SIH THUPI' LUI

By ~ SonSon NgaihTe Ffetg


Hiai thiltung ahihleh 1978 kum hi in ka thei hi. Kum 5 lel khawng a upa pan ka i a, naupang lai leh neu mahmah lai ka hihman in theichiang khawllou in ka mangtheih miil-mial lel hi. Sih sia ahihman in Nu-le-pate leh a upa lam deuhte'n kou a naupang lamte zaak ding in a gen nuam vak kei uhi. Himahleh ka theih natan in bel naupang thum - unau nih leh a lawmpa uh- sihna thu ahi.



A gen dan un hiai naupang teng thum, zoudawn lam khawng ah ngasa beng chih dan a lui dung zuih chih khawng kithangsak hiven, huai dan in ngasa beng/man ding in gam a kuankhia uhi. Khatvei mehkhop lel di leng ava man kei ua, himahleh huai a gamvaak nung ua pat niguk (6 days) nung in avek un a si vek uhi. A gam vaak ni zingchiang zingkal in, unau tegel lak a anaupang zawpen, sisa a muh khiak in om hi. A gendan un hiai naupangpa'n inntung lam mitgau zen in en a, muh khat nei a lau alau hileh kilawm tak in entou gelgol hi. Huai naupang' sihna pen kho mipi'n lamdang sa in, gen pen leh kikum khawm kheukhou a ahih lai in, a haandal ni zingchiang (agam vak ua pat a Ni thumni ni) in a lawmpa pen uh, huai naupang' sihna toh kibang chet chih theih phial ding in hong si nawn hi.



Huchia huai naupang khat leng a hong sih nawn chiang in, khosung a upa lam deuhte ngaih pha nawnlou leh a gamvaakna ua tuah khat tuak hi ding in muangmoh ta uh ahihman in, a damlai pen kiang ah kan ding in va hoh uhi. A lamdang diak ahihleh a damlai omsun pen in a hinkhua nanung, ni thum sung azatdan ahi. A inn uh ava tung un, vangsiat huaitak in a damlai pen leng hoihtak a houpih theih ding hi nawnlou a, a lungsim venglou chih di hia, a khenchiang in kikou khe vongvong in, a khenchiang inlah muh khat nei hileh kilawm tak in om a, huai amuh pen apat kibuk sawm in, lau leh liing in om hi. A kiang nai a mi ava paidek chiang khawng in ana lau a, a kiang ah a Nu chauh omthei hi. Panpih theih dan omkha hiam chi in panpih sawm mah le uh, hi thei tatak lou in et thoh maimah uhi.



Zan thum leh Suun nih huchi in buaipih den ua, a ni thum ni in bel hong hoih deuh in, a kikou ong-ong chih te khawng hon chiing nonlou deuh hi. Houlim pih theih chia'h naikei mah leh, hoihlam manoh bang a, a lungsim leng veng hiaihiai bang in "Ka zun suak" khawng chi thei ta hi. Nitaak lam in "ka eksuak" hon chi in, inn khanglam ah daileng ding in a Nu'n va hohpih in asak deuh ah ana din ngak hi. Sawt ngak kisa simta ahihman in, 'bang chi a de aw' chi a ava et leh ana om nawnlou mawk hi. Huchi in, a Nu'n a sungkuan te hilh in va delhzui pah uhi. A suulnung zui zui ua, sausim a zuih nung un a khedap langkhat vuak mu uhi. Huai amuh ua pat laam nih vel ding in, a suulnung didan muhtheih om nawnlou a, lengthoh chih d awmtak in mang hiit het hi.



Huchi in, kho mipi kisamkhawm ua zongtheihna na zong ding in hong kisa in mun tuamtuam a kikhen dalh in zong uhi. Sawt kuamtak a zong nung un khomui kuan in, Khanglui (lui' min ahi) sak lak ah kikhailum sa in mu uhi. Ava mu masate gen dan in, a chi leng lum lai a, a khuk (knee) in lei hetkha milmial a, 'a kikhailup dan le sihna didan hikei' chi uhi.



Hiai sihnate mulkimhuai tak leh lamdang mah leh, kum hong paipai in, kuamah in gentam nawnlou in a mangngilh bang leng tamsimta hi. Huai thil tunglai a ana piching deuh a adamlai te'n bel thei lai uhi. Huai nung kum 13 a pai nung, 1991 kum in, kou leng huai toh kibang dia ka gingtak himahleh huai sang a huaise zaw leh a mulkimhuai zaw ka tuak uhi. Kum 13 pai nung I chih chiang in, kum 18 bang kichingta ahihman in, kitangval sak huntawk leh kiphasak mahmah, Nuthawi gaithei achihte khawng uh kihi ta ven, lawm le kihau in khosung ah nungak hel in a dung leh avai ka tawn suak uhi. Ka nungak helna khawng uah kou vuak khawng va kihoulim lim in, ka nungak helnu uh bang ka mangngilh khanak uhi. Kou lawmta bel mi 6 (guk) - Suanthang, Muanthang, Sonlian, Biaksang, Khukhup leh kei ka hi uhi. Suanthang pen Suani in kasam ua, Muanthang pen Muani, Sonlian pen Liani, Biaksang pen Biaki, Khukhup pen Thasi leh kei Soni chi in hon sam uhi. Kipawl thei leh kingaina mahmah ka hih man un kinou tawina leh kisapbaihlam di chihna ziak in ka min ding uh ka kiphuahsak uhi. Ka kivual thei mahmah ua, Muani pen bel kou sang in upa zaw deuh hi. Lawmta lak ale I ngaih tuam deuh leh kithuahpih diak om hiven, kei leng Suani toh ka kithuah mun diak man in ka kingaina diak uhi. A dangte ngailou chihna hilou in.



Nitak khat nungak hel dan in Muanching te in ah ka va hoh uhi. Huchi a ka houlim lim ua leh ngabet ding chih ka hon genlat khak chiang un ka phur mahmah ua, zingchiang a kuan di chi in ka genkhawm uhi. Ka helnu uh leng ana zawn pawl bang ka na om ua, himahleh numei kichi deuh adiam ah kou vuak va hoh mai ding in hon dawng hi. Koi lam a kuan ding ihi uhiam chih ka kikup khawm nawn ua leh, Nuangkai (lui min) lam a kuan di chi in thupukna ka lata ua, a van poimohte kaihkhop ngai di hiven chi in innlam ah kapai uhi. Siiktul khawng taatzum beh in, ngathal ka min kim uh bawl ua, Ngakuai leng poimoh di chi a ka zong kual ua leh thum ka mu ua, huaiteng toh kuan khe ding ka kimanta uhi. Zingkhua hong vaak in, ann ka nepah ua, van ka koih na uh ka lawmpa inn ka zuan chiat uhi. Gamvak ding chi in ka sungkuante ka hilh ua, himahleh ka hohna ding mun pen uh a hilhkha kuamah ka omkei uhi.



Huchi in ka kuankhia uhi. Sialbu Vangkhua I chih mualtung a kiteng hiven, Nii leng a sang sim man hi. Nuangkai lui ka tungma deuh un, lamsak lam ah Dokteek (vasa chi khat) hong ham daldal a, lamkhang khawng hon boh tuahtuah zel hi. Huchi a thumvei hiam a hong omzoh in a lengkhe nawn pah a himahleh ka lungsim uh tuh thawmhau na khat a om hi. Aziak bel, Ipi-Ipu te'n huchi a Dokteek khawng in a hon totbawl leh, a zek khat omnuam mahmah chi ua, himahleh tua lengkhe pah nawn ahihman in kou leh kou lungsim nuam kiguan in, a ngeina dan a koih in ka gamvak na ding uh ka sunzom veve uhi.



A luidung ka zuisuk ua, pasal ngen kithuah chih mahtak a khenchiang in ka kikhembawl uhi. Ka huchih chiang un, ka lak ua ana liandeuh pen Muani in 'Gamlak khawng a kikhem louh di ahi' a hon chih apat in kikhem leh ki-engbawl ka tawpsan uhi. Tui tamlo nailou ahih man in ka zuisuk suk ua, guamkhat toh ana kisutuah a huai apat in bel tui ana tam zaw deuh ta in, ngavok lian lolou khawng muh theih in a omta hi. Ka ngathal tawi khawng un ka kap phekphek ua, ka kapsiam louh ziak uh hia ahihkei leh a neu luat ziak uh a diam ah, a kap kha thei a ka omkei uh. Saulou ka zuihsuk beh ua leh, Nong (gam mang) liansim khat ka tung ua, a nuai khawng a mial sim mahmah in a thawmhau huai a bang hi. Huai nong kiim lak ah Singthupi (meh chi khat) leng a tam mahmah a, a uih vingveng maimah hi.



Ka pelh ding kuan un, a luidung lai a suangpi tung ah khedap langkhat vuak ana om hi. Ka lawmpa uh Suani in mu masa in, "hiai khawng a kuanle a khedap nusia a tel a" chi in kei kiang ah "na khedap di, Soni" chi in kei kiang ah hon lawn phei hi. Ken leng man in ka en vengveng a, niin mahmah leh a lui mahmah ta a, kum 10 val a upa ding in ka um hi. Himahleh a tou vanglak lai hi ka kaih ekh leh! Ken leng ka kiang a suangtung khat a koih in maban ka sunzom suk nawn uhi. Huai nong ka peel suk ua, a lui dung zuisuk leh ngasa beng suk kawmkawm in ka paisuk suk uhi. Sau sim ka pai nung un guam kuak liansim khat a panglam ah ana om hi. Huai sung ah tui vung in, a naak chih didan zong omlou - a nuailam apat a hong kipan hi ding in ka gingta hi. A kiang ah Gamsa' khekhap a tam mahmah a, ka lawmpa Suani in ava et leh ngasa tamsa in kou a hon samtou hi. Kou leng va paitou a kava et ua leh ana tam ngut a, ka ngakuai te uh lakhia in ka khai sukpah uhi.



Muani pen in khat hon khaikhe pah ganggang a, lian lo kei mah leh, ngakuai a ka mat masak pen uh ahihman in ka kipahpih mahmah uhi. A kholna ding a ka tawi uh bawm ah hon guang pah hi. A nung sawtlou in Suani in leng hon man nawn a, himahleh ken ka man thei mahmah kei se hi. Thangpaih pan in, a daupuk hi ning chi in Biaki kiang ah hong khek ding in ka ngen a, thumang tak in a hon khaikhel hi. A dangte kiang ah ana om ding ka hilh a, Muani toh Thasi toh a luidung pen ah ngathal toh kava kuankhia uhi. Ngasa a tawm mahmah man in Aisa ka va sawk daih ua, sawtlou nung in ka kik nawn uhi. Ka lawmte omna ka tungkuan ua ka lawmte ka et uh leh, zuntha in ana kivual deudau uhi. Lawmte le kifaan sak zen uh hinteh chi in chiamnuih kawm in ka gen ua, a kiang ka tun ua a ngamat te uh ka et ua leh, suangngen ana om hi. Suang ngen maw non na mat uh chi in Thasi in a suangkhat tuilak ah paih kiik leh, tumlou in kilam den hi. Suani inle ka thu gen uh maksa in, ka nga koihna uh a hong et leh suang ngen mu a, nga tampi kimanta a koi a om gai lah? Chi in kou hon leh dot daih hi. A suangpaih tumlou maksa in Thasi in hon gen chiang in, Suani in leng khat la zok in paizat hi. Huai leng tum tuanlou a, suang hi kenteh ka chih san uhi.



Ka thugen uh ana ngaihsak lou in, a dangtak ahi ngei dia, huai tui Liani in va dawn hi. A dawn chiang in, a khum in thei a "hiai tui khum eive, lawmte" hon chih chiang in ka lawm dangte'n le va dawn daudau uhi. Ken bel va dawn tuanlou in, lamdang sakna in ka dim a "kisa un pai ni uh" ka chi hi. Ka thugen ngaihsak khuk omlou in, huai tui khum dan kia a gen uhi. Ken leng va chiam himhim di chi in ka va paiphei a ka dawn dek leh, thil ging ngaih mahmah lenna ging chih di bang khat, guam zui hi leh kilawm tak in hong luumsuk hehu hi. Bang amah mah a chi in a hong dawk di ngak a ka om ua leh lah hong dawk ngei mahmah lou, hong ngaih suk deuhdeuh in hong dawkta inteh chi a gingta tak a ka et ua leh, a dai maimah hi. Huchi hong om chiang in ka ki-entuah ua, bil khawng a sa hehu ta hi. Huchi himahle ung kipasal sak in, a laulou dan in ka om teitei ua, etmai aleng lau ka hih dan uh kichian mahmah ta himahle ung! Huchi a ka omlai un, khou tung a sing poute a hong kisawi ling nungnung mawk hi. Kou leng gamsa khawng ahi hiam chi in ka daak kualh ua leh muh ding bangmah ka nei kei uh!



Ka lung uh hong nuam nawnlou in pai ding simthu ka hon lelta uhi. Huchia lau leh ling kawm a kisa luumten a ka omlai un, khanglam apat hileh kilawm in hong uih in hong uih tou mawk hi. Kou leng kin-le-buang in ka vante la khawm zok in ka diangtou ta uh, lauh simna toh ka hat mahmah ua, hon nung zuih om mah bang in ka nunglam uh a ging zel a, himahleh ka nunghei chiang un bangmah ka mukei uh! A nanung apai di pen utkhuk khak ka omkei ua, ka kinolh tuah uhi. Ka lak ua liandeuh pen Muani ahih man in, amah ananung hi. Hiai hun chiah in zaw amanle nuam asakei. anung heihei mah leh bang mah muhding anei tuankei hi. Gamlak a lauh zaw agenthei huai tel mai, i kiang a gingpeuh lah kilau, hiai hun chiah in zaw nahpa' teh gingle ngaih law set veh e..! Pau khuk-khak le omlou in ka paitouh touh ua leh nong lak ka tung tou khong uhi. Ka khedap koih pen ka etkik aleh ana om nonkei hi. Lamdang sa ka hih man in "hiai a khedap ka koih pen koi a om ahia" ka chih aleh, "na koih ka akei dia" chi in Biaki in ana dawng zat hi. Ka koihlam bel theichiang lua himah leng seel tuanlou in ka paizom tou ua, a nong ka pelh dek kuan un ka tunglam uh hong kisawi lunglung ta get hi. Nahteh khong hong pulh zungzung a, ka etchiang unlah bangmah ka mukei uhi. Nonglak khong bel singkung thupi ziak in anuai khong amial khekhup zou a, huchih zawk mah ziak in sau akimu theikei hi. Nungak helchiang khong apautam pente tu khong a hong pau hile uh naknop na inchia..! Huchih naksang in, huaite tata bang amai uh amial diak abang hi.



Gendi thei zawsam omlou ka hihman un, lau-le-liing kawm a paulou phunlou a paitou nana tuh ka hat khopmai uh. Hatsim mah lengle lam sau kisa mahmah a, atawp in zaw Nuangkai lui ka tung khong uhi. Nungak tuitawi ana om ua, apau uh i zak leh zaw kihing huai mai veh e..! Nidang bang hileh zaw tuitawi te thoh malam di hi ve ung, tutung in bel houpih zawsam omlou in ka pai kheng ua, huai a nungak te bang in lamdang asa ngei ding un ka gingta hi. Saulou ka pai nung un khosung ka tung ua, huaitan inle pau nuamna hong lut nailou ahi ngei dia, ann neklim chih ka kikhak chiat lel in na sauliim lamchiat uh ka zuan uhi.



Nitak an nekkhit in, kholai leng ding in ka pawtkhia hi. Ka lawmdang tele hong pawt ua, field kiang lak a ka kimuh ngeina mah uah ka kimu khawm uhi. Himahleh Biaki a hong pawtkei hi. Kou leng lamdang sak di'n ka koih tuankei uh. Aziak bel, ka lawm Biaki pen uh ana gawng deuh a, pawtkhiak khong chiang ale gimbaih deuh in kam naak hawk-hawk pah ahih man in, tua le gim hi ngei ding in ka koih mai uhi. Tusun a ka thiltuah uh gentam nuamle om tuanlou in, kikup di'n le ka koih tuankei uhi. Abul pan om hile zaw gen nop hau ngen bang leng hikha maithei zaw hi ung ua..! Ka gam kuankhiatna uh gim veve thou ka hihman un - nungak hel tuanlou in - khua a hong mui tak in ka innlam chiat ua chiah in ka kikhen uhi. Inn ka tung in ka lumpah a, ihmu pah ka hingei dia ka sungkuan te hong lup leng ka thei vetkei hi.



Ihmu hoihten ka hi ngei dia, khatvei le khanglou lou in ka om hi. Mang (dream) khat ka nei a himahleh ka theichian hetkei mok a, Mang nei ka hihlam chau thei in ka om hi. Zingkal baihtak in ka lawmte minih in hong phawng uhi. Ken ana thei pahlou in ka nun ana za ahi ngei dia, kong va hong in kei hong phong hi. Hong phawng na ziak uh pen thu kipah huai ahi kei hi..! Zankal a ka lawm it mahmah uh Biaki ana si ahi maimah hi. A lamdang mahmah bel, asih in inntung lam ensa leh mit hak gepgop sa in om a, muh hiam khat nei chu ahi peuhmah ding hi. Khasia kisa in gen di pen le ka theikei..! A inn (Biaki te Inn) uh ka tungtan unle kihou lou in ka kizui zozen uhi. A sihdan lamdang salou kuamah ka omkei ua, aziak-asan di theituan le ka omsam kei uhi. Lamdang chihlouh gen ding a tawm khop mai..! Ka lawm it mahmah uh ahihman in, akap lou kuamah le ka omkei uh, a nu kahtam khong ka zak chiang bang in khase lou theilou ka hi kei..! Iit in ngai mah leng le, asi leh ahing omkhawm theilou ka hihman un, vuiliam ding in ka paw khe uhi. Sialbu' Haanmual I chih a kho nawllam - kilometer khat ( 1 Km) phial a om - ahihman in, siluang zui a paite Dokteek in ana tawng hi. A lianlam deuhten bel ki-oi vaklou in, "Nuam lah na e tua vasa haam le.." a chi uhi. Sawtlou nung in lengkhe non vanglak a, huchi a haanmual tung in ka vuiliam uhi.



Thawmhauna toh ka om ua, ka lawmteng toh Biaki te' Inn a omden in huai ah annleng ka ne uhi. Ann nekkhit in kihah din ka pai phot ua, kihah zoh in lengkhawm din ka kuan non vek in giaksuak dia kisa ngal ka hi uh. Ka kitawn kual ua, Muani te pen a tawpna din ka koih uhi, Biaki te inn toh kinai deuh ahihman in. Muani ka va tot ua leh a om noplou ahih dan hon na gen a, hong hoh ngaplou ding ahihdan hon na hilh hi. Zot teitei hithei lou ahihchiang in, "zingchiang in na hong hoh sawm di o" chi in ka kuansan uhi. Lengkhop tawp in, atanau diak deuh teng toh kou lawmta ka om ua, a iit huai dan kia ka kikum uhi. Dak 11 tan phial ka kihou nung un, lum ding thu simthu lel in ka lum uhi. Lum mah le ung a ihmu thei omtuan lou ka kihou tou lailai ua, dak 1 lak khong inbel ka dai mahmah ta ua, a ihmu pawl bangle ka omta uhi. Kei bel ka ihmu thei pah kei a, ka lawmte ka etchiang in a ihmu sesauh uhi. Mitsi zek di chi a ka kikhim leh, ihmu thei khong in ka om a, huai sung in mang ka nei hi. Ka mang ah, mi chih di dan khat hong kilak hi. Huai mipen in, " gan khe 4(li) nei a na hong kithoih di uh ahi" hon chi hi. Nihvei hon chih zoh in, ka khanglou phut a, lamdang sakna in ka dim hi. Ka ngaihtuah kik chiang in, zan a ka mang pen ka theikhe thak a, ami ngei pen mah leh a thugen a kibang chetmah mangmat ka na hilim hi. Huchi a ka omlai tak in, ka min a hong kisam dan in ka thei hi. Ka lawmpa Biaki' aw chetchet dan in ka thei hi. Keileng lausim ka hihman in, ka kiang a lum Suani ka phong hi. Sawtlou nung in hong kisam non a, huai hun in bel kei min chauh ahi nonkei, Suani toh hon samkhom hi. Lau leh liing kawm in ka om ua, lause lua bang Suani in, "Bang gen nuam e Biaki.." hon chikhe kha hi. Himahleh dawnna bel ka ngah kiksam kei uh. Chimul thou leh thawmhau tak in ka omlai un, ka lawmpa uh Muani aw dan chetchet in hong kisam non hi. Suani toh ka ki-entuah ua, lau gop ka hihman un ka lawmdang te leng ka phong vek uhi. Meivak leng vaksa akoih a ka omlai un, anhuan nalam a kuang omte hong ke zungzung ta mai hi. Biaki nute'n lah kuk e- kak e hong chikhia omlou in adai sisip ua, koulah en ngamsam lou in puan ka kilu khuh ta mai uhi.



Anhuan buuk lam a ging-ging om ahihman in, lau kawm pipi in ka vek ua thoukhia in ka va en khong uhi. Kuang te lah a kilep dan in om a, athang zekzuk ding lah bangmah a omkei. Muh ding bangmah leng a omsam kei. A gingdan a zaw kuangte khong kipaih thang zengzung leh kilawm hiven..! Ka lupnon chiang un ging ngei in gingzel a, thumvei hiam ka va et hang un bangmah kidang ding a omtuan kei. Kou leng ka lum non ua, himahleh a ihmu thei khuk-khak om nonlou in, lah pau tuanlou lah mitsi tuan samlou in ka om uhi. Zingkhua a hong vak kuan ding in kong hong kikiu a, hong kisam kau-kau hi. Koubel dai dide in ka ngaihkhiat thoh uhi, a hong nuamsam lah omlou ka hihman un. Ka ngaihkhiat ualeh Muani te innkiang pa, Liansiam' aw a bang hi. Kong kiukiu ahihman in, ka vek ua thoukhia in ka va hong ualeh Liansiam ana hi ngut a, "hong hon hakna uhchia" hon na chizui ngal hi. Suani in, "Mihing in hong kiuh tatak dinle ka gingsam ua" chi in adawng san hi. A dawnna lamdang sa ahihdan amel akithei himahleh hon kan kik hetkei a, na lawmpa uh Muani si eive chih hon gen daih hi.



A lung phong khopmai huai ka zak un zaw, gendi le theisam lou ka dai top mai uhi. Biaki' nute phong in ka lawm uh Muani leng si ahihdan ka hilh uhi. Lung phong lou khuk-khak ka omkei ua, ka vek ua kisa in ka delh phei ngal uhi. A inn uh ka tung un, apa kiang a bang chi dan a si hiam ka chih uhle, "na lawmpa uh Biaki atoh kibang sim ahi", hon chi hi. "Inn kil khat a tusa a muh ahi. Ka muh ua leng mit haksa in om a, amit hah pen khauh mahmah a, muh khat nei bang in lauh tuak mahmah" hon chi hi. Ka pona petmah ua lah gen ding a tawm tel mai..! Lamdang kasa petmah ua, bang thu bang ziak hiam chih ding ka ngaihsun theikei uh. Upa lam khenkhat leng ana om ua, Muani' pa Zampu (Pazam chi a Ka sap uh) in muntuam ah hong sam khia in huai te toh hon houpih uhi. Thu hon dongdong ua, dawngtheih dandan a dawng in ka om uhi. Ka mang omdan gendia ka kisak lai in ka khotheihna (consciousness) pen mang hiaihiai in ka thei hi. Paulah teek in ka om a, bang thu bangla gen ka kihiam chih ka kithei bun nonkei hi.



Khua ka phok nontak in ka khut langtuak ah ka Paneu leh ka gang in ana len tenton ua, ka khe lam ah ka pa'n ana lenlai hi. Ka lutung ah mikhat in khut kha sa in ana om zomah hi. Huai mipa pen in laibu sah simkhat atawi hi. Ka khut te ka etleh ahon letna mun tak uh adup hehut zozen hi. Lamdang sakna in ka dim a ka kiim ka dak vel leh ka nute leh ka lawmte pate leng ana om uhi. Himahleh ka lawmte muh ding khat leng a omkei uh..! Ka nu enphei in a kiang ah, "ka lawmte lah?" chi a ka kanleh amai a hong mual zozen in, amit a khitui hong luangkhia hi. "Bang chi maw? Ka lawmte lah?" Ka chih kik non leh Ka nun hon dawngthei tuanlou in ka pan, "Om nonlou uh ahi" chi in hon dawng hi. Huai zoh in hong dai dide a, "na lawmta lak ua nangchau ahi adamlai" hon chih behlap hi. Lungphong huaitel mai gendi le ka thei kei. Ka tha bei top in ka lumsuk hi. Bang pen ngaihtuah ka hihiam chih penle ka theikei. Mangbang leh beidong kisa in ka lungsim ah bangmah a omkei hi.



Ninih hiam huchi in ka om a, lupna a lumdap in a ka om mai hi. Huai ka lu tung a khut hon nga pen in niteng in hong veh zel a, a hong hoh teng in thumna hon neihsak zel hi. Ka nu leh ka unu (usawm chi a ka sap) in hon ompih den uhi. Nek ding in an khong hon pia ua, ka ankam limlouh ziak in lei gim khong namsa in lei ne bang ka kisa hi. Ani thum ni ka tha hong om deuhta a, tut leng ka tu zouta hi. Ka nun hon ompih den ahihman in, "ka lawmte bang chi uh maw nu?" Chi in ka dong hi. Zing khong chiang a kon hilh na di hong damdeuh phot lechin hon chi khum hi. Huai hon chi mahleh ka nget teitei tak in, "Na lawmpa Muanthang te inn a na hoh uh tan na thei hialeh?" Chi in hon dong hi. Ken leng thei ka hihdan ka hilh a, "ka pazam leh ka puute'n thu hon dot tan uh ka thei" chi in ka dawng hi. "Huai a na kihou lai ua, na omdan uh tuam dedeuh in, houpih leng houlim pih theilouh in na lawmte toh na omvek uh." Chi in hon gen hi. Kenleng maksa lua in, "bang chi dan in ka om ua maw nu?" Ka chih leh, "Na omdan uh kibang sim leh kikou ong-ong khong in na om ua, huai a mi omteng in nou lawmta himai a hon buaipih uh. Na lawmpa uh asi pen le buaipih manlou phial in a om uhi."



Ka nu'n hon genzom zel na ah, "Huchi a buaigop na hihman un, Kou leng hong sam ua na lawmta un i innchiat ah ka hon paipih uhi. Na lawmte lak ah Sonlian pen abuai khawl hi. A omdan leng hai huai dedeuh in om chi uhi. Nangle gimthou na hihman in keibel ka va hoh thei kei hi. Nang bel huai nitak in na ihmu thei a, himahleh na lawmpa pen azan hak pih uhi. Annek na dohkaan (dining table) tung khong ah om sese ut a, huai tung khong adai leng in a ek khong khoih zialzial hi. Huai a khoih zoh chiang in, a khut a ek baang neunuau kawm a tui dawn sese bang utlai hi. A ek leng vom in vom a, mihing ek huchi thei ding ahi amaw chi uhi. Amu peuh in a omdan lamdang chilou omlou uhi. Hai paupau in, khen chiang bang tai vonvon set hi. A sungkuan te leng theitum nonlou a, ahoupih peuh adawng chiang inleng kituak kha hetlou pi in dawng hi. Azing chiang hong hih in siatlam nawt dedeuh hi. 'Sa ka duh' chi in kitomtom a, abaihlam ding chi a aksa agoh ualeh ne nuamlou bilbel mok. 'Khe 4 nei ka duh' chi sese mawk hi. Huchi in kel khat gou zok in huansak ua, huai leng bak khat chau ne zomah lai. Anek zoh in a omdan pen hong dai hiaihiai in, lupna ah hong lumthei khong hi. Thallup sa in om a, mit hak kilkel sa a lum chi uhi.



Dakkal bang zah hiam huchi alup zoh in hong kipan thak non leuleu. Amasa sang in hon uang zaw a, gimleng gim zawta hi. Amel hong dau deuhdeuh in, nitak dak 9 lak in hon beisan hi. Asih lak ding in huih hatsim hong nung thethu mok eivoi. Ei innlam pang manoh a hong pai hile kilawm hi. Amak mahmah bel, nou adang te huchi a gimlua omlou in na omkei mok uhi. Houpih theihdi bel hikei mahle uhchin. Himahleh na lawmpa uh sih lak ding mah in, na lawm Khukhup pen hong buaise non hi. Lum maimai chih te hithei nonlou in, a langlang ah phe tetut hi. Huai nitak leng zanhak pih ngal uh. Na lawmpa uh si pen zanhak pih toh, asi lou te buaipih ngailai na hihchiang un, khosung mite zaw beidong lou kuamah ka omkei uh. A hinglai te bek lah houpih theih louh na hih chiang un ah" chi in kahpau kawm in hon gen hi. Kei bel ka khitui pawt dile kitasam ta ahi ngei dia, pona hetlou hileng kilawm in ka hul sisek lehlam a, a thugen hoihdeuh in ka na ngai hi. Ka kiang a ka usawm inleng hon tutpih a, amah bel ana dai khinkhian hi.



A khitui te hon nulsiang in, "nang tung ale hong tung ngei dia ka gingtak man un, na lawm dangte le ngaihsak manlou phial in ka lungkham diak uhi. Huai hun laitak inbel nang na lum dildel a, khenchiang in na mit khong hong taang zel in, paulah paulou in na lum hi. Na lawm Suanthang penle huchi bok achi uhi. Himahleh na lawm uh Khukhup pen bel, a omdan tuam in na lawm asi te omdan lui teng a hon zuitou non hi. Azan hak pih ua, zingkal lam dak 10 lak in a hong dai deuh hi. Sawtlou nung in anak apan sisan hong luang hi. A kipat tuung azaw tomchik himahleh a hong tamluan dedeuh in Kuang khong adoh ngai zen in om a, asisan kidohte bang buak zihzeh hong ngai hi. Huchi himahleh na lawmpa pen bel halh mahmah lai hi. Huai kawmkal ah Pau in pau nuam maimah a, houlim pih theih di chu hi hetlou zel. A ut-ut gen in haichiak chiak hi. Huchi a omlai in na lawmpa Suanthang penle kipan ta ahi chih ka za uhi. Huai ka zak un zaw kei bang ka om maimai thei nonkei. 'Bang chik chiang in nang hon pha de o' chih kia lungsim a hong om mai ahi. Na nite leh na nuneu te toh ei inn ah ka hon ompih ua, na pa bel na lawmte inn ah ava dakkal kual hi. Na lawm Khukhup pen lah sisan buak hiden, na lawm Suanthang pen lah kitom hiden in a om hi. Nitak lam tan in zaw, na lawmpa khukhup pen daang didelh ta achi ve ua, amu kha te'n. Huchi himahleh pau pen kidamlou in pauden veve chi uhi.



Khomui kuan in, field lai a bawng hon omte tai vonvon uhi. Adelh khat om hileh kilawm in alang lang in tai vengvung ua, khosung bang husa sak zou uhi. Huai nung in I chiingban (puanphou na) uh hong kizuut ging daldal a, mi tamkhop in hon ompih himahle ung, ka lau mok uhi. Dai dide a ka omlai un, Nuangkai lam zuan chih di hileh kilawmtak in huih hong nung hehu non hi. I huan ua nahtang' tehte khong kitan zenle uh akilawm hi. Huai nung sawtlou in na pa hong pai a na lawmpa si ahihdan hong hilh hi. Anini a na lawmta ua na hong ban sih chiang un zaw, ka lungkhamna athupi tel mai. Nang tung ah bang chik chiang in a hong tung diam aw chih kia in ka lungsim uh aluah denta. Amak mahmah bel, khat asih chiang in adamlou pen uangpan phet a, abanban a pai hileh akilawm hi. Nitak lam ngen in si zomah ua, zanhak pih ngai di sese hizomah hi. Na lawmpa Khukhup pen leng aluang zanhak pih ngai non a, zingchiang a vui ding in kisa uhi. Na lawmpa Khukhup a sih tak in na lawm Suanthang pen kisualpih nei hileh kilawm in alanglang ah tai hi. Akhenchiang in kibu a, 'hon mansak kei un, huai ah hong kuan uh' khong chi in om hi. Apa leh asungkuan dangte'n lah bang mah mulou maimah ahihchiang un, khem didan lah theilou uh. Amat tang sawm chiang ua lah mi 5 omle mantang zoulou zomah uh.



Kong khak ah ana lutsak kei un chi in kikou zialzial a, ana tangpang tinten hi. Hong kisual taktak uh zaw athupi tel mai. Midang ten lah akisual pih muthei mahmah lou, na lawmpa suanthang lah hah pang petmah in ahah pan hi. 'Ka hon zui kei di' khong chi in akhen chiang in kikou khezel hi. Kisualpih muhtheih hikei mahleh khenchiang khong in sam lompi khong hon paikhe zel hi. Amah leng achi pum tung ah khut lim khong kilang a, kiphuai na khutchin lim khong kigit zenzon hi. Amak mahmah khat bel baang vang apat in siik ton sau a sau khong hon dok khiat hut bang om a, huai te mah khong aman akhah suah chiang in mangzel mok uhi. Ava muten zaw kisualpih neilou ahi a chi a omkei uh. Muthei kei mahle hang kisualpih bel nei ahi chih akichian mahmah. Dakkal asim kisual uh ahih chiang in, na lawmpa hong gim mahmah a, pang ngap nonlou in hong lum dildel hi. Huai sung a akisual pih te koi a om aduam ah. Sawtlou nung in 'hong kuan non uh ei, hon panpih uau' chi in hong kikou hi. Akiang a omteng leng panpih theih nana apang di chin in, kitampi in a um khekhup uhi. Huchi mahleh muh theihlouh toh kisual uh ahihman in, pangpih theih tatak lou a, amah chauh pang toh kibang veve hi. Sawtlou apang nung in na lawmpa pen pummat kha uh ahi dia, hon kaital uhi. A omteng in kai kik in pangtheih tawp in pang ua, 'sangkil tan hon phasak kei un' chi in kikou hi. Pangtheih tawp in pang mahle uh kai zoulou in, akai teng toh kital zonzon maimah uhi. Sangkil pelhsak ding nang zoulou ua, huai zoh in na lawmpa pen in khua phawk nonlou in sisuak hi. Sangkil tan tungsak keile uh zaw si nailou maithei hi a..! Asih lak ding khong mah in na lawm dangte sih hun a huih a nung dan mah in hong nung hehu non hi" Chi in hon gen hi.



Lamdang ka sa petmah a, huchi himah leng ka lawmpa thu kan zom tuanlou in, "kei huai zoh in bang ka chi" chi in ka dong kha lehlam hi. Ka nu'n ah, "nang bel huai inle angei mah na bang veve. Asih ka theih tak un nang hon pha di ata ve ka chi ua, kisak bawl bang in ka om zozen uhi. Lamdang tak in zankhua in angei mah na bang veve hi. Kei leng zan bangzah hiam tak zanhak phialphial ka hihman in ginsim ka hi ngei dia, na lupna tung a kingai kawm in ka ihmu hi. Zing khua vak lamle ka theikei a, ni suah lak vel in nang na hong kitom vonvon hi. Huai in hon phawng a, ka hon etchiang in a lungkham huai tel mai. Hon houpih lengle na hon dawng kei a, na ut-ut gen in na hai paupau ta hi. Na lawm te minih vui di lah om, nangla huchi a hong om non lai zaw kei lou leng kho mipi tengteng mangbang leh lungdon in ka om uhi. Dak 10 lak khong in na lawmpa Suanthang omdan toh kibang in na hong omta hi. Innsung a hong lutsak lou ding in na pang tenton a, na kisualpih a himahleh kou bang mah ka muthei uh. I khua ua siampu Sonmang kava samsak ua, thoih dam theih khak le chih a kinepna ka neih ziak un. Huchi himahleh, bang mah ahon loh theikei. Amin khong in non na sam a, paikhe ding khong in non na sawl lel hi. Na lau vetkei..! Hon panpih thei tuanlou ahihman in hon paisan hi. Na lawmte luang vuikhit zoh nung sawtlou in innkong ah mikhat hong ding hi. Huai pen mulou himah lechin hong lutlou ding in non na vauhilh hi. Mak kasa ua, kou adang te le hai gop ka hita uh maw chi in mit bang ka nuai kik thak zozen uhi. Mitak zaw ana hi a, laibu sah simkhat akhut ah tawi in hong lut hi. Kou leng hon na houpih ua, kua hi hiam chi a kon na kan ualeh Evan. Goumuan ahih dan hon gen a, nang panpih dia hong pai ahih dan ahon hilh hi. Amah hong tung nung na omdan a uang zawsem hi. Alaibu tawi sung a thu hon simkhia a, huai sung in na paneu leh na gang leh na pan hon len tang uhi. 'Toupa Jesu min a pawtkhe ding in kon hilh hi' a hon chih leh na kipek pen hong dai in na tha hong zawi a, na lutung a khut koih in thumna hon nei a, a neih zoh toh kiton a hong halh khia na hi" hon chi hi.



Huai agen zoh in, Evan. Goumuan pen leng hong hoh chet hi. "Hon na hat gopta na hi maw, non na tuzou ta a" hon chi lut hi. Ken leng hoih hat lota ka hihdan ka hilh a, Ka kiang a hong tut tak in "nang kua na hi hiam? Bang chi dan a hiai mun a hong pai e?" Chi in ka dong zui ngal hi. Hichi in hong kigen hi. "Kei ka hihleh Evan. Goumuan ka hi a, Pathian thugen a vak kualkual ka hi. Na khua a thil tung ka na zak phet in ka hon delh ngal a, huchi himah leh zekai deuh in nang chau hon panpih man ka hi" hon chi hi. Kihou limlim in ka omdan teng uh leh, ka hohna uh ban ah Ka mang nasan leng ka hilh hi. Ka genkhiak vek chiang in, sih hang mahmah khat va tawng heh kha ka hih dan uh ka theichiang pan phet hi. Aman Pathian thu khong hon hilh a, "Jesu Min a na sungten dawi pen hawlkhia ka hi" hon chi hi. Kipah thu akiang a ka genle, "Jesu kiang ah kipah thu gen inlan, na hondampa in sang in" hon chi hi. Amah panpih tungtawn in Jesu Hondampa in ka sang a, ka innkuan unleh ka khomi tamkhop in Pathian diktak pen ka thei uhi.



A zingchiang in ka nu toh ka usawm toh hanmual ka va pha uhi. Ka lawmte iit mahmah te' haan aban ban a kivual muh zaw athuak hak tel mai..! A kiang nai uale pai zozen lou in, agal apat en in kah in ka kah khum hi. Ka khitui khamzoh vual dile ahi kei. Ka nu leh ka uu in hon hehnem mahle in hon hehnem zou lou ua, hon kahpih top uhi. Kei le si himai leng ka chi vungvung hi. Keivuak a hiai simlei tung ahiing di ka ngaihtuah chiang in, ka heisuk ka heitouh na ah khitui luang lou din ka umkei hi. Sawt sim ka om nung un ka pai khongkhong ua, ka nung et kik vungvung hi. Ka khua uh pen kei adia lunglen na ngen ahih tak man in, ka sungkuan ten a kum non in hon pempih uhi.



Mitam pi huai sih ziak a si ka hihman un, huai ka nga betna lui pen uh Sih' Thupi Lui chi in min aphuah khum uhi. Himahleh Pathian' Thu hong hat dedeuh a, kho mipite le Pathian theilou om nonlou ta ahihman in, amin pen sa-ik na khop tunthei ahihman in leh singthupi leng tam mahmah ahih zawk mah toh, Singthupi' Lui chi in a khek thak uhi.


Date: 11-12-2015

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA