PHATTUAM NGAIHNA

By: Thanuam Dahpa 

Ipu ipate a pan ina kep det uleh zuihlouh theihlouh a i na ngaihtuah ua zuih teitei ina tup uh Phattuam ngaihna ahi. Phattuam ngaihna tom chik in hilhchian ding chileng gen kim haksa mahmah hi. Ahihziak in mawltak leh a theihnop pen ding (kei mimal in ka na ngaihtuah dan in hon hilhchian leng) "mahni punna ding leh eitung a ahoih hong kiik nawn ding kilam etna om hetlou a mipi/kua hiam ading a tha leh zung senna" chi in ka hilh chian ding hi. Mi ituam dungzui in ihilh chetna atuam ding a eimah na khiatdan zil in dik sa in dik isakei deuh khading hi. Bangteng in hilhchian mah lehang kuapeuh in tuh phattuam ngaihna thupi isa in hihding in i deih chiat ding uhi. Hihtuak leeng a hihim a hih touhdet ding a hoih leeng ahi hi. 

Khang hong kikheek a mi ihongtam a ngaihtuahna leeng hong kikhek ahi ngeiding a hiai phattuamna value neu hiaihiai leh hong neu law khongding ahong bat khak ding lauhhuai lah lou hi. Kachihna in atung a kei hilhchetna danbang ana hitaleh duh gawlna leh huaihamna, baan ah Aang masialna khovel ah i om ua khat veivei i phattuam ngaihna un hon kisathei sak leh hon ki chapou sak ahidiam chihbang ka ngaihtuah zel hi. Thilhoih hih peuhmah midangte honpahtaak saang a mahni iki pahtaakna alet zawkchiang in agah khum lou in makh hi. Huaiziak in ipu ipaten a thilhih hoih uh amaumah in milak a gen naak sang in midang in agen chiang unle ki chapou saklou in pasalpi tou himahle uh zumhuai sa in kiniam khiaktak in na om ua tulai in tuh i thilhih hoih mite genma in miten honthei kei khading/hon pahtawi kei khading chi hile hang kilaem in eileh ei mite lak ah i kigen uhi. Mahni aangmasialna a phattuam ngaihna a izat taak ziak in i phattuam ngaihna ah mite akipah dingbang inkipak zou lou uh abatna tam mahmah ta hi.

Phattuam ngaihna ka ngaihtuah chiang in hiaithu toh ka ngaihtuah khawm kha naak hi. Khosung khat ah sum muthei mahmah khat in Sawm a khat pe gige hi. A mah sang a 1/10 petam omlou ahihman in hong kithupi sak in saptuam sum zatdan a kip a kawi in theih hong ut a committee in mimaltak a sumzatdan a vahilh louhziak un thangpai in 1/10 piak tawp hi. Ka ngaihtuah a Bible gendan in 1/10 pen Pathian tantuan hi a ipiak ngeingei ding a order hon suahkhum ahihziak in Biak Inn a vatawi ei ading hilel ta hi. Mihing ihihna ah i thohkhawmte hoihtak leh diktak a a kizat deih chiat mah lehang eideihdan a i 1/10 piak a kizat louhziak a piak itawp mawkpen

Ipiaksa te ah leeng Pathian lungkim ding in ka gingta kei hi. A piak ei hihding a hi a Pathian hon thupiak zuihna ahi. Mikua hiam ziak a piak i thadah mawkpen Pathian bia kihilou a mihing kipahna zonna hi ahihdan chiang mahmah hi. Kei omna Saptuam EBC hon dem utten upa hihna dia sawm akhat pia achihzel bang ua Saptuam mipi kipahna dinglel lam en a ipiak ziak a ilungkim louhna ding kimu hi lel hi. Phatuam tak a zat i ut pen leh deihpen himahleh zatdan diklou a akizat khaak lehleeng 1/10 piak thadahna a i neihding hilou ahi. Biak Inn a i tawi a lat ahihleh i biak Pathian in a hontheihpih ahita a a nungthu pen ei kigolh khaakna ding omnawnlou a Saptuamten manphatak in na zang in Biak inn lam nading in na zang uh hiam a kempa'n a na nemang ta lehleeng eitan ding vualzawlna pen kibehlap a kiam ding hinawnlou hi. Hiaithu kahon gen naziak ahihleh ikhalam hinkhua ahleeng i phattuam ngaihdan dik nawnlou deuh toh kibang in khotaang a i phattuam ngaihna leeng tanglai Phattuam ngaihna toh kikhai lawta hilou hiam ichih ut ziak ahi hi. 

Nidang lai in i pu ipaten zuihding chi in rules and regulations ana gelhkei mahle uh mahni sia leh phatheihna kimakaihsak in mahni aangma sialna om hetlou in midangte a na khual uhi. Mahni Lou zotna lampi bawlman lou zending in nnasep na awlmoh mah le uh taangpi/mipi lampi noptak a midangten a zuihtheihna ding un lampai kawm a ahihtheih liaisiah uh thasial hetlou in hahsiang nathasial hetlou uhi. Tulai intuh taangpi lampi i niin nengpaihna un i zang uhi. Khosung lampi nin in se mahleh mahni inn lampi a hoih naakleh changkang hi in i kikoih ta uhi. Nidang in ipu ipate'n a niin nengte uh mi huangsung a ava lutkhaak (a va paihlut louh ua mi huangsung a ava lutkhaak/naupang in a va paihkhaak) leh a niin neite hauhsakna ding niin va tukna huangneite'n ana tang kha uh chi in a niin neng uh mihuang a ava om khak ding lau mahmah in mahni niinneng mihuangsung a a vatukkhak ahoihlouhna nagenteh uhi. Lou kizau in chiang tawn a lougi/gamgi kikhung lel himahleh a khohkhiat uh loupa a zaute lou a a om khaak ding lau mahmah uhi. Tuhun in tuh lauh naaksaang in dai hoihtaktak a ki-umkual sung ah iteeng ua hilele i niin neng uh daitawm kaan in zaankal hiam innvengte omlou kaal in i innvengte huangsung ah na tawmluut naak hi. Huai gentaaklouh i ek uih gimte, i vok ek/buuk gimsiate en i napkhak keinaakleh lungkim in kisiamlouhna neuchik le neilou in i inn vengte i namsak nilouh uhi. I inn kiim i inn kiangte khual hetlou in phattuam ngaihna ineih ding gintaak huai hetlou hi. Mipilak ah kiphatuam ngaisak in banghiam bang lele a i phattuam ngaikei chihtheihsa ahi. PHATTUAM NGAIHNA ICHIH ZAW MAHNI MEET/PUNNA DING LAM EN HETLOU A MIDANGTE PANPIH LEH HUH AHI i chihbang in phattuam ngaihna ah itna, hehpihna, khongaihna, mite khualna om ahihman in na veeng na paam nopsak louh dingkhual lou in na phattuam ngaihna phattuam ngaihna ahikei a mihing nahihman a na sia leh phatheihna a khosa na hizaw hi.  

Eilawi taangpi nna i sepchiang in aseem tampente mibanglou in ikoihta uhi. I Jobcard kuanna a i sepdan khawng igen chiang in a gimhuaidan hilou in misang a i tawmsepdan leh mi sepzah iseplouh khawng thupina a ngai in i gen mangmoh hial uhi. A na hahsep khadeuhte bang hai isa a amahzaw...chi in hai isakdan gen in iphaklouh mi phatuam ngaipen mihai ihisak uhi. Lei nawn ihihleh mi 10vei a tun na uah ei 8vei itun leh hihhoih ikisa a, eisang a zumtheilou leh phattuam ngaihna eisang a neilou zaw mikua hiam 6vei ana tunleh eng in a nawnchia 6vei tun theihna ding i ngaihtuah hi. Heutu kuahiam in seem din hon sawl leh huaileng sawtpi khawl ahita chi in a hoihlou pen i etton pen a suak maimah hi. Nidang lai in miteng thanuam in nnasep utvek samlou ua mithadahte leeng taangpi nna ahih naakleh phatuam ngai in milak a zahlak ut hetlou ua tuhun in mipi lak a thadah tak a om zumna leh zahlaakna a ngainawnlou in changkan na in i koihta ua dah huai petmahta hi. Huaiziak in i mimal aituamte hoih in thupi theimah mah mahleh mipi lampite sia in vuikhu in kitung den hi. Huai vuikhu diiklut a natna hik te diiklut kuadang hilou a eimah ihihlam theilou idiam? 

Mahni aang masialna (dawr bawltheihding, inn tun nuamding) ziak liauliau in Inn mun din lampi kiang ideih ua mi asa tamzaw in ilei ua ahihziak in Taangpi lamkiang a teengtaak ihikei uhi. I Inn kiang a lampi tawn a mihongpai dingte khualna om hetlou in a niinneng leh i tuininte lampi lai ahihhial keileh leeng lamsiik/nawl ah i kholkhawm ua ei huangsung suksiang na niinteng lamnawl ah thang nengnung in ikoih hi. Mi a inn kiang uh, amau compound pua a sianthou dan zil in mibang chi ahia chih theihtheih hi. A mau huangsung leh a gam kigiitna chiang siang kisa a zol zen himahleh a gamgi apan a nin neng thaang zengzung te aang masial leh phattuam ngaihna neilou himhimte a hi uhi. Private a kia siang a a kiang a mipi lampi niintak a koihthei mizaw mipi nnasem taak hilou ding hi. Mipi khualna neilou himhimte a huchi deuh uhi. Mipi khual a phattuam ngaihna nei mi in a inn huang pua a niin neng thaang zengzung te kilawm salou in "min kei paih a sakhading" chih lungsim a nei in a hahsiang lou theikei hi.  

A hon sihsanta ka pu in lou a kuanteng in tempawng a tawi khial kei hi. Lou alah Tuu a loukhou ua huaikia lou a loubuuk a Tempawng 2/3 kinuse gige a bang ding a Tempawng paw gige hiam chih kadot hon dawnna a agen kon share ding. Lou i kuanleh lampi a sing kipuuk hiam nidang banglou deuh a lampi na om, lamkiang a loupa poute huih mutziak hiam leh gamsa tatna ziak a lampi su niin a na om ituah khaakleh i hahsiang zelding ahi. Hahsiang keile inung a numei naupang hongpai omleh haksa tak a hongpai ding uh, huaikia lou ale i nung a hongpaiten hon muniam ding uh ahi. Huaiziak in pasal gamlak hoh in tem tawi teitei ding ahi. Gam i vaak lehleng i nung a bahgawp a chimoh kuahiam hongpai omkha leh eiziak a thadam deuh a hongpai theihna dia khaugui mi kai awkthei leh misun thei lingh leh singbul zumte saat khiat zeel ding ahi. Gamlak theigah i muh lehleng ideihhop nung a suk thaanglouh ding kuahiam huaimun a paikha in ei kipahpih bang a kipahpih dia en i neek hiam ipuak gaih leng hilou a i suk thaanghuai leh hon iplah ding a hon haamsiat khading ahi. Theigah i loh leh leeng kungphuuklouh ding midang lou eimahmah leeng vapai khanawn theihang a 'na phuuk kha keileng' chi a kisiik tak a omtheih ahi. Taangpi lampi a apaichiang un amau kikhual lou in a nung ua kua hongpai ding a chih atheihlouh nasan uh nopsaklouh dinglau in paikawm mah in na hahsiang tawmtawm uhi. En bel taangpi lampite hahsiang naaksang in leivui kholkhawmna in i nei uhi.  

Hichibang a gamta i pu ipate mihai in ikoih diam? Hai isakleh ahaina uh kepdet tuak kasa mahmah hi. Ipu ipaten tua i khopi uh Lamka naluah hi uhenla tukhawng a amau (khangluite) hongteng hile uh i Zogam pallun hiding in ka ngaihtuah hi. Mahni sang a anung ua mi vapai ding hia vapailou ding chih theileeng hilou a nakhualtak a gamta ten niteng a mi huaizah zouzai omna ding bang chituk in a awlmoh ding ua...? Kanung a mihong paikha omleh a gilkial khading chia gamlak theigah a deihzah val uh lou utlou te tuni a ilak a om hile uh ikhokim ah gamlak theigah lim taktak zuak in innkuan tamtak i kivaak zou ding un kagingta hi. Tuchiang in tuh "Nidang a hiaimun a Theipi/thei va tuktu/suaklu etc te tamlua hi a tun a om nawn hetkei a.. " chi in lamdang satak in i om heihuai ta hi. 

Hiaikhawng bang a chia gen ihiam ichihleh phattuam ngaihna pen mahni kikhualna hilou a midangte khualna, total acts of selflessness ahihziak ahi. Midangte khuallou a phattuam ngaihna ichihpen sia leh phatheihna lel ahi. Phattuam ngaihna bang a hiam chi in kidong hita lehang tampi ten Misi zan hahpih, si inn leenkhawm leh Khul /haan toh i chi kagingta lah kei hi. Pawlpi khat phattuam ngaihna poimoh sak man liauliau a ineih uh YPA in a vaihawm theihchiang a a sep atung a igenteng khenkhat ten phattuam ngaihna ina sak khak ding lauhuai mohlou hi.  

Si inn zaanhahpih, leenkhawm pih leh khultoh i phattuam ngaihna suklatna dia neulua hilou a diam? Huaiteng seemkhe dinglel a pawlpi kiphuan ngai zezen adiam? Ei chihlouh leeng misi zanhahpih lou ki-omlou ding hiveh. Vaite le mi a sihchiang un ki zanhahpih thou uh hilou naw. Leengkhawm in lasa khawm keimah le uh siluang omlouh nung ale si inn ahoh hoh thou uh eive. Khul toh maw i phattuam ngaihna? Tangval 30/40 in haanmual a Feet 6x2 a lian a feet 5/6 khawng a thuuk lei tohkuak maw i phattuam ngaihna suklatna? Kholian pi a teeng a tangval tampi in huaiteng toukuak a gim kisa a vui ding siluang a dakchiam a hongtun louhziak a maw i nuak tai mai? Sivui ding hunchiamsa bang a siluang hongtunlouh ziak a dan bang a gamtalou chia maw i han phaanphaan? I phattuam ngaihna dan a kigelhteng a hih lel le zaw i dan bawlte leh eile ei i ki-et thak poimoh ahikha ding. 

Khua khat in misi a nei ua tangval ten han a tou uhi. Misi neite innkuante khual gam a om ahihman un dakchiam bang in si vuitheilou in dakal khat bek ngakpih din inn teekten ngen uhi. Ahihziak in ahongtun manlouh ziak un vuisan ding in ahong kisa ua tangvalten zawng kheding in hong kisa ua inn tual kheng manlou in a gal ah mikhualte hong pai a galmuh ua inn teekte'n ngak pih ding in a ngen nawn uhi. Huaihun intuh pawlpi heutupa a phattuam ngaihna in zounawnlou a hiding a hong heh in pawlpi dan zui utlou himhim nahi uh chi'n hong haangkhia a tangvalte pai ding in a sawl hi. Hiai phattuam ngaihna tuh ipu ipate napat phattuam ngaihna ahi het kei ding. Dan pen mihing zuihding a hoihte gelhkhiat a hi a dan in i phattuam ngaihna a sukbei dingleh dan bang ahia a poimohna chih in a om hi. Mun khenkhat ah lah siluang delh a hong kuante vuina programme honlap hamham a om ua heutute lemgel siamna in haankuang koihlutma in hong in a ensak uhi. Huchia a buaisung un mipilak ah tangval khenkhat in inn teekte zaak viatviat ding in 'hunsakta ua nouziak a mipi hiaizah kibuai chih theilou umaw" chih dan in nahan khum uhi. Mipi buaisakna din kuaman misi drih pentak lou ing hi. Sihna tung a mipi buaisak chih kampau zang tuh phattuam ngaihna bang ahia chih thei hiding in kagingta hetkei hi. Huan ah pawlpi vaihaem siamna ziak in pawlpi min in misi i vui uh chihman a hi a pawlpin vui kei lehleeng misi vuilouh a om hetlou ding ahi chih mangngilh louding in hoih kasa hi.  

Huaiziak in ngaihtuah dia hoih isak tuh i kisak theihpih mahmah phattuam ngaihna misi omchiang kia a suklat ding hilou hi. I gensa bang in mahni a ding ngaihtuahlou a midang ngaihtuah a awlmohna phattuam ngaihna hipan ahihman in i niteng hinkhua ah phattuam ngaihna a tel ngeingei ding ahi. Huai ding in pawlpi Ypa in i hihdingteng hon gelhkhiat sak zoukei ding. Gelhleng a gelh kim ngeikei himhim ding hi. Huan gelhthoh zui a gamtat pen hoih mahmah napi in hoih buching zoulou hi. I pu ipaten gelhthoh hetlou in a phattuam ngaihna uh na sulang ua lungkimna leh kituahna na neizaw bang uhi. Pawlpin a gelhthoh pen hoihlou chihna hilou in huaiteng kia a kinga a i omkhaak ding lauhhuai hi. Pawlpi gelhthoh teng zaw hihdan kibang tangpi leh chihman lel ahi a ki etkolna ding hilel a sepsuahna pen mimal lungsim a om nnasep a kilang ding hi zaw hi. 

Midang a ding a thilhoih ihih ilungsim a a omlai siah i phattuam ngaihdan kivel thak poimoh kai ding hi. Mi hau hilou a mizawng petnahte kankuah a hehpihna toh panpihding khop a phattuam ngaiding in kisa thakni...

Beita 

©Siamsinna leh Vakiangbu   

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA