A PIANGLOU INKUAN HIMAILE UNG MAW?!

~ ZM Tonsing
Nitak dak 10 leh chih lakvel in ka phone hongging a, Coimbatore lam a lawmte hidia ka gintak mawk ziak in ka va en pahkei. Sawtlou nung a ka etleh ka save khaklouh number ana hi a himahleh, a number tungtawn in North East a kipan ahihdan ka thei ngalmai. Ka lak aleh numei’ aw chiang sitset in “A Pianglou Inkuan Himaile Ung Maw?!” hon chipah mawk hi. Lamdang sakna lianpi toh aban ahon genzomte kamka heuhou zozen in ka na ngai a……
Naupang chik ka hihlai in ka pa’n Thupina gam ah honna paisanta. Tu in ka pa’ mel le chiangtak in ka ngaihtuah khe theinawn kei simphial. Ka nau in bel ka pa bang chibang melpu ahia chih leng theilou ding hi. Himahleh, hamphat huaitak in ka nu’n hon dampih lai a ahihziak in teek mahmah ta hi.
Inkuan gentheitak himahle ung ka pa’n ahon dampih lai in bel kou khom in nuam ka sa thou uhi. Duh leh deihteng neihkim zoh hi hetkei mahleh inkuan kituaktak a khosa khawm dialdial a, ka pa’ vaihawmna inkuan thoveng leh nuamtak sung a khosa ka hihman un midang leng ki-eng tuanlou hi. Thilkhat hih di zek om hun in leng ka nu’n amah leh amah kikhut dot a sem mailou in, ka pa dong masa gige hi. Ka nu’n ka pa a zahtak ziak in kou a atate uh a ding in ka pa chu zahtakhuai leh dottham ahi pah. Kou a ding in ka pa insung’ pa leh pa taktak ahi hi.
Vangsiat huaitak in ka pa’n sawt ahon dampih hetkei. Ka pa omlouh nung in ka nu’n insung vaihawmna honlen mahleh ka pa toh kilamdanna om hetlou hi. Ka nu leng vaihawm siampi ahi a himahleh ka pa damlai in bel ka pa mah khutdot in nei veve hi. Huan, ka u pa ngeileng alungsim piching in nuam mahmah a, ka pa om nawnkei mahleh ka u pa hoihna ziak in pa neibang in ka kingai hi.
Kou unau bel mitam ka hi hetkei uh, numei khat leh pasal nih lek ka pha uhi. Ka tung leh nuai ah pasal tuak om a, kei, numei a milai pen ka hi. Unau ka kisangvang theihluat ziak un unau di le ka bangkei zozen uhi. Ka pa’n hon omlouh sannung kum bangzah hiam paikhit in ka u’n koppih (zi) ahon nei hi.
Ka nu lah teek mahmah ta, bangmah hon seppih thei tatak nawnlou ahihman in ka u’n koppih ahon neih ka kipak mahmah hi. Pasalte’n numeite’ haksatna teng anen-aham a theikim veklou hial ahihman un ka buaina leh haksatnate ka kikuppih theih di ka u’ zi omta chi’n ka kipak petmah.
Himahleh, ka kipahna in zaw sawt a daih hetkei. Ka u zi’n inkuan sung ah ‘act’ tuamtuam hon ‘pass’ in thupai dan leh kivaipuak dante ‘re-suffle’ hon bawl zungzung a, ka inkuan sung uchu ani-ani in kilamdang huaihuai hi. Ka u’ zi’n thuneihna, lalna, vaihawmna, kiletsakna chihte hon polut in, inkuan sung ah ‘supreme power’ aman tawi hi. Nidang a ka inkuansung paidan teng uh tu in zaw a kikheng lamdang gaita! India gam dan in tehkak le ka inkuan sung uchu India Danbupi a Article 356 zat toh kilamdang lou ding hi.
Ka nu lah teek mahmah ta, ka nau lah neu lai ahihman in ka haksatna leh lungkhamna kuppih di omlou in ka lungdong mahmah hi. Khenkhat in i lungkham-mangbat nate midang kia i gen leh athuak zangkhai deuh ahi chisek mahle uh ke’n bel ka haksatnate midang kia ka gen ngeikei a, genleng ka sawmkei bok. Genta mawng lengle ahun in zaw mi’n hon thuakpih leh awlmoh bangkha mah unte hilele a taktak in kuamah in hon thulak tuanlou ding ua, ka inkuan sungthu un milak a va phoulak a, kei le kei kito-lem ka suak zaw ding hi.
Mi khenkhat bang a kamtam zengzung ka hihlouh banah ka heh chiang a pautheilou ka hi zo mah. Heh a hang saksak theite ka hikei a, lungkimlouhna te gen a ka pau zek chiang in ka dang awk in, ka kam sang in ka mittui te hong ze-kin zaw khanak hi. Huaiziak in, ka hehna leh ka lungkim louhna te ka sialpi vuahthuak mailouh ngal a lampi dang omlou hi. Huai lah ka u’ zi a ding in a phaze mahmah zo-mahlai hi.
Ahi a, ka lungkham-mangbatnate ka gentheihna omsun zaw a teek mahmah ka nu kiang leh ka nau kiang lel ahi a, lah amau leng keituahmah tuak; tuahdan kibang ka hi zel uh. Beidot man a a thuak tengmah ka haksatna uh kihilhtuah ka hihman un ka kisu khase zaw khasek uhi. Mite inkuan kituak diamdiam a om khawng ka muh chiang in ka eng thei mahmah a, ka pa damlai a a vaihawmna inkuan sung a kituak diamdiam a ka khosak lainite uh ka ngai thei mahmah hi. A khenchiang in Pathian in ka inkuan uh hon taisan hi’n teh peuh chi in Pathian min bang ka gense kha deksek hi.
Ka u bel ka neupek ua kipan a pa bang a ka ngaih uh ahihman in hon it mahmah hi’n ka thei. Himahleh zi ahon neih a kipan a om danteng hong kikhek in, sanggamte itna hon neitawm hiaihiai mawk hi. A diklel a gen in a zi a lauhluat man a kou a sanggamte leh a suangtu a nu’n nakpitak a haksatna tuak ka hi uh. A zi ziak a gensenglouh haksatna ka tuah ngitnget-te uh amulou leh atheilou ahi kei a, a zi a lauh ziak a kitheih mohbawl hilel hi. Athu gente leng ama’ kam a pawt himahleh a zi a kipan a ‘green signal’ om ziak a genkhia hilel a, amahbel a ‘kaupau’ hizaw hi.
Tuateng kia mai hilou in a zi a lauhluat man in a inkuanpih-te gentaklouh amah mah in leng nakpitak in thuakkha veve hi. A zi leh tate’n thulak mahmah lou ua, atung ah a ut leh dah un vaihawm zialzial mai uhi. Kou toh omkhawm lou a, intuam a om khawm himaizen le uh bang chituk in a thuak d’aw chihkhawng ka ngaihtuah chiang in ka sanggam hihna zal in ka hehpih kiik zozen hi.
Mite’n mou aneih chiang un inkuan sung bawlhoihtu leh nuamsaktu in pangmah le uh kou a di’n zaw inkuan suse tu, sanggamte banah nu-le-pa itna beisaktu ahi maimah. Hiaithu ah zaw ka u’ zi ka mohsa vek kei; ka u in a vaihawm didan tak a vaihawm a, a zi hichi lauhtel lou hile bel inkuan sung ah hichibang buaina ka tuah uh ka gingta kei.
Nidang a inkuan kituak diamdiam a om khawm a, lim in limta keileh neknek nekhawm-dawnkhawm a, anuam leh haksa thuakkhawm diamdiam himahle ung tu in zaw kituam huina ngen in ka insung uh pumtuam ta hi. Ziin hawm hia, Sian’ lemgel, ka theisiam kei! Nek-le-dawn, silh-le-teen kong bangkim ah kituam huina ngen in pumdim a, inkuan le ka bangkei zozen uh. Ann nekkhop nainai chihte om kholkei mahleh buh leh meh ahihleh bel kibang in ka huankhawm lai hamham uh! Hiai hi’n teh inkuan khat ka hihna uh sulangtu hoihpen!
Nikten-puansilh banah niteng poimawh ahoupen a gen in ha-nawtna nasan kileisak chih vang mahmah hi. Ka unau ua school kaituak ka hih zawkmah ziak un summuhna nei ka om kei ua, himahleh ittu leh hehpihtute’ akipan in niteng poimawh khenkhatte ka kitoudelh thei uhi.
School fee piak hun chiang in leng kipaktak leh maitaitak a piak/kitawisak chih om ngeilou a, hehsa leh mukpuak kenkunsa ngen a fee di kipiak/kitawisak ahihman in ka kisuanglah thei mahmah hi. School kai kichi school fee kia mai hilou in sum senna di neuhneuh tamthei mahmah a, himahleh huai hun chiang in leng ka kisuanlah man in sum ka ngen ngeikei. Project Work, Practical, Condolence, Pen man di chih leh adangdang a senna di tamthei mahmah a himahleh huai hun chiang inleng ka gen ngamkei a, lawmte kia batlak in ka neihlemchang chia ka dinkiik zel. School kaitawp chia atate uh singpi leh sang di om gige na pi’n kou a di bel om ngeilou hi..
Tualou in, ka nau kiang ah sammet man di hiam ahihke’h school a sum senna a om chiang in keikia hon ngen zel in chi mahle’g keile summuhna neilou, koi a sum la di ka hia chih ka theituan kei. Himahleh, kisuanglah pipi a ka nau in sum a nget a, hehsa a apiak sang un ke’n ka zon theihna na a zong a, ka nau kipaktak a omsak mah ka tel zaw. Ka nau ka itna ziak in maizumna tamkhop leng ka tuak thamta hi.
Sum-le-pai hi’n tha-le-zung hitaleh koutung a seenna di om zek chiang in thiikthei mahmah uhi. Koutung a seenna di ahihnakleh neih chih om ngeilou a himahleh amau’ tung leh tate’ tung ahih chiang in bel nei gige uhi. Kou tung a dia chengkhat lel nasan le a om ngeilouh hang in amau nektawm thil man di maimai khawng bel tatsalou in neiden zou thou uhi.
Damlouh-hiitan chihkhawng mihing deihtel thu hikei mahleh kou bel damlouhna ka tuah chiang un kou deihtel ziak a damlou mah bang in ka u’ zin hon hehsan thei mahmah mawk hi. “Na bang na e, na koilak nuamlou a?” chi’a kidot chihte om vetlou. Nek di damdawi kipiak chihleng omlou a, doctor ki-etsak di bang zaw mang ale matphak ahi deksuai kei. Damlouhna tuah zek chiang inleng mahni deihtel ziak a damlou mah bat in om a, kisuanlah huaithei mahmah hi.
Vanthak neihna di chu tulaipau leh ‘kahase!’ himai. Tuailai khat akihihsam taak ziak in milak ah kihelzel lunggulh mahle’ng ka van neihlouh luat ziak in ka ngamkei. Pasalte sang in numei te’n taksa pum kep siangthou na di lam ah sum senna di kihau zaw tham hi. Hiai lam beek a ka u’ zi’n hon theisiam di ka sak hang in ka kinepna a thawnlel ahi. Sampoo man di ka neih ngeilouh banah kicheina di vanzat himhim kei a dia siamlouh a bang hial hi. Huaiziak in, Siamtu’n ahon siam bangbang, keimah ‘natural beauty’ toh ka om khe gigep mai. Hiaite adan om ahi lai, numei hihna langsaktu khateng niiknin (period) neih chiang a ka buaidan bel genvual ahi kei.
Bang chituk a zawng in genthei tawk mahle ung nungak a simtheih khat a kihih taak ziak in ittu leh hehpihtu di bang kinei zeuhzeuh sam hi. Mi a tangvalte un a inn uah va hel in, va lengla zel mahle uh ke’n bel lengla ka nei ngeikei. Ka u’ zi ziak in kua mah ka inn uah hongleng la ut omlou a, hongpawt om sunsun hun inleng ka inkuan sungthu uh ziak in kisuanglah in ka zum gu thei petmah hi. Ahitak in zaw ka inkuan uh milak a zumpih ka hi penmai!
Ka lawm-le-vual te hongpawt sunsun chiang un leng kamsiam tak a houpih chih om ngeilou ahihman in kua mah ka inn uh utlou hi. Ahi alah, amau’ lamte hongpawt chiang un bel siam theihtawp in siam zel ua, anek leh dawn d’uh kitasamlou in pezou zel uhi.
“I itte kisal ahi” i chih sekpen thudik ahih aleh kou unau bel ittu leh hehpihtu di neilou taktak ka hi duh. Ka nau tel in kholak ut tantan pawt in, kholai a thil hoihlou tawpkhawk va hihle ungleng insung ah ka nu lou hon sal di a om kei. Ka free petmah uh! Kholai ah zu-le-sa leh khamtheih chiteng banah tual va that hial lengle honsal lou diing uhi. Hichitel a kingaihsak louhna inkuan sung a teeng ka hihman un ka free na uh ka zatkhelh khak ua, ka hinna uh bangmahlou ka suahkhak d’uh ka lau petmah hi.
Ka haksatna leh buainate ka kikuppih dia ka lam-et pen toh kum hiaizah teengkhawmta mahle ung ama a kipan itna leh deihsakna kammal khat lelleng ka za kha naikei. Si in mangthang lengleng kei itna ziak in a khitui malkhat leng kelou ding hi. Hichibang mihing, itna neilou khovel a om di’n ka na gingta ngeikei, himahleh a om, ka chianta!
Mibang a hausa leh nuamsa le hilou, akbang a nektawm zong ka hihman un inkuan kituak diamdiam in khosa khawm le ungle kuamah in hon eng hetlou ding hi. Himahleh, zawn leh gentheih kia mai hilou a, inkuan kituaklou a ka om laipen uh kua mah in hon engkei na’n chia chi’n ka kingaise mun mahmah. A khenchiang in hiai khovel a mi eng di phet a hin sang a sih ka lunggulh zawkni hunleng om tham.
Mahni kithahlouh tawp a leng pasal neihmai ka lunggulhni om mahleh ke’n pasal nei mawkle’ng kei omlouh nung a ka naupa leh ka nu thuak di dan ka ngaingam kei. Ka nau leh ka nu silh-le-ten neih sunsunte kua’n sawpsak di, damlouh hiitan atuahni ua kua’n kem di ahia chihkhawng ka ngaihtuah chiang in pasal ka neihsan ngam tuankei.
Ahi a, bangteng gen mahle’ng inkuan dembei omlou a, khatveini leh kisuheh, kisel-kina, kisual zeen in om mahle inkuan chu inkuan ahi, inkuan sung a ki-itna bel bei ngeilou ding hi. Huaiziak in, ka ute a kipan in itna leh deihsakna kammal ka za kha naikei a, ka damsung a za di’n le ka kinem kei! Himahleh, ka sanggam ahi ua, chikmah in ka paikhe theikei ding a, ka itna leng a bei ngeisam kei ding.
Hiai leitung ah sum-le-pai bang chituk a hau in, nek senglouh leh dawn senglouh banah luah senglouh di gou-le-gam nei mahle inkuan i kituah keileh a nopna di himhim om tuanlou hi. Zawng in genthei tawk mahle inkuan kituak diamdiam a om khawm i hih in chu khovel a mi nuamsa pen ihi ding a, Pathian a kipan Avualzawlna leng hong luanglut mai ding hi. Ak bang a nektawm zong; genthei mahmah, inkuan kituaklou nalai – hiai kan a khovel melhem saktu dang omlou ding hi.
Pathian inkuan ah lunglut a, mi inkuan kituak diamdiam a a khosak chiang un Aman leng Avualzawlna vuk hi. Himahleh kouzaw Pathian vualzawlna dongtaak inkuan le ka hi kei uh. Pathian’ pahtak leh Avualzawlna i don theihna diing in inkuan kituah masak poimawh ahi chi’n khitui-naptui toh Vuvung in phone tungtawn in hon gen hi.
13/04/2016
©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA