VANGSE VANGPHA

By Leon Guite
(True Incident)

A ni kathei nawnkei March 2002 kha tawp lam in Cl-XII (Sc.) Practical exam ka joh ni mahmah kan a nuam kasak ni a om ka gingta kei. A jinghal lah Sintawpni Hoih ahi nawn ngal a... Lungsim jangkhaitak in college apan inn ka zuan hi.

Tleirawl tung akihihman in zaleenna kha kitang hiven exam zou chu nuamtak in awle chi in ki om heuhau hi.

Nitak ahong hihtakin Tuailai a luttak man le hituanlou in lapawl jil din biakinn lam ka manoh a, lajil tawp chia pawtna di khawng ngaihtuah neuhneuh in la kahon jil uhi.

Dak 7 ahong gin takin ka U te khat in tui thawl a tui vala ding in ahon sawl a. Keileng thumangtak in biakinn apan katai pawt thoh zozen hi... Innkong katun in biakinn kimteng ah sepaih form silh a thau hoih taktak ngen tawi ana pumdim ua. Kenleng bangmah thupi ngaih lou in "EI ATE" hongtun beh uh ahi maw? Chi in tuila din katai suk thoh hi. Kinoh tai lokha kahihmanin mi warning piak le zaman se lou in alak uah katailut suk kha a. Ka tuilak na di te gate katun tak in khat in athau sialphei in honna khenpuuk top mai a... Na lah sa lamdangsakna toh thoutou kawm a ka et hoihthak leh. Ei ate hih malak ah MPA te tampi in honna umkual khin ua. Ka lawmte nih khut zaksa in ana ding ua. Apam deuh ah numei hon bangjah hiamtak ana dingkhawm uhi. Huchihlaitakin a commander pa uh kakiang ah hongpai phei in pistol a katal hon sutuah kawm in.

"Na lawm dangte uh koih ah om uh ahia?" chi in hon dong hi. Huaitakin kenlen Sir, kalawmte biakinn ah lajir ahi uh keile lajir lai tui la dia hong pawt khia kahi. Student kahi a, maban exam di neilai kahi. Kachih leh koi a na i-card honchita. Kenleng tawikhalou chitchiat kahihman in kanung ah kakhut tegel hon hen belh in kalawmte nih toh gamlak lam honzotpih uhi.

Huai hun laitak ahih leh kipimang chih atamlaitak ahi a news tengah nitengin hot topics in pangzou den hi. News a nitenga kipimang simkhakte keitung ah hongtung hita maw... Chi in lungkhamtakin ka khoisa vungvung a lah kikhel ahita. In a kanu om kangaihtuah a, pikhiaka ka omlam atheih chiang in bangchituk in alungkham dia? Kahehpih mahmah. Kei thuak di sang in kanu'n kei ziaka lungkham na atuak di pen na kasa zaw hi. Kei kahih leh ka unau lak ua neupen kahi a, ka sungten a hon it diak ua ahon duat pen uh le kahi hi.

Huchiin, kakho khung lam ua gamlaklam zuan in kahong paitou ua. Loidai tangbul laka tuilou zaulakah hon paipih in Buallian khokhung ah kakaitou uhi. Tuilou buannawi lak ah ka slipper tang ahihman in khevuak a gamlak ah ka hong pai taktak uhchuh haksa himai. Hon sunthei lah tam, khe si kai niaunuau in kahong paizel uhi. Tingkai khokiang katuntak un dak 9 vel gingta ding in kathei a. Milah muh di omlou daizikzik mai. Akhote uh lamhilh ding in tangval khat ahon tonpih ua. Ama nungzui in kal kasuankhe nawn uhi. Hiai hunlaitak zaw ngaihtuahna apaisau tel mai. Inn a kanu om kangaihtuah a, imu lou hiala ana om di in honna thum sakden di ahi chi in alehlam ah bel ka kha amuang mahmah mawk hi. Ahia kanu kangai petmah a dam in kakimu nawn di uhia? Chih lah theihlouh in haksa sapetmah kawm in kapaipai uhi.

Tingkai khopel katun un kalawmpa khatpen leh kei ahon henkhawm na uh honphel in amah muntuam ah akoih ua. Kalawmte toh kimukha nawnlou in thawmhau tak in ka om hi. Kalawmpa toh muntuam tuak a ahon koihtak un bangmah gen chih omlou hial in kungfu kizil na din ahon zang zialzial maimah uhi. Chi teng hik gai ahiman in anat lam natawm akitheizou kei. Bangtan hiam ahon kungfu zoh un, maban ahon sawn pih nawn ua. Atawp in zinglam dak 2 lak vel in khuangnungpau zang te khua khat ah ahon khawl pih uhi. Akhua katun touh tak un, ka lawm tegel maituamsa in munkhat ah ana koih ua, kei bel keichauh in mundang ah ahon paipih ua. Ka mit hon tuamsak ua kakhut tegel nung leh hen kawm in munsang khat ah ahon tusak uhi.

Kalawm tegel thudong kawm in asoisa zialzial ua. Keibel thu chauh hon dong in bangmah hon chih naisam kei uhi (limsit kihi phot dan eive...he2). Atawp in kalawmte a dot khiak zohlouh tak un kei kiang ah a hong pai ua. Kalawmte gel ZRA apang ahi uh chih gen leng hon khah ding uh ahih dan ahon hilh uhi. Himahleh, student ahih dan uh leh exam natawm zou nailou ahihdan uh kagen tak in hon dot didan theilou in bangtan hiam ahong dai ua, aksa khawng em in anek di uh bawl kawm in a om uhi. Huchihlaitak in alak ua khat in athautang mei ah ahon supuak kha a, huai buaipih a a om laitak un kalawmte laka khat in a kihenna te kiphel thei in akianga thau (AK-47) akoih uh thakhat a la in hong taisuah hi. 

Lawmpa ahong taisuah tak in amaule hongbuai zak in thau ahon khah ua. Ahuchih sung mah in kalawm khatpen le hong taisuah thei nawn in kei leh lam hilh dia atonpih uh ka khote mah uh khamtheih hih khat (Tun bel amah sita hi, ama jiaka dam a hongpawt khia kahi chileng kakhial kei ding) ahon nusia uhi. Kei leng taikhiak tei sawm in pan naktak in ka la a ahon henna khau uh phelzou dek geigeita chih in khat in athau in hon kap a honkha lou in ka bil gei tak a ahong sa phei huthut mai hi. "Na lawmte ZRA ahi uh, bangziaka hon khem nahia" chi'n ahon kikou khum ua. Bangmah dawnna kapiak louh tak in khat in atem in ka bil ahong at a! Himahleh Pathian ahoih na ziak in alawmte khat in phallou in ka bil thuk at manlou in alawmpa ahong boh khia hi.

Kakhut hon henkip thak in ka mit hon tuam hoihthak nawn ua, athu a gen chih om nawnlou in ganhing sat in ahon sat zialzial tamai uhi. Ana hia? Nalou? Chih le theihman ahi nawnta kei. Ka khe ahon khet utoh, ka pum ahon khet utoh sialpi vuahthuak in ka thuak ta ngatngat mai hi. "Analua" chih man na di natawm hun a omkei. Ka dek ah thumvei mawngmawng hon khen in khophawk lou in ka om hi. Atawp in ki sihsak mailou a di dan dang omlou chi in nak lou in leh khophawk lou bang in ka om hi.

Huchihlaitakin, mikhat in ka dip hong khoih a "Anak nawnkei, adam zoulou di thouthou kaplum maini" ahonchih kazak tak in thakhak in ka nak nawn a, aman leng "anak laive" chi'n ka khut leh mit henna te ahon phelsak hi. Himahleh atangzou din tha hatna kaneikei. Paizou dia ahon gintaak louh man un kaplup mai ahon sawm nawn ua. Himahleh huai hun laitakin Pathian in kei a dingin hondamtu ahon sehsak a, lampi hilh di maimai a api uh ka khote uh khamtheih hih pen in "Ken inntan ka potung zou na di, bangmah lohkei un" achih ziakin ahon khah khia uhi.

Keilah paizoulou, amah lah adamdawi duhna in pha ahihman in ahon pozou kei a, gamlak ah hon nusia in inn lam ah amah vapai a, khosung mite vahilh a paw dia ahong kuan uh ngai di ahihdan va gen ding a kithukim in aman ahon nusia hi. Amel ka en a ka hehpih mahmah mai. A duhna in pha gawpta ahihman in a om maimai thei nawnkei. A chiteng bang a ling gawp petmah hi. Nei hileng piak ka ut petmah hi. RAJA bawmkhat kapiak leh khatvei thu in bawmkhat a bak gai ngal hi. A hon khotuah mahmah a himahleh a thilduhna in phanon gawp ahihman in akin thei bangpen in inn lam ahon zotsan a kei vuak gamlak ah ahon nusia hi (adamdawi om hileh inntan amah vuaka hon pawtungzou lotel di ahi).

Ni a hong suak a, khua ahong lum hiaihiai tak in ka pumpi nat in ahong na mawk a, ka khe tegel ka tangsak thei nawn kei hi. Ka et leh ka khekol ah si ana dim a, hoihtaka ka et thak leh ka taklam ngal ana vang heuhou a, si ana luang kheziahziah hi (ka ngaihtuah thakthak leh ka ngal ahon khet na singzawl ah sikkilh om in ahonna sutvang khak anahi hi). Ka khe veilampang siak nuaitak ah liamna ma nih mah a om a, paitheilou in munkhat ah tangzou nawnlou in kalumsuk mai hi. Huchibang a ka lup lai in, ka khang a gamlak ah sahawl a hong kikou thawm ging in ahon phawng halh hi. Aging ka zak teng meitei pau ngen a za ka hihman in launa in ka dim a, singbuk kawm lak ah kakisel den hi.

Ka puan-ak a san rong ahihman in gamsa dan a ahon mukhelh khak di uh ka lauh man in ka suah khia hi. Ka suahkhiak leh ka sipawt teng keukhin ahihmanin ka puan-ak kanung ah asa toh ana kibelh den a, na kasa mahmah hi. Om maimai theilou chihmah tak, hon zong dite ngak zoulou in keimah a inntan paitung ka sawm ta hi. Ka lawmte lah muhkhak a omlou. Si uhia? Hing uhia? chih lah kitheilou, ka om nakiang ah nateh khawng ah sisan bang kimu ahihman in kalawmte kapkha uh chihna ahi a, hinglai di un gingtakna kanei nawnkei. Hehna leh lauhna in kadim a ka ning kitel in paitheilou sasa in innlam zuan ding in guamkhuk lam manoh in ka kitholh suk hi.

Ka kithawlh suksuk leh lampi ana mawng a, khou sangtak ah kitholh khekha dek petmah in singbul khat kaman man zenzen a. Awl awl in haksa satak in ka kal tou thei nawn vanglak hi. Ka gimpetmah a, dangtak petmah mahleng, tui dawn ding takkhat natawm ka muzou kei hi. Vangphathuai tak in vuahtamlou ahongzu a, vanlam ah kakam ka in vuahtui hongtaksuk te kakam kana doh hi. Himahleh dangtak a nem zou mahmah kei hi.

Ka omna mun gammang kawm thukpi lak ahihman in, ahong zong dingte hongtung tamong le uhle hon muzou tuanlou di ahihziak un ka kitholhsuk nasa ah ka kiktouh nawn a ngai a, ahaksatel mai... Ka khe lah a nih a zat theihlouh, ka hong bokvak tou nawn taktak zaw, Mount Everest kal sawm mah akibang hi. Dakkal nih vel ding khawng ka bokvak touh nung in, ka omna mun masa mah ka tung tou a, khawltuanlou a ka bokvak touh zel leh atawp in lampi ah kasuak khetou khongkhong hi. Ka gimpetmah mai a, tang zoulou in leilak ah ka lum dikdek mai hi.

Huchibang a kalup lai in, gamvak bangzah hiam Good Friday a di satang a kuante sakhi khat hon zawng kawm a hongpaitou ten ahon mu ua..... Lamdang ahonsa mahmah uhi. Alak ua khat in "Zan nitak in thau ahah gin lua a, zingkal a gamvakna lam ah sisan khawng lampi ah kamu ua ahing om dia ka hon gintak louh uh ahi. Hiai mun a na om lam theile ung jaw hoihtaka hon enkol pah di hi unga" ahon chi hi. Chiangkhun di ahon sat sak ua, paitheilou sasa in akholam ua paitouh kasawm laitak un ka khote uh kou zongdia hongkuante ka gal muh a...... Ka lungtang teng kipahna in apuakzak phial ahi. Khenat lam le phawk nawnlou hial in ka kikou a, ka biang ah kipahna mittui hongluang in kipahthu gen in thumna kanei hi.

Huchia, ka khote uhtoh ka kimuh tak un, ahon hahsiang ua, damdawi a honkap in kei ahon zawng suk ua, lampi ah haksatna tampi tak thuak kawm in MATA nungak-tangval teng in inntan ahon zawn tung uhi.

Ka khote un ahon itna uh leh lainatna uh alian mahmah hi. Nupi-papi ahatnawn lou, gamkuanzou nawnlou te natawm in atunzoh na chiangtan ua ana pang in ka inntan uah khat khit khat ana kichiang suk in ahonna dawn uhi. Athupi tel mai, ka khosung ua milian-milal hong hoh khate, Governor pa natawm tua kei hong dawn zah donga thupi in dawn in a omkei uh. Vangse sapsap din vangpha ka kisa petmah. Nupi hon in ka ngawng kawi in hon kah khum ua, a itna uh hong langsak te leh, nungak-tangval gim-le-tawl khawk salou a inntan hon zawng tungte mahmah thupi sa in atung uah ka kipahna alian mahmah hi.

Inn katun nung sawtlou inn ah tawldam in damdawi innlam kazuan ua, damdawi in ah heutunu leh nurse Damhoihching in duattak in ka liamna te hon hahsiangsak hi (ka hampha maw lasiam ka ngaihsang mahmah khat in hon enkol kha...he2)

Ka lawmte tanchin ka theih nawnlouh, lamdangtak in ataikhe nanung pen damdawi iin ka tun nung in leh gintak nawn hetlouh nung in ahongtungsuk a, ka kimuh tak un hatlou a bahse gawp khin himahle ung. Kipaklua in ka kikou khekha tuak zozen uhi.

Damdawi inn ah ki admit ngam lou ka hihman un kapu Rev. K. Mangte' inn ah ka kinga a, ka pute innkuan in duattak leh ittak in ka damsiang matan ahon enkol uhi.

Ka lawmpa thau toh taikhe pen bel gamlak ah ni thum akibuk zoh in, a omna mun apan paikhe dia akisaklaitak in azongdia kuante toh kituakkha in khomial zul in inn lum ahongtung thei hi. Hiai thu ka gelh leh ahon awlmoh mahmah ka mangngilh theihlouh Pu K. Vungsuanmang, huailai a Rayburn College a Principal tung ah ka kipahna alian mahmah hi. Awlmohtak in ahong veh a, exam ka zoh leh zohlouh hong kanchian in apoimoh leh kikhel lehle exam theihna dia pan honlakpih ding ahihdan ahon gen a, akipiakzohna thupi kasa mahmah a ka ngaisang mahmah hi. Ban ah, kalawm kavual, ka class-mate te'n ngainataka hongveh in thilpiak tampi nek di tampi hon tawi in kei a lawm uh a itna uh honglangsak in ahong veh ua, kei ahon itna te uh ka muh in "TOUPA AW VANGSIA DIN VANGPHA HINANG E MAW, HON LAINATTU DING TATSATLOU IN NA HONPIA A, NANG MAHMAH IN SIHNA LIMGUAM KATOT LAI IN KA HINNA NA HON HUMBIT SAK HI" chi in ka thuaknate ka en a, haksa in thuakhak samah leng. Kei khelhna ziaka hotdam kahong hihtheih nang a ka Hondampa Jesu hong thuakna toh teh in bangmah tham hilou ahi chih ka phawk khia a, kei a ding in kathuakna te kei hinkhua bawlhoih tu ahong suak maimah hi. Vangse-vangpha taktak zaw kahi peuhmah maw....

Beita! Beita! Simtute tengteng navek ua tungah na hon awlmohpihna ziak un kipahthu sousangtak in kahon gen hi. Toupan honvualzawl ta hen... 

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

  1. Maizen.. Dawi havang kaal a suakta chia upate gen di mah abang.. Toupa Thupha maw...

    ReplyDelete

Post a Comment

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA