FACEBOOK LEH KEI
By ~ Kei’min Pau Ngaihte
Facebook omkei leh hiai gelhlou di ing a, hon post khe theilou zomah di
ka hi. Nang le ana simkhalou lai maithei na hi aw… Phatuam tawk hilou i?
Nidang in khat-le-khat kithuzak tuahna
di’n vanzat tuamtuam kizang hi. Khua khat a sihna a om chiang in khodang
a lusunna thu vatun ding in tangval hat 2/3 va tai ua, tuate
‘Khualtaai’ kichi hi. Meivak tungtawn a kithuzakna om a, khohoih nitak
in meivak mitsak zel, vaksak zel uhi. A vak tom leh vak sau in leng
gennei hi. Tua khuate gel pen kigaal sai a om ahi ua, hichi lou khuate
bel meivak a kihoupih ding hitheilou hi. Adang leuleu lah laithon ahi
hi. Technology khantouh dungzui in Computer age ah kilut a, huai kawm
kal ah mobile era in thil teng hon khengta hi. Nidang a laithon kikhak, a
dawnkikna dia kal khat, kal nih lut sek pen tuchiang in mobile leh
internet tungtawn in a hunhun in kidawng kik theih hita hi. Chi teutau
le, tulai khangthak tampi laithon zang kha manlou omta di’n ka ngaihsun
hi. Hiai bang a khovel khantouhna in hon khannelh ahihman in kei, a mawl
pen nangawn a huihnung in hon zaap kha tei ahih chu.
Ka neulai in chi leng lah ka lian naikei
lailai a, ka naupang lai in ka Pa’n magazine tuamtuam hon leisek hi. A
sung ah bang thu a om chih sang in a sung a limlakte’n mit hon la zaw a,
school kaitawp chiang in lawmte toh etkhawm di’n ka tawikhe naak hi.
Advertisement hi di’n ka gingta, magazine khenkhat ah mobile phone lim a
tuang hi. Ka pa’n, “Hiai phone te a gui omlou, i hohna munmun a vom
theih, zat theih eive…” a chi hi. Lamdang kisa petmah, hichi bang om
ahihleh nak deih huai chi ka sa, kichi lel hi. Sap gam lam khawng a
kizangta himahleh ei’ gam a kizang ngei di’n kikoih vetlou hi. Ka khut
sung a tawikha ngei di ka hihlam leng ka ngaihtuah pha ban dekkei hi.
Hun hong kivei toutou a, tu in aneu-alian, azawng-ahau khenlou in i khut
uah mobile phone i tawi chiatta uhi. A khente ngial in innkuan min kim
(val) di nangawn i neizou zomah uhi.
Mobile phone neih tung lai in Unlimited
SMS pack kithun in, internet e bang e chih himhim kiphawk phalou in
lungkimtak in ki-om thei hi. Hun hong pai in, technology khantouh
dungzui in taksa leh lungsim leng hong khang a, mi toh kitheihna leh
kithuzakna dia internet vanzat chi tuamtuam a om lam ka thei phing hi.
Lawmte’ ziak in facebook chih ka theikha a, bang a chi himhim hiam chi
in June 01, 2011 in lawmpa khat toh hon theih-hon moh in account khat ka
hong noknok uhi. A khoih dan ka. . ka. . . zeilouh ziak in ka buaipih
nakkhem a, huai pen ka subei pah mai hi. A nung kal khat, June 06, 2011
in tua lawmpa mah toh “Kei’min Pau Ngaihte” chih minvuah in, zero
balance toh ka account di ka hong thak uhi. Hiai pen tuni tan bangmah
buaina omlou in ka zang tou denlai hi.
Facebook account ka hon hial leh a gen
sang mah un kei mahmah in a khoih nuam ka sa hi. Mahni phone in net
support lou himahleh tomchik sung in facebook lung ka suak ngal hi.
College Library a internet access theih ahihman in lawmte toh class bunk
zenzen in internet ka khoih zaizai zel uhi.
Account nei tung, friend ka hauh nailouh
ziak in hong kilang masa sa ka add suk ziahziah hi. Huchilou a lah,
lawmte’ friend list kiban check in cin, meltheih khak ana omte ki-add
suk tawmtawm, numei melhoih sak deuhte khawng ki-add teptep lel hi. Lawm
khenkhat bang a friend list a numei melhoih tam deuh chi a ka tot pawl
uh leng a om tham hi.
Request khak khenkhat in ana report uh
houh hi ve’n chin, kal khat sung account operate theihlouh di’n hon
koihsak thepthup uhi. Ei lah i taimak san laitak ahih toh nuam kisa liai
lou hi. A khonung a ngaihtuah chiang khawng, lawmte toh genkhawm khak
chiang in bel nuihna di khop a pha veve hi.
Kum khat bang kuhkal tak a ka khoih nung
in ken leng a lui sang a hoihzaw mobile phone ka neita hi. A zihzeh a
khoih hikei mahleng mi’n le hon mukha sam uh adiam ah, lawm luite,
classmate luite leh teacher luite toh kimuhthakna khat hong suak a,
chihzia ka sa vanglak.
Kum nih val bang kon khoih chiang in
friend a za-teel ka hon nei tei ta hi. Friend hauh a phattuamna di ka
theikei a, huchi’n, nidang a ka theih ngeilouh ka na mawk add khak hiam
kei ana add khate remove ka panta hi. Chikmah a kithei ngeilou, kimukha
ngeilou leh kihoupih ngeilou (di) te-numei hi in pasal hileh, melsia hi
in melhoih hileh- ka friend list apat ka hahkhe tawmtawm ta hi. Hiai pen
ngaihdan khat ah kisaktheih huaipi bang mahleh kei’ ngaihdan zui a
gamtang ka hilel hi.
Ken ngaihdan in bel ‘Friends should be
friends’ ahi. Facebook (virtual world) a theih ngeilouh ‘lawm’ sang a
sim neih sang in kitheihpihte mah tamlou toh lawm a kineih mah manpha
zaw hilou hiam, chi dan ka’i chu. Friend chih dite pen i kipah hun a hon
kipahpih, i haksat hun a hon phawkpha dingte (at least with prayers)
mah, tua dan a en leng amau tung a i hih dite ahi uh, chih ahi ka
ngaihdan. A lehlam ah kisaktheih huai ka sa a, mitam toh ki-friend ziak a
ei’ a bangmah hek la hilou a. Ei toh ki-friend ut a request hon khak
nak uleh accept suk leng bang a poi, ka chi zel hi. Huaiziak in, tu in
friend request om (sunsun) te ka accept vekta hi. Kuamah khasiat di ka
deihlouh ziak bel hi sam lou hi. Kei’ adia ‘poi khoihlou’ ahih sung uh
remove louh phot ka sawm hi. Lawm thak, meltheih thak hau a kihimai a,
poi lawmlawm kei leh kilawm ka sa hi.
Facebook message leh comment tungtawn a
kikan chian in ka kitheihpih thak leng bangzah hiam a omthei thou hi.
Kamsiam tak a mi houpih ngeingai siam kei mahleng, ka houpih khak ka
lawmte a hoih ua, a kamsiam vek uhi. Ka buai hun, ka haksat hun a ka
rawn theih lawm bangzah hiam leng ka nei hi. Tua dan mah in kei toh
ki-close mahmah, thu-le-la ka kikuppih theih lawm leng ka nei veve hi.
Tua bel laptop a chihte uh kinei zou
nailou, mahni phone apat in internet ka connect ta hi. A ngolveisa a
kihihman in internet pack neilou a ni nih-ni thum hunzat leng haksa kisa
dek mawk hi. Niteng a facebook khoih pen kingeina seh ahihman in i lut
louh zek chia’n thukhotang bangmah kitheilou in bilhumsa a om mah kibang
maimah hi. Net pack i hon thun nawn bang chu, koilam a thuthak,
thiltung, topic hot deuh a om a chi in Eimite’ groupte ah ka baan dak
gekgawk pah hi.
Meltheih thak kia hilou, thuthak leh
khovel mun tuamtuam a thiltungte theihna di’n facebook phatuam tak in a
zat theih hi. Group thulimlou, thanghuai, kuamah lut ngeilouhna dia hoih
chih dia kilawm leng a omkei ka chihna hi tuanlou hi. Khen chiang a va
chiamnui ek, khen chia mi toh va kisel pian, khen chia mi’ kidawng dante
simtu, khen chia huat-huai pi a va pau kha khawng in a om theih hi.
Facebook khoih a nopna mahmah khat bel
message a thawn a kikhaktheih, SMS dan a charge a omlouh pen ahi.
Message a thawn a pai chih ziak a miteng poimoh loupi a “inbox” sawm bel
ka hi leuleu kei. A zangtu ah thilteng a kinga pen in ka thei hi. A
hoih lam a zangtu tampi a omlai in a selam a zangtu, mi selphouna dia
zang pawl ki-omlai hi. Mi’n facebook tungtawn a lawm bawl, ngaihzawng
leh koppih di a muh lai ua khenkhat adi’n mi toh kinakna, kimuhndahna
leh ngaihzawng (nupa??) kikhenna a tun thei thou hi. A phattuamna gen
sawm le gen di tampi i nei dia, tuamah bang in a siatna leng gen tham a
pha mahmah thou ding. Himahleh, tuate pen i gen tup pen a hi hauh kei.
Facebook khoih i chih hun piak siam a
ngai a, i hun tamzaw facebook khoihna a abei mawk leh pen ei lam a kisam
khat om hi ding hi. Chimthawina dan a i khoih leh a nuam a, chim manlou
zen a khoih khak di pen a lauhuai hizaw hi. Tha-le-zung seng lou,
kho-ul kailou, tut mun a tawldam tak a sep ahihman in ngolvei suah ding
haksa hetlou hi. I hah khoih luat chiang in ihmut kham chih kineilou a,
mitsip, luna, lung-am, luaksuak in ki-om bengbung hi. Huchih chiang in
thildang himhim kingaihtuah theilou in, lunglutna dang leng kineilou hi.
I kiang a kuate’n bang hih uh ahia chih leng kiphawk phalou hi.
Sungkuante leh lawmte toh houlim khawm a nuihkhawmna ding hun manpha
tampi facebook ziak in i mangthangsak uhi. Phetlou in, i laisimna hun
ding leh nasepna hun ding tampi hon nek sak zomah hi. Ei lah i lungsim
in khovel mun tuamtuam a hon lengpih diaidiai ana hi maimah.
Kei mahmah leng ka laisimna hon sukha
khol in ka thei hi. Mi toh ki text kimlai hiam facebook khoih kimlai
lehkha sim dia kipat taktak le zaw lungsim ah lehkha lam himhim a omkei
hi. Khatvei mawngmawng lai kon sim di ka chih chiang in ka phone toh lou
in ka hithei nawnkei. Hon subuai lua chi in silent mode in ka koih a,
himahleh, ‘dak bangzah a gingta de aw’ chi in va kimelh kha den keei hi.
A phatuam zaw di etna in ka switch off a, laibu toh kimaituah ta ka
hihman in a dan a om deuh. Sawt ka sim lawta chi a i switch on nawn
lelah tomchik sung off kha ka na hi maimah hi. ‘Message a om hia,
notification bangzah a om’ chih teng mah ngaihtuah masak ahi zel mai.
Hiai ziak ahi ‘kuapeuh in laisim lai a mobile phone tawilouh di, kiang
nai a le koihlouh mai di’, ka chih. Lum khin napi in maitang vak keukau
in kihahpan mahmah lai hi. Hiai pen mit in lel mahmah leh zongsat huai
hetlou a ka theih khat ahi. A ziak di ka ngaihtuah chiang in hun ka piak
siamlouh ziak leh ka lungsim teng facebook ka piak bei ziak hi in ka
thei hi. Hiai a ka lunglut zah in ka lehkha ah lunglut in ka lungsim pe
leng ka maban limchi zawlai di’n ka um hi. Tu in bel a hithei tan a
kidek teitei ka sawm ahita hi. A tunglam a kigen kha teng tuakkha leh
kei’ buaina bangbang tuak ka tuailaipih tampi om ngeingei di’n ka gingta
hi.
A hapna di’n, facebook account ka bawl
khak zenzen ziak in mi tampi leh thil tampi ka theihbeh hi – a sia hi in
a hoih hileh. Mi bangzah hiam in leng facebook ziak mah in a hon theih
uh ka gingta hi. Eimi hi in nam dang hileh, ka min tawn theiloute’n leng
ka Username a thei ua, ka mintawn a hon sam nuam lua hizen pi ka
Username a hon sam ek-ek pawl a om uhi. Namdang Classmate-te (Naga leh
adangdang) ngialngial in houh “Keimin, Keimin” hon chi ua, ken leng
diklou chi tuanlou in ka dawng thou hi. Account ka bawl tung apat tuni
tan hon sam lai pawl a om uhi. Eimi lawm pawl thou uh ahihman in
khenkhat in a meaning ana thei ua, a gen khak tak a theih chiang un a
nui ek zel uh, ka lawmte’n chi uhi.
Hiai khawng hi’nteh facebook khoih a
phattuamna, ka chih chia’n lah ka min seltu a hizel a, kizen zaw ka sa
vet vanglak ve. Bangteng hileh, Facebook “friend” hauh ziak, “like” leh
“comment” tam ngah ziak a gilvahna piang di ahih ma zaw ka tha-it
luatlouh mai a hoih diam? Facebook ka hah khoih ziak a antang sel khat
bek mu di ka hikei a, sepna hon guan di le a hi sam kei.
Phatuamngai tak a ka ‘log in’ zihzeh pen
Mark Zukerberg’ hauhsakna behlaptu lel ka hi chih ka phawk a, tu a kipan
facebook khoih ka tawpsan vengveng ta di ka chi ngam nai tadih kei zel a
hiven. Ka pamlam a ka kihei phei leh khat in, “Pil siamtak in zang zaw
ta leteh” hon chi gaih hi.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment