KA PU THILTUAH LAMDANGTE

By~Leon Guite

Siamsinna leh Vakiangbu kum nih chinna lopna kawm in

Khen -Ina

Ka pu'n a damlai in tangthu leh thil tuamtuam tampi ahon hilh sek hi. Sikha thu zong tampi mahmah a hon hilh sek a, ka lauh ziak a kei kia a innsung a tui suak ding a ahon sawl na ngawn ka lauh lamtak ka thei milmial lai hi. Ka pu ahih leh a tangval lai in ngalhat leh hangsan tak ahi hi. Gamsa tamtak man in innbang ah a luguh te uh tak phengphung hi. I Zogam a gamsa chi tuamtuam omte amat khak louh omlou phial ding in um ing. Aman kei a tupa hon it in hon duat mahmah hi. Nitak chiang in a kiang ah ka giak zel a, a hatlai a a thiltuah tamtak a hon hilh zel hi. Tun bel aman hon om louh san nung hun sawtpi paita hi. Himahleh a hon thu hilh te tunitan in ka lungsung ah thak den a, zan mahmah a ahon hilh mah bang in ka thei chiang mahmah lai hi. Amah ka pu in a thiltuah tamtak te amah ka itna latsakna ding in hiai ah ka hon taklang ding. Ka pu thiltuah himahleh a sim nop zawk na ding leh a theih baihlam zawk na ding in amah mun ah kibulh in keimah tuah dan bang in ka hon gen ding hi.

Ka neulai in ka na genthei mahmah uhi. Tua hunlai in skul kai chih te omlou ahihman in mi a bukim a piang taphot in louna sem in nek kizong hi. Kou unau 4 kapha ua, kei alian pen leh ka nuai ah numei khat leh pasal nih om uhi. Khobon tang Silchar leh Manipur kigamgitna mun a tang sang lolou lah lian mahmah bulaa om khua khat ah ka na teng uhi. Hiai tang pen mitamtak in sianglou bang a ngai in lau thei mahmah uhi. Ka sang apian in kei kum 6 a upa ka hita hi. Na semthei nailou ka hihman in ka nute'n kei leh ka nau hon nusia in loulam ah ahon kuan san zel uhi. Tua hun in ka sang, numei pen vak thei panpan ta hi. A gil a kial chiang a piak ding chi in zuha a hon koih khiak sak zel ua, ka nau ahong kah teng in tua zuha ka tulh zel a, ahon ihmut san zel hi. Nikhat ka nau nu kah petmah in a hong kap a, zuha ka tulh dek chiang in zong a ne ut kei a, bang hiam lauh nei hileh kilawn in ka ang ah ahong belh dikdek hi. Bangmah thawm zak ding lah omlou ahihman in lamdang ka sa mahmah hi. Ka dak vel a, bangmah muh ka nei kei, khosung mah leng a hong dai zikzik hi. Ka nau kap lah tawp thei mahmah lou ahihman in a tawp in ka hong mangbang gawp a, kinaupang lolai mahmah ahihman in kah tha lam bang ahong leh suah zozen hi.

Huchihlai in thakhat in ka innsak lak uah, mi tampi pai thawm ka za guih hi. A kal suan ging uh ngaih mahmah mai a, ka lau mahmah mai a, ka nau kam humsak in bangvang apat ka engu ta hi. A thawm ging uh a ngaih mahmah hang in a mi muh ding khat mah leng a omkei hi. Lamdang sakna leh lauh na in ka pum dim a, ka chiteng ling in ahik mulmul zozen hi. Bangtan hiam nung in tua thawm pen a hong dai a, himah leh ka lauhthawng na a bei thei kei hi. Naupang neuchik hilai ka hihman in bang hih ding, bang chi om ding chih ka thei zou kei. Atawp in ka nau zuha ka tulh a, huchi'n ahong ihmu thei vanglak hi. Ka nau lupna ah sial in a kiang ah kei le ka lum hi. Ihmu pan geigei chih ding in ka innka uh kisik ging in thakhat in a hon khanglou sak hi. Ama a thawm toh ngaihtuah khawm in ka lau mahmah a, ka chi teng hik gai in a kawngkaw di mah ka bang hi. Huchihlai ka pa min a hong kisam ka za a, himahleh dawng ngamlou in puan ka kilukhuh zosop hi. A hon sam zel a, bang vang khawng a hon en gu hi in ka thei hi. Atawp in kipasal sak in ka thou khia a, kongkhak ka va hong ta hi. Innkong ah ka paneu, ka khopaam ua teng pen ana hi a, ka lauhna teng hong bei in ka lung ahong muang mahmah ta hi. Innsung ah ahong lut a tui khong pia in ka kihou nilouh uhi. Ka pa te hohna khawng ahon dong a, ka hilh zoh in thu dang bangbang hiam a hon dong hi. Ni hong kai a, tum ding a ahong kisak tak in ka paneu leng pai ding in a hong kisa ta hi. Kenleng kou unau chauh om ka hih uhtoh hon ompih lai maive chi a ka khouh leh a ut hetkei a, pai ding a sawm tinten hi. A paima a ka nau mu ut ahih man in ka nau lupna lam zuan in alupna kiang a ding in a va en vungvung hi. Huchihlai in ka nau ihmu ahong thou a, ka paneu amuh tak in lau in kah petmah in a hong kap khe mawk hi. Kenleng kintak in ka va pompah a, Ka liang ah amai phum in ka paneu mel zong en ngam lou hi.Huchi'n ka paneu inleng nuam sa lou in a hon paisan pah hi. Lamdang ka sa mahmah mai a, ka nau in ka paneu tuani a ahuchi lauh mawk pen ka theisiam kei hi. Nidang a ahong chiang in bel a ngai mahmah mai a, kipomsak in kou a dangten ka lak dek chiang un zong ut lou in ka paneu ang apan ka la khe zou ngeikei uhi. Tuni a nidang banglou tak a a lauh mawk pen ka theisiam thei kei hi.

Nitak hong hi a, ka nu-le-pate' ahong tun un akiang uah ka paneu hong hoh ahihdan leh thil bangkim ka hilh vek hi. Amau leng ka nau in a lauh mawk pen lamdang a sa mahmah uhi. Huchia ann te huan a ka uon nek khit nung un khualtai khat ka inn uah hong tung in, ka paneu in damlouhna ziak a hon omlouh san ahih dan hong hilh hi. Ken bel gingta lou in tusun a hong hoh a hihdan ka gen a, himahleh khualtai pa'n kal khat sung mawngmawng damlou a lupna ngak a omden ahih dan leh tuni nitaklam a hon beisan ahihdan ahon gen hi. Lamdangsak na leh lauhna in ka pumdim a, ka paneu in kou innkuan leh a biik in ka naunu a hon ngaihnat luat ziak a a sihnung a mangpha khak na hong nei hi dong hita e.... chih a khonung in ka thei khe thak hi.

Ka hong let deuh tak in lawmte toh luidung khawng a hoh a ngasa mat, ahihkei leh tangdung khawng a vasa beng a kuan chih khawng ka lunglut mahmah hi. Nikhat ka lak ua alianpen leh ka makai uh khat in, a pate'n ka kho kiang ua lui ah nga leh kaikuang tam mahmah ahih dan a genlamtak uh zakha ahih dan a hon gen hi. Kou lawmteng in tua thu ka zak tak un kilawptak in lui lam zuan in ka kidelh suk pah uhi. Ka khaw lui uh bel ka khua ua pan in mel 4 ding khawng in gamla hi. Amun ka tun un, a gen bang ngei un ngasa leh kaikuang tam mahmah hi. Ka boss pa un vai ahon hawm ta a, ka pai ding dan uh a hon gen hi. Luidung zuih touhtouh a, a naklam ah lampi mat ding a om chia huaimun ah pet khiak ding chi'n vai ahon hawm ta hi. Lui kiim teng ah sing lian pipi tampi pou a, sun himahheh nisa kimu lou in mial sim bekbuk hi. Kou leng nga man toh kaikuang man toh lui ding ah chiak in ka chiak tou vengvung uhi. Ka kitha lawp luat ziakunn thih louh kal in hun ana paipai a, khua in hon mial khum ding in a hong kisa ta hi. Kou leng ngaihpha mahmah lai ka hih man un luidung ka zui tou zel ua, ngasa leh kaikuang zong tamkhop mahmah ka man uhi. khua a hong mial mahmah nung in leng ka pet khiak na ding mun uh ka tungthei mahmah kei uhi. Khua mial gawpta, kiang a lawmte na tawm le kimu thei nawn lou phial ahih man in, kei ka lung a hong nuam nawn kei hi. Atawp in ka lawmte kiang ah, hichidan a paipai ngaihna dan omkei, hiai a i sak zek uah, pet tou in lampi mat touh didan ngaihtuah mai ni hang ka chi khe khong hi. Ka lawmten leng ka thugen hoihsa vek uh ahihman un ka sak ua khoubang ah ka hong kal tou oan ta uhi. Haksa tak a ka hong kal touh zoh nung un gam kawm loupa sah tak mai ka hon phu tou panta uhi. Sun ann nelou a kuan ka hih man un kei houh ka bah mahmah hi. Sau tak ka hong pai nung un lampi ah ka jong suak khe tou thei khongkhong ta uhi. Huai nitak kha vak mahmah mai a, lampi teng taan vak zou mahmah ahih man in lauh na ka nei kei vanglak uhi. Huchi'n ka pai zel ua, khomual ka hong tun kei pen tawl gawp petmah ka hih man in lawmte kiang ah khawlntawldam phot ding in ka ngen a, amau leng ahon khawlpih pah uhi.

Ka khawl lai un ka zun hong suak mahamah ahih man in zun tha ding in ka paam ua loupa buk deuh lam naih in ka ki khiin phei hi. Huchilai tak in ka ma ah singkung lian sim mahmah bul khat ah pasal khat hon nung ngat zawng a tu ka mu hi. Tu zan nungnung a hiai a mi om lamdang ka sa mahmah get hi. Ka muh khelh houh hi'n teh chi a ka mit nuai thak zen a ka et leh le mu veve lai ka hih man in, kua hi hiam chih theih ut na ka hon nei ta hi. Va naih deuh kawm a ka et hoih leh ka innkhang te uh tangval pa toh kibang ka sa mahmah hi. Mi pautam lou leh kholak pawt mwngmeng khollou ahihman in hiai mun ah ana om mawk pen lamdang ka sa mahmah hi. Ken leng naih phei kawm in, "U Hang, hiai mun ah bang hih na hia?" Chi'n ka dong hi. Aman, "I kho paam ua nungak hel a pawt ka hong pailam in ka bah sim a, ana khawl zual ka hi." Chi'n hon dawng hi. Huchi ahihleh pai ton khawm ni uh aw, ka chih leh a hon "Aw" a, huchi'n pai vai ka hon sawm nawn uhi. Amah masa sak ding ka chih cjiang un a ut hetkei a, a nanung pen ah pai ding ahih dan ahon gen hi. Ka hong paita ngei ua, lawmtw masa sak in amah a nanungpwn ah, amah zoh kei ka pai hi. Ka pai kawm un ka kihoulim nilouh ua, inn masa pen tan ka phak tan un leng ka kihou lai uhi. Huchia kihou kimlai thakhat in a hon dawng nawn hetkei mawk hi. Kenleng lamdang ka sa sim mahmah a, ahon daqn louh tak in nunglam en din ka khawl hi. Ka nunglam uh ka et leh kua mah muh ding a omta kei hi. Thakhat in ka lauhna in hon pha phut a, thakhat in ka tai ek him lawmte'n leng bangmah thu thei lou in a hong tai vek ua, inntan ka tqitung vek uhi. A zing in ka innkhang te uh kiang ah ka gen leh lamdang asa mahmah uhi. A tangvalpa un zan a nasem a buai ahihman in man hak a, koimah ah pawt lou ahih dan ahon gen hi. A sungten le lamdang a sa mahmah uhim ka mit kha hiding in hon ngoh ua, himahleh ka lawmte'n le mu ua, ka kihou na tawm uh thei uh ahih man un lamdang ka sa tawp thei kei uhi.

Khen -IIna

Kumte hong paizel in kumthak mel bang kimu tou thei zel hi. Lou te vat in ka na chiat uah ka hong buai sauhsauh nawn uhi. Lou ka hon vat zoh un, lawmte toh awlleen kal om maimai sang in chi in luidung ah ngabet ding ka hon sawm uhi. Ka kho lui lam uh manoh in ka lawmte mi nih toh ka hong kipan khe suk ta uhi. Ka khua uh ahih leh silchar toh kinaih mahmah ahih man in lum mahmah hi. Hichi'n lui tuh ka hong tungsuk ta uhi. Lui kiang a gu kung omte ka sat ua, lui tawlam zuan in ka pai suk ta uhi. Bangtan hiam ka pai nung un tui lii gu suk na ding a mun lem mahmah khat ka tung suk uhi. Kou leng kipan pah in ka gu puak te uh ka su pah uhi. khal lai ahihman in tui tamlou a, ka tha zoh mahmah uhi. Nga tampi petmah ka man ua, loh ching ka kisa petmah uhi.

Sun a hong hih in gil hong kial panta ahih man in ka anntun te uh ne ding in ka hong kisa ta uhi. Ka sak zek uah suangpi lian mahmah a tung maam hinhen khat om hi. Tua mun ah ann ne ding in ka hong kisa ta uhi. Ka ann puak uh ka hon la khia ua, gam bel a dai mahmah zikzik hi. Ka ann tun te uh koih na ding omlou ahihman in singnah sat ding zong in ka ding khia ua, ka anntuun koihna paam zek ua, nahpa sat ding in ka thum un ka kuankhia uhi. Ka anntun uh leh ka meh te uh, ban ah malta leh ka nga mat uh meh ding a ka huantawm uh bangzah hiam ka nusia ua, himahleh gamla ah bel ka pai kei uhi. Ka anntun koihna uh leng ka omna ua pan chiang tak in akimu thei hi. Huchia singnah sat kawm a ka etphei leh second sawm leng paiman lou chih ding in thakhat in ka anntuun teng uh ana om kei mawk hi. Lamdang salua in ka va naihphei a, ka etleh, anntun na nahpa te chih louh muh ding himhim a omkei hi. Kei a diak houh kuaman a mawk a aphel theih louh ding ua sai-ip khau a hoihtak a ka gak kip hi a, phel ding hita him le hang le a phelna ding in minute khat leh nih bek hun a lut ding hi. Himahleh second sawm le paiman lou a hiai teng a hawm vek a ana om theih mawk pen lamdang sa in ka chimul bang a thou sungsung hial hi. Lawmte ka sam a, amau leng lamdang a sa mahmah uhi. Ka anntuun uh a tuun na bawm chauh ka mu ua, kou leng pautam se lou in ka nga mat te uh la in ann nelou in ka paipah vengveng uhi. Ka anntuun uh ana ne pen mihing ahi ding chih na vual ahikei. Gamhuai ahih leh bel, gamhuai lauhuai mahmah, kin gang mahmah leh gil kial mahmah khat hiding in ka um hi.

Thil lamdang pipi leh lauh huai tampi tuak mah leng, gamvak pen ka sisan ah belh ta ahihman in khawlsan thei vual ka hikei. Niteng in lou nasep hun louh lai teng gamvak na in ka zang den hi. Nikhat nitaklam khomui kuan in gamvak utna in hon zou a, ka nute'n tu ni in zaw gam kuan khe dah phot mai in hon chi mah le uh hon kai teitei om mah bang in ka kuan khe thouthou hi. Vasa giak te kap ding in khobon tang lam ka hon zuan ta hi. Ka taan ut na mun ka tun tak in khua a mial ta hi. Vasa tam mahmah ahihman in a neu te bel kap ding in ki en vet lou hi. Gam-ak, mu leh vasa lian te lou ngal kap ding in ki en vet lou hi. Bangzah hiam ka hon man pah a, tuni tuh kithuah pha mahmah di eive chikawm in ka kilawp mahmah hi. Bangtan hiam nung in ka sak lak ah mi kihou thawm ka za hi. Kenleng lawm ding om chi'n ahon theih na ding un ka kikhuh theuh hi. Ka hong kikhuh tak in kihou thawm te a hong dai geih uhi. Ngaihphat louh na ding neituan lou in kei leng khat vei ka hong kikhuh nawn hi. Huchi'n ka sak zek apan in chiang tak in ka min ahong kisam mawk hi. Ken leng lamdang sa in dawng pah lou in ka hungaih zek hi. Ka min ahong kisap nawn tak in theih khiak nei mah bang in ka kiang a singbuuk kawm ah ka kisel a, hiai gamlak ah zan sawt nung a ka min a hong kisam mawk pen lamdang mahmah khat ahi hi. Hon sam tu kua hi hiam chih thei ut in ka na ngak gu ta hi. Ka min a hon sam kawmkawm in ahon naih deuh deuh a, huchih lai tak in ka saklam pang a singkung te ahong ling suk zungzung uhi. Thil hoihlou khat hi ngei ding a gingta in thau kamsa in ka bukna apan in kigingsa in ka na pang ta hi. Ka kiang a hong tun tak in koilak mihing hih malak ah, mi lian mahmah, mul thepthuap, san sesu khat ana hi hi. Sang mahmah a, ka om na masa a hong tun tak in zon nei hileh kilawm in a dak kual vutvut hi. A awm ah ngoi hileh kilawm tak a hong kai khe nelnul a, a gim a se mahmah hi. Huchi kawm in ka min in hon sam den hi. Kei lah lau a ling den, a hon muh khak ding lau in ka na ki-ip tuntun hi. A hon muhlouh tak in ki kou lualua kawm in a hong kipatna lam mah ah a kik nawn nuapnuap hi. A pai nung in kei le kintak in innlam zuan in ka pai hi. Lampi ah hon sulau thei ding thawm a tam mahmah hi. Akhen chiang in ka bil gei mahmah a hon nuih san uaruar bang, hong thum honhon bang in a om den hi. Khomual ka phak ding kuan in lamdang tak in lampi laitak ah hon mantang om mah bang in ka tang thei kei hi. Ka lungsim bel a halh mahmah, himahleh ka pumpi tatsak sawm mah leng atang thei himhim kei. Bangtan hiam huchia ka om nung in ka hong tang thei nawn a, lau kawm pi in innlam ka hon zuan hi. Kelkong ka tun tanpha in ka khetul a hong kisui den hi. Kenlah ngaihsak tuanlou ka pai ngeingei a pai den ka hih man in hon zuitu pen heh ahi ngei ding a, kelkong ka hong khitphet hon sawn puk in a hon taisan vengveng hi.aka nuten ka thawm za uh ahihman un hong delh pawt ua, innkong ah khuplup a om hon phong in innsung ah hon zawng lut uhi. Kal khat sung mawngmawng pawt khe thei lou in lupna tung ah hun ka zang hi.

Khobon tang pen gamhuai tamtak om hi a ngaihdan nei in khosung mite'n kum khat in khat vei, tua gamhuai te kiang ah kithoihna nei zel uhi. Nikhat ka khua uah mi lamdang pi khat hong lut mawk hi. Kuapeuh amah mukha te lau in kikou zak ua, numei leh naupangte lau in puankawm ah kisel uhi. Tua mi lamdang pen in ataksa tung ah puan bangmah bat lou hi. Gawng mahmah in a guh ngen mah bang giamguam hi. A sam leh a khamul te, a mukmulte sau mahmah mai a, a mit lianpi hak lelu kawm in ka khaw sak uh gammang lak ah hong kikou loiloi sek hi. Mite' lauh theih ding dandan in kibawk a, khosung a mi hangsan pen zong tua pa amuh in lau in liing hi. Amah lauhna in khosung zelsuak a, a aw zak mai in le miteng chiliing in lau in ki om den hi. Amah suk lungkimna ding in hausa makaih in khomual ah kithoih na ka bawl lel uhi. Tua hunlai in Khristian sahkhua zui ki-om nailou a, singbul-suangbul peuh bia in kiiom hi. Sih leh dawplak teng sikha tenna mun hisak in mun sianglou chi'n ka lau thei mahmah ua, a kiang ah paikhak ding natawm lit petmah in ka lin thei uhi. Tua mi lamdang pa ka muh ua pan in ka lauhna uh hong uang diak a, nitak khua ahong mial chiang in kuamah kong ah pusuak ngam omlou in khosung dai khipkhep hi. Huchih hun chiang in tua mi lamdang pa hong pai in ka ganvulh te uh a deihdeih hong kikaih khiak zel hi. Ka kithoih na sa teng uh zong aman la vek zel ahi ding a, a khonung a ka va et chiang un muh ding a om ngeikei hi. Tua mi lamdang pa pen vom mahmah a, tuiluang a vaivom nasem a om te toh kibang mahmah hi. Huchi'n tua mi lamdang pa lauhna ziak in niteng a ka niteng nasep thupipen uh tuh ama kiang ah kithoih ahong hita mai hi. Lou nasem a kuan khe ngam lah omlou ka hih man un sawt lou kal in ka ganvulh teng uh hong bei a, ka ann nek ding uh hong bei in ka kial mahmah uhi. Ganvulh te kithoihna ding a that khin vekta ka hihman un tua mi lamdangpa suklungkim na ding in bangmah ka nei nawn kei uhi. Tua phet in a mah leng heh kisa in nidang sang in a gamtat a hong uang zaw deuhdeuh ta hi. Atawp in naupang te nangawn hon lakmang sak a, sunlai natawm in kuamah innkong pawtkhe ngam ka om nawn ta kei uhi.

Nikhat thil ging ngaih mahmah ka za ua, kou khua zuan in tua thawm lamdang tak tampi ahong kizui dondon ka galmuh uhi. Tua ka thil muh uh bel a tung in kuaman mukha ngei lou a, lamdangsak na leh lauh na toh thuah in ka om uhim ka lauh hang un ka en ut vek ua, beem kawm apan bang in ka na en gu keukau uhi. Bangtan hiam nung in tua ka muh te uh ka khua uh ahong tung ta uhi. Gari tampi mahmah in mitampi puansilh rong kibang ngen leh a khut ua thau tawi kawm in ka khosung uah a hong dim ta uhi. Lauh leh muhnop ka thuah ua, Amau hon muh ding lah lau mahmah kawm in ka na en likliak uhi. Amau te tua mi lamdang om na mun lam zuan in a pai tou souhsouh uhi. Zan a hong hi a, bang thu a hong om dia aw? Chi'n miteng patau in a ihmu thei zong ka om kei uhi. Huchi'n zingkhua ahong vak a, tua mitampi ten ka mi lamdang pa uh khut nung leh hen sa in a hon paipih uhi. Tua mi lamdang pa bel ka muh tung uh toh a kibang nawn kei. Tun bel thau petmah in a thau ta hi. Amau ten tua mi lamdangpa a gari ua tuangsak in a a hong kipatna lam uh zuan in a hon paikhiak san ta uhi. A khonung a ka theih thakthak uh leh tua mi lamdang ka chih pa pen uh, vaite siampu lhat hi a, kho mipite' mawldan a theih tak in ki bawl lamdang a, ka nektang uh a hon duh goh man a, kou khua te hong sulau ana hi hi. Phai lam a borh sap in tua thu a theihtak a a sepaih te toh amah man dia hong kuan uh ahih dan ka khonung theih uhi.

Khen - IIIna

Nikhat khotaw lam ah sataang ding chi'n nitak lam ninem in kei kia ka kuan suk hi. Ka khotaw uah suaklu sing tam mahmah ahihman in tua suaklu gah te sakhi in duh in hong ne gige hi. Tua suaklu gah ne sakhi te mat ut in kei kia in ka va kuan hi. Amun ka tun in nisa tum ding kuan in hon khoh vak singseng a, lung a leng mahmah mai hi. Ka pan mun di bawllem in sakhi hong pai ding ngak in singkung khat ah ka tu phiuphiau ta hi. Tua ni khaw omdan a lungleen huai mahmah mai a, lungsim ah laa khawng kisa hauhau zel hi. Ka anglam gamla lou pawn lak ah thawm hong ging siatsiat a, sakhi hong pai ding hingei inteh chi'n a hong pawtna di mun a ka gintak na mun ka thau in ka ngim vengveng hi. Athawm kiza den mahleh, a sakhi ding a kimu ngeikei hi. Kei hon mu a hong pusuak ngamlou hinteh chi'n singkung buk deuh khat ka zong a, huai ah panmun ka bawl nawn hi.

Bangtan hiam ka pan nung in nisa leng tum petmah ding in kisa ta a, ka kiim a tang leh mual te sal eng singseng hi. Hiai hun in zaw ka lungleeng lua chih pen zaw a nep mahmah khat ahi. A leeng mang lou chauh chih ding ahi. Ka lungsim a laa sa kawm hauhau a ka omlai tak in ka saklam gamla lou khat ah khuang ging tiptip leh mi lasa a lengkhawm om mah bang in thawm ka hon za hi. Ka lungleen luatziak a ka bilkha khawng a za maimai ka hi ding chi'n ngaihsun mahleng a thawm uh kiza chiang lua ahihman in lamdang ka hon sa mahmah hi. A selam inbel ngaihtuah nailou ka hihman in mi lungleeng hunkhop le omsam ahi di ka chi mai hi. Ka sa tan te lah ahong suak khia muh ding om mahmah lou, a thawm uh lah kiza den ahihman in, kilawpna leh lungkiakna in anih ua hon tuamkhum uh ahipen mai. Pai mai dia lah, a thawm uh kiza den, omlai dia lah a sakhi muh ding lah omlou. Huchia ka omlai in khua in ahon mial khum ta hi. Leengkhawm te lah phur deuhdeuh uh mah bang. Ahi alah, bangla ahia a sak uh chih theihlouh in a sa mualmual zel uhi. Kei lah paisawm tuan lou a ka panmun a omden, a tawp in leengkhawm te ahong dai ta ua, amau a daih toh kiton in huih ahong nung hiauhiau a, ka tuanna singkung ahong liing nilhnilh hi. Huchilai in, ka anglam deuh a, sakhi khat a hong hawk a, tua thswm ka zak tak in sakhi ahong dawk ngei lam-en in kilawp tak in ka thau kamsa in ka na ngak hi. Himahleh sakhi hawk pen ahong dai a, thawm bangmah zak ding omlou in a daih in a dai zikzik hi. Pai mai ding ahi dia aw? Chi a ka kingaihtuah lai tak in huih nung nawn lw hihet lou in ka kiang ah sikung omte a sawi om mah bang in lin petmah in a hong ling zungzung uhi. Kei tuanna lah ling hetlou, a nahteh te nangawn a liing khatmah omlou in a om khipkhep hi. Lamdang ka hon sa sim pan nawnta a, deklam bang hong zau pan nawn sim huauhuau nawn ta hi. Ka nunglam apan mi hon en om hileh kilawm in theihna khat ka nei a, ka nung hei chiang inlah bangmah muh ding ka neikei hi. Huchih lai in mi tamtak paiging ka za a, paulou hialin ka na kibu hi. Ka chi teng bel ling khinta ahihman in ka kiat khak ding lau in sing ka hoih deuh khat ah ka om mun ka bawl lem hi. Huchilaitak in ka tuanna sing nuai ah, mi neu mahmah tamsimtak ahong paikual ua, amasa pen in khuang neu khat tum in ahong laam uhi. A lasak uh bel bang ahia chih ka thei kei. Kha lah hong vak pha mahmah ta ahihman in chiang tak in ka mu thei hi. Ka kumsuk dng lah bang tuak ding ka hia chih theih louh ahih man in ka om na ah ka om top hi. Hun sawt tak mai a hong lam zoh un, koi lam tung uh ahia chih theih louh in thakhat in ahong mang duam nawn uhi.

Amau a om nawnlouh tak un kei leng kintak in kum ding in ka hong kisa hi. Himahleh thakhat in ka tuanna singkung ahong kisawi a, ka ang a sing ka khat ka manbelh hi. Ka nung khawng hon zawt huanhuan om mah bang in a zau huanhuan maimah hi. A haksat dan genvual ahikei. A khenchiang in ka bilbul tak a a hong nuih khum lualua zel uhi. Kei lah kipasal sak in ka tuanna apan kum sawm tuan lou ka hih man in a degree ahon khek pan ta uhi. Khat in ka sam ah hon man in kaih khiak a hon sawm ta hi. Keilah ut lou ka sing let pen len kip tinten in ka pang a, khut vot ngeknuak khat in ka lenuai ah hon zel pan ta hi. Bangtan hiam pang zou mah leng atawp in pang zou nawn lou in ka letna ka khah a, ka khah phet in khat in a hon dom kang a, thakhat in a hon khe suk ek hi. Ka taw ngum tatkha ka hih man in na ka sa mahmah mai a, ka lauh na toh ka gim mahmah hi. Huchihlai in khat in ka khut hon len in hon kai ding tou a, ka omna mun nuse dia hon sawl hileh kilawm in lampi omna lam ah ahon kai hi. Kei leng peih lou sa sa in ka maban sawn in ka pai a, hat pai zou lou ka hihman in hon iplah om ahi ngei ding a, ka nung ah sawlpa in ahong kizep nok-nokh hi. Ka hansanna teng suah in atawp in, Hon thah sawm na hih hial kei uh leh zaw hon hih buai lou in hon pai sak maimai uh. Ka chi a, huai ka chih phet in a thawm iuh a hong dai duak hi. Kei leng ka hatna tengteng zang in ka pai zel a, ka khua uh lut touh na ding a tuimun ka neih uh ka tun tan in bangmah a hon loh nawn kei uhi. Tua tuimun ka tun in numei khat tui dim in ana om hi. Aman bel a hon nung ngat a, a taksa pian dan a pan in ka innsak te uh mou nu hi'n ka thei hi. Kenleng, "Eh! Ngainou, nang lah na hi a, tu zan sawt nung pi in tui tawi ding in na kuan mawk a? Buaina nei kha uh maw?" Chi a ka dot leh a hon dawng kei a, et leng a hon en kei hi. Hehna nei khat houh ahi kha dia aw? A pasal toh kisuk lung noplouh na nei uh a hi di e. Chikawm in, na hon dawn ut kei leh lah ka tui dawn ding tamlou hon suah ve, ka chih nawn leh, ngaih tak a kap kawm in a lu a hong kihei phei a, apum lah tang mahmah lou, a lu chauh hong kihei phei in kei a hon en hi. Lau lua ka hihman in ka dangtak lam le phawk lou zen in innlam zuan in hat thei tawp in ka tai tou hi. Ka nung ah hon nuih san lualua leh kap zuazua thawm in a hon zui tou den hi. Inn ka tun in ka innsak te uh inn ah mi ana tam mahmah uhi. Kei leng inn ah lut in thu omdan bangkim ka naute kiang ah ka kan pah hi. Amau ka kiang ah Ngainou pen loukuan a hong tun in a nau neih hun in pha a, naudom pa lah gam giak a kuan ahihman in, nau neih haksa sa in nei khe zoulou a sisan tam pawt lua a si ahih dan ahon hilh uhi. Va hoh ut mah leng ka taw-ngum ka tah khak na na lotel ahih man in kihahsiang in lupna ah ka lumpah zaw hi. A zing lam in ka lawmte khat toh ka kihoulim kha ua, sa tang a kuan ut in a tangpanna ding mun hoih deuh khat hilh ding in a hon ngen him ken leng ka khaw tawlam ua suklu kung tamna pen ah sakhi tam thei mahmah ahih dan ka gen leh amah leng kilawp tak in va kuan hi. Amah bel a na dop khiak uh toh a na kivawk huan uh toh si lou phet a inn hong tung hituak hi.

MLA election hong om in candidate pu'n (amin zaw im mai ni) nikhat ka khua uah campaign hong bawl hi. Aman a genna ah, kou amah ka vote ua, telching a a om ngeingei leh ka khosung uah tui kining ching tak a koih na ding tuibem hon bawlsak ding chi'n hon chiam hi. Hunte hong pai in election result a hong suah tak in tua pa hong ching ta ngei hi. Kum khat a hong bei nung in leng a hon tuuchiam a tangtun kei hi. A thuchiam mangngilh lou ka hihman un hausapa'n kei hon tonpih a, huchi'n Phaipi lam ah ka zin suk uhi. Chikmah a khopi zin ngei lou chih mahtak buai petmah in ka buai uhi. Rickshaw la zen in MLA pu' inn ka zuan ua, amun ka tun tak un Rs. 2 rickshaw pupa'n a hon ngen hi. Kou lah sum nen nei lemtang lou ka hih man un ka kipe thei kei ua, a tawp in ka kipatna mah uah rickshaw pupa'n hon pua in ka kiknawn ua, huai mun ah Rs. 5 ka pia ua, huchi'n alampi kithei ta hiven chi'n khe in ka pai kik nawn uhi. MLA pa' inn ka tun un Office kai ding in ana kisa zou chet a, buailua office lam ah kimu thak ni uh chi'n a hon kuan san hi. Heh tha lah suak, bangmah lah lohtheih omlou, genthei te zaw genthei den mai di maw? Mi ngaihsak tak louh kihi mah eive maw? Chih in om hi. Lungke tuan lou in hausapu toh MLA pa a office ah ka va naih ua, mitampi amah mu ut om ahih man un kou leng ka hun ding uh ngak in a room kong ah ka tu uhi. Ka kizepna uh tualpuan khawng ahihman in Meitei te bang in lamdang sa in hon en ut thei mahmah uhi. Bangtan hiam nung in kou hun a hong tung khong ta hi. Kou leng lutpah in ka hoh na san uh ka gen pah uhi. MLA pu'n hin dawng ding a akisak lai tak in mikhat coat a a kilawm tak mai a kichei khat a hong lut hi. Tua pa amuh tak in MLA pu'n kou hon ngaihsak nawn lou a, kou omlam thei lou mah bang in tua mipa toh sawt kuam tak kihoulim den uhi. Singpi khawng sam zozen in ki mai-et mahmah ua, himahleh kou gilkial tak leh amah ngaklah tak a omte ngaihsak khak in ka omkei uhi. Koule ka gil uh kial gawp ahi chi a a singpi leh sang te uh va suhsak mai bang a ut huai hial hi. Contract lampang khawng houlim ua, tuapa'n a nasep pat na ding a lakh 5 khawng poimoh ding ahih dan khawng gen hi. MLA pu'n akiang ha lungkham lou ding leh amah mah in zingni-thaini khawng a pepah mai ding ahih dan gen in khamuan hi.

Huchia sawt khop tak a kihou lim nung un tuapa lohching kisa tak in paikheta hi. Kou leng ka hoh na san uh ka gen pah ua, himahleh Ka pupa un tulai tak sum omliu ahi nidang chiang in na hong hoh thak mai duam? Tunle ka buai sim a, ahon chih khum hi. Gen ding a vang tel mai, a inn ua pan a ka delh uh, office sung ah dakkal tamtak ka ngak uh athawn a kik mai ding ka ngaihtuah chiang in na ka sa mahmah hi. Kenleng kidaam zoulou in akiang ah, "Pu den inlah mipa' kiang ah, sum atam mai, huailam buai ngailou, kon hihsak pah ding na chi a, kou kiang ah lah sum omlou na chi zel a." Ka chih leh heh sim in nou toh amah teh vual hilou, bangdang gentam kul kei kha nawn chiang in hong nawn un, huaichiang in nou a igen khawm ding uh. Chi'n a room apan a hon pawtkhe sak hi. Khasiat huai sim mah leh kha nawn chiah hong un chi hiven chi'n hausapu toh ka kikha muan ua, innlam zuan in ka kik tou nawn uhi. Kha a hong thak nawn tak in ka va hoh nawn ua, himahleh thutuam daih ka za uhi. Huai bel nou khua a ding sanction pen piakkhiak khit leh sepzoh ahita, chi'n nasep zouta hih na lai bang ahon lak a, tuibem kibawl lim khat toh a hon ensak hi. Kou leng kou khua ah kibawl lou ahih dan leh theih khelh khak hithei ahih dan ka gen hang un nou zaw ana pai phot un nou a kizou ta, tua midang a kisai lellel ahi ahon chih khum hi. Kou leng khase tak in ka pai ua, tua nung himhim in huai mipa'n ka khua uah vote khat mah zong a mungei nawn kei hi. Alamdang mahmah tutan a ka ngaihtuah chiang a ka theihsiam theihlouh bel. Ka khua ua tuibem hi'n bem lou hitaleh bangmah kibawl omlou pi a a lem natawm lak a omthei chih pen thulamdang mahmah leh khovel a pilpen Kumpi Solomon in zong a suikhiak zoh louh ding thil lamdang mahmah khat hin ka thei hi.

Khen - IVna

Hun hong pai zel in ngaihzawng neithei di bang ka hong hisam ta ahi ding a, nungak deih di bang, hoih sak di bang ka hon nei pan ta hi. Ka kho gal ua khua khat ah nungak melhoih mahmah khat hel ding in nitak khat kei kia in ka va kuan ta hi. Tua nitak kha vak pha mahmah in nuam mahmah hi. Huih vot te nung hiauhiau inilampai nuam sak tuan mahmah hi. Dak 7 lak vel ding khawng in akhua uh ka tung a, a inn uh ka naihtou pah hi. A inn uah ka va lut tak in amah kia ana om a, nuamsa tak in ka hong houlim uhi. Huchia ka houlim zel lai un a sungte kholak pawt ahong pai siausiau ua, ken leng zan sawt ta hi ding chi in pai mai ka hon sawm ta hi. Himahleh nungak in hon phallou in hon khou den a, a kamsiam dal zoulou in ka tu kha nilouh hi. A sungte teng in a hon lupsan ta ua, kou gel kia tu in itna thu ka hon gen pan ta uhi. Amel ka et chiang in hoih ka sa deuhdeuh mai a, zan a sawt deuhdeuh leh amelhoih na a kilang deuhdeuh in ka mu hi. Ka khelah deuh deuh a, ka paisan thei mahmah kei hi. Zing ak masa bang ahong khuan hial tak in mei lam leh kei lam nga ngam nawn lou in ahon nung ngatsan mawk hi. Lamdang ka sa sim mahmah mai a, kihei ding a ka nget chiang in zong a hong kihei ut mahmah kei hi. Atawp in ken leng na hon nungngat san den ding leh ka pai mai ding ka chih tak in ut lou sasa in ahong kihei phei a, zum mel tak in ahon en ta hi. Amel ka muh tak in lamdang ka sa mahmah mai a, nitak tung a sang in aleh za tapui in a hoih zaw tham hi. Himahleh a mit asan mahmah mai a, amel zong a eng pian abat man in ka om anuam thei nawn kei hi. Nidang a ka pute' khat in hon hilh sek ka phawk khe guih a, huaibel, kau neite zan sawt a tut deuhdeuh uh leh a mel uh hoih deuh deuh ahi chi a ahon gen ka phawk khe guih hi. Nuam sa nawn lou ka hih man in pai ding in ka kithawi a, hin phal bawl kei mah leh ka pai nang gamla chih paulam in ka ding khe teitei hi. Aman leng kelkong tan hong kha a, hong pawt zelzel in aw U, ahon chi hi. Ka lungsim in bel hong pawt nawn mahmah kei ning chikmah leng, hon hiip om mah bang in leh ka kam hon thunun tu om mah bang in awle ka hong zel ding aw... chi'n kachong kikhen ta uhi.

Lampi ah ka pai kawm in ka ngaihtuah den a, hoh nawn louh ding ut mahleng amel hoih na in hon zou in hon hiip mahmah hi. Lamdang ka sa mahmah mai a, mangngilh ding ka sawm nak peuh leh amel hoih na in hon hiip deuhdeuh in ka thei hi. Huchia kei vuak zan mial nuai ah innlam manoh in gamlak ah ka hing pai zelhi. Bangtan hiam ka pai nung in ka nung lam ah hon zui om mah bang in thawm ka hon za hi. Tu zan nung a kua hi ding ahia?Ton pih ding nei ka hi di e... chi a nunglamka et chiang in lah hon kisel san mah bang in lamsak hiam lamkhang hiam a ging susu zel hi. Kuamah muh ding a omkei. Himahleh thawm in bel ahon naih mahmah hi. Huchia lungsim nuamlou tak aka pai lai in ka nung lam apan numei aw khat in ka min ahon sam hi. Thakhat a khawl in ka nunglam ka en a, ka nung ah numei mel hoih mahmah khat puan tual ngou silh khat in ding kawm in honna en nilouh hi. Hiai zan nung a numei amah chauh a om ka muh in lamdang ka sa mahmah mai a, lau na in ka dim ta hi. Tua numei in, U bang ziak a hon taisan na hia?Honna ngak in chi'n a mit apan khitui hi awm tak ahong luanglkhe zungzung ka mu hi. Mittui huchizah zouzai a tam luangkhia mungei lou ka hihman in lau luain kintak in hat thei tawp in ka tai ta hi. Ka nung ah husa thupi tak ging honhin in hon delh a, a khen chiang in nui ging lualua zel in ka za a, lah akhen chiang in khase tak in ahong kap lualua zel hi. Naksam phial a sau tak ka tai nung in ka ma ah pasal khat pai ka gal muh hi.

Tua mipa ka muh toh kiton in ka nung a thawm ging honhon pen ahong dai duak a,ka lung hong muang mahmah nawn ta hi. Ahi a lah, ka khua uh tun nang lamkim omlai ahih man in ka lung muanna a kim thei tuan kei, himahleh ka poimoh pen bel tua ka ma a pai pa phak phei a amah toh ton khawm ahi mai ta hi. ka theihtawp suah a hat in ka delh a, himahleh ka pha thei himhim kei. Ka delh hat peuh leh amah leng ahat a, awl a ka pai leh amah leng a awl pai zel hi. Delhpha thei lou a bangtan hiam ka kidelh nilouh nung un atawp in hanmual suangdoh tung khat ah ana tu ka muta hi. Gimlua a tawl dam ahi ding chi'n ken leng ka va naih phei hi. Amel ka muh louh na din ana kun ngeungau a, ka hou pih leh kamkhat mah in a hon dawng ta kei hi. A taksa pian zia ka et thakthak leh ka pawt nate tangval pa toh kibang ka sa mahmah mai a, ka lungtang sung hong liing in bang hiam theihkhiak nei hileng kilawm in thakhat inkhosung lam zuan in ka tai suk hi. Ka nung ah ka khetul ahong kisui nouhnouh nilouh a, khawl man di vual ka hi nawn kei,kisui puk kha zel mahleng kintak a thou inka tai ek zel hi. Atawp in bah lua in ka kelkong uh ka tun in ka puk suk a, ka puksuk tan thei milmial in anung bangmah ka thei nawn kei. Ka khanloh tak in ka lupna tung ah ka na lum a, ka khe tatsak ka sawm leh ka tangsak zou kei hi. Ka lu phawng kawm a ka et leh ka khe tegel ana kituam bengbung mawk hi. Lamdang ka sa mahmah mai a, ka nu ka sam a, thil om dan ka dot leh hichi'n ahon gen hi. Tua nitak na hong pai hak luat ziak in ihmu thei lou in na hong pai ngak kawm in khau ka na khek hi. Ak masa khuan tan in leng muh ding in na omkei. Hon lupsan ding lah nuamsa lou ka hih man in ka hon ngak den a, khua vak khe ding mahmah a akisak tak in innkong a I kelkong uh a hong ging lomlom ka za hi. Nang hidia hon gingta ka hih man in en ding a ka hong dak khiak leh kelkong ah nang na na lum a, tuahsia tuak houh na hi kha ding e chi'n na pate' phawng in ka hong en uhi. Ka gintak mah bang in sisan a pumdim in nang khophawk lou in na lum hi. Na khe tegel ah liamna ma thuk taktak bangzah hiam ka mu ua, innsung ah hon dom lut in ka hon silsiang ua, hontuam sak innaa lupna ah ka hon sial uhi. Na liamna ma te ganhing in hon phuaina mah bang in a kek hek hok hi, bang vatuak kha na hi hiam bawi? Chi'n ka nu'n ahon leh dot hi. Ken leng a theih dia kilawm teng chauh ka hilh a, a lauh ding ka deih louh man in ka thiltuah diktak ka hilh ngam kei hi. Innkiang te uipi in hon phuai kha ahi ding ka chih thoh lel him adiktak in bel hanmual a ka muh pa'n honisual ek a na hi ding dan ahi. A kau neih uh ka theih khiak lam atheih tak ua mi kiang a ka gen khak ding lau a hon thah sawm a hon nung delh ana hi hi. Himahleh ka nu'n ka thawm uh a phawk pah khak ziak a ka hinna hawi a om ana hihi. Adiktak in bel hon peh lup sawm uh ahiding a, himahleh hon pet man lou a, ahon soisak masak na lam un bangmah naselua leh, a khonung a gu thuak ding bangmah omlou in ka om thei a, hampha mahmah ka suak hi. Himahleh, a nungak nu uh pen melhoih na in hon zou mahmah mai a, khatvei mah leng va hoh kha nawn kei mahleng hunsawt tak a vang ngai in ka nguai petmah hi.

Kumte hong thak in lou khawng ka hon vat zou nawn ta uhi. Khua mah inleng lum lam hon pan nawnta a, lou hal ding ngak kawm in tapphou lai in gamvak ding in lawmte mi thum toh ka hong diang khe nawn uhi. Tuahpha mahmah in ngal liantak mai tuk 7 ding khawng ka kaplum pah ua, sun tanglai vel in pai ding in ka hong kisa ta uhi. Kou teng chauh in paw zoulou ding ka hih man un loutul lam ah kuan kha khawng a om khak leh chi'n mizong ding in kei ka va kuan ta hi. Huchia bangtan hiam ka pai nung in ka ang ah mi khat kei toh alet dan kibang vel ding leh ka puansilh toh kibang geih silh kgat ana ding a, ken leng sam in ka sa uh hong puak pih dIng in ka chial hi. Kakal uh laam thum khawng lel ding den a sap tak in tua mipa hong kihei in kei ahon en hi. A mel ka muh in lamdang ka sa mahmah hi. A ziak bel kei mel toh kibang geih ahih man in. Kei mah leh kei mah ka hong ki-en tuah renrun ua, bangtan hiam nung in awl in a paina theihlouh ahon pai mang san hi. Kei mel mahmah pu mi ka muh patna ahih man in lamdang ka sa mahmah mai a, ka kha mu hiding chi a ngaihtuah in ka lau mahmah hi. Thakhat in ka halh guih a, ka hong dak khiak leh ka lawm ten lamdang sa tak in hon na en kheukhou uhi. Thu omdan ka dot leh ka lawm pa'n hichi'n hon chi hi. Sawt tak ka hon ngak nung ua na hong kilat louh tak in patau sim kawm in na sulnung ka hon zui phei uhi. Bangtan hiam nung in tua na omna mun ah tanglou hial a ding in ka honmu ua, ka hon sap hang un nang na hon dawng kei hi. Kou leng lamdang sa lua in ka hong naih ua, ka hon et uh leh kamka heuhou sa in na ding a, na mit in munkhaten gegu in muh nei mah bang in na om hi. Ka hon sap hang un na hon dawng kei a, a tawp in ka hon sawi noknok uhi. Sawt tak ka hon buaipih nung un na hong halh khe pan hi. Bang thil muh nei na hi a hon hilh in. Ahon chi hi. Ken leng kei mahmah mel pu toh kituak kha a ki en tuah den ka hi uh chi a ka gen tak in ka lawi upa pa un, khaih hiai mun ah om sawt nang din ahoih kei, paipah mai ni hang chi'n innlam zuan in ka hong pai uhi. Inn ka tun in bangchi om ka hia chih leng ka thei kei. Khosik in hon pha ahi ding a, kal khat mawngmawng chi salua a khophawk lou inka om hi. Ka halh khiak tak in ka nu'n na ihmut lai in thu tuamtuam na gen bualbual a, hong pi kei un ka hong pai kei dong. Na hong uh leh hon that ding ka hi khanwg chi in na hang khe lualua sek ahon chi hi.

Bangtan hiam nung in kenleng zi hoihtak khat ka hon nei tei ta hi. Huchi'n khosak nuamzaw ding etna in Guite kual lam ah ka hong pem khe ta uhi. Maumual (tun bela khua om nawn lou) kichi khua khat ah ka hong teng ta uhi. Hiai khua bel inn 80 khawng pha zou hi. Gam mang toh kizom a khua om ahihman in nitak chiang in thawm lamdang pipi omsek hi. Misi omchiang bang in akha uh lang teitei sek a gen ahi a, kho sianglou tak khat ahi. Ka kho gei uh gamla lou ah sih lianpi khat oma, tua sih ah dawite teng in nitak chiang bang in a thawm uh ngaih thei mahmah sek hi. Awle, nikhat ka khosung upa khat uh hong si ta hi. Tua hun lai in bel misi te haigam in laang ah kikoih a, sawt pipi kizan hah pih sek hi. Huchia ka omlai un nikhat nitak dak 10 vel ding khawng in kamisi koih na mun uah thil ging a hong om den hi. Sawm giak dang teng lah ihmu khin vek ta, kei ihmu theilou a om in tua thawm ka hon za ta hi. Atung in ngaihsak pah kei mah leng, a thawm ging pen hong ngaih deuh deuh ahih man in lau mahleng etkhiak ka hon sawm ta hi. Ka singtang thau atang thun kawm in thawm nei lou hial in thawm gin na mun ka hon naih khial khial ta hi. Ka thilmuh in a hon hamhaih sak mahmah mai, misi pa ka hou keu sa uh himahleh, lamdang tak in ka koih na uh lang apan in ana vak khia a, Khintung khawng ah tuang in a tuah peuha na ne muatmuat mai hi. Misi ann ne theingei keng chi'n ka thau kek in kap ka hon sawm hi. Tua phet in misi pa'n hon en a, hon kap ken tuban ka hichi gamtat nawn kei na ding chi'n ahong paukhe mawk hi. Ken lah kap sawm teitei ka hih man in atawp in aman leng, hon kap ken ka omna ngeimah ah ka pai nawn dia, kon subuai nawn kei na ding chi'n a laang omna lam zuan in vak phei guamguam a, a laang sung ah lum in tang hetlou in a si bang mai in hong om den nawn hi. Tua nung bel ka vui matan uh bangmah thawm zak dinga om nawn kei vanglak hi.
Nikhat nitak khat zun nawn ding a ka thoh khiak leh agal apan thil vak pha mahmah tampi tuuk souhsouh ka gal muh him lauh leh etnop thuah in ka na en den a, ka khosung uh ahong tun dek kuan ina hong kikhen zak ua, a hong tuuk suk souhsouh uhi. Gamkau te hiding hita e... chi'n ka thau la in ka inn nuai a hong vak sesouh te khat ka na kap puak dom hi. Khat ka kap kha a, ka kap khak na mun a vang heuhou zozen hi. Thau a gintoh kitonin tua vak hong tuuk souhsouh te a mang diam uhi. Ken leng bangmah om nawn lou chi'n ka lup san nawn hi. Zingkal phalvak in ka inn kong khak uh hong ki sawi in ka min in hong kisam hi. Kei leng kintak a thou in kong ka va hong a, ka inn kong uah val-upa khat ana ding in zan nitak a thau kap kei ka hih leh hih louh a hon dong hi. Ken leng thil omdan ka gen leh, leentual lam ah ahon paipih a, leentual ahka khote uh numei khat sisa in ana lum bembuam mawk hi. A gil ah thau a kap na ma hi awmtak a vang heuhou hi. Lamdangka sa mahmah mai a, gamkau chi a ka kapkhak pen amah a na hi phiangsan hi.

Khen - Vna

Khatvei ka lawmpa toh ka kho kiang ua lui guam khat ah aisa sawk ding in ka hong kuan ta uhi. Tua ni in nidang banglou tak in vuah phin ninilh den a, himahleh kou lawmta gel tua vuah phin in hon dal zoulou hi. Nitak khomial nung a aisa te phul deuh uh ahih man in nitaklam ninem in anntun pua in ka hong kuan khia uhi. Amun ka tun un khua mial ding a kisata ahih man in ka meisel puak uh ka de uhi. Huchia ann nekna mun ding mun hoih ka zon sung un khua in ahon mial san ta hi. Vuah lah theu lou ahih man in a mun daam mahmahahih toh vot ka hon sa ua, mei chih ding ka hon bawl uhi. Himahleh vuah in sing kang teng theh kawt gai ahihman in mei ka sem thei kei uhi. Ka meisel te uh a vakzaw sem dia bawl in munkhat ah ka ann tun te uh phel in nek ka hon sawm ta uhi. Huchihlai in thakhat in ka kiang lah uh a hong puak dup mai a, suang lian deuh mai a hong kideng mah bang in ka thei uhi. Kou bel lauh ding a ngaihtuah se lou in, lawmte gamvak om a amauten hon khem na uh hi'n teh ka kichi tuah uhi. A uong kideng zel a, ka kiang ua lui tui bangahon denkhak chiang in a tui kitheh ten kou hon theh kha ahihman in a nuam vak kei hi. Hinahleh lauh sawm tuan lou inkna ann uh bak ding in ka hong kisa ua, huchihlai in thakhat in ka ann tun uh ahondeng dalh sak vek hi. Gil lah kial, ahih hang a ann kitheh zak teng tom khawm ngaihna om lou ahih man in kou leng kisa in aisa man ding in lui nak lam ka hon zuan ta uhi. Aisa leng bangzah hiam ka man pah ua, himahleh hon dengtu pen khawl sawm tuan lou in ka kiang chin uh suang in a hon deng den hi. Khua lah mial mahmah ta ahih man in kou leng ka meisel uh vak sem a de in ka kiim-le-kiang uh ka en kual zel ua, himahleh kuamah muh dong a omkei hi. Lauh ding ale ngaihtuah lou a aisa sawk kawm zel ka hihman un hon dengtu pen su heh kha gawp ka hi dong ua, ka siak khawng uh den a hon panta hi. Himahleh siang lian bel a zang nawn kei vanglak hi. Ken leng nuammoh sasim in lawnte khawng hikha unteh chi'n dak khiak kawm in, "Kua na hia? Hong lhem peih na chia maw?" Chi kawm a ka paam ka et leh vom mahmah lian petmah mul hau thiapthuap khat in hon na en kelkul in ka mu guih hi. Ngeina banglou tuak kha get ing e chi'n lawmpa kiang ah kintak in pai mai ni chi kawm in lampi toh kinaih na pen ding a gintak na mun zuan in kintak in ka pai tou uhi. Kei anung ah pai ka hi a, ka tawbou ah hon sawn om mah bang in ka lawmpa tobou kaphutou kha nilouh hi. Huchia bangtan hiam ka paitouh nung un lampi khat ah kasuak khe ta uhi. Lung hong muang sim ta ahihman in lawmpa'n khaih bangteng hileh khawlphot ni in vangvot lakhe phot ni chi'n minkhat ah khawltawldam kawm in vangvot te ka la khia uhi. Ka paina uh kul mahmah ahihman in vangvot tamtak ka kai ua, kei bang in ka khe leh ka pum ah 20 tak ka la khia hi. Kuamah in ka lauhlam uh bel ka gen tuan kei uhi. Huchi'n kahong pai nawn ua, meisel de kawm in ka ma uh ka en zel uhi. Ka pai na ding uh bel a sau mahmah lai hi. Ka khua uapan mel 10 ding khawng a gamla ahihman in a gukin ka huphulh mahmah hi. Huchia ka pai lai un thakhat in ka ma uah lawi toh kibang mahmah gamsa khat in honna en lelu mai a, a mit san gelgol heh mel tak inhon ngik ngumgum hi. Bangmah theizoulou phial in ka om mun uah ka dingden mai ua, ka hong halh khiak tak un kei ka lawmpa ngawng ah ana kiluai kha ka na hi a, ka lawmpa bel singkung khat kawitenton in a na ding hi. Ka ma ua gamsa pen le om nawn lou ahih man in mailam zuan in ka hong pai nawn ta uhi. Lauh di thu lamlam gen lou in ka lawmpa toh ka kikawi khak dan uh lampi ah ka nuihpih den uhi. Inn tun na ding in ka khua hanmual uh tot ngai teitei ahihman in ka huphulh gu mahmah get hi. Lampi kiang azouzam pak bangzah hiam pou ka mu a, a kung a sat in huai tawi kawm in ka hong pai xwl uhi. Hanmual ka tun tak un kou hon liah tu ding a zouzam kung zang in kahong pai zel ua, bangmah thawm zak leh muh ding omlou in khosung ka hong lut thei ua, ka kipak mahmah hi. Huchi'n inn ka phak masak pen uh Pu. Liankam inn sung ana lak kiukiau lai ahihman in dangtak toh chi'n ka va lut uhi. Ka lut uhleh Pu Liankam leh la lawm Pu Gintual tapsak ah tu in ana houlim ua, kou leng kathiltuah uh ka gen uh leh Pu Liankam in ana thei hoih mahmah vang lak hi. Amah gen dan in Mizo ten Dêngsûr a chihte uh tuak kha na hi uh. A hon den khak louh le hampha mahmah na hi uh ahon chihsan hi.Khat veimah gam ak tang ding in nitak khomial kuan in ka khosak uh gam mang lam ah ka kuan hi. Tuah pha mahmah ka hih man in dqk 8 a gintan in 7 mahmah kaman hi. Meh khop pha mahmah ta chi'n innlam zuan in ka hong pai ta hi. Ka innkong uh ka tun in ka innsakte uh pitek ka sumtawng ua sum tung ah bukteep kawm in ana tu ka mu mawk hi. Ken leng pi hiai ah bang hih na hia? chi a ka dot hang in kam khat mah inleng ahon dawng kei hi. Kenleng a sungte toh kisu nuak kha uh hinteh chi'n innsung ka lutsan hi. Innsung ka lut leh lamdang tak in innsakte pitek pen ka taptung uah buk tep khu luahluah kawm in ana tu a, bangchi dan a den a sumtawng ah tu a, tua innsung ah tuthei zel hiam? Chi'n ka hamhaih mahmah hi. Akiang ah, pi innkong ah den mahmah in na pawt kha hia? Chi a ka dot leh ka sungten pawt khalouhahihdan leh nitak tung apan a taptung ah mei awi kawm a buk teep a omden ahih dan hon hilh ua, lamdang ka sa mahmah hi. A damlai kha toh kituak kahi ding chin ka lauhtha lambang ahong leh suah kha thepthup hi.

Kumkhat mi'n le government ah panpihna ngen zel ua, zoudawn a tengete add ng in scheme tuamtuam hong pai zel ahih dan ka na thei kha a, ken leng ka innbawl a tung khuh na ding langva poimoh ka hih man in IAY scheme tungtawn a ka tan theih khak leh chi'n phailam ah minister pu ka va kimuh pih tei hi. Minister pa'n hon na awlmoh mahmah mai a, panpih theih nateng ah ka muh teitei na ding a hon panpih ding ahih dan hn gen in ka lung bang amuang mahmah hi. I damsung a khat vei bek langva nuai ah ihmut henhan ki-ut sam ahih man in. A poimoh sai ding omteng ka sai khit nung in langva hong tun hun ding ngak in lungmuang tak in nadang semkawm in ka om hi. Hun hong pai zel in kum khat, kum nih chi'n hong bei toutou a, himahleh ka langva ding a hong tung thei mahmah kei hi. A tawp in keile patau gawp in minister pa ka va kimuh pihnawn a, huai ah a hon dawnna lamdang kasa mahmah hi. Huai bel, ken ka sai zoh nung kha nih zoh a langva te hon khak khin uh ahih dan ahon gen hi. A lai record na zong hon ensak vek a, kei a ding leng tuma kum nih paisa a piak zoh a om ka hihdan leh kei mahmah in ka taksa ngei va kilang a va la ka hih dan chetna in ka suai zong ana kikai khin vek hi. Lamdang ka sa mahmah mai a, kua in kei tan ding hon tuh sak ahia chih theih zoh louh in tutan om den hi. Kua mah ngoh ding kithei tuanlou ahihman in sikha te ka ngohsuk mai a, langva inn ah tutan in a thu in ka teng den a, himahleh a tak in bel inn nah in nuai ah inn se chik sung ah ka khosa nimnem hi. Hiai khawng nimnematung ah diktatlou tak a gamtang a, migenthei te hamphatna muh ding te enlah a, sawk sakguigui te zaw ahinkhua uh nuamtak a zang ding in ka gingta tuan kei. Kei innbawlna ding vanzat zang in nn hoihtak bawlmah le uh, innsung nuam tak bawlkhezou tuan ding un ka gingta kei hi. Diktatlouh na gah tuh diktatlouhna mah in amantang ngei ding chih ka gingta nta tinten hi. Ka tapa nih na pa sepaih ching sa himahleh calling letter mungei lou in omden a, a thu omdan ka kan sui uh leh ka tapa min in mihausa mahmah khat tapa sepaih in ana pang hi chih ka mukhia uhi. Ka sum ka pai uh ne mahle uh tua innkuan te'n nuamtak in a hinkhua uh zang tuan lou ua, a tatehuh khamtheih sal ah tang in tu in amau inn gam phial in om ua, aneih teng uh mi kiang ah banda khin uhi. Diktatlouh na gah zaw kha mahmah e chih phet in om hi.

Ka tleirawl tunglai in chile kum 17 khawng ka hihlai vel in, nikhat ka innkiang te uh naupang kum 13 upa khat toh vasa beng ding in thau toh ka hong kuan khia uhi. Ken thau ka tawi a, aman bel gophel khat a tawi tei hi. Gamlak ka tun un vasa ka muhmuh uh ka hon kap pan uhi. Himahleh ka kap kha thei het kei mawk a, lamdang ka sa mahmah hi. Nidang alah mat tawm nipen ale mehpok khop di kiman sam hi a, tua ni inbel ka kap teng in ka kha thei kei mawk hi. Huchihlai in ka tonpih pa'n singbul khat ah pateh lamdang mahmah a rong tuamtuam nalh tak mai te setset zozen khat ahon mu a, ka kiang ah, U hiai pateh a hoih lua, ka bot aw. Ahon chi hi. Himahleh muhkhak ngeilouh leh theih khak ngeilouh ahihman in nek theih dia gingta lou in ka phal kei hi. Huchihlai tak in huihtuun (vasa chikhat) ka omna paam zek a singkung khat ah hong boh hi. Huihtuun bazaar ah mantam tak a kizuak thei hiven chi'n mat teitei sawm in pan kahon la hi. Ka ngim chiang in hon thei hileh kilawm in gamla lou khat ah boh phei zel a, ken anung ah ka elh zui zel hi. Huchia huihtuun ka delhdelh na lam in theihlouh kal in gammang thukpi sung ah ka na lut suk kha hi katheih tak in nisa leng tum ding in kisa pan ta a, khaih! Hikei veh aw kizekai gawp ding hiveh chi'n ka tonpihpa sam in innlam zuan in ka hong pai ta uhi. Lampi ah hon zui om mah bang in ka nunglam uh a ging susu zel a, nunghei a ka et hang in bangmah ka mu kei hi. Huchia lungsim nuamlou sim kawm a ka pai laitak un ka nunglam ua pan in mi hon den hileh kilawm in suanghum tamtak in ahong kideng phet zot hi. Ka nungzang lak hon kha ahihman in na ka sa sim mahmah mai a, kinung hei kawm a ka et leh singkung liah ah mi liantak mai, mul hau tak, vom petmah a vom khat in a honna en kelkul ka mu hi. Laulua ka hihman in kintak in ka tonpih pa sawn kawm zen in malam zuan in ka hong tai ta uhi. Tua ka muh pen in ahon delh zui zel a, hon delh pha mahmah ding a ka gintak ziak in kenleng ka thau kam in ka khawl a, nunglam a hon delh pen ngim vengveng kawm ka kap ek hi. Kap kha hin ka kithei a, amah bel ka kap zoh phet in sing kawmkhat ah lutphei a kisel sawm hi'n ka mu hi.

Kou le kintak a tai in ka lou zau uh tungsuk dek mahmah ta chih ding in tua ka thil muh pen un ka lawmpa mat sawm hi n a khut hon vai phei a man kha hoih lou in sawn thoh kha a, ka lawm pa mun gamla simtak ah lengphei kha zozen hi. Huchi'n ka thau kam in kap ka sawm a, kathau mek man ka hi hia? Mek man lou chuh thei lou in tua mipa'n hon boh suk lamtak ka thei a, a ban ka thei nawn kei hi. Ka halh khiak tak in ka buuk sung uah ka na lum hi. Ka kiang ah ka pa leh ka khote uh mi thum ana om uhi. Kenleng ka om dan lamdang sa sim ka hih man in ka pa ka dong hi. Ka pa'n hon gen dan in kou lawmta tegel vai ka tun hak tak un lung himoh a hong zong dia hong kuan hi ua, buuk a tun un thau ging khat za ua, kintak a ahon delh uh leh ka lawmpa ka khanglam deuh ah na sa a thum huthut mu uhi. Kei bel khophawk lou in lou kil khat ah ka na lum a, ka kiim ah sisan tak khia bangzah hiam tak mu uhi. Ken ka thau mek puak kha ka hih man in kou hon sual tu pen kap liam kha hi dingdan ka hi. Thil omdan ka gen leh, ka lawmpa'n ka pateh muh pen uh ana bot a, a neitu pen thangpai a ka lawmpa thah sawm a hon nungdelh ana hi hi. Huchi'n awl a kisa in innlam manoh in ka vek un ka paita uhi.

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA