak mahmah uhi.
A zingchiang
zingkal ahong hi a, vanleng tanute sahei lou ding a lei a ahong kumsuk
uleh lamdang tak a sahei teng singkung a pou amu ua, lamdang sa in
kintak in apa uh kiang ah ava hilh uhi. A pa un leng lamdang sa in
kintak in ahong diangsuk a, kua hih hiam chia akan kawikawi leh
pheisamte’ nasep ahi chih ahon theikhia a, pheisamte asam a, athil hih
uh genchia’n ding in anoh hi. Pheisamte’n a thilhih ziak uh nouneel tak
in a hilh ua, aman leng, ‘Thilhihtheihna ka hon piak ahilou tantan a na
zat man un leh mihingte’ vaang a na kigolh man un tu baan siah phei
khatkia toh na khosata ding uh. Na nasep uh bel a omden ding. Na phei uh
na mansak uh na theih gigena uh ahi ding. Huan mihingte’ vaang ah
kigolh nawnlou himhim ding in pilvang un. Amau a deihteelna om, huai
huang neuchik sung ah a ut bangbang in gamta uhen. Ei va kigolhlouh in
leng deihteelna haukei himhim ngal ua,’ chi in hamsiat leh thuhilh
athuah hi. Huai ni apan pheisamte’n phei khatkia aneita ua, mihingte’
muh a kilaak leng a utnawnkei uhi. Sahei leh luailengte leng singkung ah
apou denta uhi.
Mihingte’n leng saheite leh luailengte
singkung akailam uh ahon theichiatta ua, leitung a bangthil hong tung
hipeuhmah ding hiam, i pusa un hon paih ahita ding, thil hoihlou hong
tung ding ahi ding, peuh chi in apatau thei mahmah uhi. Galpi hiam, kial
thupitak hiam hong tung ding ahi ngeingei ding chi in akisulau ua, a
lungzing mahmah kheukhou uhi. Himahleh bangmah thu tunglou in huai kum
ahong bei a, apatauh bang ua bangmah atunlouhtak in athu tuh awlawl in
adai a, kum bei toh kiton in amangngilh uhi.
Luanngai leh
Gendong leng akhual-atual a thangta uh ahihman in leh akingaihna uh leng
sawtkuamta, piching huntawk leng hita uh ahihman in kiteen ding thu
akikum panta uhi. Huai kum buhlaak zoh, khodou zoh phavang lai a kiteng
ding in a sim kikup uhi. Huai kum tuh nasep bang leng kumdang sa’ng in
akithalawp zaw ua, lou bang leng kizau uh ahihman in loukhoh sung
chihlouh akithuah den uhi. Louvat, louhal, mangtom chihte abaanbaan in
ahon zoutou ua, haichite leng apou siusiauta uhi. Loukhou lai tui-um a
tui dawn ding koihtheih hinapi akimuhnop man un ahun ding kichiam in
lounawl a luita anaih sese uhi.
Khate hong kiam hulhul in
buhte ahong min singsengta hi. Kuapeuh buhla in abuai chiat ua, buhpua
in akilawm kheukhou geuh uhi. Buh teng leng pokhin in tugazawn,
heigazawn tan khoukhia bang a om uhi. Huchi in phavang hunnuam zang ding
in akisakhol panta uhi. Huchih lai in Gendong in Luanngaite inn a
lengla ding in a sungte asawl a, ava lengla ngei ua, Luanngai’ pate leng
na siam mahmah in zu na ne ua, ‘Bang teng hileh tu lawlaw a pipah zen
sang in khodou bang leng hong naita ahihchiang in khodou zohlam chiah na
hong pi maikei di ua,’ chi in na khakiik uhi. Mouheelte leng thumu kisa
in lungkimtak in a kiik uhi.
Tua thu gamteng a kithang
pah ahihman in Chimnuai a Khupthangte’n leng ana za pah zel ua, thangpai
kisa in athatang athak tenten a, bangchi leh Geltui khua simna ding
thusia-lasia piangthei ding hiam chi in alung geelgeel hi. Huchih laitak
in kho douna ding a khuaibu zong Geltui tangvalnoute leh Chimnuai
tangvalnoute gamlak ah khuaibu thu a kina in akihonsual ua, Geltui
valnoute’n Chimnuai valnou bangzahhiam a voliamkha uhi. Hiai in akaal uh
nawngkaisak mahmah a, asousang mahmah uhi. Khupthang in hunlem a la in
tangval bangzah hiam fuih in hausapa’ kiang ah Geltui sim ding phuut
chihtak in phu uhi. Hausa in leng nang nuam nawnlou in na lohloh uh loh
un chi in phalna pia hi. Amau leng a khodou nizan ua va luh ding in
akisakhol uhi.
Pheisamte leng thu leh la kaikhawm a om
gige uh hive’n, tua thu atheihtak un nang ding in akisa beemten nawn
uhi. Tuma a thuhilh leh tai a om uh thei in hichi bang a kigolh nawnlou
ding in pawlkhatte lemsalou in pang mahle uh, pawlkhat, atamzawte’n,
‘abul i pat, atawptan i tut ding ahi, gawt a i omna amawkna in i beisak
dia hia?’ kichi in akihanthawn ua, a utloute leng athuzoh uhi.
Geltui
haam tangval honte’n khodou ding ahon sawmta ua, ak khawng kaikhawm in
akithalawp mahmah uhi. Huchih lai in Chimnuai apan hon khat Geltui sim
ding in ahong kuan ua, phalvaak kuan a luh ding chi in akhomual uah
angak uhi. Geltui-te khodou vualnuamte’ lasak ging aza hialhial uhi.
Huai mun ah pheisamte ava kipan nawn ua, huai tangval honte a ihmusak
ua, huai kaal in alum leh teite uh, athaute uh leh tempawngte uh aselsak
ua, huchi in aphawng nawn uhi. A khanloh tak un a galvante uh khatmah
leng a omkei chih ahon thei ua, lamdang sa in akingohtuah kheukhou uhi.
Huchih laitak in pheisamte’n alak uah khuaibu a va dengzak ua, tangval
honte tuh amailam chiat uah ataizak uhi. Huchia atainalam uah khenkhatte
khosung ah ava tailut kha ua, khotualte akkha mung nuai a laam leh lasa
a omte’ kiang ava tung uhi. Khotualte’n leng khodou zu siim dia hong
hoh uh hingei ding chi in ana kai ua, zu ana teepsak in alaampih uhi.
Amau leng lohtheih bangmah neilou in achihchih ua ava om uh akul maimah
hi. Phalvaak in innlam azuan vengveng uhi. Azingchiang in Chimnuai
tangvalte khodou siim ding a hong uh ahihdan akhosung uah agen vengvung
ua, hichi bang thil tung ngei ngailou ahihman in leh tuma a
tangvalnoute’ ziak a anawnkaina khawng uh ziak in lamdang asa mahmah
uhi. Khente’n lah enkhia a hong ahi uh chi in patauhhuai asakthu uh agen
uhi. Huai nung kum tampi sung Chimnuaite’n Geltui tuh sim ding et in a
enngam nawnkei uhi.
Huchia vaipii teng ahong then chiang
in Gendong’ sungte leng Luanngai heel in ava hoh leuleu ua, alem leh pi
ngal ding in leng a kisa uhi. Luanngai’ pate mah in leng kiteng ding
thouthou halhal le kulkei mah e, pi le uteh le poikei, chi in huaizan
mah in api uhi.
Huchi in nupa hinkhua nuamtak ahon zangtou
ua, Luanngai in vaang hon pawluut ahingei ding a, ama om nung bang buh
ahauthei ngial ua, hauhsaklam a manoh hulhul uhi. Huchi in kuamah dang
englou in nuamtak in a khosa touzel ua; Chimnuaite’n sawtpi nung a ava
sim matan uh.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment