DISTRICT 2 BEK BEHLAP A POIMAWH DIAM?
~K Thansang Zomi
British te
khut apan India in 1947 in zalenna a mu a, huai kum apan India khua le
tui hihna neite mi tallang tamtak te ngaihdan ahihleh, kivaihawmna leh
kituahna hoihzaw sem om na ding in India leitang pen seh tamtak a khen
a, States leh Union Territory a hawmzak a, Indian Union nuai a om khop
ding chih ahi hi.
Hiai mah ahi phamsa Jawaharal Nehru in agen
tampen, streamline administration piching om na ding leh, kituahna,
lemna leh muanna om na ding in state tamtak ah khendalh a, ahihziak in
thuneihna (power) pen Union Government khut ah om ding chi hi. Nehru in
adeihdan tak bang hileh, pau le ham kithei tuah te a honpi a a
tenkhawmna mun te uh amau leh amau a kivaihawm ding uh, tawndan kibangte
leng state khat a a om khop ding uh, hileh vaihawmna leng baihlam tuan
mahmah ding a, chi le kuang a ki uina tawm zaw ding a na chi hi.
Kivaihawmna
tawh kisai in state te nuai ah district bawlkhiak in hong om a,
district te nuai ah kivaihawm sawnna nopzaw ding gelna ziak in block
kichi om nawn hi. Kivaihawmna (governance) nopzawkna ding in gam leh
leitang lianlua te seh bangzah hiam a hawmkhiak pen thil hithei leh hoih
mahmah ding in up huai ana hi law ngut a, thuneihna area alet luat
chiang in, koi mun hiam pampaih in ana om khasek a, phawk baan lou kichi
bang leng ana om thei law dan ahi hi.
Manipur i chih
chiang in gam neuchik himahleh, Israel khawng sang a lianzaw tham ahi
chih pen nautang theih ahi. Ahihziak in, Manipur leitang sung a teng te
lak ah pau le ham chi tuamtuam 40 val bang om zou in, phaizang mite leh
singtangmi tawndan bang nasatak in kilamdang a, mi tamtak ten Manipur a
tengte khat bang in ngaihsutna nei mah le uh eisung ah a taktak in sa
leh kha ah kikhenna ana nasa mahmah hi. Ki vawihawmna kong ah, phaizang
bial leh singtang bial bang a chi a? khantouhna ah bang a chi a chih te
sut tham mahmah pha hi. Singtang bial sung mahmah ah leng vaihawmna bang
a chi a, kikawmtuahna lampi bang a chi a chih te ngaihtuah tham pha
mahmah hi. Etsakna ding in, Lamka/ccpur bang enta le hang, district
liantak ihih ziak un office vai a nasep ding neiten buaina tuak mun
mahmah a, singtang dawn apan neilou sa sa a, Lamka hon delh tenten mi
tamtak om uhi. Old Age pension sum tamlou la ding in leng Lamka hon delh
uhi.
Manipur a full fledge revenue district ngen a kiphin
a pi deuhte ahihleh, Sadar Hills leh Jiribam hi uhi. 1997 kum in W
Nipamacha Singh in Chief Minister a let lai in Sadar Hills pen district
piching a puan ding in lem ana sa a, Imphal district leng Imphal East
leh Imphal West a khending in thupuan nei a, Imphal district khenzak
ahihni geih in Sadar Hills leng district piching a puan ding in thuchiam
ana nei a, ahihziak in tuni tan sepsuah ahi kei hi. Manipur Government
kichi hai mahmah lou ahihman in, Sadar Hills hiam ahih kei leh, Jiribam
te district piching piak hikei mah le uh ADC pen DC power piak hiding
peuh chi khanglang ua, a taktak in DC thuneihna tengteng ADC in tawi
theilou a, thu tanding buaihuai (crucial decision) lak ding om chiang in
ADC buai thouthou ding chihna ahi hi. Sadar Hills district demand
committee te makaih in kiphinna nasatak pailel hi. Jiribam tawh kisai
nalh mahmah khat ahihleh, Jiribam AC MLA Th Debendra Singh in kum 2
paisa in Ibobi Solkar a buai dek hun in Chief Minister lenthei ding
dinmun ah om a, himahleh, CM in Jiribam pen district piching akoih dia
thuchiam aneih ziak in, Ibobi govt supuk lou hidan in kigen vengvung kha
ngei hi. Huchi ahihleh, bangziak a tuni tan Jiribam pen district
piching piak hilou adiam chih theih in om hi.
Jiribam
kichi a om na tawng mahmah a, Imphal East district nuai a om ahihman in,
mipiten buaina liantak a tuak ding uh chihtheih hi a, Imphal East DC
leh SP in Jiribam ah mawhpuakna bangkim a va lak ding uh thil hitheilou
ahihman in thubuai huai pi suak ding hi. Tuabang mah in, Senapati
district kichi lian mahmah a, Sadar Hills area a om kha khaw tamtak leng
Senapati nuai a om ahi hi. Banghiam office vai a hi di om chiang in
Senapati district headquarter a va naih uh ngai ahihman in mipite ading
in buaina liantak om ding in kilang hi. Manipur ah khantouhna piching om
taktak na ding in Jiribam leh Sadar Hills te revenue district piching a
koih hileh chih huai mahmah hi. District kibehlap pen developmental
politics adingin hoih mahmah a, ahihziakin, Nagate’n Ukhrul district
kiphelh khap ding adeih hetlouhna ziak uh thuguk banghiam om dingin
ginhuai hi.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment