CHIAMNUIH-THUTAK
By ~ Leon Guite
(Hiai a thu kigelhte thutak lak lawzen kenla, nep ngaih lozen tuanken)
2007 summer vacation ahongtun in, hun awl neideuhta chi'n ka tonsil
bawk keikoi, hon hihnok mahmah mai doctor kiang ah kava ensak hi. Doctor
in a bawk alianlua hin operation bawl mai ni ahon chi hi. Huchiin,
sungte lemsakpihna toh operation bawl ding in ka thupukta uhi. Doctor
toh operation ni ding leh sum a bei dingzah bangkim kihou fel vek in
operation hun ding ngak in ka omta hi. Lamkhat ah ngaihtuah chiang in
operation ding kalau mahmah mawk hi. Denchiah khua phawklou in sisuak
kha mawk leng, ki-at laitak in khua kiphawk mawk leh? Chih khawng
ngaihtuah kawm in ngaklahtak a lin mahmah kawm in ahun ding ngak in ka
om hi.
Ahun ding ahong tun ma Nipini nitaklam ann nek zoh in ka punou te
khat toh Damdoi inn ah giaklut ding in ka hong kisakhia uhi. Vuah zu
nilhnilh ahihman in auto parking ah auto la ni chi in auto khat "damdawi
inntan bangzah nala dia? ka chih uhleh vaidangka 50 la ding ahon chi
hi. Kenle lamdangsa lua in, ka khua uapan lamka tan Rs. 10 a hongtung
inga, tua station apan damdoi inn kikal gamlalou, naichik hi a, 50 tak
chu tam lotel ngal hilou maw pu? Ka chih leh; "Na ut uleh tuang unla, na
utkei uleh tuangkei ua, passenger kamulah kei" hon chih khum hi. "Sum
deihna zaw nalua eive maw pu? Atamtheilam muhna di ahih nak leh poisakna
neilou tel hanga" Ka chilungsim a, atawp in "Pu, nang zaw sumdawn dan
nasiam a, na hausa hulhul di e maw? Passenger ah tasamlou nahih chia.
Tomkhah taizek leh 50 pawt ziahziah mai" ka chih leh hehsim ahi dia,
ahon kinung heisan bauh zozen hi. (Atuaisim ahi diam ah... He2).
Khatvei mah lah lawmpa khat toh chappal lei ding in ka bazaar uhi.
Eimi dawr khat ah kava en ua, amel hoih mahmah lah toutuak khollou khat
aman zah ka dot uh leh Teng 200 ahon chi mawk hi. A quality toh aman zah
kituaksalou lua kahih man in "U nalakna mun koimun hi hiam? Ka chih leh
"Dimapur ahi" chi in ahon dawng hi. Huaitakin kenleng "U, Dimapur ah
hiaibangte 80/90 a kileizou hi a, aman tamsak lodeuh hilou na hiam? 100%
val phial punga zuak chu tam lodeuh, val lodeuh hilou maw? " ka chih
leh aheh sim ahi dinga, "Na deih keh leikoh" hon chih khum hi. Ken leng
hehsimtak in "U, aquality toh aman (price) kituaklou deuh kasak man
ahi, kalei dah mai ding." chi in kapawtsan a, ka lungsim in, "Zodawn a
nektak haksa taktak a khosa kumkhat a khatvei khawng hong bazaar zou
haamhaam te naak khemzoh natel inchia maw..." ka chi vungvung hi. A
enkai ding omleh jaw, hiaibang tel a kinekna omsam lou di hiven maw
chihlouh gen ding avaang mahmah hi.
Hospital katun tak un, ka lupna di ahon kawk muh na uah ka puan uh
phah in kalum uhi. Thou thak lah tam, alum toh electric zan a mit, tuni a
loadshedding toh kituak kha zel ahih man in mial mahmah a, candle bek
hong pe di uh kasak leh, kilei mah ahong ngai nawn zel a, khovel ah jaw
sum neilou leh keibang mizawngte a ding in hinsuah haksa mahmah inteh
maw? ka chi vungvung hi.
Azing in khangma sim in kathou a, Damdoi inn konglam a kihahsiang din
kapawt khia hi. Nurse te laka khat in glucose khaipah ngai ding
kahihdan hon hilh in kimansakpah ding in hon gen ngal hi. Kongpua
tungpan chih ding in ka Ute lak a khat buai chihtak in ana buai a,
bangthu hihiam chi a ka dot leh a zi damlou hong pawsuk ahihdan gen in,
emergency thil ahihman in kuamah hilh manlou ahihdan hon gen hi.
Kihahsiang mantalou in kava buaipih pah a, medical ward lam ah ka
zawngtou uhi. Serious mahmah ahihman in operation bawl teitei ngai ding
dinmun a aom man in kei nna pen ka mangngilh kha zozen hi.
Huaimun ah dakkal khat val kava buaisung un, keipen amasapen a ki-at
ding ka hihman in glucose khai hun gawp in nurse ten zon theih nateng
honna pumzon uh ahi dinga, ahon muh tak un ka ban ahon kai in ka
lupnatung ah hon sawnbelh zozen uhi. Alak ua khat in "Nangpa, na glucose
khai hun hita koilam vatung nahia? Hong mang den ngalngal lechin hoih
di hiven" honchi a, kanuih lamlam bang ahong leh jak zozen hi. Ka
lupna ban ah tangval khat ki-at ding in ahong giaklut tei hi. Amah ahih
leh a ngoi a chil lut... Eh! A chil a ngoi lut ahi hi (detail deuh in
anuailam ah gen maini...he2). Na asa sim huthut a, aloh didan tuan
theilou in metgiau d ngak in athum hithit zozen hi.
Kei amasa di himahleng, ka u' zi pen a case serious mahmah (suul
puaktam... chimaini) sih-le-hin kal a om ahih man in amah a at masa uhi.
Kei hun atun tak in athunei lamten "thautui na hon tawi uhia?" ahon chi
mawk uhi.. Lamdang sakawm tak a ka pa'n "hontawi lou, poimoh di amaw?"
chi'n aleh dot hi. Ken bel ki-at na a thautui azatna di theilou kahihman
in "hon hal dek uh ahi dia aw..." chi in kana patau gusim mawk hi. Kei
gintak louh lam daih in thunei lamte khat in generator a zat di ahihdan
ahon gen hi.
Huchi'n, ka generator zang in (athau kathun ahih mawk chia keia
himailou di hia.... mawle.) leh ka glove te, ka tui lei te leh ka
damdawi te zang in ki-inntek saktak in ahon at molhmolh tamai ve ua. Ka
lauh mah bang in ahon at zoh ma un khua kaphawk a, ka gawl tawng teng
ana puak motmot maimah hi. Lau gawp ka hih man in ka BP ahong sang a,
tangtheilou leh nak zoulou in ahon khuikhit mateng kana sialpi vuah
thuak keikoi maimah hi. Ka damdawi lei tam leizoulou kahi ding e, ka
zohma in khua kaphawk pah mawk hi. Ei damna di kilei pen kisihloh dektak
veh e...Government i chihchih uh ei a mah ahihman in ahidiam ahihkei
leh amuanhuai himhim ina hihkhakziak mah uh ahi diam? Thil sai di, hih
di a om teng in sakhau sawk ngaiveu sek hi. Ki check up di maimai le
sum mah poimohzel, patzam natawm kilei mawk hin maw...he2. Hun
hongpaizek lai leh nurse te hong kap man natawm anitha (wages) uh
piakpah ngai di a bangta hi.
Ki-at zoh nung hunbangtan hiam Damdoi inn a ka omlai ua, ka kiang a,
damloupa pen doctor in ahong visit hun chiang in luck mahmah mawk veh
e.... Nurse tengteng kimphial dia aw chih theihphial in doctor honzui
zel uhi. A chil a ngoilut ki-at ahihman in a zun khaihkhiak ngai a, tua
ding in a show zel apoimoh tlats man in luck mahmah mawk hi. Ei le
tangval khat hisam hanga, hon enkol a hong houpih di bek nurse
khat-le-nih natawm kimulou a, aman houpih sese ngailou a, akianga ding
maimai di le huaizahtak aneihtel chi in ka haza mawkmawk kha dek hi.
"Bangziaka keisanga mel hoihzaw le hisamlou, thahatzaw le hisamlou,
fuhzaw chih le hituansamlou in nursete' mit ahichi control zoh mawk
bangziak ahia?" ka chilungsima, ka ngaihtuah kha nilouh a, "Aw apiang
sapsap di'n piang vangsia hinange. Aw nou nurse te aw, amah toh kei ka
kibatlouhna uh om hia? Amah ngaihsak tuam tanga kei kia a ngaihsaklouh a
paikheng vulvul a ka om nakkhem." chi in ka khase sim mawk hi.
Akhonunga nursete meltheih khat kiang ah ka lungsima om bangbang ka guk
dot hiauhiau leh, "Amah chu ahoihsa kihituanlou a, doctor hihdante theih
utziak leh A DESIGN theih ut ziaka ki hawkdak mah ahi. A Design thei
udlou kua a om a?" hon chih khum hi.
Ni nih ka om nung in, papi mulhausim thiapthuap, akheguh tan khat
ahong ki admit thak hi. Etmai inle nagum sem ahi chih atheihtheih hi.
Tanau laina ompih ding natawm aneikei hi. Niteng in doctor in damlou te
hong round gige a, himahleh kuamah in amah ava enkei uh. Kongkhakbul ah
lum ahi a, doctor leh nurse ahonglut leh pawt ten enlou in apaisan zel
uhi. Amah lah na sa in athum hithit zel a, kuamah in nabang na ahia?
Chi a houpih di khatmah aneikei hi. Ka muhin ka hehpih mahmah mai hi.
Hihtheihlah bangmah neilou kahihman in sunkhat atanchin bek thei ut in,
paupeihlou sasa in kava houpih a, aman atanchin hibang in hon hilh hi.
Kaihlam apan hong kipan leh lou khou a kivak ahihdan hon gen hi. Amah
lou nasem thei omlou uhi. Azi in kum thum paisa in na sihsan a, tun
atate li toh khosa lel uhi. Ata alianpen kum 12 phapan a, nasem
theinailou ahih man in tu inle bang ne a, bang ana chikhosak di ua chih
lungkham mahmah ahih dan hon hilh hi. Aliam nate etkaipih ding neilou
ahihdan leh, alampaiman di natawm le neilou a, akpi tuilai uh zuak hial a
ki-en sak dinga hongkuan ahih dan hon hilh hi. Ka hehpih mahmah a lah,
apanpih didan ka theituan kei a, ka biang ah khasiatna mittui ahong
luangkhia hi. A hon genzom zel a, ki-etsakna ding damdawi leh operation
bawlna ding in Doctor in sum lakh khat bei ding chi ahih dan leh, asum
apiak masak ngai ding ban ah, apiakmateng operation bawltheih louh din
ahihdan hon gen hi.
Ka ngaihtuahna apai sau mahmah mai... "Bangziaka Khristian gam
kichina zen pi a genthei-le-zawng kal kigamla tak a om ahia? Jesu'n ki
ittuah dia thu ahon piak ei anungzui kichite lak ah kideidanna banglai
phukpaih louh a om lailai ahi a? Khotang ah genthei in mun atangzou
nawnta kei. Hehpihna apoimoh hun in ngaihsaklouh in a om hi. Biakinn
sung a gentheite it a panpih ding chi a kikou pualpual te koilam tung
gai ahita ua le?" chi'n munkhat en gegu in kana omkha nilouh hi.
Putek in ahon sap leh ka halh guih zozen hi. Amah ka en a, ni 2
damdoi inn ah a omta, a natna etsak ding leh amah panpih ding kuamah a
omkei. A annnek ding natawm petu ding khatmah a omkei hi. Huchi'n
kenleng putek pa thuakna ngaihtuah kawm in, ka lungtang in pozou nawnlou
in hichi'n ka kikou khia hi. "I gam ah itna, hehpihna a om nawnta kei.
Itna in mun anei nawnta kei. Gentheite nawmvalh leh tenkhiak in a om ua,
aneih sunsun uh aneizaw te kiang ah piak in a om. Aw pawlpi tuamtuam
motto hoihtaktak nei a nasemte aw, koilam tung na hita ua? Pathian in na
innvengte it in achih ngal leh na innveng kiang ah panpihna pesamlou
ding nahi hiam?"
Ka kianga tuten lamdang satak in ahon en heuhou ua, kenleng mi'n
ahongvehna uh sum tamlou chik kaneihte lakhia in putek pa kapia hi. Aman
hon sang nuamhetkei a, ka piak teitei ziakin atawp in hon nialzou lou
in khitui luang keuhkeuh kawm in kipahthu ahon gen hi. Keileng kidekzou
nawnlou in a ngawng ah koi in ka kah khum ek a, tawp theilou in ka nih
un sawtpi kakap kha nilouh uhi.
Kingong kawi a ka kah laitak un ak ahongkhuang a, thakhat in ka
khanglou hi. Lamdangsa mahmah kawm a ka om namun ka et leh ka lupna tung
ana hi a, ka gawl ana mahmah mawk hi. Lamdangsa kawm tak a ka dak touh
leh ka kangkalh ah thu kigelh kamu a, kasim leh "Lungsima gentheite
ahampha uh, vangam amau a ahi ngal a" chih leh "Gentheite panpihtu din
tuni in noute ka hontel hi. Amaute panpih ding in nakhut zangkhia in,
huai dinga Khovakpha hon muhsak ka hi" chih ana kigelh hi. Kenle
lamdangsa lua in ka mit nuaisiang thak zozen a ka etthak leh ka zalmang
ana himaimah hi.
~BEITA~
Comments
Post a Comment