PAPA MANGPHA...!

~Mary Naulak

Bungmual biakinn pi a Lamka North Division Khawmpi omlai tak ahi. Nitak chiang a kou veng BYF ten laapawl tang kha ka hih man un, man baih ngai ding chi in nitak lam annhuan ka kipan pah hi. Huai ni tuh ka Pa le nidang teng sang in office kai hong pai baih zaw hi. Huchi in ka hih ding teng zou a, ka mansiang tak in ann ka nekpih pah a, ann nezou in lawmte lak ah a zekai pen a pang utlou gige kahih ziak in kin deuh a kisa lom-lom in ka sungkuan te kiah, 'ka kuan ei' chi'n inn ka pawtsan hi.

Khawmpi ah va tel in, laapawl bang siamtak in ka va sa ngei ua a nuam mah2 hi. Kitawp hak sim ahi dia dak 9 bang ana ging man dek hial hi. Ka pai un vuah bang hong zu nenelh a koule lawmte toh I laapawl un vuah sam khe zou ei cikhwng in lampi ah ka chiamnui suk zai2. ua nopsa tak chu ka hi di uh theihlouh kal in ka inn kong uh ka tungmai mah a huci'n koule lawmte toh mangpha kikhak in ka lutsan hi. Innsung ka lut leh ka sung te ana lum vek ta ua keile ka nu te room ah lut in, 'Nu, Pa kong tungta ei' ka cihleh ka Pa'n, ' aw, hong tung hak lua chin a honna lupsan mai ka hi uh' hon ci a keile bangmah dang gen non tuanlou in ka room ah lut in ka vante ka kheng a ka lumpah hi.

Lampi a ka nuihna uh ka gimsim toh light off in ihmu pah ka cihleh ka ka lungsim halh kelkul in ka ihmu thei het kei mawk hi. Bang ngaihtuah ka hia cih le ka thei het kei. Ka fon ka la khia a fb khwng enzel mah leng lunglut thei tuanlou in ka koih khe thak zel hi. Ka ning kitel tut2 in ka lup dan peuh ka hei zel a, akhen ciah thou tou in thumna peuh ka nei thethup a hilehleng bangmah aphatuam kei ka hehtha khwng a suah thoh maimah a thawmhau na tak khat le nei hi'n ka kithei hi. Huai hun tak in ka omdan maksa sim thou mah leng bang ziak a huci ka hi de aw cih ngaihtuahna leng ka neikha het kei. Zingkhua hong vak dia ni nou kilawm tak in kei di'n bang ni hon suahpih dia...kipahna ni hia dahna ni hong hi di? cih him2 leng ngaihtuah in ka nei kha kei him2. Huaizan tuh keikia in lupna tung ah mial bekbuk nuai ah thawmhau tak in hun ka zang mai hi.

Hucia ka ki leklek lai in ka theihlouh kal in zinglam khua vak dek hilhial ta cih d khawng in kana ihmu kha hi. Ka manglam in ka hatu khat ana Kia a, ka it lotel a ha tok a om bembom d cih utlou lawtel ka hihcia poisa vung2 a ka ka kah ek2 lai tak in ka nu'n, "Bawi hong thou dih, na Pa a omdan diklou hiveh aw'' a cih in hon phawng guih hi.

Keile kin a kin a thou khia in sana ka etleh dak 6:30 ana ging man hi. 5th October 2012 ahi a nidang mah bang in ni tuh a kilawm dan ngei2 in hong suak a vante siang sitset in khua bang a vot hiau2 ta a kho omdan a nop hun lel laitak ahi. Ka Pa varendah ah peih cikhol hetlou in ana tu a akiang ah va pai in, "Pa bang ci e? ka cih leh, ka khuh leh Sisan tamlou ka lawkhe mawk ahi,'' hon ci a ka kiguih zozen a, ahoih lou lampang hi ta d eive ci in bangmah ka loh theih omtuan lou ahih man in akiang ah ka tusuk maimah hi. Lungsim bang tuh paisau mah2 eive, ka pa mel ka en zel a na sakluat khwng nei hileh kilawm in ka mu a, "Pa na koilak nuamlou a, damdoi inn ah i paimai uh aw' ka cih cia'n, bangmah cilou d ka hi Bawi hon lung himoh Ken hon cizel a, ka muh a natna nei a na satak a om d ut hetlou in a pang tei2 lai hi.

Huchia ka tut lai un khophawk lou in hong puk mawk a ken le a loh d tuan theilou in ka kikou zaak a, kap kawm in, Pa ei, Pa ei bang ci eh? Pa hong hak lai ou, kon phal nai kei cia ka sawi nok2 leh amit hong hak a, bang cilou ka hi bawi kap ken hon ci hi. Koule ka nau toh ingsung a pilut in lupna ah ka lumsak ua kei chu omthei nolou ka hihman in ka papi te khwng fone kual in a kin theilam a damdoi in zot pih d cin thupuk na ka bawlta hi. Huchi'n ka papi te leng hong tun tak un kisa meng2 in damdoi inn lam zuan din kong kisa ta uh hi. Gari sung ah ka pa ka enzel a gim deuh2 bang ka sa a, alampi hoihlouh toh damdoi inn bang gamla kasa petmah a tungkal ka ngaklah petmah hi. Amah la aning kitel in a ki hei2 a akhenciah, ""TUNI ZAW KON NITUM PIH ZOU KEI D," khwng hon cizel a, lungsim ana ngei Mai, khamvual louh in mittui hong luang khe keuh2 mai a, "PA ei huci dan te gen2 keive, hon phal nailou lua keive. Damna dia DAMDOI INN zuan I voi, dam d I hi cihlouh kan gen d ka thei het kei. Aleh lam ka nga a ka khitui luangte muh leh a lunggim kha d chi in ka nul lel mai hi.A gari hekpa lah alungsim kinoh gawpta ahi dia hat tak in hon tai pih a lampi hoihlouh ziak in hon sing nouhnouh a Maizen! A tawl huai tel Mai.

Huchia minute bangzah hiam ka pai nung un damdoi in ka tung khongkhong ua nidang a ka inn uh toh damdoi inn kikal gari a I paileh minute 15 kan le kipai lou hi a huai ni in tuh dakkal khat bang pai mah bang ka kisa, casualty a ki polut pah in huai a doctor leh nurse duty te'n fel tak in hon na buai pih pah ua, hiai chu admit louh theih louh d ci in Medical ward Bed no.5 ah hon koih uh hi. Ward a lupna dang teng dim vek a no.5 na pen bang .ziak a ana awng sese a de o cia lamdang sa sim a ka kiang ua te ka dotleh amau,'mi om mah ei hilele dam zoulou a tuzan a ki pokhia ahi uh,' chi'n hon dawng uh hi. Huai lupna a ka pa lum kha sese ci in ka lungsim a nuam hetkei a hileleng pathian in ka thumna hon dawng dia doctor leh nurse te zang in damna hon pe na inteh ci in ka kilungmuang sak hi. Huai hun tan inleng a hoih lam a kik din ka ki lamen petmah lai hi. Theihlouh kal in ka tanau te uh tamkhop a theih kha liai teng hong tung kheukhou ua ka pa lupna kim ah ka ding metmot ua ka lung a muang tuan deuh hi.

Nurse te'n leng drip hong khai pah in test bawl d tuamtuam khwng hong gen ua, hucih lai in ka pa ahihleh hoih lam sang in hong chau deuhdeuh in ka thei a, a gil bang hong vah in na a sa pet mah a, hucituk a ka pan natna a thuak ka muh Khan Patna ahi a, ka hehpih lotel a et hak kasa petmah hi. Ka mittui in hon tum a, va kah khiak hial d lah ka kim ua damlou om ten hon aam kha di uh cih a lauh huai zel a ka kidek teitei hi. Huai hun in ka u te lah muntuam ah a om ua ka nu lah inn lam a sai d tuam2 a omtoh sun cia awl a hong hoh dia ka nawtsiat uh hih man in leh ka nau lah apoimoh van tuamtuam la dia ka sawl ziak un kou innkuan lak ah keikia ka Pa kiang omkha ka hi a, a hon en giaugiau zel a gennop nei hileh kilawm bang kasa a hilehleng a gim luat ziak in gina tak inle a pau peih kei hi. Awlawl in a gil ka zut sak a nuam tuam a sa mahmah a, hileleng ka pa honna itdan lawm2 tel, anatna mun ka zutsak a nop tuamsa a a om lai na ngawn in leng, "Bawi hunsak ta in, na khut a kham law d," hon cih kammal te hi tuni tan in a ka bilkha ah angeingei in a ginglai, ka manghilh thei ngei kei ding. Ken leng "Ka khut a kham het kei Pa, nang nop nasak ahih nak leh ka hon zutzut d aw," chi'n ka dawng lel hi.

Ana lah uang semsem mai a dang khwng hul gawp ahi dia, a dangtak sa in tui hon ngen a hileleng a sunglam apat sisan hong pawtpawt ahih man in tui dawn leh a sungnim dia a luak hong suak kha d cih ziak in nurse ten tui dawn sak d hon phal kei ua, tui dawn theihlouh ahi Pa ka cizel a aman lah hon ngen teitei ngam kei a huchi tuk a dangtak tui kana piak khak louh tutan in ka kisiamtan thei kei ka kisik petmah hi. Hoih lam nawt lou ahih man in doctor kava sam ua aman le hong en in sisan piak ngai d ahi a pe thei d na om uhleh hon ngaihtuah kin un ci in hon paisan a huaizoh in nurse te khat in damdoi a sigui ah hon kap lut hi.(Bang damdoi a a kap cihleng kana enkha kei) Huai damdoi hon kap leh na asak pen awlawl in hong bei hiaihiai a, a lupdan hong kibawl lem in nuih mai hiuhiau in a mit a si hi. Keichu numei sia maimai mawltak leh naupang cik cih mah tak ka pa ihmu thei dekta ci in ka lungmuang suk pah zel mai hi, hong dam khe ngeingei din le ka ki lamen petmah hi.

Himahleh ei mihing te I hinna tung a thunei leh vaihawm tu pathian om ahi a ei deih dan leh I lametdan, deih petmah a akiang a thum a I nget teng le a ma hoih sak Dan ana hikim het kei hi. Ka Pa tawldam tak a ihmu theita ci a lungmuang tak a om in, ka phawng khak d bang lau a akiang a tang ngam lou zen a ka om lai in ka Ni te lak a khat hong lut a ka Pa mel hong et ciang in dik a sa het kei a, ihmu hilou d hiveh aw ci in amin a sam in phawng a sawmsawm ciang in leng Ka Pa'n ana dawng thei non ta kei. Kin tak in nurse ten oxygen hong bulh mah le uh a phatuam non ta kei.

Maizen! Cikmah a ka tung a hiai bang thil hong tung hial dia ka koih ngeilouh, ngaihtuah khak a leng ka neih ngam ngei hetlouh khovel ah Pa nei nonlou kana himai mah ta. A naa ngei mai PA...Pa Eiii koi lam enta d ka hia? Ka NU bang chi'n ka maituah dia, ka u leh nau te kiang ah bang ka genta dia? Bang ahia ka ngaihtuah cihleng ka theizou kei. Ka taksa zaw ka Pa luang vot dikdek kiang ah om mah leh ka lungsim zaw a om na mun ka thei zou kei, kap leng kap khe thei lou zozen in ka om gegu maimah hi. A kimvel ah a sanggam te a om kha thei liai teng ding uh ka en zel a, Amah ka Pa mel ka en zel a anuih mai hiuhiau toh dai dide in a lum dildel a khat vei bek le hon sap gentak louh et le hon en kiklou a lungkim tak leh kipah mel tak a hucia hon beisan hilhial din kilawm ka sa het kei a gingta thei hetlou in leh lungkim lou tak in ka om nilouh hi. A tawp in zaw kidek zou nonlou in ka aw neih tengteng in ka kap khe zoizoi a hileleng ka kim ua damlou dang te a dia hoih lou ahih man in hon khou ua a kin thei lam a ki po khe din hon theisak zomah uh hi. Huci in damdoi in te'n a luang puak na d ambulance hon pia ua huai in inlam zuan in ka hong kik mai mah uh hi.

Inn tung d ka lin petmah a dam kilamen tak a kuan khia a hicia lohsam tak a inn a kik mai zaw a haksa tel. Hileleng huai bang teng pathian hon pi dan ana hizel a akhen ciang in hiai bang hun haksa tak ah zaw a hon pi dan te le theihsiam haksa lua e maw. Sawtlou nung in inn ka tung ua mibang ana tam pet mah a, inn kong ah parachut lianpi nih ana kizak dengdong a' anuai ah tutna kilem dim in innsung teng lah ana kihem siang khin vek a mi te hoihna leh a fel dan te uh ka thei khe thakthak hi. Ka nu'n gate bul ah honna dawn a gen masak d pen le theilou in kikoi in ka kap ekek ua hilehleng huai hun tak in zaw ka kah khiak ekek un leng ka lungsim nat dan uh a hi bang tak in leng a gen khe thei kei hial hi.

Huchi'n koule innsung ah ka lut ua sawtlou cik nung in ka Pa suun na ding a saptuam te programe bawl ka hon zang pan ta uh hi. Ka pa kha mi kizen tak lungsim siangthou leh lawm polh siam ahih man in a neu a lian in a ngai mahmah ua it tu d bang a hau petmah a innsung leh pua ah mi a tu dim phetphut mai uh hi. Mipi hong pai khawm te laasak te leh pastor khamuanna thugen te bang a hoih thei mahmah a asih nung tanpha inleng pathian in ompih lailai ahi cih ka mu hi. Ka ngaihtuah ciang in theihsiam hak kasa mahmah a ka Pa'n a ma in taksa hat louh na tuamtuam nei thou mah leh damdoi a ka kep ciang un hong hoih pah zel a tua leng hici bang a sihna hial dia anat lam leng ka thei het kei uh hi.

Aman hon hilh ngeilouh ziak hia ahih keh kou pilvang louh ziak ahi de aw cihkhwng ka kingaih tuahtuah mai a a khenciang bang in ka kimoh sa pet mah hi. Hileleng pathian in a mah a dia hunchiam tung a hi mai a, pathian in a it a anatna bang leng theihkhiak man louh in dakal khat leh nih kan le thuak man lou in a hinna hon laksak a huai kia leng hilou mi khenkhat a sih ciang ua mual depdup a amel uh leng et ngamlouh phial a aom lai ua ka Pa mel bang adam lai sang inleng vak zaw a hoih deuhdeuh a lungkim citak a nuihmai hiuhiau a om ka much ciang in ka kha muang pet mah hi. 5th October 2012 ka pa toh leitung a ka kikhen ni ding uh ahi cih lam himhim leng ka. ngaihtuah kha ngei kei, a na theikhol bek hileng zaw ama nitak a zan khovak phial a lupna tung a keikia a ka ki buai pih sang a ka Pa kiang ah tu khovak d hiveng...huai din lah theih kholhna himhim bang mah ka nei kei zel a apoi tel mai. Huai kia leng hilou a si d thouthou ahih leleng hici hehu louh deuh in nikhat ni nih bek hon dam pih lai hamham leh zaw ka theitawp suah a kem nuam lotel sam hi ing a...cih khwng ngaihtuah in ka lungkim moh zen hi. Hun in kuamah ngak lou ahihman in, a si leh hing te lah om khawm den theilou ahih ciang in YPA tangval bangzah hiam ten ka Pa luang hanmual lam manoh in hon puak khiak sak ua huchi'n khelah tak leh it pipi in chik ni ciang hiam a kimuh kik non ngeingei ding lamet na lian tak toh PAPA MANGPHA ci in ka vuiliam ta uh hi. 

Hun hong pai zel dia itna bang leng a dan hong om deuh dia a kum sawt in hon nem ding ka sak leh a huci het kei. A kum hong tam deuhdeuh a ka Pa ka itna leh ka poimoh na a lian semsem hi. Ka unau lak ua numei kei kia ka hih man in hon it diak khol a(ka unau dang te itlou cihna hilou in) ka duh ka deih khempeuh aneih nak leh hon hihsak lou ngei kei hi. A hon duat petmah a ka khotheih a kipat a sihni tanpha inleng hehtak in a hon sal ngei kei a ka mintawn a hon sap lam himhim leng kathei kha kei hi. Sep leh bawl bang ah, lehkha zil na lam toh kisai himhim ah leng ahon panpih tu leh ka dot pen ahi gige hi. Pawl 12 ka zil tan inleng college ka absent khak ciang in ka leave letter d nangawn a ma hon gelh sak ahi. Tun amah a om non kei a ngaihtuah d banghiam a om ciang in ka thawmhau a ka 'ngai petmah hi.

A man leng a hon ngai mahmah a neucik ka hihlai in school suti ciang bang in kei toh kithuah a ut man in a office khwng ah hon ton pih a ka khut a hon len a hon paipih leklek lai khwng ka mitkha ah a mang thei kei. A khen ciang in hon po goigoi a, ka kho theih nung, nungak dek simta ka hih tan pha inleng a phei tung ah hon tu sak lai hi. Christmass hun hong tun ciang in ka neu lai a kei a dia a chituam deuh ci a moja(socks)a less omte hon leisak zel ka phawk khe gige hi. A hon om nonlou san nung na ngawn inleng ka innkuan pih dangte sang in kei manglam ah a hong ki laak mun pen hi. Khatvei bang ka manglam in hanmual lampi ah thangsuah puandum silh in a ding a, ka paitouh leh ama omna lam a pai dia hon sam hi'n ka ka thei a a hon enen a hileleng ken lampi dang ah paimang san hi. A khonung a ka ngaihtuah leh ka Pa'n, "Bawi leitung zaw gimna gam maimai ahi, a haksa lua kei om na ah hong paita in," hon ci hi d bang in ka ngaihtuah a hileleng kei a dia Pathian hunchiam tung nailou a hihman a paikhiak san hi din ka ka kingaihtuah a, a kiang a pai zok d ka utna bang hong uang semsem hi.Mi te anu leh pa toh dam khawm lai a omte bang ka muhciang in ka eng thei petmah a nopci bang kasa lotel hi. Lawm leh vual lak ah bang a khen ciang in tagah tuam lua kisak hun bang a omthei zel a, huai hun chiang bang ahihkeileh hinkhua a haksat hun leh kipah hun ka tuah khak ciang bang in ka pa ka ngaihna uang semsem hi. Ka Pa mi te a din bangmah lou ana hikha ta zenzen lehleng kei a din zaw ka bangkim ahi a. tuni tanpha inleng a hi gige a, a hitou zel lai ding a cikmah ciang in ahon itna leh ahon khual Dan tengteng ka manghilh ngei kei ding hi. Leitung ah Pa nei non kei mah leng tagah genthei te pa, cikmah a leng hon nusia ngeilou Pathian om a hi cih ka phawk a ka lung a muang veve. Kei hon it ka Pa'n vantung ah hon ngak a, khat vei ni ciang a tua luigal leh lam ah Nat leh sat p om nonlouh na mun ah kimu non ding cih ka ngaihtuah ciang in huai hun hong tun ding kal ka ngaklah semsem hi. Huai hun ciang in Pathian in ka khitui tengteng hon nul hul sak dia, tua ka theihsiam louh tengteng theisiamna hon pe dia a bukim a kipak in ka leng khawm ta ding uh hi. 

"Ngilhni lah omlou dia kap veng; Toupa na gam ngai in. Leng diamdiam uh houlung tuak in, Lennem Toupa awi in."

Hiai ka laigelh khenkhat te a din hou sim bang mah leh Ken ka Pa ka itna leh leitung a amah toh ka hun zat khawm nanung pen uh cikmah a ka manghilh theihlouh leh ka manghilh ngeilouh ding, Ka lungsim dim let a ka puak keihkuih gige thu ahihman a hon gelh ka hi a thanuam leh kuhkal tak a non sim sak siausiau man un na tung uah kipah thu kon gen hi. Simtu tengteng Pathian in hon vualzawl henla leitung mihing te I hinna bangmah lou mai ahi a ei thuneihna khat leng omlou ahih man in 'Pa' cia sap d nei laiten pa te it semsem thei din hon ompih chiat henla, kei bangbang a "Pa" ana nei nonlou tengteng inle vantung ah hon it gige cik mah a hon taisan ngeilou tagah genthei te pa PATHIAN om ahi cih a thak in phawk ciat leng ka deih mahmah hi. 

Ka kipak.

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA