PU-PA’ TAWNDAN TAWH KISAI NGAIHDAN - I

Written By : K.Lianthansang @ K Thansang Zomi

TAWNDAN kichi Khovel a, mihing apiankhiat apat hong piangkhia ahi a, a ki zattam(zatmun) luat chiang a, ‘Dan’ a kipom ana hi-lim hi. Mihing-te omlou bang hileh ‘Tawndan’ ana omlou ding ahi. Huaiziak in, hiai a i muhtheih ahihleh, ‘Tawndan sang a Mihing poimoh masa zaw ahi’ chih ahi. Tawndan kichi eite (tulai mite) khang a kipan ahi mawk kei a, i tawndan zuih pen uh, Pu-Pa te’ hun apan ana kizangtou den ahi.Himahleh,khovel khantouh dungzui in i tawndan uh khekzel a ngaih ziak in, Pu-Pate hunlai a kizangte kizang denthei mawklou ahi chih ngaihtuahna neithei chiang in i theih uh ahi.

Khovel a minam om teng in ‘Tawndan’ ana nei vek ding uhi (nei le kinei vek).Tua ahihman in, Minam khat i hihna theih-theihna ding in, i tawndan uh kepbit poimoh mahmah hi. Himahleh, i kepbit kawmkawm un, Zuun leh puahphat ngai gige ahi chih i theih ding uh ahi. India Dan Bupi (Indian Constitution) le, ka theihkhelh kei leh 100 val vei kipuahpha (Amendment) ta hi. I puahphat ziak ua i tawndan pen uh kepbitlouhna hi tuanlou ahi chih i theisiam uh poimoh masa hi. India Dan Bupi (Indian Constitution) le a kipuahphat ziak a India Dan ahihna a beilouh mahbang in, Pu-Pa tawndan tele, eitoh kituak in puahpha le, Tawndan ahihna mangtuanlou ding hi. Kikhekna (Change) i chih, leitung a omden (permanent) ahi cih phawk gige ni.

Eimi(Zomi) te’n Tawndan hoihtak i nei ua, tua dan hoihtak in hon gakkhawm hi.Tua ahihman in, dan kichi nelsiah theih vual hilou ana hi ngut a, India solkal in leng Court a thukhenna di’n i Customary Law uh leng hon ‘Accept(pomsak)’ hi. Pu-pa (Tawn)DAN kepbit apoimohna, hiai ah akilang chiang khopmai hilou maw?

Khovel gam koimun peuh ah dan kheng (Puahphat) theihlouhna omlou hi. Aziak ahihleh, Mihingte ‘Singtum-Suangtum’ bangmai a munkhat a, a ngeingei a om belbul i hikei ua, i dan zuihte uh leng Puahphat zel poimoh mahmah hi. A gamla zawdeuh ah khodakkhe le hang,Islamic Helpawl(Fundamentalist) te, Dan toh kisai in a luhlul mahmah mai uhi. Dan pen mihingte adia kibawl ahihlam theilou a di uam a? Mihing sang in Dan a tungnung koih zaw ua, Dan kepbitna ahih phot leh Mihing, asang (thousang) a sim si le-le poi salou uhi. Huaiziak in hiai telawi in Khovel a tokbuai zou mahmah uhi.!!

Naichik in enkik nawn le, ei Christian te Sahkhua laibu, BIBLE sehnih a kikhen (Old & New) pen i etmai in leng, Dan khektheih ahihdan kimuchian mahmah hi. Bang chidan in e? I Laisiangthou uh i et leh ‘Thukhun Lui leh Thukhun Thak’ i nei uhi chih mitsiin sa ale theih ahi. ‘Thukhun’ i chih chiang in,’Thu’ zuihdia ki ‘Taak khia’ chi leng i theisiam mai ding. Pathian in bawn alui leh athak a, ahon it mahmah mihingte’ poimohdan zil a,’Dan Lui’ leh ‘Dan Thak’ bawl ahihman in, mihingte’n le ‘kikhenna (Change)’ i neihzel uh poimoh ahi chih hon muchian sak hi.

Tawndan toh kisai a, ‘Kikhenna’ chih i gen kawmkawm un, khangsawnte hun di genkai zual ta le, khangsawnte’n eite, Pu-pate hun chi in tulai a i tawndante khawng uh gen-gen di u’n ka gingta hi (Suangtuahna maimai in). Laibu a kigelhte lah a mangnawn mawk kei dia, lah gintak haksa asak pawl uh a om ding hi. Huai i chihtheih ziak ahih leh i ‘Pu-pate uh a sihchiang ua, khintung a kihak gam uh’ ahihkei leh ‘Laang a kizawng uh’ chihte en kimu khamanlou ahih ziak in, gintak haksa kisa hi.Tulai chu, a dak chiam sung a misi om nakleh vui chet-chet himai (Milian-milal e tellou..!). Huaiziak in, i ‘Tawndante’ uh Record hoihtak in neithei le khangthakte a di’n phatuam leh sim nawp mahmah hong suak khamohlou di ahi.

Mosi hunlai nung etkik zual nawn le, numei angkawmte suang a denlup ding chih ahi a, hiaipen tuni tan in zui le, Numei tam in a sihloh ta mah di.!!. ‘Barter System’ kichi, sum omlouh ziak a,Van leh Van kikhengtuah chihna ahimai hi. Nidanglai Tawndan chi in, tulai in hiaibang a kisumdawn tuahnate hahbawl le, thil haihuaipi suak maimah ding hi.

Pu-pa tawndante i suikik vengveng leh a ‘Meaning’ omvek mawk hi. A pawlam pe’n pawng haizuih sang in, a sunglam a, a omzia ( Meaning) kiselgu pe’n zuithei zaw le, aziak tuh Khristian dan toh kituak a i hintheihna ding un.Hiai ka chih ziak ahihleh, Christian i suahma un, Pu Zu-kholh (Pu vaakna) ah ZU mah ana kiluup uhi. Pute’ ngial in, nou tampipi dawn ua, tanute’n pu-zu dawn ding kichepsiak uhi. Himahleh, Christian i hong suah tak un, ‘Zu’ pen,’Singpi’ in kikhek khia a, zu kizang nawnlou ahihman in, Pute singpi nou tampipi dawnsak kichi haihuai bangta hi. Huai banah,’tanute’n pu-zu dawn ding kichepsiak uh’ i chi a, hiaipe’n leng tulai vai hinawnlou in, singpi noukhat kikop a kichepsiak kichi siangthou huailou ahihman in, nou tuamtuam kizangta hi.

Hiai a i gennop pentak ahihleh, a meaning i chihpe’n a mangtuan kei a, akikheng (puahpha) pen, Zu apan singpi hilel hi. I tawndan uh sumang i hi tuankei uhi.Tawndan sumang chi in, Zu tak-tak mah kidawnsak mawk le lah, i Christian dan toh kikalh nak mahmah ahi zel hi. Huaiziak in, singpi tawi a Pu-vakna leh Zukholh kichite i Tawndan uh ahita a, a omzia (meaning) pen i kepbit hoih mahmah ding uh ahi. Khangsawnte tanpha a hiai i paipih ding ua deihhuai mahmah ahi hi.

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA