SIKHA LAANG MAWKMAWK DING KA HONSAK LEH……
By ~ Paumuanlal Guite Babs
KHEN KHATNA
“Muan, gari manta ahi, hongkin in…” chi’n lawmte mi nga in honsam
uhi. Keileng kintak a ka vante guang in gari omna lam ka zuanta hi. Ka
tun in lawmte avek un ana kimkhinta ua, kenleng gari a ka vante ka guang
ngal a, bangmah kallou in ka man uhi. Ka manvek un gari sung ah ka luut
ua, huchi’n innlum taisan in Zodawn lam zuan in gari in ka kuankheta
uhi. Lam dung ah Zodawn tanchin tuamtuam, gamvaak mite, gamgiahna a om
ding dan chih khawng ka theihdan teng uh ka kikum khawm nilouh ua,
kuamah kitaisan louh ding dan khawng gen in gari sung ah chiak in ka
chiak nainai uhi.
Ziingtung a Lamka a kipan, sunnitum a gari a ka tuan nung un zan dak
guk vel ding khawng in ka hoh sawmna khua uh ka tungta uhi. Ka tun un
giahna ding ka zongpah ua, himahleh puan haksat toh mi katam zomah utoh
giahna ding ka mulem theikei uhi. Lungbuaitak a ka omlai un papi zan
zuntha khat in honmu a, “Nou bang hihdek, na gari uh sia hia?” chi’n hon
dong a, kouleng giahna ding zong ka hihdan uh hoihtak in ka gen uhi.
Huchi’n aman leng khonawl lam deuh ah Hotel om ahihthu hon zasak a,
kouleng kipaktak in hotel lam zuan in ka taipah vengveng uhi.
Hotel ka tun un aneitute ana lumkhinta ua, kava phawng uale vangphat
huaitak in hon phawk vanglak ua, huchi’n huai hotel ah ann nek ding leh
giahna ding ka bawlsak ua, lungmuang leh tawldamtak in ka om uhi. Ka lup
kawm in zingchiang a gamlak paina ding thu ka genkhawm ua, a makaih
ding bang in kei hong sehkha thepthup uhi. Kenbel a gam kana theithou a,
himahleh a khomite banghial a gam thei kahikei hi. Ka tupdan tak uh
ahihleh gamvaak a sabet kawm a luidung zui ding, ngasa leh sa tampi toh
Lamka zotkiik ding chih ahi. Huchia nuamtak a ka houlim zoh un ka vek un
ka ihmuta uhi.
Zingkhua hongvaak tak in ka van poimoh ding teng uh pua in gammang
lam zuan in kapai uhi. A khua uapan mel sagih vel a gamla ahihman in
lamkal bang ah ka khawl thithe uhi. Ka luidung hohsawmna tak uh ahihleh
nidang a akholui uh ahi a, inn phellouh a ataihsat bang uh leng om ahi
chih kazak ziak un huai pansan ding chi’n ka lung uh amuang thei mahmah
hi. Lam dung a vasa haam tuamtuamte bang ka zak chiang un lunglen huai
thei kasa mahmah ua, I gam hoihdan leh nopdan nakpitak in kamu chian
semsem uhi. Huchia gimtak a dakkal tamkhop ka paizoh nung un ka tupna
mun uh ka tungzou khongkhong uhi.
Ama a kana zaksa bang un luipang khat ah inn kamu ua, kouleng huai
pansan ding chi’n a inn ka zuanpah uhi. A kong chabi chih leng om
tuanlou a, kouleng hong in asung ka luut ngal uhi. A innsung ah ka vante
khawng uh ka lem ua, a utte lum in a utte tu in ka tawlnga uhi. A inn a
lian mahmah a, giahna ding vuak bangleng room thumtak aom hi. Hiaibang a
gam kawm a inn belhtheih ding ka muh uh ka kipak mahmah ua, inn mah
bangsa in nuam kasa mahmah uhi. Thuk hoihtak leng om ahihman in ann bang
huan in ka ne zaizai uhi.
Lawmte toh kihoulim kawm in ka belh uh inn ka enen ua, lamdang khawng
kasa mawkmawk uhi. Aziakbel hiaibang a inn hoih leh lian, a tung
langva, abaang, atuang singpek ngen hi a, aneitute’n bangziaka hichia
taisan mawk ahi ding uh? Kum nga lam bang taihsatsa inn hingal a asung I
etchiang in mi om gige na mun hi awmtak in azol kilkel a, niin neng muh
ding leng a omkei hi. Inn kilawisa hichibang om ngeilou ahihman in
lungsim bang anuamkei thepthup hi. Himahleh mi gamvaak aom gige
ahihchiang un huaite’n omna in azang gige ua hichi hi inteh chi’n ka
kilungmuan mahmah uhi.
Nitaklam ni hong nem deuhta a, huchi’n kouleng kisa in lui ah nitak
meh ding tamlou nga vabeng ding chi’n ka hohsuk uhi. Luidung a na nuam
mahmah a, kouleng nga matna ding a leen ka puakte uh zalkhia in ngabet
kong pan uhi. Ka hih tung un khat leh nih kan ka mankei ua, ka lungke
sim mahmah uhi. Himahleh khat lelleng phatuam chia ka pan touhtouh ualeh
ni a niam deuhdeuh toh kiton in nga hongtam semsem a, tamkhoptak ka
manzou pah uhi. Nuam sa kahi ngei ding ua, ka theihlouhkal un ni in
honna tumsan man zozen hi. Huchi’n kouleng kisil a kihah in ka ngamat
teng utoh ka kingakna inn uh ka zuantou nawn uhi.
Lui toh ka omna inn uh kigamla lou ahihman in ka tungtoupah uhi.
Innsung ka lut uale mi om hile kilawm in mei ana kichih kuang mawk hi.
Lamdang kasa sim pah ua, himahleh pasal ngen chi’n sun a ka mei toh uh
mitsiang lou a huih khawng a nungleh ana kichih kuangkha hi’n teh chi’n
ngaihdan ka neilel uhi. Kouleng kisilna khua bangleng votsim ahihtoh ka
vek un meikiang ah ka tupah ua, ka ngamatte khawng uh ka sawpsiang uhi.
Ka lak ua kei a heutu deuh dan a hongseh uh ahihna toh kenleng ann
khawng huan in meh ding bang ka bawl hi. Ka annhuan kawm un ka houlim
ua, nitak gamlak a sa vataang ding chihbang ka genkhawm uhi.
Bangtan hiamzoh in ka ann uh leng minta ahihman in ne ding in ka kisa
ngal uhi. Chikmah a Zoudawn lui nga ahing a nekha ngeilou kahihman un
lim kasa mahmah ua, ka gil bang uh avah thei mahmah hi. Lawmte laa
ngaihtheihna hongpua bang om ahihman un laa peuh ka ngai ua, nuam kasa
mahmah zaizai uhi. Zan dak 12 bang ging ding in hong kisata hi. Kouleng
gamla lou khawng a sa va taang ding chi’n ka kisak bawlpah uhi. Himahleh
ka kisakpat utoh kiton in huihpi hong nung a, vuahpi hong zu zuazua
ahihman in pawttheihna ding vual ahinawnkei hi. Ka omna uapan lui tui
luangging bang a ngaih mahmah a, tui khang hipeuhmah ding in ka koih
uhi.
Gamlak a hiaibang a kagiah ngeilouh ziak hia thawmging zaak theih
bang ka hau mahmah hi. Akallak in naupang kap hi awmtak kaza ua,
himahleh vasa chikhat hichia hamsek chi’n ka thupi ngaih kei uhi. Huih
hng nung dan bang a chi tuam mahmah a, mipi hon pai noinou hileh kilawm
bang in a thawm aom hi. Achang in innkiim peuh ah mipai om hile kilawm
in kalsuan ging bang kaza ua, a khenchiang bang in damlou si dingkuan
haksa sa a thuum honhon hile kilawmdan bang ka za ua, himahleh lawmte
toh gamlak hohte gen gige mah eivele, bang thupikei chi’n thildang ka
gensan daihzel uhi. Ahitak in thil omdan, huih nundan leh thil ging
tuamtuam kazakte uh bel nidanglai a mite gensak leng banghiam a gen uh
aom ngeingei ka gingta mahmah hi.
Gam lah vaak theilou ding chi’n lupmai ka sawm uhi. Lum dia ka
kisaktak un thakhat thu in vuahzu leh huihpi hong daai gaihzel hi.
Kouleng lamdang kasa sim ua, lawmte’n chiamnuih in I gamvaak ding uh hon
deihlou om hi’n teh peuh chi in ka nui zaizai uhi. Ka lupkawm un ka
lupna uapan in nungak thu peuh gen in ka nui zaizai uhi. Zinglam bang
hong hih hial chiang in ihmut phot kasawmta uhi. Ihmupan chih ding in
thakhat in inntung a suangtum hong kikhia hileh kilawm in thawmging kaza
a, kintak a thoutou in torch light ka det leh lah thawmging genlouh
bangmah muh ding zaak ding a om takei hi.
Kuamah theihsak ding ka utkei a, keileng ka lumkiik nawnpah hi. Ihmu
dia ka kisakpat leh kong amah leh amah in hong kihong a, kenleng lawmte
zuntha a thou om hi’nteh chi’n ka ngaihsak vetkei hi. Himahleh dakkal
kimkhat hial bang hongpai chiang in leng kuamah hong luut tuankei hi.
Huchi’n keileng ka thou a, ka lawmte ka ban etleh a pawtkhe ding kuamah a
omkei ua, hoihtak in a ihmuvek uhi. Keileng ka paiphei a, kong hoihtak
in kava kalhkiik hi. Kong ka kalh zoh in ihmut theih teitei sawm in ihmu
di’n ka kisa nawn hi. Huchia ihmu dia ka kisakpat nawnleh suanghum in
hong kideng a, ka mai mahmah hongkha hi’n ka thei ahi.
KHEN NIHNA
Kenleng ka lawmte ka phawng a, zaak anei uhiam chi’n ka ban dotvek
hi. Himahleh kuaman zaak aneikei ua, nang mangsiat pi kou hon phot hia
chi’n hon chiamnuih zomah uhi. Kenleng ka zaakkhelh, ka manglam hi’n teh
chi’n ka lumsuk nawn hi. Huchia lumsukpan ka kichihleh luidung lam
gamkawm gamlasim tak hile kilawm apan ka min hon kisam zoizoi bang in ka
za a, kintak in ka tutou hi. Himahleh a ging hon dai nawnzel a, keileng
awl in ka lumsuk hi. Ihmu thei ding vual kahi nawnkei a, ka lupkawm in
thil ka ngaihtuah nilouhta hi. Ka hohkhak bang uh ka kisik simsim a, ka
lawmte lungmuangtak a ihmu hithitte khawng ka muh chiang bang in ka eng
mahmah hi.
Ihmu hetlou a kiheihei kawm a thil tampi ka ngaihtuah nung in khua
hongvaak khongkhongta hi. Khua hong vaak leh dam huai zozen ka banga,
nuam kasa tuam mahmah hi. Awl a thou in ka kihahsiang uhi. Ann huankawm
in lawmte toh nitak a ka thilzakte ka gen a, paikiik mai ding bang in ka
zawn hi. Himahleh lawmte’n ka dawilok man peuh hon hisak ua, paikiik
ding chihbang hon utpih nai vetkei uhi. Huchia thu tuamtuam gen a ka
houlim zoh un ann khawng ka ne ua, ann nekzoh phet in luidung lam manoh
in ka van utoh ka kuankhe nawn nainai uhi.
Nitak a vuahtam toh tui ana khang a ana san gawp ding in ka ngaihsun
uhi. Himahleh a lui kava tuntak chiang un tam naksang in tui ana kiamzaw
hi’n ka thei ua, lamdang kasa mahmah uhi. Vuah zukna nung buannawi
bang, daitui bang omsek himahleh huchibang ding himhim bangmah ka mukei
ua, leilak bang ahul in akeu vilvel mawk hi. Lawmte’n lah bangmah
ngaihtuah vetlou in chiamnuih bawl in nuam asa mahmah zaizai ua,
himahleh kei bel ka lungsim khat a muang thei nawnkei hi. Ka omna uh
banghiam hi ngeingei dinga muanmohna liantak ka neih ziak in.
Nga man ding in kong kipan nawn uhi. Leen toh dynamo a chihte utoh
tuilak kon luut panta uhi. Sun tanglai ni asat mahmah ziak hia nga
avaang mahmah mai a, ka matsunte uleng a neu thei mahmah hi. Himahleh
lungke lou hial a in ka pang toutou ua, ni bang hon nem deuhdeuh toh
kiton in ka gintak khen un ka puakkhop tek ding chiat uh ka manzou uhi.
Nitaklam dak 4 bang gingta ahihman in kouleng ngamat khawlphot in a lui
mah a ka kisilkhe nainai uhi. Ka mantak un innlam zuan in ka kiik nawn
uhi.
Lampi ka pai kawm un ka lungsim guktak a innlut nawn ding haksa kasa
mahmah mai hi. Himahleh lawmte’n hon muan banuah a makai dan deuh hon
minvoh uh ahihna toh phur mahmah bang in ka pai hi. Sawtlou chik nung in
ka tungtou pah uhi. Kong ka tun un lamdang kasa mahmah nawn a, ka
kuankhiat ua kei a kong kalhtu himahleng mi ana luut hile kilawm in kong
teng ana kihong banah window teng nasan ana kihong vek mawk hi.
Lawmte’n leng mu uh ahihman in lamdang kasavek sim ua, himahleh a pautam
omlou in ka luut uhi.
Innsung ka lut uleh muhtheih ding thil ana tam mahmah a, innsung ana
kizuutsiang vek a, ka lupnate uh bawllouh a tuanglai a hichia ka taihsat
uh hoihtak in ana kikhepvek mawk hi. Um le bel ka puakte uh leng zol
kilkel hial in ana kinawt siang a, ka tui koihna nasan ua tui siang
kilkel adim in ana om hi. Kisil khinpai kahih utoh votsa ding chih hong
thei hile kilawm in ka mei bang uh ana kichih kuang loihloih mawk hi. Ka
lawmte apau leng a om nawnkei ua, mei awikawm in daitak in ka tu uhi.
Ann khawng huan kawm in ka nga matte bang uh sathau in ka kanggam ua,
huchi’n nitaklam ann ka ne uhi.
Ann nekzoh in ka lawmta teng un nitak vai ding ka genkhawm nawn uhi.
Lawmte’n leng tuni chu zan nitak khawng toh teh ding in khua asianglua a
sabeng in kuantheih inteh chi’n kithalawp takin khomial ding ngak in ka
om uhi. Ka thau puakte bang uh hoihtak in ka vel ua, a lawng khwng
hoihtak in ka nawtsiang kilkel uhi. Bangkim mansa a ka omvek zoh un khua
leng hong muita hi. Huchi’n kouleng gamlak manoh ding chi’n ka tutna
uapan ka dingkheta uhi.
Dingkhe pan window a ka daak khiat uale ka innpam zek ua sakhi khat
ka mu mawk uhi. Kouleng awl a tuthak in sakhi ka ngiim chiat uhi. Khat,
nih, thum chia kap ding chi’n ka kithuhilh vek uhi. Ka thau uh hoihtak a
leen in ka kap ua, himahleh ka thau uh a gingthei aomkei hi. Huchihlai
in thakhat in kawlphia hong omzot a, ka sakhi muh uh amang vengveng hi.
Koubel atak ding sa in ka thau uh hoihtak in kavel thak ua, ahoihlouhna
omlou ahihman in lamdang kasa mahmah uhi. Ka thau tangte bang uh khek
thak zozen in sakhi delhzui ding in ka kisa uhi.
Kintak a kongkhak hong a ka sakhi muh nalam uh zuan ding chi’n
kongkhak ka sawn leh ana khauh bekbuk zozen hi. Ka lawmta teng un kong
hon sawm in ka sawn ekh-ekh ua, himahleh sawn hong zoh vual ding ahikei
hi. Milian mahmah leh thahat mahmah khat in hon lehsawn hileh a kilawm
zozen hi. Kouleng a loh ngaihna ka theikei ua, kongkhak dang ding lah om
tuanlou ahihchiang in lauhna toh sabet utna toh thazoitak in ka om uhi.
A kallak in ka sakhi muh uh hong kilaak zel a, kap ka sawm chiang un
amang gaih zel hi. Heh huai kasa mahmah ua, lah heh a phathei ding
bangmah a omkei hi.
Huchi’n kouleng ka vante uh khekkhe thak in awl in lum ding in ka
kisa uhi. Lumdia ka kisak uale mu le ung kilawm mahmah napi ka lupna uh
hoihtak in ana kiphah mawk nawn a, lah a kiphah ding lam amu ka omkei
uhi, a kiang a omlah ka hi ngal ua. Lamdang sakna toh lauhna toh ka
kidim simta uhi. Lawmte leng lausim uchu ahipeuhmah dinga hun paisa
banga chiamnuih bawl ngam ding kuamah aomkei uhi. Huchi’n ka lup utoh
kiton in ka vek un puan ka kikhuh chiat ua, a ihmu ngal bang in ka dai
sipsip uhi.
Dakkal khat leng pailou, a ihmu ka om naikei uhi. Thakhat in ka inn
nuai uah gamsa tuamtuam hon kisi, kisual hile kilawm in lum in hon lum
vevu ta hi. Ka lak uadia ana pasalpha deuh Lianpu thakhat a thou in
athau hon la a, innkong lam delhpawt di’n hon kisa hi. Himahleh a thoh
toh kiton in thawm ging hong dai hiau zel hi. Hong lumkiik nawn a,
saulou nung in thawmging tuamtuam hong kipan nawn hi. Ka lupna geilak
khawng ua numei khedap ging dan khong hong kivialleh khop a, achang bang
in hon houpih hile kilawmtak in aw ging kaza uhi. Himahleh agen mumal
bel theih ding aomkei.
Huchia haksatak a zankhua ka zat zoh un khua hongvak nawnta hi. Khua
hongvak phet in ka thoukhe pah uhi. Kho omdan khovak chiang a I etchiang
in thil nuamlou om ngeilou ding abang hial hi. Nitak a ka sakhi muhna
bang uh hoihtak in kava enthak ua, naupang khekhap peuh ana om mawkmawk
hi. Huchimah bang in ka giahna nuai bang ualeng khekhap pian tamkhop ka
muthei uhi. Huchia innkim khawng ka etvel zoh un ann ka ne uhi. Ann ka
nekkawm un ka houlim ua, ka vekphial un innlam paimai utvekta kahihman
un ka vante bang uleng ka kisapah ua, a kintheilam a taihsat ding ka
thupuk uhi.
Innlam paikiik ding in ka vante uh bag a pua in ka kisa uhi. Paikhe
dek hial a ka kisak chiang un ka kong bang uh amah leh amah suntanglai
hinapi in hong kikalh mawk a, kava hong chiang unbel pawt theih ding in
aom zel hi. Kong hong in ka vanteng utoh ka pawtkhe taktakta ua,
himahleh kongpua ka tun nung un numei aw hile kilawm khat innsung ah
khasetak a kap ngaungau hile kilawm aw ka za nilouh uhi. Nuam kasakei
mahmah mai ua, ahihhang in ka bawltheih uh bangmah a omkei hi.
Ka lauhsim man uhia ka pai hat mahmah ua, bangmah kallou in ka
kingakna khua uh ka tung uhi. Ka tun un kihahsiang in singpi khawng ka
dawn ua, huchi’n ka van teng uh guang in ani mah in innlum zuan ding in
ka paisuak ngal uhi. Ka gari bang ka muh uale suakta kisakna lungsim
lamlam bang hong suak mawk hi. Lampi ah gari sung ah gen ding bang kahau
mahmah ua, achang in lauhhuaipi ka suah ua, achang inlah chiamnuih ka
suah sukzel uhi. Huchia houlim nuamtak a ka paisung un inn ka tungkhong
uhi.
Inn ka tun nung unleng thil lamdang mahmah aomlai hi. Ka lawmta teng
un ka manglam in numei, amel leng hoihtak a muh theihlouh khat ka mu
gige ua, ka kiang ua gen ut mahmah nei hile kilawm in aom a, gensak ding
ka chih chiang un amang zel hi. A kha asim bang hiai dinmun in ka
dingkha den uhi. A lamdang sawnsawn bel ka lawmta teng ua ka mang uh
kibang gige mawk ahi.
Nikhat lawmte toh ka kimukhawm ua, thil omdan dawilam siamte khat
kiang ah kava kan uhi. Huaipan leng huai na mang ua na muh pen un huai
na omna inn ua tuahsiat tuak ahi dinga, lau hetkei unla thil kan le uteh
hon gen dia dai vengveng ding ahi, na kiang ua a khasiatna hia, a
hehna hia gen ut mahmah nei ahi chi’n honna leh hilh hi. Kou leng ka
kingaihtuahtuah ua, atawp in khatvei vahoh thak ding, lawmdang leng a ut
aomleh zotbeh ding chi’n ka thupuk uhi.
Huchi’n ka thupuk bang un pasal guk leh numei nga tak ka kingah ua,
ka thiltuah uh thu suithak a, thil omdan theichian kawm banah
ngasa-gamsa beng kawm nawn ding chi’n ka kisakhethak uhi. Lauhuai mahmah
bangsim mahleh dawisiampa hong thuhilh in hong thathou sak mahmah
ahihman in ka lunglut mahmah uhi. Ka van ding uh poimoh tuamtuam ka
kaikhawmvek ua, huchi’n nasep thupitak semkhe ding chi’n Zodawn lam zuan
ding in ka kisakhe thak nawn vengveng uhi.
KHEN THUMNA
Amun leh amual theisa ka hihman un lamkal ah bangmah buaina omlou in
ka paisuak vengveng uhi. Nitak khomui kuan in ka hoh sawmna gei ua khua
ka tung ua, kihahsiang zek in a zanzan in ka hohsawmna mun ua ka paisuak
uhi. Torch light ka tawi ua, khomial nuai ah ka paisuk uhi. Ka hoh
masak sang un lawmte bangleng a hangsan zawta ua, banghiam thil om
suikhiat teitei ding chih ka thupi uh ahihtoh huai ka lunggulhna un
hangsanna honpia hi. Sikha I chih gilou a mithah sawm hilou a, amau leng
mihing bang a khosa thou ahi ua, himahleh nu leh pa khang apan kikhemna
in I zangkha ua kimawk lauh den ahi chi’n ka kithuhilh uhi.
Sawtkhoptak bang ka painung un ka tunsawmna mun uh ka tung thei
mahmah kei uhi. Gammang hi ding in ka kingaihsun ua, ahi alah ka paina
uh lampi lou lampi dang omlou banah a tamzaw in a lampi chiangtak a ka
theih uh ahisam hi. A inn omna mun ka chihna mun ualeng bangmah ana om
nawnkei hi. A khomite kiang ah a inn houh phelta uhia chih bek kikan
khaleh chih lungsim ka neithak ua, lah a kikhelta hi. Kouleng ana
kiphelman hi inteh chi’n a paam deuh ah buuk neukhat zan bawlzok in
huaimun ah ka giak uhi.
Lum pan chih ding in ka giahna uapan gamla lawlou huai inn omna
lakvel ah mi kah husa ging dan peuh kaza ua, kouleng thoukhia in innkong
bang a kava ngaih chiang un zaak ding bangmah omlou in a dai sipsip hi.
Huchi’n k alum nawnzel ua, ka luppat chiang un ka buuk kiim lak peuh ua
mi hongpai ging kaza ua, mi kihou ging dan bang thawm kaza nilouh uhi.
Kouleng a ut bangbang in omsak ni in ei I ihmu phot ding ua, zingkhua
hongvak chiang in a lampi ding khat ngaihtuah ni hang chi’n ka kithukim
ua, huchi’n ihmut teitei ka sawm uhi.
Ihmut sawm mahle ung ihmut theih ding vual ahikei a, huchi’n kouleng
khawnvak ka puakte uh de in zankhua a tut ding ka sawm uhi. Ka numei
tonpihte uh khenkhat bel laulaw sim uh ahiding a, I kiangbang ah hon tu
in hon lenden uhi. Chikmah a hiaibang a sikha thawm zangei omlou, a thu a
kigen chiang a thei ut mahmah khawng ahihman un. Ahitak in ei bangleng a
laulou pumlum a kihisamkei a, himahleh lawmte lauh ding I khualman a
hangsantak a om kihizaw hi. Huchia bangbang hiam khawng houlim a ka
tutzoh in zingkhua hongvaak hi.
Khua hongvak phet in kouleng kihahsiang ding chi’n ka pawtkhe nainai
uhi. Ka pawtkhiat uale nitak a mikah vengvung na lam ah ka inn tunna dek
pen uh ana om hi. Kouleng lamdang kasa sim ua, himahleh bangmah ka
gentam kei uhi. Ken lawmte kiang ah “zannitak I gim utoh khomial toh
kihai gawp avele, I inn tunna ding uh pamzek a om hi, I vanteng uh hon
tawi in huai ah I paiphei ding uh..” chi’n ka lawmte kiang ah ka gen hi.
Ka lawmte’n leng ka van teng uh hon lakhawmpah uh huai inn omna lam ka
zuan uhi.
A inn kava tungphei uhi. Ka hoh masak sang unleng ana kihoih puah zaw
abang a, atuang khawng a zol kilkel mai a, lawmte hong paithakte bang
in lamdang asa mahmah uhi. Window teng khawng nasan leng hoihtak in ana
kihong a, mi om taktak ding hile a kilawm mahmah hi. Kouleng ka van teng
uh tuanglai ah hoihtak in ka koih uhi. Kei kalak ua a makai deuh chidan
in a room lianlou khat sung ah keivuak a lup ding chi’n keivan huai ah
ka tuamkoih hi. Sikha mi tampi lak sanga khatvuak kiang a kilangzaw chi
uh ahihtoh hiai inn thu theikhe ut tinten kahihman in.
Annkhawng ka huan ua, kalak ua pasal nih leh numeite inn ah ka nusia
ua, a dangte meh ding nga beng ding in ka kuan uhi. Sun tanglai hinapi
in thil lamdang mahmah khat kava tuak uhi. Lui a ngabeng a leen toh ka
dinlai un ka lawmte lak ua khat in a luipang lam ah puannak ngou silh,
singkung liansim khat a kikhailum hile kilawm honmu hi. Ka kiang uah hon
genpah a, kouleng muvek kahihman un bangchi hiam chi’n kava delh uhi.
Himahleh a kikhailum ana hihchi dekkei, hon gamlat deuhdeuh mawk hi.
Atawp in kouleng I ngabet uh va buaipih zaw nawnni hang chi’n ka
kiiksanta uhi.
Nga bet konpan uhi. Minute sawmnih tan bang inleng nga khat lelleng
ka man zoukei uh. A luisung ka etchiang unlah mit mahmah a muh theihding
in nga a tam mahmah hi. Ka lung uh ake sim mahmah ta a, ahihhang in
khat leng man zoulou a kiik ding ka utkei uhi. Huchia ka omlaitak un a
luisung mahmah, tuilak ah thakhat in huai puanngou silh ka muh uh hon
ding mawk hi. Kenleng khuh khak theih leh chi’n huai a dinna mun ah ka
leen ka paisuk hi. Himahleh ka leen ka paih toh kiton in amah singkung
gei khat a ana om nawn hi. Ka hah etluatna lam in ka leen bang ka kaikha
kei zozen hi. Lawmte’n “na leen kaive…” honchi ua, kenleng thakhat a
kaihkhiat ding ka chihleh ana gik mahmah a, lawmte samkhawm in ka leen
ka kaikhia uhi.
Lamdangtak in ka leen ah nga tampitak, mikhat vuak ale puakzohlouh
ding khop atam ana awk mawk hi. Ka vek un ka kipak mahmah ua, huai
puannak ngousilh pen hon piakbang in ka ngaihsun ua, za a theih ding hia
chih leng theikei mahle ung ka aw neihteng utoh kipahthu gen in ka
kikou uhi. Huchia ka kikou zoh un luisung munkhat ah hon ding nawn hi,
kenleng lawmpa kia a omna mun a na leen vapai in ka chi nawn hi.
Lawmpa’n va pai a, kei amah bang in aleen ah nga dim in a paak zezua
zozen hi. Kouleng ka ngamatteng uh guan theihna teng a guang in huai
sikha kiang ah kipahthu gen in ka omna munlam uh zuan in ka paitou nawn
uhi.
Sun hunteng honbei a, nitak khuamial ding in hon kisa nawnta hi. Ka
ki-entuah ua, a pau ka tawm hiaihiai uhi. Kuaman bangmah genkhe kei
mahle ung kou mimal chiat in thawmhau kisakna neichiat hi’n ka kithei
uhi. Mei kiang a tu in ann khawng ka huankawm ua, ka mit un ka ne pah
uhi. Lawmte’n denchiang a thil nuamloupi khawng omkha leh chi’n a thau
puakte bang uh en thakthak zozen in hoihtak in a mansa in akoih uhi.
Saulou ka tukhawm ua, luitui luangging chihlouh himhim thawm zak ding
aomkei a, a daai sipsip hi. Kouleng awl a lupna bawl in lup ding vai ka
sawm uhi.
Ka vek ualeng lumsiang man nailou chih ding in thakhat in huihpi hon
nung hile kilawm in hong ging vutvut mai hi. Innsung a ka khawnvaak
detteng uh a mit gai a, khua amial mahmah hi. Ka torch light tawite uh
det ka sawm ua, himahleh a paithei khat leng a om nawnta kei hi. Inn
nuai niamchik hinapi in lawi/bawng chih dan khawng kisi puak lumlum uh
hile kilawm in a thawm a ngaih mahmah hi. Huchi kawmkawm in ka annbel
khawng bang uh hon ging zoizoi hi. Huai annbel ging ka zak in ka nute
thugen phawk kahihman in keileng kava pai a, “Lawm aw, nang ann ding
leng hon huankep kahi uh, na duh dandan in ne inla, na nekzoh chia hon
subuai nawnken aw hehpihtakin..” chia ka kikou kawm in ann khawng peuh
kava thuukkhia hi.
Ka ngetna hon dawng hile kilawm in ka genzoh toh kiton in thawmging
tengteng thakhat thu in hon daai hi. Ka khawnvak mitteng uleng amah leh
amah in hon kide nawn a, a ihmu omlou kahihman un ka ki-entuah vek ua,
gen ding bel a vaang mahmah. Ka numei tonpihte khat ubel a laukhol diak
a, a chii teng apumliin hi. Himahleh lauhuai hilou ahihdan hoihtak in ka
genpih a, ka khamuan zel hi. Huchi’n kenleng numeiteng lum di’n ka sawl
a, ka lumsak uhi. A ihmut ma uh a kiang ua pasal teng in ka tutpih
nilouh uhi. Huchihlai in sun a ka thilmuh utoh kilamdang deuh in ka
tutna gei ua window ah amai muh theihlouh, samsau nepnuap, amai teng sam
a dim khat hong ding nepnuap mawk a, ka kiguih zozen uhi. Mihing naak
hile kilawm in hon naak huhu zomah hi.
Bangtan hiam window a sikha dan khat hon om nilouh nung in amang nawn
hi. A mang zoh sawtlou in kouleng ka lupsanta uhi. Ka lawmteng lup ka
ngak a, aman zoh tak un keileng a room tuampen ah ka pai hi. Buaiphut
theih ahihchiang in chi’n ka puannakte le suahse lou in lum di’n ka kisa
ngal hi. Ka lupsuk leh ka maizon taka sun a ka muhpen mah uh hon ding
hi. Kenleng ngaihlaw lou in “Sanggam aw, ka kiang a na gen ut aom ngei
ka gingta a, lungmuangtak in hon gen in, hon ngaikhe dia mansa kahi, ka
hon panpih theihna ding aom leleng hon panpih dia mansa kahi…” chi’n ka
gen hi.
KHEN lii-NA
Huchibang thu ka genzoh toh kiton in ka tha hon zoi a, banga ka
ngaihtuah chihleng ka thei zou nawnkei. Huchi’n ka tak hia, ka taklou
chih theihbut nawnlouh in ka omta. Numei kum 37 vel ding mi khat ka mai
ah hontu a, “U aw, hiai inn ah na hon hohzel a ka kipak mahmah..” honchi
hi. Kenleng “keile kipaklua ing, na gen ut tengteng hon gen in…” chi’n
ka ngen hi. Huchi’n amanleng a thugen hon sun zom a, “U aw, kum 30 paisa
in hiai ka inn uh ahi a, ka pasal toh ka khosa khawm uhi. Ta leng nei
man nailou in ka pasal in nungak dang hon ngaihsan a….” hon chih laitak
in ka lawmte laka thau hon ging a, a gintoh kiton in hon mang mawk hi.
Keileng kintak a thoukhia in kava etleh innsung a si ana dim mawk hi.
Ka lungsim asou gawp a, kintak in kenleng “Bangthu a, bang a na kaap
uh?” chi’n ka dongpah hi. Ka lawmte laka khat in window a hong dawkpen
hon dawk nawn a ka kap leh sisan hon dim ahi chi’n honna hilh hi.
Kouleng kintak in puansia la in a sisan luangteng hah siang ding in ka
kisa uhi. Himahleh hahna vual a om nawnkei a, a naak nei hile kilawm in a
luang zungzung mai hi. Ka lak ua khenkhat bang ana lau mahmah ua, a
kongkaw phial in aom uhi.
Lupna ding vual hi nawnlou ahihman in kouleng innkiil khat ah ka
tukhawm uhi. Thawm ging zak ding bang a tam deuhdeuh hi. Achang in inn
bang hong kisawi hile kilawm in hon om a, achang inlah inn nuai a gamsa
kidelhtuah vevute phuut ling hileh a kilawm hi. Kouleng lum thei lah
hinawn tuanlou chi’n ka thau uh tawi in lawmte sikha kaap en ding chi’n
pasal bangzah hiam kava kizuikhia uhi. Inn kong ka tung ua, window
nuailak leh inn nuai lak light in ka ban salh uhi. Hoihtak a ka-et nung
un window a sikha a kaplupna munlak uah thankiik khat sisa in ana om
mawk hi. Kouleng huai thankik laa in bottle ah ka guang ua, innlam
paichia puak ding chi’n ka thukim uhi.
Huchi’n innsung ka luut nawn uhi. Innsung a munkhat a tukhawmvek
kahihman un awl in maban pai dingdan khawng ka kikum khawm uhi.
Huchihlai in innsung khawng ah huai puan ngou silhpen hong paivut zel in
amang zel hi. A mai et ding ka sawm ua, himahleh a mai himhim muh theih
ding bangmah a omkei hi. A khe nasan a kimu theikei a, lei siik khalou
in a kikawi leh khop hi. Lawmte lah lau deuhdeuhta uh ahihman in a
zan-zan a innlam zuan a paikik mai ding kia asawm uhi. Himahleh huai
sikha ka kaplup khak utoh denchiang in lampi ah thil hoihlou omzaw kha
inteh chih ka venna in khovak chia ngaihtuah thak ding chi’n ka khou hi.
Kihoulim vengvung a ka omlai un ka pam deuh ua bomb puak banghial a
ngaih thawm ka za uhi. Kouleng bang a chi’n a ginna zawn ka delh uhi. Ka
et ualeh huai ka thankik koihna bottle uh puakzak ana hi a, lamdang ka
sa mahmah uhi. Bottle puakzak hihial leleng a huchi ngaih lawmlawm na
ding thu om kasakei uhi. Huchih kawm in inn gei a mi hon kidelhtuah
abang hi. Ka baang teng khawng uh hon kizuut huanhuan a, chizau huai
mahmah abang hi. Kongkhak khawng hong kikiu a, akallak bang in ngaih
pipi in hon kibeng ek-ek hi. Himahleh a hong ngam ka omkei uhi. Thawm
ging inlah daih sawm tuan mahmah lou, huih bang hong haat deuhdeuh mawk
hi. Thakhat in ka omna pam ua singkawm laka pan in sidaak hi awmtak hong
kikhen ging a, ngaih mahmah in bil bang ah luut tuaituai abang hi.
Kouleng window apan gal et ding chi’n kava dak ualeh thakhat in ka mai
zawn mahmah ua sikha vom, lian mahmah, namsiat chihtak a namsia khat
hong dawk guih a, kouleng kintak in ka tutna mun lam uh ka zuan nawn
uhi.
Kei mahmah leng ka chi hong zau simta a, ka chimul bang hong thou
sualsual hi’n ka thei hi. Huai sikha lianpen hong dai chih toh kiton in
kong hong kikiu nilouh nawn hi. Hong lou ding ka chihlai un kongbul ah
naungek khat hi awmtak hong kap ngaungau a, huchi’n kouleng en himhim
ding chi’n a hong di’n ka kisa uhi. Kei ahong di’n ka kuan a, lawmteng
thau toh mansa in ana omvek uhi. Ka hon zoh toh kiton in naupang kum 5
vel mi ding, vom bilbel, luu chihding hoihtak leng neilou, a leeng lah
hilou, lei sukha lou in hongpai bulbul hi. Neu mahmah ahihman in
lawmte’n leng a kap ngamkei a, et in ka etthoh mai uhi. Innsung ah hon
kikawi leh a, a kallak in piching nuih ging dan in hon nuikhe buabua zel
a, akallak inlah lungkhamtak hile kilawm in hong kapkhe zel hi.
Loh dingdan lah theilou, a sikha inbel taksa in hon khoihkha hial kei
mahleh nuam kasa nawn hetkei uhi. Banghiam a daih theihna uh
ahihkhakleh chi’n ka aw neih teng toh “Bang deih nahi uhiam, nou adia
bang poi hong khoihkha kahi uhiam, hon gen un..” chi’n ka kikou khia hi.
Himahleh dawnna bangmah a omkei. Ka omna mailam uh innkiil lakah sikha
puanngou silhpen hong kilang nawn a, sun a kamuh bang un kikhailum hile
kilawm in innkiil ah kuun ngeungau in hong om hi. Ka lungsim in hiai
sikha ngoupen inchu banghiam gen ut nei tinten hi dingin upna ka nei a,
himahleh ka lawmte lau zak gawp uh ahihman in banghiam hihna dan leng a
om nawnkei hi.
Huchia mangbang taka ka omlai un khua hong vaak khongkhong hi. Khua
vaak panpan I chihkal in ka lawmte’n ka van teng uh bag ah ana guangkhin
ua, innlam pai ding in hong kisakpih uhi. Kei toh ka lak ua mi nih
inbel a thu kankhiat teitei ka utlai ua, nituang zek ding ka lunggulhlai
uhi. Himahleh lawmte a tamzawte hithei nawn mahmah lou uh ahihman in
pai mai ding chi’n ka thupukta uhi. Ka paima deuh un kei giah tuamna mun
ah kava luut a, kuamah mukei mahleng “lungkham ken, ka theihtawp a hon
panpih theihna ding lampi zonglai ding kahi, ka paidek ua, ka mang bek
ah hon kihilh teitei in…” ka chi hi. ka chih zoh phet in nitak a sikha
ngou hon omna mun lak ah mihing hileh kilawm a kap a kidiik ging kaza
hi, himahleh hihtheih ka neikei. Lungsim nuamloutak in lawmte zui in
kapai santa a, ka paikawm bang unleng ka nung et-et mai hi.
Hun paisa toh et in lawmte’n lamdang honsa mahmah uhi. Nidang a
innlam zotding chiang a akithalawp penpen kahisek a, himahleh hiai hun
inbel ka nguai mahmah hi. Bangmah tam theikei mahleng ka lungsim khat ah
huai sikha ngoupen hon suak a, a kampau dan leh hon thugen teng kia ka
lungsim ah hon om nilouh hi. Saulou kapai nung un ka gari koihna khua uh
ka tung ua, lawmte’n hotel ah ann ane vengvung uhi. Himahleh kenbel ann
leng ka nezou hetkei a, huai sikha ngou pen banghiam lungkham luatna a
si hingei ding hia, hutkhiat teitei theihna ding lampi om leh chih kia
ka ngaihtuah khop hi. Ka ngaihtuahna lunglut mahmah kahi ding a,
theihlouh kal in inn bang kana tungnawn man hi.
Inn ka tunnung natan inleng ka lungsim ah amang theikei hi. Ka mitkha
hia, a taktak hia chih theih ding khop in ka mumu mawk hi. Ka
ngaihtuahna ah huai sikha in honzui den houh eide aw chih bang ka
ngaihtuahkha zel hi. Nitaklam sim a tung kahih toh ka gimsim a, tawldam
in ann ka ne hi. Ka nekzoh in nitak dak 10 lam bang ana gingkhin man hi.
Keileng khualzin tung kisil bek kisil khiat ding hi chi’n ka bathroom
lam zuan in ka pai hi. Thakhat khat in ka mai zawn a avak sim ka mu
phutphut sek a, hoihtak a ka etchiang in a omkei zel a, lamdang kasa
mahmah hi.
Bathroom ka luut a, thoveng tak a kisil ding chi’n lungmuang deuh in
ka om hi. Baltin ah tui ka dim a, limlang mai ah ka ki-en hi. Huchia
hoihtak a ka mai ka etlaitak in puan ngou silh mah, sam sau nepnuap ka
nung ah hon ding mawk hi. Kintak a kihei in ka etleh bangmah a omkei a,
limlang a ka ki-et nawn chiang in hon dawk nawnzel hi. Keile chalak in
limlang apan hoihtak a et ka sawm hi. A khe in lei a siikkha kei a,
atunglam apan a khai om abang hi, ahihhang in akhai ding bangmah aom
tuankei.. Kenleng nuam salou sim in ka nung etzel a, himahleh muh ding a
omkei. Huchi kawmkal ah ka baltin ah tui chih muh ding ana om takei,
sisan ngen hile kilawm in ana san zezua hi.
Ka chi hon zau a, ka chimul bang hong thou zungzung hi’n ka thei ahi.
Laulou ding chih ka thupi ahina a, lau sim lam kahi. Ka nung khawng
hong kizuut dek hile kilawm in a zau huanhuan hi. Ka omdan lem nawnlou
ahihman in kintak a pawt a lum mai ding chi’n ka kihei phei hi. Ka kihei
toh kiton in mei hon mit a, ka omna sung a mial bikbek hi. Kong lam
zuan in ka hon dek chiang in a pawlam apan ana kikalh zomah a, pawt
theilou in ka om hi. Ka maizawn ah hon dawk zel a, himahleh bangmah
genlou in hon mang nawnzel hi. A tawp in keileng ka kikou khia a, ka
sungte’n ana zapah ahi ding ua, ka kikou toh kiton in mei hon vaak nawn
a, kongkhak ka etleh ana kikalh hetkei a, ka baltin a sisan ngen ka muh
tengle tui ana suak nawnvek hi.
Loh ding dan thei nawnlou ka hihman in ka lupna ka zuan a, ka lumsuk
ngal hi. Lumlai thakhat in ka phei hon kimek a, kiguih lua ka hihman in
thakhat in ka thou hi. bangmah a omlouh chiang in ka lumsuk nawn a,
lumpan chih ding in ka lupna hong kisawi mawk hi. Ziinling chihna ding
vual lah omlou ahihciang in ka lungsim in bangchi houpih ding ei diam aw
chih ka ngaihtuah nawn hi. Ka puan koihte khawng hong liing nungnung a,
ka lupna paam a limlang ka etchiang in limlang apan mihing dandan khat
liim (shadow) ka mu nilouh hi. Atawp in kenleng “sanggam aw, bang deih
na hiam, na lungkimlouhna om hiam, a omteng hon gen in…” chi’n ka houpih
nawn hi. Huchi’n ka zinna ua bangbang in ihmu lah bang dan in ka om
nawn a, ka mi houpih nu mah hong dawk nawn hi.
Ka liang ah huai sikha in hon len a “lauken, bangmah hon loh lou ding
kahi, ka pasal in nungak dang a deihman in hong that a, ka khase lua a
lang den kahi. Huchi’n ka hehluatna lam in ka pasal ka that kha a, amah
ngei leng sikha suak in ka inn uah hon soisa den hi. Nitak khat na hon
giah lai un na lawmte’n huai ka pasal thau in a kaplum kha ua, tun hon
subuai nawnkei, ka kipak mahmah…” hon chi a, kenleng a chihleh bangziak a
kei kiang a hon hichi laan den e ka chi nawn a, aman leng “na kiang a
ka haksatna kon tun ut a ahi…’ hon chihsan a, huchia kihou lai thakhat
in ka room hong kikiu a, ka khanglou zotta hi.
Ka khanloh phet in ka enphei a, chihleh ka pa hong lut hi. Ka pa’n
“Bawi, bang mangsia man nahia, nangkia in na pauden a…” honchi a,
kenleng mangpau kha maimai kahi…chi’n ka khem a, huchi’n ka pa’n hong
paisan hi. Ka pa paizoh in thakhat in luu vuak khat in ka parda kal
uapan hong en mawk a, a mittang bang a lian mahmah a, a sam bang a sau
nepnuap zozen hi. Kenleng “bangchi, gen ut na neihlai leh hoihtak in hon
gen inla, huai ahihkeh hon subuai nawnlou in hon pai mangsan in…” ka
chih khum hi. Ka bilkha hile kilawm mah in “ka pasal lawmte’n na lawmpa a
kaplum tupa tunga phuba ala dek uh…’ hon chih khum nawn hi. Huai achih
zoh in thakhat in ka window hong kihong a, huih hile kilawm hong nungvut
in adai vengveng hi.
Keileng daita chi’n ihmu di’n ka kisa nawn hi. Ka ihmut dek patleh ka
pa hong pai nawn a, “Bawi, na lawmpa a si achi ua hon hilh uh, nava hoh
ngap diam?” honchi phut hi. Ka diip bang abing zozen a, ka hi heihuai
zouhial hi……. BEITA
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment