NA THUPI LUA, NU MANPHA

Written by: Th. Suankham
Mi tampite theihphak mi minthang mahmah khat in "NU HONPIA UN KHOVEL KA KI LAMDANG SAKDING". Chihthu agen a kichi hi. A Nu bang chituk a Nu manpha ahi dia aw.... Ahih keileh ei mite dandeuha amanleng a Nu a sih zohnung a a manphatna thei khepan a hiaithu hongen houh ahi dia aw chih bang hon ngaihtuah khesak hial hi.
Himahleh NU i chih bang chituk a thupi a manpha ahi mahmah dia aw mo? Mi minthang mahmah khat in chu "Nu Hoih khat Sinsaktu zakhat sang in leng a manpha zaw" ana chi. Midang khat in "Nu ki chi thumal a lungmuanna a om" a chi zaw mahlai hi. Nu i chih a lungmuanna om taktak zaw eive mo, i Pate sang in a hatzawkei uh, a dawilawk zaw uh, chih ki thei gegu napi a leng natna hiam ahih kei leh beidotna hiam i thuak chiang a, Nu...ei Analua, Ahihkei leh Nu...ei... Nu. Hon panpih ve chi a i Pate sang a ki sam zaw mok ban a i lung kham taktak leh i theihlouh kal na tawm a Nu...ei bang ana ki chi kha huthut man nak hi e.
Pasal khat in kipasal sak tak a innsung khong a ki hi phanphan i Nute khong bang haisa a sim a kisim mawh amau lah lauh chitak a hon lau uh huai chiang a en nuam kisa deuhdeuh zomah ahih hang a bang hiam lauh i hon neih a i hong bah taktak leh zaw Nu...ei.... Nu...ei... kichi huthut maisam ahi a chih in thiltam gen mahmah hi in ka thei.
Laa phuaktu khat in Tuanglam ka sikkhelh a bawn Tunmin ka loh chin Nute thupina a nagen a diklou ahi chih na ding khat leng a om het kei mok hi. Lampi naldeuh ah i hongpai a i kitalpuk dek maimai leh leng Nu ka ki pukdek, Eih Nu ka kitalpuk dek kichi tangpi mok hi, huai kia leng himailou in, awlmoh deuh a bang hiam i seplai i hon hih khelh khak leh leng Nu chih thumal ki zangkha man nak hi e.
leh Nu kichi hichituk a thupi leh manpha ahih lailai in Nu bangzah hiamte'n a thupina uh leh a manphatna uh phok banlou a utleh dah a om khong i muh chiang in pasal hi leh a thupi mah di chih louh theih louh maimah hi. Hu chih lailai in Nu bang zah hiamte'n lah a thupina uh nak theih lo zozen in Ngong in a heina lamlam a Lu kihei ahi chi a inn sung leh kho sung nasan a vai naktak a hon hawm chiang un buaina nasatak bang hong om in innkuan kisia lungmuan na leh kipahna deih a buaina hong kipan maimah hi.
Tuakia himai lou in Tanu leh Tapa a tam zo thamten lah Bangpeuh a Nu chichi hinapi amanphatna uhleh a thupina uh ki theihpih phaban mahmah lou, suak leh salbang mai a ngai hi le ki lawm a Pa khen khatte dungsun a Nute ki hih gaga, hihkhelh bang hiam khong honnei uh, ahih kei leh awl moh lua a thil khong a hon gen chiang ua etna ding leng theilou hial khong a ki om sak maimah, sihna leh bang hiam ziak a iki khen khak chiang a lah pawisak chihtak a kisa, sik chihtak a kisik kihi zawmah. Huai hun chiang a ipaunak zat tangzang uh (a bul zaw gelh sese lou in sut thoh tiptep le leng thei mahmah ni) ....... khonung pil, chih leh Sial lutnung a sial daikai chite hong dik taktak maimah.
Hiai khong ziak mah leng houh ahi diam ah innkuan ki tuaklou innkuan kisia mahni ut bangbang leh hoihsak dan bangbang a gamtang tam chihtak a kitam huai in Saptuam sung hon sukha in Saptuam buai chihtak a buai khat veivei bang zahlakpi khong a hong ki lang maimah Saptuam a sukkhak chiang bek in khol theileh chih huai mahmah kholnak sanga a uang zaw deuh a Khotang hon zial suk ek lai huai chiang a chu a loh ngaihna om nawnlou ahih chiang a Khovel zaw hoih nawn mahmahlou a buailam manoh ahi, a nawpna ding himhim om nawnkei ki chi sauhsauh, ahi tak a lah Khovel sanga ah mite hoihnawnlou leh buai ki hi zaw, Zu ziak a site sungna a si ahi kei leh Cancer i chih sek uh tawh ki bang hita.
Hiaitan a igam galmuang leh thoveng tak a aom theih louh nasan A bultak a i suttaktak leh inn kuan ki vaihawmna hoihlouh ziak leh Innkuan kisia i tam luat ziak uh khong tung mai mah, Innkuan i chih nak poimoh hina e chihlouh theihlouh ding bang ve aw. Pathian leng innkuan a lunglut tak zaw eive nachi keimo?
Kumpi Heziaka damlou lupna ngak a om zawlnei tungtawn a vaveh inchin Damsuah zou nawnlou ding nahi, na Innkuan om danding gel fel in va chi hi. Huai chia a mahtawh innkuan khat a i om kiktheih na ding leh a goute i luahtheih na ding a aTapa Upa pen a hon sam hon zongkhia hi lai. Eiloi ki liansak leh ki misak mahmah ngen ihih man un bang zah hiamte'n utlouh leh ngaihsaklouh i thuah zawmah uh chih manthu hiven.
Laa phuaktu khat in Nu in Nu dan siamlou Pa in Pa dansiamlou Tate bang suakding hiam a na chih tung taktak ki hita ahi man in pawilo petmah ahi i chilou thei kei hi. Nu kichi thumal nih chauh himahleh a Thupina Leitung a pau chiteng in gelh in gen le hang leng a kimkhat leng ki gen zou ding in ka gingta kei. Innkuan khat a hong om ding chiang in a loutheilou in Nu kichi a om ngai ahi chih theilou i om ka lamen kei hi.
Nu hoih khat in innkuan khat mai suangkhia hilou in Khang tampi a mah theipha nawnlou tanpha suangkhia ahi chih theithak le uthuai kasa hi. Leitung a mi minthang leh mi thupi a tamzo thamte'n ka Pa ziak a hiai chiang tung ka hi chih nak sang in, ka Nu ziak a hiai chiang tung kahi a chih ua Pate sang a Nute'n thil hih theihna lian neizo uh ahi dia aw hon chisak hi, Innkuan sung hoihlai susethei Nute ahi a innkuan sung kisesa bawlhoih thei leng Nute mah ahihdan athei mi i tamzo tham dia aw ka chi hi.
Leitung a piangkhia mihing tengteng lak a makai Muanhuaipen leh Nunnempen ban a Pathian tawh ki naihpen a gen a om pa tanchin i sut (i ngaihtuah) chiang in a Nu thupina a kilang louthei kei hi. Naupang neuchik nawi nelai ahih in Aigupta Kumpi thakheng ding leh a gouluah ding a lak in a om hi, Aigupta pilna teng sinzou in kumpi thupi tak a tuding himahleh Pathian (muhlouh dingpa) a muh ziak in a mite tawh hih gentheih a om, a telzaw hi. Pathian (muhlouh dingpa) muding leh Aigupta thupinate sanga aChipih leh sapihte it a amau tawh hihgentheih a om telzo ding a thuhilhtu amah dawntu a Pianna Nu lou kua ahi tuan dia?
Israelte Aigupta saltanna a kipan a pikhetu ding a Pathian vanzat ding suangkhetu ei bangbang a mihing mah ahih banah ei lungtang neih zah mah nei leh Pilna leh siamna lam a ei sanga tungnung zo tuan ding in a gintak huai kei. I mihinpih leh chipihte saltanna a kipan a pikhetu ding leh Makai muanhuai Pathian laumi (lawma neimi) Suang khetu hiding in nanglou midang kua a a om? Pilna leh siamna theihna leh thilhih theihna bangmah neiloute bang mai a na Thupina leh na Manphatna mun khata tutpih lailai ding nahi diam? Leitung pumpi Khrist a ding a kilamdang saktu ding Suang khetu hithei na hi.
I Toupa'n Kros tung ah a sih ding kuan mahmah in Numei, en in. Na Tapa: chih leh En in na Nu chih kammal Sagih a zatte lak ah a na telkha hi. Hiai thu beidong leh a chihmoh luat ziak a a mok gen khak ahi zenzen kei ding Nang leh kei a ding a pawimoh a sak ziak a agen hi zoding ahi, huai ziak in i Toupa'n pawimoh a sakna ziak mukhe le a chih huai mahmah hi. Nu in a Tate tung a mohpuak na liantak mai nei ahih lailai in Tate'n leng i lawhchin na ding in Nute tung a mohpuakna liantak nei ihi chih i mangnglh hetlouh ding uh ahi.
Nu manpha deihlou hiai leitung a kuamah om ding in a gintak huai kei ahih hangin mi a tamzo thamte'n i Nute Manphatna leh Thupina ei a om ahih lam phok banlou in a Thupina uh leh a Manphatna uh bangmahlou suah in kisuk siatsak maimah hi.Hiai tanchin (tangthu) a taktak ahih leh hihlouh bel kathei kei himah leh ka mangngilh theihet kei mok hi: Nu khat in a Tanu kumkhat vel miding ahih a Pan a sihsan ittak mai a a_ang a pawm in Bawi chikmah chiang in ka hon mangngilh ngei kei ding, himah leh ka maban ding khualna in na Pute kiang lam ah ka na kikmai ding aw tunitan hiai inn pawtsan ding a sawl a om denlai ka hih man in chi a khitui tampi tawh, a Sisan a piang a Tanu taisanmai ding a akisak lai in, a Tanu mangbang tak leh banghiam lauh nei hileh kilawm in hong kap a, aNu ang hon mai semsem hi, a Nun a Tanu omdan a muhchiang in ken hiai naungek tuisik hi chiin taisan leng hiai bang a ahin khua tamzaw beidong tak leh genthei tak a honzang ding hia ken amah ka itna ziak in Thumna tawh pang in gentheihna ana thuak masa leng khatveitei hontheih siamhun om nading ahi. Numei pilte'n a Nute uh leng enkawl thei thou uh hiven chi in a Tanu maban ding a ngaihtuahna ziak in Naupang chik (kum tawmchik) hilai mah leh a Tanu enkol ding in hong kisa thak a Haksatna tampi tawh aTanu hon enkawltou hi.
Hunte hong pai zel in a tanu Nungak melhoitak leh feltak mai hong hih banah khovel pilna leh siamna lam a leng mi phalah tuanlou in hong om hi, pa nei nawnlou ahi ziak in a lawm leh vualte lak a sim mohna leh nuaisiahna tampitak hontuak mah leh Naupang neuchik ahih lai a kipan a Nun niteng a thumna hun zatpih gige ahih man in Pathian kiang lam naih na in Mi nuaisiahna leh simmohnate hon zang hi. A Nu thumnate ziak mah leng ahingei ding a lamdang takmai in lawhchinna honmutou zela Solkal(Government) ah sepna tanpha hon nei hi.
Asepna ziak in aNu tawh khopi lam honzuan ua innthupi tak leh nuamtak mai sung a amaugel kia in hong khosa theita uhi. Ki pahna leh lungnawpna chikmah chiang a tangngei nawnlou ding a kingaihtuahna lianpi nei a Nun aTa ziak a kipahna leh lungnawpna a hon muhkik chiang in kipahna mittui a nullou thei kei a aTanu zahtak na in hongpumdim maimah hi. Lungnuam leh kipaktak mai a hun hon zattouh zel lai un nikhat a Tanu damlou in asepnna ah kuan zoulou in hong om a alawmte bangziah hiam in hong veh uhi. Pau dang himhim aNun theilou ahih manin a lawmte houpih nuam mah leh houpih theilou in munkhat khong a mihai bang in a tu maimah hi, huchih laiin a lawmte'n lamdang sakna chiang nei ahi ngei ding ua. Atanu kiang ah hiai na kua a? Na Nu hia? A chih uleh aTanu in. Amah itna ziak a gentheina anthuaktu leh tua a adinmun chiang a tuntheih na dinga anpitu a Nu zumpih (zahpih) chu ahi ngei ding a. Hiai mo ka puan khong hon sawpsak a ka inn khong hon hahsak ding a ka ompih ahi. Kuamah ittu ding leh kemtu ding neilou ahi ziak a hehpih ing a hon chita mai hi. A lawmten aw huai dan ahi mo na hoihtak sem neive khong a chih zawkmah chiang un kipahna in a dim deuhdeuh zawmah hi.
Hunte hong beizel a Thilteng ama muh leh sepsuahsa hivekta ahi man in a pianna Nu a ding in hoih a sakdan leh a deihdan natanpha leng gen ngam nading a hong omnawn takei hi. Thuneihna himhim neizou nawnlou in a inn nasem dinga a ompih nu mah hongbang taktak maimah hi. Thilteng ama thu hivekta ahih man in tua numeinun hun bangtan hiam nuam honsa mahmah mai hi.
Sum-leh-pai, neih-leh-lam banah Nek-leh-dawn tanpha ah taksapna bangmah neilou, himah leh amah a om kipahnate awlin hongbei hiaihiai a kipahna leh lungmuanna deih in a hinkhua a ut leh dah in honzang tamai hi. Huchih laiin pasal bang zahhiamte a ding in a taksatung nawptalna leh kimawl na hong suak a ahinkhua a beiding kuan in chu a taksa kise gawp in etmai a leng etngam huailou in a om maimah hi.
Thil khat peuhpeuh a lawhching leh manphatna i neihchiang in ei chauh a lawhching leh manphatna nei hilou in Ei hon Suangtute Lawhchinna leh Manphatna ahi chih mangngilh kei ni. Nu-leh-Pate Lawhchinna leh Lawhsapna aki_et chiang in a Tate a ki_en ahi. Nu Lawhching leh Manpha nadeih leh Nang mi Lawhching leh mi Manpha hi in. Bang chituk in pilin thil hihtheihna nei mah lechin nang hon suangtu thupina na khup zoungei kei ding.
Innkuan khosakna niam leh khosakna haksa takmai a kipan a hong khang khia mikhat tanchin a kipan in Nute Thupina leh manphatna en lai le kachi hi. Naupang neu chik ahih a kipan a thumang leh a sang a lianzawte zahdan siam mahah mi ahi a kichi hi. Mitampite'n a mausuangtu a Nu ahih kei leh a Pa ngoingoi leng a lawm leh vualte lakkhong ua mel hoihlou a sak ziak uhiam, kicheina ding Silh-leh-Ten gina a neihlouh ziak khong ua ka Nu ahi, ka Pa ahi leng chi nuamlou a zumpih tak maia kathei ngeikei khong a chih lai un Tangval nou khat in a Nu kiang a Nu tuni Nang ziak a pahtawina thupi tak kalak ni ding ahi a ka College ua na hong ngeingei ding ahi, hiai khovel a ka piankhiak nung a kipahman thupitak leh pahtawina katan masak nipen ding leng hi inchin, nang hon pahtawi nuamlua ka hi chi in a College ua hohding in a Nu a zawn hi.
A Nun bawi hi zenzen lou e na lawhchin na hon kipahpih lou zaw kahi hetkei. Na lawm-leh-vualte lak a hon su zahlak a hon neng niamtu lel hikha ding kahi en mahve ka puansilhte hichi khong hitel a min hiai na Nu mo? chi a hon nuihsan ding uh ahi. Nang mi ngaihsang leh ettawn khat leng hita china ka hong dah maidi aw chi in a dawng hi.
Hu chih lai in a Tapa in mittui kai neunau kawm in a Nu kiang a Nu hon en mahdi, kilawm na honsa hia? Min na kithopna a hoihkeilua, na mel hoih keilua, chi in a hon nuihsan ding uam? A hon chi hi. A Nun chi zenzen lou e bawi kilawm lua nahi mi na phalah tuankei na kicheina leh navante leng mi a sang a sezaw tuanlou ahi a chih leh a Tapa in Nu min hon zumpih a hon nuihsanlou taktak ding mo? Huchi ahih leh bangziaka min nang hon Nuihsan thei tuang ding uh eita? Na taksa na thopnading teng leh na tupina tengteng a kei honthuam hichin a. Na Kilawmna leh na Thupina kei Na Tapa hilou ka mo Nu? Nu nangziak a hiaitan tung keive, chi a ki dik huthut kom in aNu a ban a len in a College lam uh a hon zotpih hi.
A lawmte'n chik mah a aNu mu ngeilou ahihziak uh hia, ahi kei leh a ki vatna puante mi a tawh a kibat louhdeuh ziak hi zaw hia a na munuam mahmah mai uhi. Munkhat a tuding a akisak lai un a Nun Bawi nang hiai ah tu inlan kei mundang a kavatu maidi aw, na Lawmte lak a maingal tak a na om theih na ding in a hon chi hi. A Tapa in Nu min hon zumpih in hon zahpih le uh leng ken hon zumpih hetlou keive chi in mundang a akisuan ding a phal kei hi. Huchih lai in a gei a tu a lawmten, nui phalhphalh kom in. Hiaimo na Nu? a na chi ua. A Nu Zumpih a dong ngamlou ding sa a a-et heuhou lai un. A Nu zahtak chitak mai a en kom in, He ka Nu himah e, bang chi na sa uh? Hiai chiangtan katun theih na ding a lamdik hon hilhtu leh hon sinsaktu leng amah ahi. Nu amaute ahi College a ka lawmte hiai min hiai ahi chiin khatkhat in hoih tak in ahilh hi. A lawmte'n a Nu a zahtak dan lamdang sa chu ahi ngei ding ua aom heihuai zozen uhi.
Milian leh mithupi hiai zah lak a kei hichi mai hi ing a chi a dak leng dak khe ngamlou a om aNu a hong dak khe ngam deuhta hi. Huchih lai in Graduation leh a Certificate la ding a sapin a Tapa hong om hi, kipaktak mai leh kilawp tak a vala in aNu kiang ah hon taipih vengvenga Nu..... nang ziak a hiaite lathei ka hi. Adiktak in hiaite kei a hilou in nang a ahi. Nu....na Thupi lua chi a aLukhu khusak in a Certificate a pia hi. A Nu lungtang sukhalua chu a hi ngeidia a mit a kipan in kham vuallouh in mittui a hongpawt hial a aTapa in a dialneu lakhia in a nulsak hi. Agei aten Lamdang sakchi takmaia aet lai un, thil tuamtuam a Kipahman (a Worth) tuamtuam a lak khakte lading in aTapa sapin hong om hi. A lukhu khulou ahihman in mi'n ana nuihsan zaizai uhi huchih lai in a Tapa hong paukhia a Tuni a hiaitan katun theihna leh hiai kipahmante kalak theihna ka Nu ziak ahi. Kei a lawhching hilou in honsuangtu ka Nu a lawhching ahi zaw chiin, a kipahmante sang ding in aNu a chial hi, aNu a hong din khiak tawh kitawn in mipi ngamkhat in hongdai guih a kipahmante a san tawh kitawn in kipahna husa thupi tak leh khutbet ging in a om na sung uh a thon zuazua maimah hi. Hun leh kumte hong paizel in Hiai mituh mithupi mahmah George Washington USA President Masapen hong suak maimah kichi hi.
Hon suangtute zahtak a athu uh man lohchinna bul ahimai hilou in thupiak tengteng lak a thupiak chiam nei masapen banah ei mahmah a ding a leng hoihdia lei a leng damsawtna hi lai ding ahihdan i Laisiangthou in hon hilh muan ngam huai ahih dan theithak le uthuai kasa hi. Khang sangtampi pai in ki lamdang mah leh Nute thupina aki lamdang thei ngeikei ding. Na Nu nanga ding in Nu manpha leh zahtak huai penpen ahi. Khovel ah Nu dang zong mah le chin tua na Nu kan a hon it leh hon deihsak na mu ngeikei ding. Tua ahihziak in Nu nathupi lua na hon it ziak in kakipak ana chi kha nailou na hih leh kipahthu gen na mohpuak ahi chih mang hilh ken. Nang ziak a gentheih na athuakte khatvei bek ngaihtuah le chin kipahthu genlou a na omtheih ka gingta kei hi. NU NA THUPI LUA KHOVEL A NU TAMPI OM MAH LEH NANG NU A KON NEIH KHAK ZIAK IN KA KIPAK.
© Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA