MAUNA NGEN HI KEI LENNA…!!

Written By : K.Lianthansang @ K Thansang Zomi

Namsim fit-fet chih mahtak, nitaak pawt paihun di phawklou zaw kahi ngei di ua, Chingboi (ka nungak hel nu uh) pa’n, “ Nidanglai, Zoudawn lam a teenlai khawng a zaw….nitaak khua hongmial chiang a aak-gil kikhak zel a, aak-gil a aak te’ a kimkei ua leh, zontheihna teng ki zong hi a…!!. Tulai a chu, I tate uh nitaak dak 10:00 leh dak 11:00 khawng a hongpai kei ua leh leng zong kisawm nawnlou mahmah lou in, nuamtak a ki ihmutsan hit-hit mai ta..!!. Pathian in goumanpha honpiak-te’ omna a I lungsim uh koih chih omnawnlou, aak sang a le tate thupi ngaih nawnlou zaw hive hang aw maw Chingboi’ nu…?” chi’n, akiang a zingmeh di ‘sihzou’ mal a tu, a zi-zi kiang ah gen hi.

Indirect tak a koulawi, paihak honsak ziak a hongenna ahi chih kahaihkei. Lawm-te lah achiak ngei a chiak uh, akhen-te ngial bench tung a ana ihmu riahriah lel uh. Ei lah, zingchiang a di bang chileh a kimu thei dia chih ngaihtuah a om leng ki-om muangthei nawnlou…!!. Dak 12:00am hong ging hial tak in chu, pai di’n ka kisathei khong-khong uhi. Tutna a apan a dingtouh a, paikhiat vat-vat theih ahikei zomah…!!. Kawnggak gaak mahle ung, ka tawbou uah a kipthei mahmah kei (tawbou sa omlou hiven). Tolhkhe dia kisa den ahih manin, ka khekol uh ka laitou (kaitou) sauhsauh masa uhi.

‘Curfew Duty’ a pang kahih zawkmah man un, kuamah lauh di himhim kanei kei uh. Kou kham man in, buaina bawlsawm le hilou, khawlak pawt maimai ka muhpeuh bang uh, mat a vuak ek-ek ka-ut maimah uhi. Buaina bawl om a, buaina bawl-te matsawm hi himhim le ung leng, kou ka kiziat ngiat-ngiat KAL (Cur) un, mi’n FIU (few) chi in hon taimangsan hiau mel uh theihlouh ahi. Tuaphet hilou, ka kawng ua Chain ka kaikhiatsak nel-nal te un honna hentang sawm le uh leng, amau a di’n a haksa hetkei di…!!

Nidang a ka hihzel bang un, koumau inn chiat ah ka awn-lut dangdang nawn uhi. Dak 01:00am gingdek mahleh, ka tanu(zawlta ahi) a omnuamlou ahi ngei dia, ka nu’n angpuak kawm in innsung ah ana kiveipih lai hi. Ka tanu nu’n honmuh takin, aw suakzoulou sa-sa in, “ Papa, nang khawlak a umpire (refree mut) a vapang maw…” honna chi tiau-tiau a, lamdang sakna in ka pumdim hi.

Ka nu’n, “ Na tanu’ damlouh theilou maw, tu tantan pawt chihtel, nitaklam annek in kongen hilou maw..? Na etkol peihlouh di bangziak a zawlta bang nei sese e? Nitak lah, kongkalh a pang hi gige…kuan le nang hondeih di atel diam a, nang konvaak sang un ‘AUSTRALIA VOKTAL CHIL HAWI’ khat vaak zaw le ung leng ki thaman zaw inte..!!” honchi toihtoih tamai zaw, etna di a vaang tel mai. Ka tanu nu’n, a lu heituah leplep kawm in, a pipi (ka nu) leh kei hon entuah nilouh a, amit apan khitui hong vung kilkel zawzen hi.

Bangmah genlou in ka tanu nu ka pom a, Muan Hangzo in asak, “ ….Ken tua ka pom hi, keimah cha…..” chih la, phone apan ‘play’ in, ka ngaihpih heuhheuh hi (kituak khawm vanglak..hehe). Ahitak in genmai leng, huai nitak ka tanu ka pawmkhak masak nipen ahi. Ka nu lum di’n ka sawl a, huainung sawtlou in ka zu gim kham hia chih theihlouh in ka ang ah ka tanu belh thinthen kawm in a ihmu pah hi. Ka lupna ah kasial a, huai nitaak ka tanu toh ka giahkhawm masak nipen leng ahi nawn bok hi.

Zingkhua hongvaak a, keile va thoukhe zual in Local news ka subscribed-te uh (Manipur Express leh The Lamka Post) sim dia vala in, ka lumkik nawn hi. A ‘front page’ ka en ngal a, “ Tedim Road zul ah Vaite nih sisa in ki mukha, Newlamka ah pasal khat in a zi tempawng in saatlum, Tuitha lui ah mi 2 kelum, Khuga Dam ah numei-pasal kilawmloutak a omkhawm kiman, Concert ah buaina piang in mi 1 in sihlawh…” chihdan-te muh di khatle omlouh ziak in, “ News le a thupi omkei, sim taak kei…houtheilua…” chikawm a ka ihmut nawn dek leh ka tanu hong khanglou chet hi.

Ka tanu thawhkhiat san leng kap di ahihman in, chim thawina di’n news mah ka ennawn hi. News heading khat, “Outer Manipur ah 16th Lok Sabha Election tuni’n om ding” chih ka simkha hi. Zan nitak a, ka pawtna ua lawmte toh chilphuan kaikhe zen a ka gen uh himahleh, zingkal ka khanlawh in ka mangngilh hithet mawk hi (pengnawng sim kahi diam a). News ah simkha kei leng le phawknawn vetlou didan kahi. Ka tanu kakhim ihmu thak a, a ihmut kal in ka pawtsan ta hi.

Lawm-te toh kimu in, “ Kua Party a di’n vote I capture di ua le, kuan sum tam deuh hon pe di’n na gingta ua?” chih te ka dong hi. Kou lawm-ta mi 7, Political Party Office khat ah kava hoh uhi. Ka lam-et bang ngei un, Bolero khat bang alang-lang a taituah na di’n hon ngaih tuahsak top ua, kanui heuhau mai uhi. ‘Central Volunteer Committee’ dan in ka om ua, ‘Area Volunteer’ te toh ki thuzak zel in, a poimawhna lamlam (a free na lamlam) ah ka taituah uhi.

Polling Station katun chiang un, huaimun a Agent pen in kou lai honna pia in, honna pilut zel hi. Security leh Official tamtak om mahle uh, Agent pa’n sum ana pia ahihman in, ui muk heensak bang mai uhi. Huaini ahihleh, ka pian apan vote tam kaneih nipen hilai di’n ka gingta..(?). Polling Station khat ah, Vote sawm(10) tan bang kakhiat na om hi. Huaini a keikia in ka khiat tengteng gawmkhawm leng, zakhat(100) naih mahmah di’n kagingta. Ka lawm-te kei sang a khawkzaw lai uh ahi.

Huaini apan in, “Money can do Everything” chih zuau hilou ahihdan ka musuah hi. Sum hauhau chu, a ching di chihna ahimai. Aziak ahihleh, sum hau te’n koulawi bangbang a khamtheih man di deih a phe tet-tet bangzah hiam kaikhawm di ua, ‘Vote bank’ dia zang di ahih chiang ua. Tua banah, Election chiang a Security duty te zaw a minpu maimai ahi chih ka mukhhia hi(a poimawhkei uh ka chihna chu hilou ahi, buaina thupilua om div eng ua, hoih himhim).

Christian kichi tawk leng le, candidate dang in vote capture lam hon hahbawl mahmah leh, Christian hihna taisan zual a haksa hetkei ding (vote tam muhna di ahih phot leh). Huchibang teng khawng theihbeh kaneih nung , a nitaklam in sameh ka zial ekh nawn ua, zu bang chi tampi ka dawnkhawm kha zozen hi (khamse lou chauh kahi).

Khamsa in inn katung a, ka tanu agim deuhdeuh ziak in, ka nu-le-pa’n Lamka Damdoi Inn (LDI) lam ah ana hawhpih chet uhi. Kham mahleng, ka lungsim bel a pil vilvel thou hi. Ka tanu kia ka lungsim ah om ahihman in, ka ki hahsiang a, ken leng LDI lam kazuan pah hi. LDI ka tu’n in, ka tanu’n hak peihlou sasa in honna en a, “ papa…en hon ki samsam a, nang hon pawt sansan mai…I LOVE YOU papa…” chih teng, awsuak zoulou pipi in hon gen a, a dai vengveng ta hi.

Ka tanu’ kiang a, “ Bawi…I Love you too…” chihteng bek gennuam lai mahleng, hon zaak nawn ka gingta kei. A tal(fore-head) ka khoih a, “ Bawi…kawi mun a nuamlou nasak na, hon panpih dia na pa mansa a om kahi aw bawi, khatvei bek papa hon chilai sam ve maw…” ka chi ngut-ngut a lah dawnna bang mah ka zakik kei. Ka tanu a vot(cold) deuhdeuh ta…..!!!.

Ka tanu ka en a, ki dek zawh vual di ahi nawnkei. Ka haa bang gawituah in, mi muh a kahlouh teitei kasawm hang in, ka tanu in, “ papa…papa..” honchih kiau-kiau lai-te, ka bilkha a gingden ahihman in, ka mittui te khamzawh vuallouh in hong taakkhe keuhkeuh tamai hi. Ka nu’n lah kahtam tuamtuam lou kawm in ana kap keuhkeuh mai a, ka pa’n ahihleh phone tungtawn in mi tuamtuam houpih a, ka tanu puakkhiat na di leng hun sawtlou nung in hongtung hi.

Ka tanu, iit in ngai mahle ung, inn a koih-koih nadan omlou ahihman in, Young Paite Association te’ inntekna tawh vuina programme zang di’n kong kisa ta uhi. Ka tanu’ luang tung ah thugenna hun honpia ua, thu tam kagen theikei. Ka khasiattha asuak mai a, ka kidiik nilouh hun atam mahmah mai hi. Gen siamlou sasa in tamlou kagen a, ka thugen teng avek in kathei nawnkei, ka theihna kal-kal tamlou kon taklang ding;

“ Veng leh pam banah….innsak-innkhang apan…a...u-le-nau…tuni a ka tanu suun a hongpai tengteng’ tung ah kipahthu kongen masa ahi. Thugen siam kahihlouh man in, tampi gen katum kei. Mithulimlou, migilou, khamtheih hih, guta ..chidan a hawnthei a tamzaw hidi’n kon gingta, dik leng adik mah ahi..!!. Nontheih dan uh a diklouhna omlou ahi a, himahleh tuni in Pathian in, ka tanu’ tungtawn in hawnsam a, ka hinkhua masa te nawseta kahi chih kawn puang masa hi.

Pathian in, ka tanu…..haksatak a khawsa a, kep leh don manlouh a ommai dia phallou ahi ngei dia, hon laaksak ta. Kei hinna hon hawisak lai man in, ama(Pathian) adia ka hihtheih tawp suah a kal kasuantheih na di’n, nahon thuumpihna uh poimawh petmah kahi. Banah, ka nu-le-pa’ kiang a leng kagen ngamlouh thukhat kongen ding. Nikum, July kha vel hi’n kathei. Nitakam, School naupang-te’ school kai tawp hun in ka lawm-te toh khawlak kavak uhi.

Van(gari) a vaak kahi ua, ‘Gang group’ bangmai a gamtang sek kahihman un, School naupang khat pimang di’n thupuukna ka lata uhi. Numei naupang pahtaakhuai mahmah, a bag bang anunglam a kuah litlet khat ka gari kiang uah hongpai a, kintak a kong hong in gari sung ah ka kailutta uhi. Akam humsak in, a inn ua kha di kahihdan uh kagen ngal uhi. A mel et in a hehpihhuai khopmai..!!.

A bag a, alaibu puak-te khawng ka etsak apan in, Class-I hipan ahihdan kathei hi. Homework gelh di bang ahau mahmah mai. A kiang ah, “naunau, nangkia a nidang a le inntan paisek maw?” kachih leh, “ ka nu’n hongpi sek ahi, ka nu’n hon zongzong di eive, kanu kangai….kagil kiallua eive…” hon chi tiautiau hi. Hoihtak a amit hah enkawm in, “ na papa la koi a om..?” kachih leh, “ka papa Officer ahi. Amah a sepna lam, mundang gamla pekpek a om, kou kanu toh kia om..” chi’n hon dawng hi.

Ka lawm-te khat in, biscuit bawmkhat apia a, huai ne kawm in, “ka inn uh kitung hak e..” chi tiautiau zomah hi. Ka thiltup uh thei himaizen leh zaw…!!. A nu’ phone number ana theih zenzen ziak in, a nu ka phone ua (ama zaklouh in), a tanu damtak a muhkik a ut leh 1 lakh toh hong tankhe di’n ka theisak uhi. Aban zaw kon gennawn dah dia, hiailam hiaitan in hunsak ni..

Hiai thu kongen zenzen ziak ahihleh, Bible in, “ na tuh gah na aat ding..” chi a ana gen pen, ginlelhna di omlou ahihdan kon gennuam ziak ahi. Ken leng, ka tuh gah aat kahi mai a, …Indirect tak a ka tanu that kahi mai… Huaiziakin, nu leh pa te aw, ei thilhoihlou hih…tate’n thuak thei gige uh ahi chih, ka tanu’ sihna apan in nou leng honthei chiat un aw. I neekguk sum hiam khawng pawzoulou a, I tate a sihbei duh lauhuailua ahi. Ka tanu’ thu genlou a, thiltuam dang daih kon gen ziak ahihleh, ka tanu a si ahi ta a, a damlaite a di gen leng phattuamna omzaw di ahi ka chihziak ahi. Ka pa thugenna hun ka pesawn dia, aman hoih asak bangbang in hongen leh…” chi’n thugen kakhin-ta hi.

Ka pa’n, thugenna hun a zawh in pastor pa’n ahun hongla hi. Pastor pa’ thugen, ka lungsim a thaamden ahihleh, “ anntang half bag khat ah tang bangzah om dia?…hon simzual mah dule, honchi leng…..khenkhat in, ‘half bag khat a anntang omzah sim dia kisawl chih himhim, thil hihzawh di vual le ahi sam a’, hon chi di’n kon gingta. Unau-te aw, thil a lompi a I ngaihtuah leh, zawh di zenpi leng ngap-huai hetlou mah ahi” hon chi masa hi.

A thugen hon sunzom zel in, “half bag khat a anntang phazah sim na di’n, mi a tamzaw in itheih ding un Khaini Bawm leh pava nou zang ni; ‘Khaini Bawm’ 1 ah anntang bangzah a tazou a? chih theih masak a, anntang pava nou 1 ah Khaini bawm bangzah a tazou a chih, theih sawm nawn ding ahi. Huaibanah, anntang pava nou bangzah in kg.1 bawl ahia chih theinawn le hang – Halfbag khat a anntang kg. zah itheih sa uh ahihman in, hiai anuai a calculation tungtawn in pawt mai ding hi.

{(Khaini bawm 1 a anntang phazah) X (anntang, pava nou 1 sunga Khaini bawm zah)} = Anntang pava nou 1 sungaa om zah kimu di. Hiai a I muhkhiat zah tawh anntang kg.1 a pava nou zah ‘multiply’ nawn leng, a dikchet louh tawp in leng, a tangpi a kg.1 sung a anntang omzah kithei veve ding hi. Anntang kg.1 a omzah itheih zawh chiang un bel, halfbag khat a kg. phazah tawh ‘multiply’ nawn a, atangpi theih mai ding ahita.

Huai mahbang in, ‘I gam leh khawtang uh segawp a, bawlhoih zawh di vual hinawnlou’ I chikha maithei…!!. Half bag khat a anntang phazah theihna dia- Khaini bawm, pava nou banah sel/kg. a poimawh bang in, I gam leh khawtang uh bawlhoih na di’n, INNKUAN SUNG, School leh College banah Saptuam sunga ki thuhilh leh kikepna hong poimawh mahmah ding hi. Huchi hileh, siatna leh sualna te igam uah beisiang sipsip kei mahleh, adan hong om deuh ding ahi……” chi’n hongen a, ka na ‘AMEN’ mahmah hi.

LAIGELH-TU’ LAIKUNG PAN:

“Mauna Ngen Hi Kei Lenna…!!” chih pansan a, tangthu saulou kongelh khiat pen- PHUAHTAWM siang sitset ahi a, kuahiam hinkhua gelh kahikei. Phuahtawm himahleh, mi kuahiam hinkhua tawh kituak kha zenzen hiam omkhathei ahihman in, aki tuahkhak taak leh leng nang hinkhua hilou ahi chih ana thei ding in kon ngen hi.

Hiai tangthu kawngelh ziak ahihleh; I gamsung leh khawsung uh segawp ta a, i muh leh zaak peuh ’mauna ngen’ chihtheih di khawp a I lenna(tenna) gam uh segawp ahihdan genna ahi. Huaibanah, hiai siatgawpna pen amawk a sukbei haksa(haksat tuak) mahleh, INNKUAN SUNG, School leh Saptuam sungah pan lathak leng, nung chiang in agah kipahhuai tak kilou ngei dia gintaakna kaneih ziak leng ahi bok hi. Toupa’n, I thusim te theisiam a zuithei chiat di’n theihsiamna honpia henla’n, hon vualzawl ta hen aw……!!

2804 – Kakipak - 2014

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA