FACEBOOK LEH KEI

By ~ Kei’min Pau Ngaihte

Facebook omkei leh hiai gelhlou di ing a, hon post khe theilou zomah di ka hi. Nang le ana simkhalou lai maithei na hi aw… Phatuam tawk hilou i?

Nidang in khat-le-khat kithuzak tuahna di’n vanzat tuamtuam kizang hi. Khua khat a sihna a om chiang in khodang a lusunna thu vatun ding in tangval hat 2/3 va tai ua, tuate ‘Khualtaai’ kichi hi. Meivak tungtawn a kithuzakna om a, khohoih nitak in meivak mitsak zel, vaksak zel uhi. A vak tom leh vak sau in leng gennei hi. Tua khuate gel pen kigaal sai a om ahi ua, hichi lou khuate bel meivak a kihoupih ding hitheilou hi. Adang leuleu lah laithon ahi hi. Technology khantouh dungzui in Computer age ah kilut a, huai kawm kal ah mobile era in thil teng hon khengta hi. Nidang a laithon kikhak, a dawnkikna dia kal khat, kal nih lut sek pen tuchiang in mobile leh internet tungtawn in a hunhun in kidawng kik theih hita hi. Chi teutau le, tulai khangthak tampi laithon zang kha manlou omta di’n ka ngaihsun hi. Hiai bang a khovel khantouhna in hon khannelh ahihman in kei, a mawl pen nangawn a huihnung in hon zaap kha tei ahih chu.

Ka neulai in chi leng lah ka lian naikei lailai a, ka naupang lai in ka Pa’n magazine tuamtuam hon leisek hi. A sung ah bang thu a om chih sang in a sung a limlakte’n mit hon la zaw a, school kaitawp chiang in lawmte toh etkhawm di’n ka tawikhe naak hi. Advertisement hi di’n ka gingta, magazine khenkhat ah mobile phone lim a tuang hi. Ka pa’n, “Hiai phone te a gui omlou, i hohna munmun a vom theih, zat theih eive…” a chi hi. Lamdang kisa petmah, hichi bang om ahihleh nak deih huai chi ka sa, kichi lel hi. Sap gam lam khawng a kizangta himahleh ei’ gam a kizang ngei di’n kikoih vetlou hi. Ka khut sung a tawikha ngei di ka hihlam leng ka ngaihtuah pha ban dekkei hi. Hun hong kivei toutou a, tu in aneu-alian, azawng-ahau khenlou in i khut uah mobile phone i tawi chiatta uhi. A khente ngial in innkuan min kim (val) di nangawn i neizou zomah uhi.

Mobile phone neih tung lai in Unlimited SMS pack kithun in, internet e bang e chih himhim kiphawk phalou in lungkimtak in ki-om thei hi. Hun hong pai in, technology khantouh dungzui in taksa leh lungsim leng hong khang a, mi toh kitheihna leh kithuzakna dia internet vanzat chi tuamtuam a om lam ka thei phing hi. Lawmte’ ziak in facebook chih ka theikha a, bang a chi himhim hiam chi in June 01, 2011 in lawmpa khat toh hon theih-hon moh in account khat ka hong noknok uhi. A khoih dan ka. . ka. . . zeilouh ziak in ka buaipih nakkhem a, huai pen ka subei pah mai hi. A nung kal khat, June 06, 2011 in tua lawmpa mah toh “Kei’min Pau Ngaihte” chih minvuah in, zero balance toh ka account di ka hong thak uhi. Hiai pen tuni tan bangmah buaina omlou in ka zang tou denlai hi.

Facebook account ka hon hial leh a gen sang mah un kei mahmah in a khoih nuam ka sa hi. Mahni phone in net support lou himahleh tomchik sung in facebook lung ka suak ngal hi. College Library a internet access theih ahihman in lawmte toh class bunk zenzen in internet ka khoih zaizai zel uhi.

Account nei tung, friend ka hauh nailouh ziak in hong kilang masa sa ka add suk ziahziah hi. Huchilou a lah, lawmte’ friend list kiban check in cin, meltheih khak ana omte ki-add suk tawmtawm, numei melhoih sak deuhte khawng ki-add teptep lel hi. Lawm khenkhat bang a friend list a numei melhoih tam deuh chi a ka tot pawl uh leng a om tham hi.

Request khak khenkhat in ana report uh houh hi ve’n chin, kal khat sung account operate theihlouh di’n hon koihsak thepthup uhi. Ei lah i taimak san laitak ahih toh nuam kisa liai lou hi. A khonung a ngaihtuah chiang khawng, lawmte toh genkhawm khak chiang in bel nuihna di khop a pha veve hi.

Kum khat bang kuhkal tak a ka khoih nung in ken leng a lui sang a hoihzaw mobile phone ka neita hi. A zihzeh a khoih hikei mahleng mi’n le hon mukha sam uh adiam ah, lawm luite, classmate luite leh teacher luite toh kimuhthakna khat hong suak a, chihzia ka sa vanglak.

Kum nih val bang kon khoih chiang in friend a za-teel ka hon nei tei ta hi. Friend hauh a phattuamna di ka theikei a, huchi’n, nidang a ka theih ngeilouh ka na mawk add khak hiam kei ana add khate remove ka panta hi. Chikmah a kithei ngeilou, kimukha ngeilou leh kihoupih ngeilou (di) te-numei hi in pasal hileh, melsia hi in melhoih hileh- ka friend list apat ka hahkhe tawmtawm ta hi. Hiai pen ngaihdan khat ah kisaktheih huaipi bang mahleh kei’ ngaihdan zui a gamtang ka hilel hi.

Ken ngaihdan in bel ‘Friends should be friends’ ahi. Facebook (virtual world) a theih ngeilouh ‘lawm’ sang a sim neih sang in kitheihpihte mah tamlou toh lawm a kineih mah manpha zaw hilou hiam, chi dan ka’i chu. Friend chih dite pen i kipah hun a hon kipahpih, i haksat hun a hon phawkpha dingte (at least with prayers) mah, tua dan a en leng amau tung a i hih dite ahi uh, chih ahi ka ngaihdan. A lehlam ah kisaktheih huai ka sa a, mitam toh ki-friend ziak a ei’ a bangmah hek la hilou a. Ei toh ki-friend ut a request hon khak nak uleh accept suk leng bang a poi, ka chi zel hi. Huaiziak in, tu in friend request om (sunsun) te ka accept vekta hi. Kuamah khasiat di ka deihlouh ziak bel hi sam lou hi. Kei’ adia ‘poi khoihlou’ ahih sung uh remove louh phot ka sawm hi. Lawm thak, meltheih thak hau a kihimai a, poi lawmlawm kei leh kilawm ka sa hi.

Facebook message leh comment tungtawn a kikan chian in ka kitheihpih thak leng bangzah hiam a omthei thou hi. Kamsiam tak a mi houpih ngeingai siam kei mahleng, ka houpih khak ka lawmte a hoih ua, a kamsiam vek uhi. Ka buai hun, ka haksat hun a ka rawn theih lawm bangzah hiam leng ka nei hi. Tua dan mah in kei toh ki-close mahmah, thu-le-la ka kikuppih theih lawm leng ka nei veve hi.

Tua bel laptop a chihte uh kinei zou nailou, mahni phone apat in internet ka connect ta hi. A ngolveisa a kihihman in internet pack neilou a ni nih-ni thum hunzat leng haksa kisa dek mawk hi. Niteng a facebook khoih pen kingeina seh ahihman in i lut louh zek chia’n thukhotang bangmah kitheilou in bilhumsa a om mah kibang maimah hi. Net pack i hon thun nawn bang chu, koilam a thuthak, thiltung, topic hot deuh a om a chi in Eimite’ groupte ah ka baan dak gekgawk pah hi.

Meltheih thak kia hilou, thuthak leh khovel mun tuamtuam a thiltungte theihna di’n facebook phatuam tak in a zat theih hi. Group thulimlou, thanghuai, kuamah lut ngeilouhna dia hoih chih dia kilawm leng a omkei ka chihna hi tuanlou hi. Khen chiang a va chiamnui ek, khen chia mi toh va kisel pian, khen chia mi’ kidawng dante simtu, khen chia huat-huai pi a va pau kha khawng in a om theih hi.

Facebook khoih a nopna mahmah khat bel message a thawn a kikhaktheih, SMS dan a charge a omlouh pen ahi. Message a thawn a pai chih ziak a miteng poimoh loupi a “inbox” sawm bel ka hi leuleu kei. A zangtu ah thilteng a kinga pen in ka thei hi. A hoih lam a zangtu tampi a omlai in a selam a zangtu, mi selphouna dia zang pawl ki-omlai hi. Mi’n facebook tungtawn a lawm bawl, ngaihzawng leh koppih di a muh lai ua khenkhat adi’n mi toh kinakna, kimuhndahna leh ngaihzawng (nupa??) kikhenna a tun thei thou hi. A phattuamna gen sawm le gen di tampi i nei dia, tuamah bang in a siatna leng gen tham a pha mahmah thou ding. Himahleh, tuate pen i gen tup pen a hi hauh kei.

Facebook khoih i chih hun piak siam a ngai a, i hun tamzaw facebook khoihna a abei mawk leh pen ei lam a kisam khat om hi ding hi. Chimthawina dan a i khoih leh a nuam a, chim manlou zen a khoih khak di pen a lauhuai hizaw hi. Tha-le-zung seng lou, kho-ul kailou, tut mun a tawldam tak a sep ahihman in ngolvei suah ding haksa hetlou hi. I hah khoih luat chiang in ihmut kham chih kineilou a, mitsip, luna, lung-am, luaksuak in ki-om bengbung hi. Huchih chiang in thildang himhim kingaihtuah theilou in, lunglutna dang leng kineilou hi. I kiang a kuate’n bang hih uh ahia chih leng kiphawk phalou hi. Sungkuante leh lawmte toh houlim khawm a nuihkhawmna ding hun manpha tampi facebook ziak in i mangthangsak uhi. Phetlou in, i laisimna hun ding leh nasepna hun ding tampi hon nek sak zomah hi. Ei lah i lungsim in khovel mun tuamtuam a hon lengpih diaidiai ana hi maimah.

Kei mahmah leng ka laisimna hon sukha khol in ka thei hi. Mi toh ki text kimlai hiam facebook khoih kimlai lehkha sim dia kipat taktak le zaw lungsim ah lehkha lam himhim a omkei hi. Khatvei mawngmawng lai kon sim di ka chih chiang in ka phone toh lou in ka hithei nawnkei. Hon subuai lua chi in silent mode in ka koih a, himahleh, ‘dak bangzah a gingta de aw’ chi in va kimelh kha den keei hi. A phatuam zaw di etna in ka switch off a, laibu toh kimaituah ta ka hihman in a dan a om deuh. Sawt ka sim lawta chi a i switch on nawn lelah tomchik sung off kha ka na hi maimah hi. ‘Message a om hia, notification bangzah a om’ chih teng mah ngaihtuah masak ahi zel mai. Hiai ziak ahi ‘kuapeuh in laisim lai a mobile phone tawilouh di, kiang nai a le koihlouh mai di’, ka chih. Lum khin napi in maitang vak keukau in kihahpan mahmah lai hi. Hiai pen mit in lel mahmah leh zongsat huai hetlou a ka theih khat ahi. A ziak di ka ngaihtuah chiang in hun ka piak siamlouh ziak leh ka lungsim teng facebook ka piak bei ziak hi in ka thei hi. Hiai a ka lunglut zah in ka lehkha ah lunglut in ka lungsim pe leng ka maban limchi zawlai di’n ka um hi. Tu in bel a hithei tan a kidek teitei ka sawm ahita hi. A tunglam a kigen kha teng tuakkha leh kei’ buaina bangbang tuak ka tuailaipih tampi om ngeingei di’n ka gingta hi.

A hapna di’n, facebook account ka bawl khak zenzen ziak in mi tampi leh thil tampi ka theihbeh hi – a sia hi in a hoih hileh. Mi bangzah hiam in leng facebook ziak mah in a hon theih uh ka gingta hi. Eimi hi in nam dang hileh, ka min tawn theiloute’n leng ka Username a thei ua, ka mintawn a hon sam nuam lua hizen pi ka Username a hon sam ek-ek pawl a om uhi. Namdang Classmate-te (Naga leh adangdang) ngialngial in houh “Keimin, Keimin” hon chi ua, ken leng diklou chi tuanlou in ka dawng thou hi. Account ka bawl tung apat tuni tan hon sam lai pawl a om uhi. Eimi lawm pawl thou uh ahihman in khenkhat in a meaning ana thei ua, a gen khak tak a theih chiang un a nui ek zel uh, ka lawmte’n chi uhi.

Hiai khawng hi’nteh facebook khoih a phattuamna, ka chih chia’n lah ka min seltu a hizel a, kizen zaw ka sa vet vanglak ve. Bangteng hileh, Facebook “friend” hauh ziak, “like” leh “comment” tam ngah ziak a gilvahna piang di ahih ma zaw ka tha-it luatlouh mai a hoih diam? Facebook ka hah khoih ziak a antang sel khat bek mu di ka hikei a, sepna hon guan di le a hi sam kei.

Phatuamngai tak a ka ‘log in’ zihzeh pen Mark Zukerberg’ hauhsakna behlaptu lel ka hi chih ka phawk a, tu a kipan facebook khoih ka tawpsan vengveng ta di ka chi ngam nai tadih kei zel a hiven. Ka pamlam a ka kihei phei leh khat in, “Pil siamtak in zang zaw ta leteh” hon chi gaih hi.

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA