AAK AW TUZAAN KHUANGDAH MAIVE....
By ~ Thanuam Dahpa
On 04-10-12 via mobile
Chingnou te toh Lou ka kizauh kum un kum 10 kaphata a ka khua ua
mission sikul ah pawl 4 kasim lai a hi a Chingnou in pawl 2 a sim lel
hi. Himahleh Chingnou tuh a khan a hoih a ataksa kiphuh dan thalian
ahihman in keisang a kumthum a naupang zaw himahleh ka din uh a kikim
phial a kei khapkhat lel in ka sangzaw deuh hi. Chingnou ahihleh a pa
khosung a dia mizat theih leh siamna lam a sang hilou na pi a pianken
kizen na ziak in khosung vai a solkal toh ki saina a zattheih pen
ahihziak in solkal apan hamphatna tuamtuam tang in Inn sung khosakna ah
ka khosung ua dia a neizou lawi ahi uhi. Huaiziak a singtang meh lou
phaizang meh tuamtuam apan a khualzin teng a apuak gigete meh uh
ahihziak a diam Chingnou a khanghoih mahmah a taksa khankia leeng hilou
in a mel latdan hoihsa a hihtoh akhang hoih mahmah hi. A chi ngek/nou in
a hoihkia hilou in a chi mahmah leeng naungek chi mahbang a a mel leeng
naungek mel mahbang in et et ut huai in mek mek ut huai zezen hi.
Keituh khovel a piang sapsap ding in vangphatna tam kapianpih kei
ahimai hi. Ka pa a piankhiat a pan vangphatna toh piangkhawmlou a a khut
langkhat in nnasem theilou a akhe langkhat zat theihlouh ahihziak in
louvat/Loukhoh a deihbang a vat a khou theilou ahihman in kanu sepsa a
kivaak kahihman un bangkim ki ningching chih om hetlou a khosa ka hi
uhi.
Ka niteng hinkhua uh Chingnou toh a kikhai mahmah mai a nek leh taak
hitaleh kialkum leh kumtawp lam in a mau ann a neekzoh lai un kou
buhchiim/ann chin kane zou ua.. Chingnoute'n ann chiim a nek hun un kou
gamlak Hakai kane zou lel uhi. Gentheihna ah kuamah ka eng kei ahi mai
hi. Louma a piang neektawmte tangmai, mazel, dawnpawl leh vaimim chihte
lou kamram neekding kanei ngeikei phial uhi. Ka pa kumkhat a khatvei ki
ensak a khopi ahoh chiang a asum a zatzal leh muamkhum tang tamlou a
honpuak ka neekkhak chihlouh lawmte Pa khualzin hongtung vadelh a hon
piak uh chihlouh kamram ka nekha ngeikei hi. Louma a piang Manta,
samphok, maiteh, beteh leh gamlak a zon gotuai, sihzou chihte lou meh
chituam kameh zoukei ua Chingnou pan khopi a pan apuak Havai (dal), Allu
leh mehtheih tuamtuam chihte ka engthei mahmah hi. A hihziak in kou a
dia luxury thil toh kibang ahihman in neek khakding van a gah himai hi.
Kapa poihlong tak himah leh ka nu'n a Innsung mite dalna kia hilou a
gentheihna chiteng leh gawtna chiteng thuak mualsuah a kapa mi poihlong
ana deih a ana kiteenpih na ah kanu tung ah ka kipak a kanu thupina leh
tupguhna ziak in kanu ka muhsangna leh ngaihsangna a thupi in a lian hi.
Huaiziak in ka nutung ah ka kipahna a beithei kei a numei lel chia
simmoh theih hilou a hon vaaklian ka nu agentheihna sukbei teitei katup
lianpen a hi gige hi. Ka nu haksatna tha kakhek utluat man in ka khanlet
kal kangaklah petmah a lian mengmeng a mi piching sep kasep theihkal ka
ngaklah lua hi. Himahleh kum 10 lel kahihman in tuitawi ann huan leh
sikul tawpchia singchih ding khonol a singpuak chihlouh kahuh theih
naikei hi. Ka nukia loukuan a mual lianpipi 2/3 a khoh ding kamuh chiang
in ka hehpih a sikul tawp mai a kanu lou khohpih ding ka chihchiang in
ka nu'n honphal mahmah lou in "Bawi..lai hoihtak a hong sim ding chin a
nidang chiang a saap lian hong hiding chin a huaichia kahaksatna
tengteng bei ding ahi" a honchih in lai sim chihtak a sim a nikhat tei
kanu seemhet lou a nuamtak a neeksak ka utziak in lai hahtak a sim a
officer khat hihding katup pen a hihi. Ka tup mahbang in ka lai bu ka
simsuak pahpah a lai theithei lua hikei mahleng ka kuhkalna leh poimoh
kasak ziak in ka pawl ua hon phazou a om ngeikei hi.
Khosung mite phavang in sepding neilou a Luidung a ngasa beng leh
gamlak a sa hawl a akuan lai un koubel kalouma uh khohlouh tampi omlai a
hihman in mite awl lenhun kou a din nnasep na hun mah ahi hi. A
khenchiang in ka nunle kou a tata mehlim hon mehsak ut mahmah sam
ahihman in mite ngabetna ah avatel sam a himahleh kumkhat a khatvei lel
khawng atel leeng thasial huai sa vungvung hi. Ngabet ut lou leh ngasa
meh duhlou a hikei a mehlim duh ziak in louma khohlouh in omleh kou
ataten ann nek ding neilou ding kahihman un lou khohsiang mah awlmoh zaw
hi. Huchi hun in lawmte toh sikul kaitawp chiang a Aisa sawk a kakuan a
ka Aisa mat te kou a ding in Sa meh tuk a hi a kho keu hun a luita neu
chikchik khahkang a nga meisan nou neu chikchik tamlou ka mat te kou
inn kuan a ding in tulai 5star a mehlim mahmah toh ki khaihna omlou hi.
A hihziak in ki it tuahtak leh ki hawmthoh tak a neek ahihman in alimna
athupi petmah hi.
Kapa poihlong a Nna semtheilou himahleh kanu'n kamkhat le enghou leh
iplah tak a a houpih lam ka thei ngei kei a kanun ka pa mibang zoulou a
itna bang mahtoh teh theih hilou hi. Kapa kisuanglah tak a amah leh a
mah ki iplah a thu a genkhak hun in ka nun aw nemtak leh kamsiam tak
ban ah hawmthoh tak mai in "Uthang huchibang kampau zang nawn
ken..honsiamtu Pathian in nang bang a nnasem theilou kemthei dia kei
leltak hon bawlkhak kipak lua ka hi..thouzoulou a lupnatung a ann piak a
zun le ek nawnsak ding hile chin le kahon baak dia kahon nawnsak gige
ding.. nang huchihziak a kei a nnasep nopsakna om ahi" chia a dawn zel
kazak in kanu thupi kasakna akhangsem sem hi.
Mite'n hinkhua a nop asak uleh a ngaklah mahmah uh kumtawp Xmas leh
kumthak hunte kou a ding in a ngaklah huai hetkei hi. Mite utdan leh nop
asak bang ua utlou leh nopsalou kahikei ua himahleh huaihunte khuavot
ahihman in zanpuan lum natawm kineizoulou kialou a nopleen hun a lawmte
bang a nopleen sawm mahleng puanlum silhding kinei zoulou ahihman in
huihvot lak ah ka noplen theikei hi. Mite'n hondampa pian nilawm a a
zaanhah hunchiang un koubel thohlawm thoh ding kaneihzoh louhziak un
zaan haklak a le tel ngamlou gentaaklouh in krismas leh kumthak hunte
innpua kan lou a innsung a ka kikhum hun uh atam zaw gige hi.
Ka mang ngilhtheih hetlouh khat a om a huaikum in khrismas lopna
ding in ka khopamte uh Sialtal lianpi ka khote un a lei uhi. Kou bel a
ngeina dan in mite thohlawm thoh hun a thohzou ngeilou kahihman un
huaikum inleeng ahun in kathozou kei ua himahleh louma a piang Sising
tinkhat krismas thohlawm ding chi in ka neihsun uh ka siit uhi.
Himahleh kanu kia nnasem ka hihziak un buhlaak ka zouhak ua kazoh ua
apuak ka thazohlouh man un ka Sipitang uh kazuak mankei uhi. Sial pen a
hunma a kaihngai a krismas dingkal khat in a sap in aneu a lian Sial
kai ding in ka kisa uhi. Gamla lou leh aneite khosung a pat kaihlel ding
a hihziak in naupang a ut teng le kuanthei ding chih a hi a kouleng
lawmte toh ki thalawp in kahoulimna peuh uah Sial kai a kuanding dan kia
kahoulim den uhi. Ani ahong nai hiaihiai a kuanni ding zingchiang ahih
in naupangte'n gamlak ah Sialkhau ding sat/la in kakuan uhi. Sial
kaihchia ka khaih dingdan/ken huaimun a khau leen ding chihte leh
Sialkaih chia om dingdan tuamtuam genleh panmun ding kihawm diam in
kithalawpna toh inn ka tung uhi. A zan in Sial kaidia kuanding kilawpna
ziak in zansawtpi ka ihmuthei kei hi. Zingkhua hongvaak tak in zan a
Siakkhau sat teng kholai mun ah kisamkhawm bang hial in khovak tuung in
ka kimukhawm uhi. Kilawpluat ziak a zing ann le gilvahtak a ne manlou in
Sial kaiding in kakuan khia a kanu'n bel milak a omdan siamding leh
upate thumang a Sial vanaih lawlou ding in hon vaikhak hi.
Keileng kilawp tak in ka lawm Khampu kavatawn a amahleeng ana manta
ahihman in khokhung lam kazuan pah uhi. Kuan hun kituak louding ahihziak
in khomual a kingak khawmding ahi a kouleng khomual taithoh zen in ka
delhthoh zezen uhi. Mi a natam lawnai keimah leh ahongtung zungzung ua
kimta dia gintaak ahihtak in Upa khat hongding tou a omdidan tamlou agen
khit in koulam hon nga in "Khualpu, nou thohlawm thohlou nongkuan
theikei ding na kiik in" ahon chi phut a naupang meelmawl himahleng
kazum petmah hi. "Thohlawm ding ka Sipi uh zuak khin le ung tukum
Krismas zang theiding kahihkam uh gen kasawm na a gentheih ziak a simmoh
a om kahi chih katheihziak in bangmah genlou in paikik ding in kading
hi. Huchihlai in ka lawmpa Khampu in "Khualpute'n Sipi zuak khinle uh
thohlawm thohding a hi uh" ana chi a Upa in "kiik ding kachih leh kiik
ding himai" a chihziak in ka kiik teitei a ngai hi. Ka pai in Khualpu
in ka bil bul ah " Khual a na kiik mai inla i tangval chikchik hiaipa
vuaklouh a koihlou ding ihi" a hon chi hi. Ka khasiat tha hongsuak in ka
mit a khitui a hongluang a kapai nading leeng ka muchian theikei hi. Ka
ki ngaihtuah a thohlawm thohlouh ziak a nohkik a ka om ka nu leh pa'n
theileh pawna lawding uh ahihdan kathei a genlou a aziak dangbawl
maiding chi in kei le kei ka kihehnem hi. Inn ka tunkiik in ka nu bel
buhpua a kuan ahihman in ana omkei a kapa'n ka kuanlouh ziak a hondong a
"ka lu ana a ka kuan ngapkei thak" chin kagen hi. Ka pa'n "poina e maw
bawi.. na ki lawplawp toh Pathian in lemsalou hinteh.. valum hiithiat
lechin hongdam pah inteh..." a hon chi a keile luna hikei mahleng ka
mittui khamzoulou ding ka hihziak in a guuk a kahtheihna chi in kava lum
hi.
Ken gen kei mahleng Upa hon chihna ka nu leh pa kiang ana tung pah a
khasia uh ahih hontheisak ut keima le uh amel un kathei hi. Ka pa'n ka
nu kiang a krismas zatlouh mai a koupuan thak dinglei mai ding hoih
asakdan a gen lamtak kaza a ka nu'n bel Upa pa pian ni lawmding hilou a
Toupa Jesu pianni lawm ding hivehang chia a dawn ka za lai hi. Keibel ka
khasiat ziak leh kazum ziak in zatlouh ka ut zaw a khatveitei Upa pa ka
mai a kuunsak teitei utna ziak in ka tangval kal ka ngaklah petmah hi.
Huchibang a neihzohlouh ziak a mite simmohna katuah masak na le hilou
ahun ka zat touh nung in kumte a na pailiam zelsam a pawl 6 kahon simta
hi. Lungsim le ki tangvalsak gu sim mahmah ta ahihman in numei zahtaak
dan kithei ta hi. Numei teng kizah taakthou mahleh ka zahtaak diak leh
houpih ngamlou pi pi a ka houpih ut Chingnou ka galmuh lel in leeng
nopsakna mahmah ka nei hi. Mipi lak a ka om hun in kalungsim a om
masapen "Chingnou a omkha de aw" chih a hi gige a mipi lak a ka zon
masak pen lah ka muhkhak chiang a hoihtak a ka et ngamlouh Chingnou a
hi gige hi. Huchi bang a ka zon hun in ka gintaak louh lamtak in
Chingnou hon et toh ana kituak deuh gige a amah leeng ka et khak nuamsa
lou leh hon et khak kisuanglah mahbang in hon enlou lem a kineih zel
hi. Huchih chiang in a ziak theih hetlouh in ka sunglam a pan kipahna
thupitak a hong pawtzel a nop sak mahmah na kanei hi.
Chingnou in ka lungsim aluahden a sun leh zaan chih omlou in Chingnou
kia kalung sim ah a om den ahimai hi. Sikul kai utlouh hun neilou
himahleng ka utna aleh tampi a kibeh lap in ka kithalawp petmah hi. Ka
hahpan naziak in koupawl a asiamthei pen ban ah heutute deihsak pen
kahihziak in luck mahmah na khat ka nei hi. Numei hin pasal hileh Sinlai
toh kisai Klas Uak leh Hom uak te dotpen in ka om a lawmte hilh ka
kilawp lam ahihman in nuam kasa thei lua hi. Huaikia hilou in sunkhawl
sung a kimawlna tuamtuam tampi lak ah kei nopsak pen hikei mahleh
Chingnou utpen leh a kimawl utpen ahihziak in Ling kineih na ah kavatel
deuh gige hi. Ka siam tungtuan ziak hikei mahleh khekhap sauziak in
Kaphangte kineih chiang in amaulam a pang ding in a hon deih thei
mahmah ua keibel Chingnou pan nalam a kapan khak naakleh nop sak chihtak
in nuam kasa hi. Kei ngaihnat bang in Chingnou inle a hon ngaina sam
chih a omdan in kathei a aguktak in nuam kasa a lawmten kougel a hon
demchiang un heh lemkineih in a guktak in hon dem laile uh chih ka
ngaihtuah zel hi.
Singtang kholian lua hikei mahle ung kho kumlui leh milian milal
tamkhop nakhan khiakna khua ahihziak in koukhua tuh akiim akiang ading a
sikul hoih omsun ahi a naupang leng hunkhop kapha ua sunkhawl chiang in
ka kipawl lim tham lua uhi.
Pawl 6 kasim kum uh kei a ding a kipahna kum hi in ka chiamteh hi.
Naupang lel chia ngaihzam theuh kahihlai man un Chingnou toh ka ki
hahthuah pen kum uh ahimai hi. Haithak hong nai a kou naupangte Haithak
thoh ding a nute pate'n lou a pat honpuak uh Tangmai, mazel leh
dawnpawl chihte nitaklam vaitun khit in inn chih ah kava lakhawm zel
uhi. Sikul pu'n pawl nih a honkhen in kei makaihna pawl ah mi 25 bang
kapha ua huaite lak a Chingnou a hong telkhak ziak in nop kasakna a
kibehlap petmah hi. Pawl 2te tam ngah hih kituh in ka hahpan petmah ua
inn khat a tamdeuh ka muhchiang un pawldangte sial in a phazah gen in ka
ki kou ek ek uhi. Kou hih bangmah in a mauten hon hihsam ua singtang
kho nopna chuh ka chiam kha petmah uhi. Lawmte kamsiam ziak in "Kei
chuh Ukhual/Khualpu pawl a katel khak nuamkasa lua" chi bang in hon
ngaihnat dan uh a gen souhsouh ua huaite lak ah Chingnou in le "keichu
Ukhual pawl a telkhalou hileng haithak dong ale hongtel lou ding" a chih
mahmah tunitan in kabil kha ah amangthei kei hi. A hihziak in keibel
kipak napi in kana zum mawk a etna dipen le theilou in Chingnou khut ka
va lenkha mawk a aman le hon nalen kip a huchih lai in ka lawmte uh
kipak leh hon dem ut a kikou ten thakhat in hon suhalh guih a Chingnou
kaletna a khut ka paihthoh kha zezen hi. Om dingdan leng theinawn zezen
lou in zumtak in ja omtuak ua a vangkim a ki entuah in ki hehsan mah
bang in alehlam ka ngatuak zel uhi. Heh a de aw chih in amel muh utna
hon neisak a guuk et ka kichi chiang in aman le hon na en khazel a
huchia tampivei tup hilou a ka ki et tuah khak nung un khatvei tuh
Chingnou in zeneitak in hon nuihsan seih a.....a nopdan tuh gen zoh
vualding ahikei hi. Kalkhat phial nitaklam teng a haithak ding kadon
khit un atun kimni ding a hita a kiginni pen sikul tawpbaih gige
kahuhman un heutute'n tawpchiang a haithak pua a kuan chiat ding ahon
chi uhi. Keituh inn nnasem lou theilou kahihman in a kinthei bangpen a
tuitawi in lawmte kuankhit nung in loulam kazuan theipan hi. Khomual
katun in numei aw a la kisa ging hiauhiau kaza a kindeuh a kadelh
pheileh Chingnou in kuahiam ngak a lam et nei et a hon nung et toh ka
ki entuah kha ua kipahna hia hehna chih katheihlouh in kasung a liing a
kadip phu a hong kinoh hi.
Delh phak ka ut a himahleh ki suanlahna lianpi nei hileng kilawm in
awl chikchik in kapai thoh hi. Chingnou leng ama sang in ana awlpai zaw
a ka pha dekdek hi. Pha zok ngamlou a ka omlai in Chingnou in "Ukhual
hong pai hatve..nang hon na ngak kei ve" a hon chi a ki pasalsak in
kapha phei hi. Gen ut kahau petmah a himahleh ka paukhiat dekchiang in
ka gen dingteng ka gawl a tumsuk bang in ahong pawtkhe kei mawk hi.
Huchia kapai sausim nung un Chingnou in "Ukhual, pailam chiale kiton ni
aw...na man chiah thumvei nong kikou dia huaichiah kahong pai ding"
ahon chi a kenle "Aw le aw Ching...keitoh ton na ut taak in..." ch in
aw suak kichian lou in ka chi hi."Ukhual, nangtoh ton i ut mahke..ken
maw i khawsung ua nangkan a ka kithuahpih ut omlou...min hon sim moh
chiang ua kei a na guk kahzel" a hon chi a ka ngaihtuahna a hong
nungkiik a huaini a ka gentheihna ziak ua kapan nakselua hon kou ua hon
nuihsan ek ek lai ua Chingnou a lehlam nga a na kinul ka chih a ziak
kathei khia hi. Kenle "Ching..mi hon simmoh taak mah ka hihziak in
kenzaw poile kasa nawnkei..tun hon sim moh le ule nikhat teika kiang a
banghiam ngen a kunsak teitei ding kahi" chi in kadawng hi. Ka thugen
Chingnou kipak in a hong nui seih a "Ukhua, Nangpu.. Lianpu ...etc te
na mai ah kuun sak teitei in aw" a hon chi hi. Nangpu leh Lianpu bel ka
gentheihna simmohna a honla a hon engbawl gige te ahi ua kalungsim in
kanuai a kuunsak teitei a sawmsa ahi hi. Chingnou hon na hehpihdan kagin
taak khenlam ahihziak in ka khasiat tha lamlam a hongsuak dek hi.
Chingnou mah in "Ukhual ei nangchu tun genthei le chinle nidang chiang a
mithupi hong hi teitei ding nahi a huaihun chiang in kon mungam
keiding... nang hong mudin hong kuanzel in aw" a hon chi a keileng khase
zezen in "Ching...kei muh ding na utlaiteng nang muding in kahong kuan
law di.. ahihziak in huaihun chiang in nang pasal na neita duam ah" ka
chithuk hi. Chingnou in "Ukhual..ken mithupi nahihma pasal neilou
ding...pasal le kadeih kei..." a hon chi a kenle aziak kintak in ka dong
hi. Himahleh Chingnou in aziak ding a im bikbek a ka dotdot tak in
zumpipi in "Ukhual, ken maw nang ka pasal ding na hihkei leh pasal
neilou ding keive...nang kon neih khak dingleh chauh pasal nei di.." a
hon chi a gending leeng kathei kei zezen hi...huchia gen dingpen theilou
a kapai uleh alampi ka uh katung ua bangmah dang genzaw sam omlou in
ka kikhen uhi.
Kapai kawm in ka kingaihtuah nilouh a Chingnou thugen tawpna
dawnglou a kadaih ziak in kei le kei ka ki iplah tuntun hi. Dawngpah
leng dawngman lawding kahihdante ka ngaihtuah a ki mohsakna in kadim
hi. Chingnou in kadawnlouh ziak a hon hehsan a ka kikhen ua bangmah
genlou a de aw... ahihkei leh keidawn di a kinep luatziak a honhoupih
nawnlou a de aw...chihte ngaihtuah in a khenchia a hoih kipia in a
khenchia a hoihlou kipia in dahzelna leh kipahzel natoh lou katung hi.
Chingnou toh katon khawm khakziak utoh ka kihouna ziak un kipahna a
kidim in katha a zaang mahmah hi. Tangmai, mazel leh dawnpawl kapuak
khop ding ka ngah khit in kanu'n amapan ma a haithak thohding meh
chituamtuam alohte behlapna ding meh kazong a hun mahmah tadia kagintaak
tak in kapuak khop ding guang in pai ding in kaman hi. Chingnou in na
manchiah thumvei hong kikou in a chih thei mahleng amah man naikei
khaleh chi in ka ngak bawl hi. Sawt kuam ka ngak khit a manta dia kagin
taaktak in thumvei a ngaihthei pen Chingnou zaak teitei ding chi in
kakikou a kavan kisuan in kapai hi. Ka lampi ka uh katun in Chingnou muh
kilam en in ka dak kual a himahleh Chingnou sakmel muh ding a omkei hi.
Hong pai nailou a de aw...hon na taisan a de aw...chin ka guk buai
mahmah a sawt huntak ka ngak inle Chingnou a hongtung tuankei hi. Ngak
ngak leng ka nitak ann huan ding zekai ding kahihziak in paisan ding in
kakisa hi. A sakdeuh ka et leh tangmai dawng limchi petmah kamu a kava
naih leh atangmai a kisun tiktek in "Ukhual...." chih tengkia kigelh in
teipi zum (arrow mark) dan in innlam a ki kawksak hi...Chingnou in hon
na paisan ahihdan honhilh na ahih kathei pah a ahat theipen a pai in
kadelh hi...himahleh inntun tan inle kaphazou kei a khosung katot lai in
Chingnou tuitawi toh ka kituak ua akithei ngeilou bang in ka ki paipel
uhi.
Huainung chuh itna simthu lel chih omkei mahleh ki it ki ngai et in
ka ki en ua nuam gu mamah sam hi. Mipi hon lak a om chiang a ki
thuahtuam kihi kei mahleh agal a ki etguk lel in ki itna thu ka gen ua
kou a ding in laidal dimzen a itna thu gelhtoh ki ettuahkhak lel in itna
thu agen a kilam danna a om kei hi. Kum a le kum ching kihi nailou
ahihman in itna thu kam a genkhiatna ding hun om lehleng genkhiat ding
ka theituan kei uhi. A hihziak in nidang ka kithuah bang ua kithuah
ngamlou a ka omziak un a khenchiang in ki it tuah kahih ma ua ka
kithuah dan khawng uh nuamzaw sa a ka ngaih vungvung ton a tam hi.
Nidang in milak ah om le ungle hichihial a ki maitang zahtaak lou a
kihou zezeuh leh kinel simtak a omhun tam a tua bel kizahtaak luatna leh
ki zephawkna ziak a miten hon theilaw dia koihna a omziak a ut bang a
kithuah ngamlou a om khat veivei a hawmthoh huai mahmah hi...A hihziak
in ka it pen Chingnou in kei it bang a hon it ahihdan thei kahihman in
innsung khosakna ka ngaihtuah louh chiang in kipahna in kadim a Innsung
khosakna ka kikhaih luat uh ka ngaihtuah chiang in Chingnou tanzoh
kinepna kanei tawm a khasiatna mit tuitoh ka om hun atam hi.
Huchi in hunte a mualliam zel a kumtawp ekzam ding in laisim kahong
kisan mahmah ta uhi. Kholak pawt chihte om nawnlou ahihman in Chingnou
toh a gaal a kimuh lel leeng haksa ta ahihman in mit a itna thu genthei
nawnlou in laidal a genkhiat kahon sawm ta hi. Ka
subject teng ka theihtak in Chingnou a ding itna simthu gelh khiat ka
hon sawm a mahni a ki gentheilou a hihman in kapa tangval lai a ana neih
SIAMSINPAWLPI annual magazine 197... kum a itna simthu kigelh sim nop
kasak mahmah a a tangval in a nungak a khakna teikhia in ka kituahpih
louhte lakhia a behlap dia hoih kasakte behlap in hichin kahon gelh hi..
Itpen leh Ngaihpen lunglai a thamden Chingnou.
Amasa in sianmang huaina a zoutangbang nadam ding lam en in kipak ing.. kei leng nang vang in zou tangbang damlel ing.
Na kiang a itna simthu lel ding in chitna neuchik leeng neilou himah
leng ka hon itna a letluat ziak in ka gentheihna leh ka chitzoh louhna
ten hon dalzoulou in hiai vaimang siamthil thelnah tung ah thaikawi in
itna simthu khaubang kong suut a et in lawm in sim nop keimah leh hon
nasim suaksak a nalunglou lam ahih leh vuallai ah nuihchiam a hong lel
lou ding in kahon ngen masa hi.
Ching ei, kahon itna thu na kiang ah gengen ka ut a himahleh
keileltak nang a ding a chitna nei hetlou in ka itna thu kahon gengen
ding haksa kasa hi.. himahleh genlou theilou kahihman in kahon genkhe
khazel hi. Nang i khosung a hausa pen hichin a kei i khosung a zawng
leh genthei pen hing a nang a ding in ka chin hetkei hi. Midang a
hautoh ki ngai hile chin nopna sak dingdan ka ngaihtuah chiang in bang
ding a ka hon phulouh hon ngaikha ka de aw ka chilou theikei a genthei
dia hon zawn mah bang in ka kithei hi.. ahi alah nanglou a kei
hingzoulou ding kahihziak in pal dang za intam zongleh laitual naubang
ana sang ken aw...
Gen ding tampi om mahleh non nasim suaksak zohlouh ding kalau a hiaizah in hunsak phot ni...
Nang hon it
Khualpu
Chingnou muh ding in hoih buching sakei mahleng tamveipi suksiat nung
a hihtaak toh siamtheih tawp a ka gelh ahih man in hoih a pom in
Chingnou piak dingdan kahon buaipih hi. Ka ngaihtuah a piak dingdan ka
theizoukei a ka tangthu sim ate hihdan a hih sawm in zingchiang hun ka
ngak hi.
Zingkhua vak kal ka ngaklah mahmah a ihmu theilou zen in Chingnou
laithon piak dingdan ngaihtuah in ka lupna ah ka ki heihei hi. Nungak
leh Tangval piching te bang a ut dandan a laithon kipetuah ngam hileng
chih bang ka ngaihtuah den hi.
Huchin zingkhua a hongvak a sikul kuan ding in kithalawp tak in
kahong kisa hi. Ka tupdan a tuh Chingnou laipuanbu khatkhelh a huai
kawm a koih a piak khawm ding chih a hi. Huchi in sikul kaitawp in ka
hansan na tengteng suah in Chingnou kiang a vapai in "Zanlam a ka note
hon bawlsak in na chih pen hon pia" kava chi hi. Kei tupdan Chingnou in
theilou a hihziak in " kon chisam a" chin hon nadawng a ka mai
muhtheih khop in a san hulhul hi. Gen dingtuan theilou in ka kiik hi. Ka
zumdan leh etna ding katheihlouh dan Chingnou in hon na en zui zel
ahihman in a theilua hi. Huchi in tawp in Chingnou in lampi a hon na
taang in a kiang katun tak in a laipuan bu khat "Hi" chih teng kia gen
in piakleh hon paisan a thuah hi.
Chingnou hon laipuanbu piak bang ka ngaina mahmah a ka tebul tung a
koih in lai kasim kawm in ka zuutzuut zezen hi. A khen chiang in ka
kapom a nuam sakna mahmah in hon buak in kathei hi. Upate'n
"Ngaihzawngte Aaktuamsia le ki nuamtuam" a nachih uh dik petmah hi.
A ninawn in Chingnou muhkal ka ngaklah mahmah a Sikul ka kuanbaih
loh zezen a keilungsim Chingnou in hon theihpihlou ahihman in Sikulpute
toh a hongkuan ton ua kape ngamkei thak hi. Sikul tawp in sih leh sih
chihbawl in Chingnou Laipuanbu akawm a ka laithon kikoih kavapia a
amuhlouh khak dinglau in "a sung ah om" chihteng gen in hon dot kikma
ngeingei chi in viu sa in katai vengveng hi.
Nitamlou nung in Chingnou in kalaithon thukna ding ahong pia a
laithon muhpatna ahihziak in kipah ziak hia lauhziak chih theihlouh in
ka kho-ul in hon pumbuah hi. Ka ngaihtuahna ah Chingnou in hon it
thukdan hon gen ding in gingta mahleng hon itlouhna thu anahih khak
ding kalauh na ziak in sim zok ut hina pi in ka hong ngam zok kei hi.
Zingkal a hongpiak a hihman in sun nitum in ka om a lemthei hetkei hi.
Sim pah ka utna toh lawmte'n hon theih khak ding kalauhna toh kasuk
mang khak ding kalauhna toh a guuk in kabuai gupetmah hi.
Sikul tawp in nidang paisang a paikin zaw in inn katun in Chingnou
hon laithon piak chiling pulhpulh in ka phel a kasim suk leh..
Itluat Ukhual
Kinep louhpi in non laithon khak kana mu a kakipahna in van a sunkha
hi. Nang apan itna thu gen muhding ka kinepna a sawtta a himahleh nang
apan bangmah kazaak ngeilouh ziak in ka kinepna a thawn gige hi. Ahi a
tun ka kinepna nahon suk buchin sak ziak in ka kipak a khatvei kia leng
simsuak lou in tampi vei kasim suak a sim suak ka sawm lai hi.
Ukhual ei itna thugen ding in naupang chik kahina a nang kon itna in
ka naupan lam ahon phoksak kei hi. Nang na hon it laiteng ken kahon it
gige ding hi. Midang toh innsung hausatak a ka khosak sang in nangtoh
genthei tak a khosak katel zaw hi. Nang non deih naakleh nang a ding a
ka sihtanpha a gin om ding kahi...
Singdang lia zatam nangding in apaal zong in nang hon it kei ading in
khuambang nakip den in la keileng nang ading in ka gin omnateng in ka
gin om ding hi.
Hun phot hen
Laipia nang adia gin om
Chingnou
Ka kilam etsang a thupi zaw a Chingnou in hon na it a hih katheih tuk a khovel a nuam kasak a omkei ding hi.
Huaibang in kal teng in Chingnou toh ka ki itna thu uh a gelhthoh in
ka kipe tuah gige ta uhi. Hun hongpai zel a kumbei dingkuan a hihdan kho
omdan leh nisat dan kikhekte in a kithei mahmah hi. Kuapeuh phavang
nuamlen in alang lang ah mahni utna chiat sem in ki om vengvung hi. Papi
chingkam leh putek lamdeuh te buhlaak hun a zat ding Sengpi gan leh
alui puahpha in ahun awl uh a zang ua Papi la tebel mahni duhzawng lam
mehding zongpawl leh Buh at ma ngeingei a innsia leh huandahsia puahzoh
teitei sawm in abuai uhi. Nungak tangval te leng awl lenhun am in
tangvalten a ngaihzawng nungakte uleh a kithuah theihpih deuh te uh
tuitawi leh singpua khawng zui leh tanghou kisukpih chihte in kuamah
dang ana engsam kei uhi. Kou naupangte bel awl lenhun chihneilou a sikul
kai himah le ung mi omdan in hun nuam ahi chih kanathei sam ua kou
khomkhom in krismas leh kumthak hongtun ding ngaklah in kana kikum zel
uhi. A khenchiang a sikul kakhawl chiang un khrismas sing ding chi in nu
leh pa te hon sawl le hikhol lou in koumau ut thu in kava paw zel uhi.
Ahihziak in keibel kalungsim khat ah kalouma ua piangding Sising
ahoih keileh khrismas zangzoulou zelding kahihman un aguk tak in kana
lau guthei mahmah hi. Nitak lumding thumna kaneih teng in buh leh bal
hoihna ding sang in zuak a khrismas thohlawm piak ding ka Si sing uh
hoihna din kathum gige hi. Kum beiding mahmah a hita a daimawl a
tangsamte leh Japan lou zamte leng Mangpen pianhun a a pallut lai uh
suah teitei ut hile uh kilawm in pak dia kisa in a paakmum pha mahmah ta
uhi. Khosung mite leeng khrismas ma ngeingei a buh lak leh buh puakzoh
sawm in Nnasep a ki saan mahmah uhi. Kholak hi in innsung hileh upa
lamte houlim na leh kidot pen kiza mun mahmah tuh "buh bangzah nalata
ua" chih ahi hi. Kumkhat nnasep gah kaihkhawm lai ahih ziak in kuapeuh a
maitai chiat ua khosung a nuam mahmah hi. Buh lak kizou sim chiat ta a
kou sikul kaite leng kumtawp ekzap zouding kahita uhi. Ekzam kazoh un
ka head sir un naupangte ferual hikawm in a ui uh gou in kou naupangte
buhpuak tha ahonchial a nikhat hun nuam konzang uhi.
Pawl li tunglamteng in koumau toh kihun ding sengpua in ka heutupa uh
makaih in kakuan ua naupang Nnasem ngeilou kahih ziak un gilkial ding
venna in kukis sang a hon puakpih nek kal ka ngaklah thei mahmah uhi.
Huan apat seekgah, Sahawk tamkhop honloh pih in numeite seng ah
tamloulou in a guang ua dangtak chia tepding chi in Kawltu leng ahonpuak
pih lai a nek ngeilouh leh tep khak ngeilouh hikei mahleh kilawpziak in
nek kal ka ngaklah theilua uhi. Huchi kawmkal ah kenbel ka itluat
Chingnou seng a kiguang Sahawk leh Kawltu te nek khak sese kanalung gulh
se hi.
Kilawp tak in loulam zuan in kahong kipan khia ua khonawl a khawl mun
a heutupan thumna nei in kakuan khenawn uhi. Tup mawng leng hilou in
Chingnou nungchiah ah kapai kha a kuamah theihpih louh in nuam kasa
petmah a sun nitum a huaibang a loulampi zui ding hileng le kagim hetkei
ding hi. Nungak leh tangvalte omdan kithei chiat ahihman in lawmte lak
a maingal deuhte'n "ka seng honpuak sak dih" chia amau ut leh utlou
genna ding hun omlou a numeite seng a amauseng guang in ataisan ua
keibel midang seng a guang ut hileng guang ngam sam ding himahleng
kaguan utna Chingnou seng a guanding haksa kasak ziak in kuamah seng a
guanglou in kakipuak hi. Kalungsim Chingnou in thei mahbang in kama a
pai thakhat a hong kinung hei in "Ukhual, koi kenle na seng konpuaksak"
chin hon ngen a utlou lem kineih mahleng sel taktak lou in kapaw sak a
kanung le ma ua paite kipak bang a kineih a hon dem a kikouten hon
suzum petmah uhi. Ahihziak in nopsakna mahmah in kasung leh kapumpi
honbuak a huchibang hun honbawl sak ka heutupa uh ka pakta petmah hi.
Kamai a seng lianlou, amah toh kituak hunlel pua a pai Chingnou
kamsiamtak a houpih ka sawmsung in mel 3 a gamla ka heutupa lou khung uh
katung man ua lamdang kasa zezen hi. Hichituk a lounai a naneihkhak poi
kasa hi. Ken kakhat genmanlou hial a nai kasak lai in ka nung ua pai
pawl 8 ten la sa in anahou lim uhi. Chingnou kamkhat lel a le houpih
manlou himah leng nop kasakna tuh a thupi mahmah hi.
Lou katun un heutupan Chingnou leh a lawm Haunu Singpi san awm ding
in a sawl a amauleng feltak in hon a ua ka kukis puak utoh ka meh zoh
un heutu un koutoh kituak ding ka seng uah buh a hon guansak a lamkim a
ki ngak khawm a huai a nek di dangte nekhawm ding in ka ki thukhak uhi.
Keileh Chingnou buh guang a kapan man un ka zekai chiitchiat ua lawmte
nung ah kougel kahong kiton ua nop na pi in kisuanlah huai a bang zezen
hi. A pau zawsam omlou a bangtan hiam kapai nung un houpih himhim ding
chi in "Ching.." kachih leh a manle "Ukhual.." a hon chihtoh hong kituak
chet a ka khawltuak uhi. A pau masa ding ki awntuah in ka paukei ua
ken houpih masa mai di chia "Ching..." kachih nawn leh amah hong kinung
hei a "Ukhual.." hon chihtoh a hong kituak zel a ki entuah in maisan
tuaituai in ka kinuih san mai uhi. Aman hon sunzom a "Ukhual..tuni
bangbang hun hong omzel leh na chi hia?" hon chi a kenle aw ling simpi
in " Ching..niteng in hiai dan hun zangthei le kachi lua...tuni zaw
kadam sung in ka mangngilh ngei nawnkei ding..." ka chithuk hi. "Kenle
mang ngilh ngei nawnlou ding kahi...nang toh vailou ikuan khawm ni chin
ka lungsim suanglai ah kagelh den ding.." a hon chi a keisang a naupang
zaw Chingnou in zeitak a hon thugen dawn dingdan kabuai hi. Paulou a ka
om leh Chingnou mah in "Ukhual..nangzaw hon houpih ut lawlou hi di
neive maw..ikuanlam a le non houpih ding ki nemlua hiing a..." chi a
hong ki nunghei in hong nui seih a amel hoih naak kal a zahtaakna mel
nui hiuhiau a et nop petmah hi. "Ching..kon gen ut zaw tamlua hi a
kagen dek chia genkhe theilou kahi " chiin ka pang a aman "Bang a chia
gen khetheilou" a hon chi a " Ching..kon ngaihlouh ziak hihet lou in
nang a dia chin kisa loulua ing a nakiang a kei lel tak in itna thu kon
gen ding josiam tanlou ka hi. Eigel ki ngai tawk lengle na nu napaten
kei a dia nang honphal hetlou ding hi ua....." kagen khitma in Chingnou
in "Ukhual....hon phalkei le ule kei nanglou a hingzoulou ding
kahita...Ka sihding a honphal kei uleh nang toh hon kiteensak uh ngai
ding ahi.. nu le pa kuaman a tanu sih ding teel omlou ding ahi.." chitak
tak in Chingnou in a hon na chihkhum hi. Dawngthuk ding a ka kisak
laitak in ka nung uah ka heutupa uh van giksaa hong thum lutlut kaza a
genlou in "heutupa hongpaita" kachi kha hi. Huchin gen dingtampi bot
tantu ka heutupa un ahon pha a aguuk tak in ka iplah lua hi. Himahleh
heutupa hehsan vual ahihlouh ziak in kana ngak a "pu, navan giklokha ahi
ding kei agiklou ahi kon dawn aw " ka chih leh aman le "nihvei puak
suah ding alah thamlou a kapuak ngeizah sang a tamdeuh kon puak khit
teitei leh lel sim kahi mah e... non dawn zoh dingleh hon dawn maive" a
hon chi a kathum ua khawl in heutupa seng apan buh tamlou keiseng a
guang in kadawn hi.
Saulou kapai khit un lawmte ana khawl ua Kawltu duh ten kawltu tep in
Sahawk duhten sahawk ne in ka chiak nainai uhi. Heutupa lemgel siamna
ziak in kuapeuh nuam salou leh gimlua ka om kei ua tukum ferrual nuam
kasa pen uhi. Inn tun in tawl om zek in heutupa'n kikhopna nei a
kipahthu naupangte kiang a hon gen khit in thachialna leh ferrual
kigawm Uisa ka ne ua lim sa in kadai sipsip zezen uhi.
Pathian panpihna in tukum in kalouma uh a hoih vanglak a buh leng
kanukia khoh himahleh kum khat khamhial keimah le ung kumdang sang in
kahau zaw uhi. Lou a ka Si gah uleeng ahoih a khrismas thohlawm dingban
ah ka unau ua ka khrismas puanthak ding uh leina dingtoh a kidaih a
kaki pahna a lian mahmah hi. Kumdang bang a khrismas thohlawm thohzoh
louhziak a khrismas zangzoulou nawnlou kia lou a phulalen (a sipeling
diktak ka theikei) lel himahleh puanthak toh zang theiding kahihziak in
khrismas tun kal ka ngaklah lua uhi. Tangval a seh ki hinaikei mahleh
lungsim a ki tangvalsak mahmah samta aki hihziak in vualnop nate ut dan
leeng a tuamta a kumdang a naupang hon saphuk (azunbu) kipahpih ziak a
sagoh kal ngaklah ki hinawnlou a khanvualte toh Biak inn apan khanvual
numeite innkal kholak a vazuih khawng lung gulh kihita ahihman in
ngaklah dan chituam tak in ahun ding ki ngaklah petmah hi. A diak in
Chingnou toh hun nuam zangkhawm ding kahih ziak inka kilawpna asang
petmah hi.
Huchi in a hun hongtung a hichi lawmlawm a khrismas zat nuam ahih
lam kathei ngeikei hi. Atunkim nizan a pat in nop kasakna kipan a himai
hi. Kilawp luatziak a ann le gilvah a netheilou zen in kikhawm ding in
lawmpa Khampu kava tawn a lawmdangte omna kholai a mualsuang kidoh tung
ah ut ut gen in ka chiak uhi. Kouvual numeite leh Chingnou te lawi
leng kou kilawp bang a kilawp sam in a hon in a hongpai ua kou kiang a
hongtun un Chingnou in "Ukhual, Heutupa'n zingchia lasak ding enkhawm
ding hongpai khawn un a chive" a hong chi a khenkhat ten Chingnou in kei
kia hong gen sese kipak in hon na dem vengvung uhi. A hehdan in om
mahleng a guktak in Chingnou in Ukhual chia kei hon minloh chiitchiat
anuam lua hi. Huchin heutupa inn ah naupang pawl in la ka hon enkhawm ua
a kal lak a Chingnou toh ki entuah a ki nuihsan cheuh khawng a nuam lua
hi.
Nitaak hong hi a leengkhawm na buk ah naupang pawlte tutna ding a na
kidoh tuam a huai a Chingnou toh kinai zaw deuh a katut khak chiitchiat
leng keiding in vangphatna lian mahmah hi. Hun
leh kumte hong mualliam zel in pawl 8 result hong suak in ka sikul ua
siampen hihna la in ka hon passed a keisang in Chingnou kipak zaw in
kathei hi. Passed ziak a ka kipahna uh leng beinailou in ka nu hongdam
kei a inn mun a ki etkol theih chiang ka ki etkol nung ualeng phattuam a
neihlouh ziak in kalung dong petmah hi. Khrismas thohlawm ding natawm
thohzoulou gige kahihman un khopi a daktol ki etkolsak ding tuh van a
gahbang hi. Kalung a kham petmah a kapa ka en a lam etna nei nawnlou in
mit tui daitak in a om hi. Ka naute ka en a nutoh lou a khosa ding in
kaphal theikei hi. Ka innsung ua neekzong pen damsak zoukei le ung kou
bang suak ding... ka ki ngaihtuah a ki pasal sak ut mahmah napi in
ahithei kei.... Pasal khat a piang ngal ing a ka nu daktol etkol dia om a
ka etkol zohlouh ziak in kei le kei ki mohsakna in kadim a kalung
simguk in "Nu aw hon ngaidam in.. tapa non neih thaman kei na e.." chi
in ka guk kah kah hi. Ka nu lah halh khiat ut petmah in a thumthum a a
tawp in zum leh zah khual lou hial in kapa ka liang a ki nga sak in ka
potpih hi. Lamdang a sa a "Bawi..na nu itaihsat hoihlou ding ahi" a hon
chi a bangmah gentheilou in ka paipihteitei hi. Bangtan hiam kapai nung
un kho hausapa kiang a ki etkol na ding sum leitawi ngetpih sawm ka
hihdan ka hilh leh kapan leeng lemsa in ka pata un hausate innkong
katung uhi.
Hausapa ana om geih a ka haksat dan uh leh ka poimoh dan uh kei
mahmah in gen in kadam liai naakleh ditlouh a koihlou ding ka hihdan
kagen hi. Aman le hon hehpih mahmah ahihman in khosung in buaisiate zat
theihdia kikoih teng 3000 a hon napia a khaguk sung a dit kik teitei
ding in hihngeina dan in suai hon kaisak hi. Aman amah a teng 1000 kon
vehna in hon hopthoh a khasiat tha lamlam a suak hi. Sawt le tumanlou in
kapai pah ua ka sum muh uh kapa ka piak in kipak mahleh ditnawn ding
ngaihtuah ziak a dah gu hin kathei a "Pa aw..Pathian in hon pena ding
ahi.kadam dia hiaiteng ditna ding mu mahmah ding kahi" chin muhna dia
geelsa neikei mahleng kachi hi. Inn katun kik nawn un mi a natam sim a
kanu leeng gintaak sang in ana halh zaw hi. Hausapa vaihawm in khosung
tangvaulte kanu pawdin ahong tungkhawm pah ua hichin kuankhe ding in
kahong kisa uhi. Khosung miten hon hehpih mahmah mai ua vehna saktui ban
ah sum leeng hunkhop hon pekhawm uhi. Ka pot khiat dek mahmah un
Chingnou leh a nu hong pai ua Chingnou nun "Khualpu na pa Chin in hiai
va hawm inla kei leng zingchia honghoh ding kahi a daktol inn ah kon
buaipih ding" a chi ve chin teng 2000 a hon hawm hi. Chingnou nu ahih
chiitchiat ziak in ka nehnou tha hongsuak in kabiang ah khitui ahong
luang a selsawm mahleng ka selzou kei hi. Chingnou in hon naihphei a
kabiang a mittui hon nulsak in "Ukhual.. ki pasalsak in inu hong ding
ahi.. kon nathum pih gige ding uh" a hon chi a dawng theivual kahihlouh
man in kanu pawte kadelh hi.
Lampi ah kanu hong buai se dekzel a upa khenkhat in kikmai hoihzaw
dingbang in a gen ua ka ki ngaihtuah nasa petmah hi. Ka nu ka en a aman
leeng haksa sa pipi ahihziak a nuihmai theitawp suah in hon en a ka
nuta un ka kihou theihna sun uh mit hah a hinai hi. A sum ding pua kahih
ziak in bangteng hileh daktol zot teitei kalung gulh ziak in nitaaklam
in daktol inn katung ua daktolpa'n kanu a muhtak in a melhong tuam
zezen in kathei hi. Paubel pau hetlou in nurse khat toh ki etna pindan
ah ka om ua daktol in a etzoh in khosik sanglua ahi chin khosik dalna in
a jap a huchin kanule muh theihkhop un hong halh hiaihiai hi. Hong
khophawk tak in kanun leng daktolpa a muhtak in a mel ah kisuanlahna
mahmah a honglang a awl chik in "Umang nang nana hi maw... milak a nang
nana om zenzen ka vangpha tungtuan uh" a chih keh daktolpa'n chiam
nuihjawm in "hiaihun a ding a Pathian in hiaimun a hon na koih a hihmel
kuan a thei a" chi'n a nuih luahluah hi. Ki theisa ana hihman un thuvan
tang khawng gen in a houlim ua a kihou dan un ki ngaihnatna mahmah nei
un kathei hi. Ka nun a natna a dot in huchia gentheih mai hilou a
zingchiang a test ding omdia huaichia ki theipan di ahihdan agen leh
kanu'n tampi bei ding hileh kou bangmah toh hongkuanlou hi ung a..." a
chih kaza a kenle va naih in "nu lungkham ken i ki etkol nading ken pua
kahi" kava chi hi. Daktolpa siam ziak in pindan nuamtak ah koukia a hon
omsak a kou om nading a phusalou in ka kusuanglah zezen hi.
Ka nu natna kou gintak sang in ana thukzaw a damkhe pah ding natna
hilou a sawt khop etkol ngai ding natna ana hi a kha kim khatbang ka om
un ka sum puakteng uh a hong bei hi. Chihna ding lah omlou sumzon behna
dinglah theilou kahihman in kabuai gu petmah hi. Kanu lah theisak utlou
in aguuk a Daktolpa va kimuhpih a hoihta chi a hong pawtsak mai ding
in kava ngen hi. Daktolpa'n hoihtak a hon nahoulim pih in "Thu nung
kahon hilh ding... na nutoh khokhat a na khosa ka hi ua na nu hoihna leh
kizen ziak in tangval tampi in ka ngai uhi. A ngaite lak ah keileng
khat kahi a na pu leh na pi inleng na nutoh kei a hon deihsak mahmah
uhi. Kenle na nutan khak sawm in ka hihtheih liaiteng kana suah a
keiziak in na nu'n napute vuak tampi vei a tuak hi. Ka dinmun enlah a na
nun hon ngaiding kasak leh hehpihna ahauh ziak in napa, simmohna hilou
in Nnasem zoulou enkol ding in haksatna a thuak ding thuak ngam ding in
napa a tel hi. Mi chitak leh gin om na nu tangzou kei mahleng ka
ngaihsangna beitheilou a hihman in leh keiziak a athuakna ditkik ka ut
gige tua ditna ding hun hoih Pathian in hon bawlsak a tuapan a nasen
teng uh ken kon sensak ding.. Khualpu na nutuk a mihoih omlou ding
ahihman in na khasiat sak hetlouh ding ahi" a hon chi a kisuanlah huai
mahleh kanu damsiang nading ahihziak in "Pa Mang kakipak lua...tun nei
kei lengle nidang chia hon dinzou ding ka hi" ka chi hi.
Daktolpa Pamang in kanu damsiangma hilh lou dia hon chih man in amah
hon sensak ahihlam kanun a theikei hi. Kha khat val damdawi inn a ka ki
etkol zoh un paithei ding dinmun in kahong om ua kanu leng hat mahmah ta
hi. Ka pot ni ding un daktolpa leh a zi hong hoh ua nitak lam a mau inn
a ann ne ding in a hong chial ua huai a giak ngal a zing ann nezou a
kholam a pai din hong chial uhi. Kisuanlah huai mahleh katung ua a
siamna ziak un nial dingdan le theilou in a mau gari mah in a inntan uh
katai tung uhi. Ka nun a na deihlouh hinapi a kanu ziak a hichituk a
katung ua a siam kia hilou a azi nasan koutung a ahichi siam lamdang
kasa hi. A zi mipolh siamdan lah mikual hihlamle hon kitheilou sak phial
in asiam hi. Ka nu bangmah hilou zahtaak tak in a en a ahoupih a
kisuanglah thei hetlou in a koih in U mah chi in a sanggam takmah
bangsak hi. A puansilh lai asilh lui leh puanteen tampi ka nu a pia a
Pamang in kapa a ding puan ak leh khekol hoih taktak a piak ban ah kei
leh ka naute a ding kei in bazar hon kaipih lai uhi. Nitak kikhop na azi
in hon nei a kanu toh Pamang kalthu te im nei hetlou a Pamang in ana
hilh ahih dan leh kanu michitak leh gin om numei phetlou etton tham
ahihdan khawng leh ki tuam koihlou a unau bang a ki et hoih a ut dan
khawng agen hi. Ka nukiang ah Pamang na nial a ana ngaihlouh amah a dia
kipah huai ahihdan leh ka pa mipoihlong enkol dia a kitenpih Pathian
deihdan ahihdan khawng chiam nuih chihtak in a gen a muh mai in inn sung
kituak leh Pathian a ki nga mahmah a hihdan uh kathei mai hi. Kha khat
val damdawi inn a lunggim tak leh lungsim kawchiik tak a khosa a tawl
mahmah himah le ung Pamangte hoihna ziak in zaan tawldam tak in ka ihmu
uhi. A zing in mehlimtak hon mehpih in gari paitheihna tan a nupa un
hong khalai ua inn katung pah uhi. Kanu damlouh ziak a khrismas leh
kumthakte zang theilou ka hihman un poi kasa mahmah a himahleh damtak a
inn katun kiik ziak un kipahna in ka dim veve hi.
Kum hongthak a Nnasep hong hun nawn a lou vat lou a hitheilou ahihman
in sikul lutma a lou vaat zoh teitei sawm in ka hahpan mahmah hi.
Lungsim khat a om gige tuh mipi sum ka thunglak uh dit kik na ding hun
nanung kha 4 val kia omta a sum muhna ding lah kineilou ahihman in
kalung buai petmah hi. Laisim lai ut mah leng sim theinawn ding hilou
kahihdan kathei a laisim kei lengle bang a sum muding ka hiam chih in
kalung a buai mahmah hi. Lungbuai tak a ka omlai in khawsung tangvalte
Sepaih kilak ding in a kisabuaithei mahmah ua keileng vakilak mai hoih
kasa hi. Ka nu leh kapa kiang a kagen in laisim lai ding in hon deih
mahmah ua himahleh innsung khosak in zillou ahihman in sepaih kilak
ding in ka lawm hoih Khampu toh kho tangval tamkhop ka kuan uhi.
Vangphat huaitak in kei leh kalawm Khampu kavaching ua kal nih nung a
training na ding mun tungdia vaikhak in inn lam hon paisak uhi. Khekhai
zangtak in khua kahon zuan ua ahihziak in kalnih nung a ka itluat
Chingnou toh gamlapi a kikhen ding kahihziak un ka kipahna a buching kei
hi.
Inn kahong tung ua khosung miten a hon kipahpih thei lua uhi. Ni lah
nidang banglou in a pai hulhul a ka kuan niding uh ahongtung dek mawk
hi. Ka kuan niding nitak in sih le sih chi in Chingnoute inn ah kava
lengla hi. Kagin taklouh bangtak in a nu lehpa te a nasiam mahmah ua
nidang a ka vahoh zihzeh louh bang ka kisiik zezen hi. Nitak sawt naikei
mahleh louvatna gim in Chingnou nu leh pa'n a honlup san ua kougel kia
katut un gen ut tam napi in gen dingpen theilou in sawt khop kadai uhi.
Genlou leh paulou in om om leng hun in hon ngaklou ahihdan thei in
"Ching... zingchia pat a gamlapi a kikhen ding hita hang a kahon
ngaimah ding" ka chikhe ngam hamham hi. Chingnou inle "Ukhual..nangsang
in ken kon ngai zaw ding... nang chuh khopi zuanding hichin a chim
hetlou a omthei ding chin a kei i sulnung teng a keikia a khosa ding
hing a...." chiin a ban genzom theilou in a dang hong awk hi.
"Ching.. huaizaw a hina a theihlou hetlou lak a paulah theilou hizaw
mah ing a nang ngai a lungleeng a kasih kei leh hampha kahi ding.. a
khenchiang a kava kilah khak bang kisik lua keive .."
"Ukhual haksa isak ding i ngaihtuah lehzaw va kilak kha keile chin
chih nop huaina a eigel tunung hinkhua ding ingaihtuah chiang a nava
kuan mah hoih zawzel ahi. Gin omtak in kana omdia nangleng kei a din na
gin omdia tu in ikingaih ziak in haksa sa mahleng tunung chia i
nopsakna ding a Pathian hon lemgelsak hiding ahi"
"Ching himah e maw..taang zatam keisang a palzaw tampi nasiang
laitual hongleeng mah leh tongdam naubang nasang lou in kei din gin
omtak in na om in aw"
"Ukhual ei keiding a ka seenchiil vangngaih nahi a itna kaneih
tengteng a kon it leh kon ngaih nahi.... tang zatam apal zong in kei din
nanglou pal lou ding hi... nangding a gin om in khuambang jakip gige
ding hi..." chin Chingnou in hon gen a kikhelah mahmah in hun ka aam
mahmah uhi. Sawtlou kasak kal un zinglam dak khat na ging in Aak masa
khuan nading a nai mahmah ta a kikhiat lah ziak a AAK AW TUZAN KHUANGDAH
MAIVE lungsim a chi vungvung in itna simthu ka lel chim thei kei uhi.
Kikhelah mah le ung hun in kuamah ngaak neilou ahihman in tomchik lel
leng kou kikhiat lah hon theihpih louh in apai liam zungzung hi. Zanhak
hial le ungle deihkhop tuanlou ding kahihziak un kikhenlou theilou
kahita ua chihna dingtuan theilou in Chingnou toh kideih thohtak a khut
kileen in gin om ding thuchiam kagen ua akmasa akhuan toh kiton in pai
ding in kading khia hi. Chingnou in honletna khahlou in hon zui a
"Ukhual ei haksa samah lehang ki pasalsak in vakuan inla inn a om inu
ipate haksatna dawnzaang teitei ding in hong pang in aw" honchi a akhut
kiptak a leen in "Ching.. inu ipa gentheihna dawnzang ka utziak a kon
ngaihluat gamlapi a hon paisan dek kahi.. nang ah ka itna kon kemsak a
hon na suk thelthang sak hetken aw" chin a kelkong katung uhi. Paisuak
zoulou in kelkong ah sawtkhop khut kileen in kading ua gen ding pen
meltheilou in ka kiletna uh ka kipsak deuhdeuh uhi.
Pailou theilou kahihman in Chingnou khut kaletna awl a khah in
"Ching ei Mangpha aw...." chi in pai ding in ka kihei a Chingnou in hon
khelah lua in "Ukhual..." chia hon sam in a hon nungdelh a kisuanglah
zoulou in ka ang ah hongbelh hi. Ka na kawi a "Ching ei.. nang adia gin
om ding kahi aw" chi'n kagin om dingdan kahilh thakthak hi. Kikhelah
mahmah in kakikhen theikhong ua inn katun nung inle ihmulou in Chingnou
ka ngaihtuah den hi. Tomchik ihmu lel in ka nun "Bawi nakuan hun ding
hita ann hong ne in" chi'n kalu hon na sawi a thou in ka kihahsiang hi.
Ann nezou in khosung mite vualzawlna toh Sepaih pang ding in kalawm
Khampu toh ka kizuikhia uhi. Ka nu leh pa leh kanaute baan ah khosung
mite toh kikhut vei leplep a baibai kikhak in kapian na vangkhua leh ka
itpen Chingnou laitual lenna vangkho nuam ka nuseta uhi. Gamla leeng
tungnailou in kalawmta un inn lam ngaihhuai dan ka kikum pah uhi. Sun
nisa nuai a nungkaih veitak a lam pai a nuam hetkei hi. Kizekai sak
luatding lah kapaina ding uh gari laplou thei kahizel ua thazoi tak in
mailam kanawt zel uhi.
Ka training na ding mun uh katung ua pau leh ham theihlouh ziak in
leh innlam ngaihluat ziak in kuankhak a kisiik huai petmah hi. Pasalpi
tou chia kimuang huntawk tak mite gen theihlouh man a ahaibang a milak a
om a mi nuihsan a om a nuam hetkei hi. Inn mun a omlai a Vaivomte chia
simmoh mahmahte en huaipetmah uhi. Amaupau a buailou ahihziak un nuam
asadeuh uhi. Kenle chihdan omlou luatuh Inn lam hileh ka simmoh luatding
Vaite lak aleeng a vom tungtuan khat kalawm bawl mai a amah gamtat
dandan guk et in kazui gu mai hi. Inn a neilou kichi tawk in Ann sia
Vaimim chiim leh Hakai hitaleh gilvahlou a ki nesamlou hi a hiaimun ah
tuh duhzah neek chih omlou a neek ding a hun asakzah uh piak thoh a kihi
a gilkial luatziak in neekding thil ngaihtuahna in innlam a om Chingnou
ngaih vungvung a noptuam deuh hun ahong om khazel hi. A chang inlah inn
a nute huansa gilvah tak a neeklai nite mitkha in ahonglang a inn a
kuangpi a Vaimim chim kithuk zizia duhlou sasa a adangding omlouhman a
neekteitei laikhawng sap kik thei hileh a chih huailua hi. Samlah chu
nungakte muhkhak ding lauh huaikhop in Belkuang lukhu style in hontan
sak ua liimlang a ki etngam leeng hilou hi. Inn ngaihna leh itluat
Chingnou ngaihluat ziak a thazoitak a oim lai gilkial tak a parade a
naupang laite kimawl nabang a akhenchia kaan teitei dia mihing mahbawl
leikivum kan a khaugui a kiluai punpun a haksa petmah hi. Pianken a
zaklak ding lau himhim minam apan piang a milak a zahlaak ding laulou
deuh kihileh hizoh haksa mahmah ding hi. Nitamkuam hihsa chih omlou a
hih ngeingei kahih nilouh zoh un tuh Saapte hon taina kammal tamkhop
alehna theihoihkei mahleng kahon theisamta a nengchik tuh kimai ngal
zawdawmta in Vaivomte sim mohna hong dawknawn simta hi. Thagimtak a
training kibawl a nitaak nuamtak a ihmut hithit ut huaimahleh keibel ka
itluat Chingnou ka ngaihtuahna leh ka nute ngaihtuahna ziak in ka
ihmuthei pahpah kei hi. Huaiziak in zingthoh ahaksa theipetmah hi.
Khakhat bang zan a hih ngeiteng kon hihzom zel nung un Vai pau
zatkhop toh kikhosa ta ahihman in leh ann nekzah ngei nekpen tamtuam
piak kihikei mahleh kingeina seh in a hong omta a Inn lam ngaihna leh
Chingnou ngaihna bel a uang deuhdeuh hi.. Khaloh ding kimkhat bang piak
in ka om ua kei a ding in tuh tam kasa petmah hi. Keipoi moh a zat ding
chih omsaklou hial in kanu ki etkolna ditna ding in kakhol a kalung a
nuam mahmah mai hi. A hun hong sawt leh training vanzat te hong kikhek a
lunglutna deuh thaukap leh map reading chihte kahon hih chiang un nuam
kahon sa mahmah ta hi. Laizil kalung lutna ahihman in lailam ah heutute
deihsakna katang vanglak a training zohchiang a Laizil toh thuah theihna
ding lampi omte hon kawk muh ua keileng ka thalawp petmah hi. Huchi in
India ading a Sepaihte training na sikul a kai theiding in hamphatna ka
ngah pah hi. Inn lam a kanu leh kapa hilh ka ut mahmah hi. Phone zat
theih ding om mahleh kakhua ua phone omlou ahihziak in laithon gelh in
Chingnou a dingtoh kava khak khawm hi. Chingnou kiang ahleng ka
hamphatna te hilh in khatveitei miten Heutunu hon chi sak teitei ding
katup ahihdan leh huaiding a Pathian panpihna hon na nget pih ding in
kagen hi.
Ka kuan khiat nung kha nih a chin dingkuan in Chingnou a pan laithon
ahong tung a kaki pahna alian in khovel tengteng nei tuk in nuam kasa
hi. Lawm Vaite kiang a ngaihzawngte laithon mu kahihdan ka selhbawl a
hon eng in singpi a hon lopsak bang a om zezen uhi. Kilawptak in ka hon
sim a
Itna tul ngeilou ding a ka it Ukhual.
Kei na seen chil vangngaih vaang a tangbang nadam ding lam en in
kakipak hi. Kahon gintaak bang in tangbang nadam nahiam. kei leng nang
kong itna ziak leh tung Pathian veenna ziak in zoutangbang nadam ing..
Ukhual ei nangding in kagin om nateng in kagin om a nangleng kei a
ding in nagin om kalam en hi.. ka hon lam etbang in nagin om nahiam...
Suunchin zaanchin nang ngai in huibang kamau a hizong kei selungzuan
nemding in natongdam nem naubang ka sanding omlou in i sulnung ah navang
ngaih luankhi nulnul ing.. kei din navang ngaihna luankhi ka lawm hoih
ahi gige hi... ahihziak in nikhat tei kei nopsakna ding a tua haksa
chiteng thuakna hi chih kathei a kaluankhi nul anuam tuamlua hi.
Vangkholai a i khanvualte lungtuak nihgel pheiphung suankhawm kamuh
chiang in singdang englou a nangtoh vangkhua a laitual ileen ding
haibang ka ngaklah theilua hi.
Ukhual ei kon itna simthu sutsiam hileng kahon sutsut ut hi ahi alah
tong a neemlou lia kei tongsuah khumlou zong in itna taktoh kihel
tongsuah ahi a taksimthu in hon nasang in aw...
Gennop simthu za in tamzong in lia kei lungmawl in tongdam kasuut
siamlouh toh ngaih in nuihchiam nong lelma in hunsak phot ning aw...
Heinapeuh ah khuambang kip in tongchiam pel keini...
Nang a ki neem na it
Chingnou
Kasim chimthei kei a kasim suak zah leng theizou kei mah leng zing
leh nitak a sim gige kahihman in a bul a pan a tawptan enlou in kagen
suak thei hi. Himahleh Chingnou khut gelh muh ka utziak in ka kuahsiat
dimdem matan duattak a tawi in kasim thouthou hi. Huchibang itna simthu
niteng a mu a sim ut himah leng omna kigam lat luat ziak leh deihbang a
post a hatlouh ziak in akin pen in kha nih in Chingnou laithon khatvei
kamu zou hamham hi. Training zohkal gaklah tak a ka training zoh un
Kasam nethei ding in kahong omta uhi. Huaini kou a ding a zaleenni bang a
ka ngaihziak un nuam kasa petmah uhi. Himahleh a nailak a omte a
sungkuante un hong uap kamuh in keileeng ka nulepa om hileh chih ka ut
mahmah a ka khasiat tha lamlam a suak hi. Ka heutupa un Trainingte lak a
felpen leh kizen tungtuan a ka min a hon sapkhiat in hon kipahpih a
Vaivom mipi sang a simtu dedupte kipah aw leh khut bet gingte ka nu le
ka pa'n za mahmah le uh chih ka ut lua a khasia in kapai na dingleeng
mutheilou phial in dohsang tung kazuan a Sepaih lak a lianpen khut a pan
in kipahman kava sang hi. Heutupa'n gen nop kaneih khakleh chi in
maikrophone omna hon kawk muh a keileng amau omkei mahle uh hiaibang
sangthei ding a hon sinsak ka nu leh kapa min ka loh ut teitei ziak in
kava naih a "hiaibang sangding a hon teelkhia ka heutute natung uah ka
kipak hi. Hiai ka ngahtheihna kei kuhkal ziak leh thumanna kia hilou in
huchibang a omdia hon na sinsak singtang dawn a khosa ka pian na nu leh
pianpih a mipoihlong kapa ziak ahi. A maute ka ngai mahmah... Nu ei ka
kipak.. pa ei pa lak ah na thupi pen.." chin Vaipau kasiam theih tawp in
kagen hi. Ka saplian te uh a mavual a tuteng bang hon kipahpih in a
hongding ua mipite leng hongding in khutbet ging dai ngeilou ding abang
hial hi.
Vangphatna liantak katung a hongtung in ka sinlai maban camp sung mah
a zom theiding a phal in ka om a huaiziak a suty piching mulou in kal
khatlel inn lam paitheihna hun piak in ka omlel hi......
Hawmthoh tak mai a kalkhat inn a ka om zoh in paikik a hong ngai zel a
Chingnou toh kikhelah tak in ka kikhen nawn uhi. Heutute deihsakna ziak
leh record hoihna ziak in pawl 10 ahon sinsak ua kahah katna ziak leh
pathian huhna ziak in sangpi in kazou hi. A kum nawn apan in ofisal
training minpiak in ka om a kum thumsung hahkat tak a kasin nung in ka
grezuat hi. Ka rank leng Liuet. in a hon kipan sak ua Saab chih a sap in
ka om hi. Khat veivei chiang in Saab chia honsap uh ki suanlahna in
hon buak hi. Ka hinkhua paisa ka ngaihtuah a nigenthei leh ann khamkhop a
leng nezoulou mi khenkhat te nuih zabawlna lel a na hi tua miten Saab
hon chih ua ka om lamdang kasa a hon bawltu Pathian ka phat lou thei kei
hi.
Training nateng zou in suty khanih zang ding in Train in kahong pai a
ka kuanlam chia hat petmah train tuh a hat hetkei hi. Ni 3 sung inntun
chia a nopding dan ngaihtuah a ki ip tuntun zen a kong pai nung in Bus
tun theihna chiang kahong tung a ka khote uh khrismas vanthak bazar kai
hunkhop a na om uhi. Huaite lak ah ka it leh ka muhnop Chingnou leng a
hong telkha a hamphatna leh vaangphatna tengteng kei a hivek in kathei
hial hi. A hon kipah pih petmah ua keileng ka training sungteng a khaloh
kimkhat hon piaklouh teng utoh pai kahihman in sum tamkhop ka pua hi.
Khote hotel ah ann neekpih in kholam kon zuan ua kum tampi suty pailou
kahihna ah lampai bang haksa kasa sim mawk hi. Himahleh ka vanteng
keipuak ding omlou zen a hon dawnvek man uh kazaang mahmah hi. Kipaktak a
innlam zuan a lamkim a itpen toh kimu a tonkhawm a nuam mahmah a gennop
tampi om mahleh kou gelkia kahihlouh ziak un houlim vantaang in
kahoulim ua nuam veve hi. Chingnou ka en a ahoihna kibehlap deuhdeuh in
kamu a ka itna a khang hulhul hi.
Nidang a miten mi ale honmuh louh phial uh himahleng Pathian hehpih
ziak leh kuhkaltak a nikhattei miten kanu leh pa a zahtaak teitei ding
tup a kaneihna lohching in khuallian vaitung mahbang in khosung miten
hon na muak uhi. Katun theikha peuh in hon delh in hon chibai khalou hih
ding utlou bang phial in ka inn uh dim phial in hong kipahpih ua
nidang hun toh kateh chiang in kipah luatziak in ka nehnou tha lamlam a
suak hi.
Ni tomchik khua a om ka kisak sung in krismas hongtung ding ahi ta
hi. Itleh ngaihpen toh krismas zat khawm dingtuh a ngeina mah hiven chia
daungaih theih a hikei a khatvei zangkhawm ding hipan mah kabang lai
hi. Neulai a Upa pan sialkai ding thohlawm thoh hakziak a khomual a pan a
hon nohkiik lai kalung lai a honglak sakding in tukum inleeng khual
gam a Sial kai ding in kahong kisa uhi. Zankhat mikhua a vagiak in azing
in Sial kai in kapai ua ka khomual uah nungakten Singpi toh hon na dawn
uhi. Thagim tak a Sial kai a inn tun kuan a it pen mel kilawmtak mipi
lak a muh a nop petmah hi. A chang in mipi lak ah Chingnou toh ka ki
melhtuah kha zel ua Chingnou in hawmthoh tak a hon et lel in tawl adam a
thahon guan mahmah hi. A chang a upa lamdeuh in meinei tak a hon
dembawl khawng uh thupilou himahleh kipahpih luat in a om hi.
Neu a pan a thohlawm thohzoh louhziak a Khrismas zangzoulou a om hun
atam toh thohzoh sun chiang aleeng zatlouh kum tamzaw gige ahihna ah
milkhualtak a zat in a omzel a tua kisuanglah hetlou leh khosung mite
kipahpih luatna toh zang ding kahih man in deihkhop tak a zangding chi
in a tunkimni zan a pan in ki thalawptak in kapang a kei ki thalawpziak a
nungak tangval kithalawpsak in leenkhop a nuam mahmah hi. Sawtlou
leengkhawm pan kasak kal un zinglam a nahi a upaten a pini a nguitak a
zatsaang in chi in a hon tawppih uhi. Tangvalnou khenkhat bang in tawpna
bawl upapa a hehsan zezen uhi. Tawp in Chingnou kana ngakbawl a saulou
ton thei ding himah le ung aamhuai a hihman in a inntan uh kavakha a
kelkong ah Chingnou in "Ukhual nangtoh khrismas zatkhawm ka ngaklah bang
in zatkhawm a nuamlua" a honchi a "Ching.. kenle ka ngaklah mahbang in
nangtoh zatkhawm nuam kasalua..." chi in mangpha kikhak in ka kikhen
uhi.
A nipi ni nuamtak a kazat zoh un akhekleh nileng nuam petmah in
kazang uhi. Nitak kikhop tawp in leengkhawm din Chingnou kava tawn a ka
nih ua leenkhopna buk kazot lai un leengkhawm nungak tangvalte meivakpi
leh khuangtoh kholai phang dingbang tak a lasa kawm in hongpai ua
bangmah thuzalou kahihman un lamdang kasa uhi. A honphak tak un thil
omdan kathei ua kou in honluh (kou inn a leengkhawm a zaanhak ding in
kou innteek in kathohzoh uh zil a gohding gan thoh ding) chih sawm ana
hi ua kouleng kazui kik uhi. Nungak tangvalte lengkhawm nuam kasa
mahmah ua kumdang tengsang a khrismas zatnuam pen a hihial ding hi.
Zingkhua vakding ahihtaakman in leengkhawmten kou inn teeklam apan
bangthu hong pawt dinghiam chih thei ut in chiam nuih chihtak in hong
chizel ua kapa hong ding in "Nungak tangvalte Pathian phat a lunglut tak
a leengkhawm kon muh in kahon kipah pih mahmah a bangmah nei a muantaak
lou himah le ung Pathian napah tawina uh ki pahpihna in a Pa Chinte
voktal vadawp unla huai kahon thoh ding uh" ahon chi a nungak tangval
leengkhawmte kipak in khut a beeng zuazua uhi. Saptuam upa hong
lengkhawm te pa Chinte voktal dawpding in a kuanpah ua khrismas nading a
mantam sakziak a kileilou tuh a khekleh sawnna ding a lei in nuamtak in
ka khekleh nawn uhi.
Khrismas hun nuamtak a nithum kazat zoh un hun nuam kumthak ngak na
in khosung mite mahni poi mohleh utlamchiat hih in atuamtuam ah ki hih
vengvung hi. Keibel hihding pi kaneihlouh toh kumthak zoh a painawnpah
ding kahihziak in ka hun neihteng Chingnou toh zat ka ut hi. Chingnou
mahleng keitoh hunzat khawm ut mahmah ding a kagintaak ziak in hun awl
ki bawl in kava leengla zel hi. Singtaang numeite hun awlzatna tuitawi,
Siamgat, khaukhuuk, singpuak ahihman in Chingnou hun awlzatna leeng
huaitah ahi hi. Nikhat tuh Chim huaisa in Chingnou kiang a leengla ding
in kava vaak a Chingnou singpua dia nnasep puantoh ki zeem a sengpua toh
a innkong uah ka kituak ua lemtaang ala in a singpuak na ah kava zui
hi. Thu tuamtuam ka houlim uleh kumthak kahon genkai ua Chingnou in
"Ukhual kumthak hongtung ding lah ngaklah huai a himahleh napai kikna
ding nai deuhdeuh hizel a ka ngaihtuah chia ka diip ngek naa hive aw" a
hon chi a ken leng ka na ngaihtuah gige sa ahihman in "Ching.. kenle
kumthak hongtung keileh chihkhawng na ngaihtuahtuah kahi" chin ka
khiatlah dan kagen hi. "Ukhual.. keilah pawlsawm zoulou hi ing a nang
officer zi dia kisit lua keive..nalawmte mai a hon suzah laklaw di hi'ng
a..." "Ching...mipil misiam toh ka kiten sang in nangtoh kiteeng a
nangziak a milak a zahlak ka utzaw... chikmah chiang in nahon suzahlak
zoukei ding.. na hon sukzahlak na a omleh zahlakna in kala keidia
hamphatna in kala zaw ding" chin ka dawng hi. Ka dawnna in Chingnou ki
paksaklua a hi chih kathei hi.
Nui hiuhiau kawm in "Ukhual nathugen taksuah dending hile chin ka
utlua.. Officer hita chin a nungak lai siam leh mipil tampi nang hondeih
omding hi a denchia tua i houlimnate ka luankhi ding hong hihkhak ding
lau dekdek kahi. "
"Ching.. ka hihna akikhek bang a ka itna kikhek thei hilou ahi.
Nungak melhoih leh pil tampi in hondeih hi leleng bangmah kahihlouh a
neek ding natawm neilou kia lou a taksa sukilawm ding silh leh teen
laneihlouh lai a leeng hehpihna mit toh hon na en a itna toh hon khotuah
gige nang chikmah chiang in kon taisan ngei keiding a nang hon taisan
lechinle kahon zong khethouthou ding hi ".
"Ukhual.. nang apan hiaibang thu kazak chiang in kakha a muang a
keikia a ka kingaihtuah chiang in nang ding in ka ki sitlua, bangteng
hongtung zongleh hon taisan ken aw Ukhual... kei nanglou a hingzou ding
hilou kahi. Ka neu apat kon na it a nanglou pasal dang neilou dia kana
kichiam na hon sukpi chinsak teitei in aw" chin khase tak in a hon gen a
hehpih lua in va kawi tuntun ka ut hi. Ahihziak in nu leh pa'n muangtak
a singnuai gam mual a kizuih ahon phal uh ahihman in hon muan bang ua
omlou ka hihkhak ding lau in ka kawi ngamkei hi. "Ching khosakna
gentheih ziak in ka ut bang a hon houpih ngam leh ka lungsim sulang
ngam kahikei a hiven kenle ineu chik a pan hon na itpet mah a hon na
enchim theilou kahi a ka senchil vang ngaih nang nahi a nang taisan ding
in hatna bangmah ka nei hi. Nang a ka hi a nang a kahiden lai ding hi"
chin ka gin omding thu ka genkhum hi.
Chingnou singpuak ding ka nih un katom ua pasal himahleng neu a pat a
singpua tuitawi gige kahihziak in amahtoh ka kikhai tuankei uhi. Itna
thu kigentuah kawm a ka tom uleh sawtlou chik kasak sung un a puak 3 val
ding kangah ua zekai luatding leeng miten a hoihlou a hon muangmoh
thei a hihman un innlam zuan in kahong pai uhi.
Chingnou nung a pai in kapaulouh kal un kalungsim in Chingnou hoihdan
kangaihtuah zel a hampha ka kisa deuhdeuh hi. Bangmah kahihlouh lai
apan a hon na it Chingnou nopsakna chiteng keipiak theihliai siah
piakding ka hanlung chiam thakthak hi. Chingnou toh ka kithuah teng un
ka ki itna thu uh ka suutchim theikei uhi. Huchi bang a nuamtak a
kakithuah lai un kou kikhiatlah hon theihpih lou in hun leh nite a
pailiam ngei in a pailiam zel a ka kuan hun nawnding a hita hi.
Kuankhiak ding kangaihtuah chiang in ka dip hawm in lit petmah in kalin
tuntun hi. A khenchiang in Chingnou tonpih maiding chihbang kalung sim
ah ahong omzel a himahleh kougel pai a inn a kanu leh pa leh ka naute ka
nutsiat ding ka ngaingam keizel hi. Ut leh utlouh thu hitalou in kapai
ni ding zaan a honghita a khosung nungak tangval ten honkha in ka inn
uah nitak dak 10 tan ahong leengkhawm ua hon ngaina a hong lengkhawm
himahle uh keibel Chingnou toh ka hun uh tomlua a hihman in tawpkal
kana ngaklah zezen hi. Tawp in mi inn a leengkhawm mahbang in Chingnou
ka zuikhia a kisuanglah simpi in a inn uah kava leengla guigui hi.
Kougel kia in gen masak dingtheilou in daih in kadai zezen uhi.
A tawp in "Ching zingkhua vakleh hon paisan zel ding hing a kon
nutsiat ding ka ut keilua hon zui maive" ka chikhia a Chingnou in
"Ukhual kenleng kahon phal thei mahmah kei... hileh leng inu leh pa
(khualpu nulepa) lou a eigel i pai dan a om dihia. I kiten nung chiang
ale nang vapai ding chin a ken inu lehpa na enlol ding chih kalung sim
eive" chi a saugeel kisalua a kisuanglah in hon en a huchibang lung gel
piching ka itpen kam apat hong pawt in kipah ziak in leh ka nu leh pa
mibang hilou hon kepsak ut kaneih khak hampha kaki sapetmah hi. "Ching
non thugen in non kipaksak lua a gending leeng kathei kei zezen hi.
Ahihleh keikia kava pai dia tang zatam nasiang hongleng mahleh tongdam
naubang a na sang ken aw" ka chikhe thakthak hi. Chingnou in 'Ukhual
singdang saangdin hon sawl le chin le ka itna tengteng nang pawbei ding
nahihziak in ka saan na ding omlou ding ahi." chin chiam nuih chihtak
in a hon chi a kei a ka ki ngaihtuah leh dik kasa lua hi. Ken leng ka
itna tengteng amah pebei ing a midang itding chi lengle itna dang
neinawnlou kahita hi. Midang itna ding ka itna kiching nawnlou hi.
Tomchik samah le ung zinglam a na himan zel a khovak ding ka huphulh
tuak ua a loh dingdan omlou tuh meilangkhat tuak atu in mei kuanglou a
am milmial tung a kikhelah ngoihngoih in khut ka kilen tuak uhi.
Kikhenlou theilou kahihman un aak khuanglou a khuavaak ngeilou hileh
chih utziak in AAK AW TUZAN KHUANGDAH MAIVE ka chilou theikei uhi.
Kikhelah tak in Chingnou kapai sanmai ahong ngai hi.
Chingnou leh a leenna ka vangkhua khelah tak in vaigam zuan in kahong
pai zaw khiatlah ziak in khitui a luanglou theikei hi. Ka ngaihtuah a
kei Saabji chia sap a zahtakna salaam buk a omding himahleng huaisang in
vangkhua a it penleh ngaihpen toh niteng a kho ul kai a loukhoh ka utna
aleh tampi in a sang zaw hi.. himahleh khosak na ziak a itpen leh
ngaihpen ban ah innkuante taihsat louh theihlouh ahihna a lungzuang tak
in maban ka sawn hi. Camp sung a ofisar mes hoihtak tak ten hon navai
dawn mah le uh huaite sang in Inn a katun nu huansa beteh, maiteh tui
al, maipuang/maisan leh Manta kan tui tam simtak a limlawlou a huante
naaktak in kaduh zaw a ka lung gulh tuntun hi.
Lungleeng vungvung a hunzat nung kumkhat bang hong ching nawn ding
ahita a mi inn sung a khosa ngai a lungzuan sialsial sang in mahni
innsung ah omleh lungmuanna ziak a lungnop deuhdia lungleen nuamdeuh
ding chi in Chingnou kiang ah tuibang gawm ding simthu kalel hi.
Huchi'n Inn dongtate na kihou in kiteenni ding ana geelfel ua keileng
Zi neiding chi'n suty a sawt theipen la in kalsuan zaangtak in vangkhua
kahon zuan a mitampi lak ah ka etpeuh nuihmai a mu in ka nui heuhau
khadeuh gige hi.
Inn katun in nidang inn katuntoh kibang hetlou khat a hong om mawk
hi. Chingnou kiang phak utna beihet kei mahleh vahoh ding zum in ka zum
mawk a tangval tuung a vaheel ut mahmah luut ding haksa a maisan
tuaituai zen a lut hunlai toh kibang in ut ngal zakta ngal in ka om hi.
Huchin kitenni ma a thil saifel ding atam ziak in tangthu gelh sunzom
man nawnlou ding kahih ziak in kalawm hoih Chinpu kiang a hon nagelh
zomsak ding in kagen a amanle lunglut tak in hon gelh khiatsak hi.
Neu apat lawm hoih Khualpu zi neih ding ahun hong nai hiaihiai a
mipite a phul un a hun a ngaklah thei mahmah uhi. Nupi nehnou khenkhat
inbel lawm Khualpu neulai a agen theihna ngaihtuah in kipahpih luatziak
nehnou in ki pahpihna khitui a na nulthei uhi. Ka neulai ua lawm Khual
te innsung khosak dan theite a ding in tua moulawm dia kisakna thupi
takte amah zineihna dia kisakna agingta theikei ding uhi.
Lawm Kual zineihna ding ah kisak kholhna a pai thupi mahmah a kho
kiangte Sial tal kaite leeng a hongtung ua khosung a Sial kigou laklak
ah a lianpen a chiamteh ahilai hi.
Mou lop dingni hong nai hiaihiai a lawm Khual muk in lah vun paw
manlou phial in amah kia a om ka guk et chiang in aki khutsuihni ua a
paiding dan zil in a nui heuhau gige a kei chihmahtak engbol ut in
sepaih panna a ka saab ahihna ziak a ka Salaam zel dan in "Salaam Saab"
chin kava phawng zel a azum toh nuihzat toh thuah in "nangpa gige" chi'n
hon delh a ka neulai uh bang in tangval pitou konglam a ka ki delh
khiat hun uh a tam mahmah hi. A tunkim ni hong hi a kho kiim khokiang
moulawm ding a hong tung zungzung ua hausapa hoihsak dan a zinte lawm
Khualte kia in zintun lou a innchih a zin hawmding chih ahihbang in
Tuailai ten zinhawm mohpuakna la in khosung ah zin hawm in a kileh
vingveng uhi. Lawm Khual hinkhua paisa gentheihna ziak a mite hehpihna a
don ziak leh kho kiim khokiang a sepaih Saab omsun zineihna ding
ahihna ziak in kuapeuh in poimoh ngaih in mikhual a tampet mah hi.
Mikhual tamdan tuh atawm tangte'n mi 5 in a tang ua khawmpi la mah
kibang hial hi.
Zingkhua hongvaak a lawm Khual leh Chingnou a ding a a nithupi uh
kipahpih leh kilawp hi awmtak in tung sunni a hong taang singseng a zing
dak 10 a gintoh kituak in kiteenna dak hong ging a mipite'n Biak inn
lamzuan in a sung le pua ah ki tu dim phitpht hi. Moute hong pai ding
ngak in mipi'n la khat kisa bei nailou in a nalh theipen a kizem lawm
Khual leh a thianpa Biak innsung hong lut ua lawm Khual huchituk a nalh
leh melhoih ahihdan ken leng kathei khepan hi.Moupa'n a tutna hon luah
zoh sawtlou in moumu leh a lawmnu ki zepna hoihtak a kizem Chingnou
pa'n hon luutpih a ahoihdan leh kilawm dan genzoh vual ding ahikei hi.A
nalhna un mipi kasate aw bang hong daizou phial hi. Mipi lam nga a
hongtu lawm Khual leh Chingnou a hoihdan ulah kituak "huai a hampha
zaw" chih zawk ding omlou in a hoihzaw chiding omlou in eng huai tuak
uhi. Pastorpu in kiteen na phui honsam a kitenna zoh in mounu leh moupa
kong a na ding in mipite'n ki pahpihna chibai a bawl ua mipitam lua a
hihman in a khut uh kham dingdan ka ngaihtuah kha zezen hi.
Biak inn kiten na zoh in mou neipa in ah leenkhopna nuamtak in kinei a
nitaklam in moulopna Sialsa ne in mipite tai mahmah hi. Nitaak hun in
Tuailaite'n a nungak tangval pih uh lawm Khual leh Chingnou khaakna
nuamtak in ka nei uhi. Ki thuahlim na tuamtuam kibawl in kenleeng lawm
Khual toh ka tening lai ua nuih zat huai pipi katuahte uh ka baan gen
hi...huailak ah :
Tening tunglai a moja ki guksak thang mahmah a nikhat gimlua sun a
ann nek khit a ka lup uleh lawm khual moja na kiguk ziak a saab pan fil
lai a dak kal 1 a thal lupsak toh Ann kikham lou theilua a gil kial lua a
rooti (atta pek) neuchik nin lak a muh na ngawn tawm a ka kihop lai
uleh fil lai a kuahiam in ek natha a tening tengteng in khuttal muk a
neuchik vatat a fil nawl a kava siak khiat uh ka gen mipiten kipah pih
mahmah ua a kih a na law dek awk awk toh mit tui kai zen a nuitoh nuam
kasa mahmah uhi. Kei zoh in tangval upa lam khat in nau silna kuang
hontawi in nungak khat in naungek lem hon tawi a huai naupen a mauta dan
a ngai a lawm Khual in a sil ding a hon chi a mipite lah kipak, lawm
Khual lah ut mahmah lou, a tawp in mipi in zou in lawm Khual in hon sil a
a kiang ah Chingnou in a sil dingdan a na hilh a muh nop mahmah hi.
Huaidan a kipolh limna zinglam dak 1val tan ka neih khit un mipite'n
khelah mahmah in moulopna nuam ka zou uhi.
Gentheihna leh hauhsakna pai kualkual a eikiang hong tun hunhun a
nuamsa a genthei ihih dan lawm Khual tangthu ah kithei mahmah hi.
Huchin lawm Khual te nupa leng ki it tak kiteeng a hihna uah luphak
toh zaan a hawm thoh mahmah ua AAK AW TUZAN KHUANGDAH MAIVE a lungsim ua
achih utoh kiton in Aak masa hongkhuang a ki it tak leh ki hawmthoh tak
a kikhah ngei nawnlou ding bang khop a ki kawi in a ihmu hithit uhi.
Beita...
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment