KEI ZO SANGGAH DIAK LUA ING E..BELH DING NEI LOU IN KHAMKHAN VEI LOH DING KA HIAM MAW

By ~ Muanlian Naulak

Thumasa: Hih tangthu kigelh sung in kilawmlou lua bang hiam puaknat luat ziak in pau kam ka zangkha ta zong in comment na lam ah hong na genpih zaw lou in hong inbox mai un maw. Ahita zong in a hoih pet zat hong tum tentan ning maw.

Ka min ahihleh Lowry ahi a, zu bang ka mom cillai pan in ka pa sakmel himhim ka mu kha kei a, ka tuunu anglim apan kilbang ka na khangkhia hi. Tu'n bel zi ka neihna sawt nailou in ka lung ka geelgeel leh ka hun mualliam sate phok lua in ka khasiatna group member pihte kiang ah hong taklang ka hi.

Ka pa ding tak bel theilou in ka beh ka phung ding theilou ka hihman in khovel ah ka na vakthap gop kha a, agammang zaw ka hi ta ve. Ka nu'n kaam khat ana semtei sam a, hualai in kei bel naupang neucik khua leh tui phoklou in ka na om lai hi. 1994 vel in ka nu a kaam sepna pan in kitop in anteh lohing zuak in kei hong na enkol tou zel a, Manipur khuapi Phai a na khanglian ka hihi.Kumte hong bei in Christmas khong ciang in ka pute khua singtang khua neucik khat ahi a, hua lam ah Christmas vel zang ding in ka pai zel sam uhi.

Ka nu in apaina peuh ah naupang neucik lai ka hihman in hong kai koikoi a, ken zong niallou tak in ka na zuizel sam hi. Sang (school) zong a min in na kah khemkhem mah leng kah gina theilou ka hihman in pilna, siamna ah kuamah khangual nul eh pa phak ding ka nei het kei hi. Hong khangkhia tou in tangvalno melhoih laitak ci diam ah cithak/thahat laitak ding vel in insung thu thei utna lungtang ka nei a, ka nu kiang ah ka na kankan leh ka pute lam a pai ding dan in ka om pian sim a, ka nute unau pasal khat leh numei nih bek na pha uh a. Ka nu tung ah ka pu hi a, ka nu nuai ah ka nuneu om a ka nu bel a milaipen tak ahi cih tan ka thei chian mahmah ta hi.

Ka nu bel ka gensiatna, ka phatna zong hilou in ah mi kamtam mahmah khat leh numei gilou tak zaw ana hi kha a, lawm leh gual zong a hau khol hetkei cileng lah meltheihloh lah nei vang tak khat ana hi  hi. Kamsiam lam a bawl leh kua phak gual ahi kei a, siatna lam a bawl leh zong phak ding gualte ahi kei a, aman a kam a alohkhiatsa dik cia pang mi khat ahi. A kipolkhawm ahaksa sim mahmah mai a,  himahleh nute koi ah kipai theilou a, zui bang a ngai sim mawk maimah hi.

Kei zong tangval pian simta ka hihman in nute toh kizui koikoi cih pen thil haksapi ahi ta a; pilna, siamna lam ah mi pha zou sam lou ka hihman in Phai khua sung ah restaurant vel ah kiloh in ka na semtou zel a, khakhat ah 400 bang loh in ka na sem a hualai ci mai lei antang bang kg1 ah 10 khong ahi lai a tam zaw tam tham mahmah a, ka nu langkhat ah bang ka na panpih thei sam zel hi. Ka nu pen i gensa bang in numei thupi tak khat ahihman in tangval cih omlou ka kipumlai hun uh bang a tam hi. Ei zong hilhloh innsung apan khangkhia cih mah tak na kilungkhok thou sam hi. Ka nu pen gilou sim ahihman in vengsung ah mi toh hong kihah cih sim uh a, vengsung bang potkhiat ding kei a din' a zum huai tham mahmah a, lawm leh gual zong ka deihdan tak in ka pawl thei kei hi. Vangsiat huai tak mai in veng sung ah van mang ana om kha mawk a, kei pen bel pawtkhia lou a ka omlai tak ahihman in ka hihna bel hilou napi in tangvalte matsak in ka om a, zep leh sat ka thuak gop a, tangvalno khat hi cibang a hong kibawl ka cih leh na puanalua kha in sahang kam sung ah ka na lutkha a, a taktak in gen le hang sahang kam sung apan khanglian ka hi a, himahleh haksatna cih himhim ka pumpelh tuan kei a, kisikna liantak khat ka nei mawk ta a, ka pute bang ngaihluat hun a tam hi. 
 
Gammang lak ah a sun a zan khong a foreign khutsuak ang pawm kawm a pai zaw haksalua petmah a. "Ka pu kiang ah om leng lampi a omlai tam maw ," ci'n lunggeel nei in zankhat ka lawmte khat toh duty ka tang khawm kha uh a, lung ngaingai in si leh si dam leh dam ci'n ka lawmpa ka khemsuk ek ta a.

Ka nih vua duty ka hih man un hi khong a om-om lungkiat huai dan leh si leh hin kikal a om ka hihdan uh ka gen a bek tham lou in CCpur lam a ka pute commandant khat om ahi. Amah va bel ni in la amah apat in sepaih lam ah surrender dan khat va bawl lei ei zong sepaih kihi ding a, I om na zong lauhuai lou in kha sum lah kisang ding ci'n ka gen phurpih gopta a, amah zong hong phur zak in ka batellion pihte uh imut zan kimlai in gammang pan in ka zan taikhiat uh a, ka zuau gen theikhia mawk kha leh hong kap lum thei ding cih ka lauhman in a mah bang mah tawilo di'n thu ka pia a, lawmte imut kal in zankhang lai in ka taikhiatpih chenchen ta a, sun thum leh zan thum ka tai nung un mual sangdon khat ah ka kahtouh uh leh ka pute vangkhua ka galmuh ta a, si in mang leng zong ka pute'n hong theih phakna ding deihna in lametna bangmah nei kei mah leng ka pute khua ka zotpihta a, khua mial ma deuh in ka thaikoi toh ka pute khua ka luttou uh a, hua hun pen election hun laitak ahihman in ka pu zong politics lam na lunglut ahi sam dia vote campaign hong tung laitak toh ka kiphukha uh a, thudik genkhiat suk mai ding ka cih ciang in amaban ding om ka sa het kei a, ka pu zong ka khemsuk maita a, gal ka tuak kha uh a, ka taina lam ah hong kikhenzak kha in hihlam hong tung kha ka hi uh ci'n zuau ka gen suk ta hi.

Ka pu zong mi fel mahmah khat ahihna lam ah candidate pa gari a tuang suk a ka lawmte kiang ah hong khak lut ding dan vel gen in hong buaipih petmah a, ka lawmte om na ding khong hong dong in ken zong zuau ka gen suk lotlot ta hi. Zan in chu buai kong kipanta hi. Khua hun hoihloh toh ci'n ka pu in amah kiang ah zan ciang bang in hong giaksak a sun cia bel amah zong vote campaign khong in vakkhia a sun cia inn khong ah na mawk omlo in mi na kimusak ken ci'n hong vaikhak a naute toh lou lam a zingkal baihtak in hong kuan sak ta a, kei zong maban ka lampi ding bing lua ta ahihman in naute kiang ah thutak ka gen a, ka pu kia amau'n a gen ding in ka sawl a, ka pu kia ka zuau gen teng nate'n ana gen khiata uh a, ka pu zong dahlua sim ta a himahleh ka hin teitei na ding in lampi hong na zongsak a, Army te kiang a surrendar na ding in lampi ngaihtuah in a buai vengvung kal in sai zong hong sai zou dek petmah ta. Zinghal cia surrendar bawl ding ci'n thupukna ka bawlta uh a, hua kawm kal ah CID Na hat mahmah a saklam pawlpite kiang ah thu na tung in kou zong in hong pai uh a, alanglang a lampi ka nei nonloh toh ka pu kiang ah zong giah ngam gual ahi kei a, asun azan in hong kivil a, ka pu zong zuau ka gensak kha thopthop ta mai mah hi. Pawlpite'n ka pu kiang ah thu a hoih thei top in na gen uh a, kou kiang ah hong om hen la a thaikoi man zong kong pia ding uh a amah zong peih nonlou ahihleh zong amah party te zon sung in kou kiang ah hong om henla a thu aven ciang in a ut bang in a om thei ding, a cih ciang in lampi hoih mahmah ahihciang in ka pu in ana lemgel suk maita a, ka damna teitei ding lampi zong ahihman in ni 3 sung hun hong pia unla kou zong huakal in muhkhiak ka na tum ding uh a, naupang ciklai ahihman un mu loh na ka neih uh leh kimohsa kei ni ci'n na kikhenta uh a, khua hong vak in ka pu zong kei mu ding in lou lam hong kuan a kou zong pan hoihtak in kana la uh a, hong kizong cih thei sam ka hihman un ka lawmpa kiang ah ka pu toh dak kal khat ma ngei a ka kimuh sung ua midang hong pai a, mat hong sawm ngeingei uh leh kap din mansa in khat ka koih threnthran zôzen a, ka pu in thu omzia teng hong gen nung in ka lawmpa ka samkhia a, nitak cia inlam a hong pai un ci'n hong vaikhak ta a hong na paisanta hi.

Muikhua hong zing in zankhua hong mialta a, ka pupute saulim lam zuan in kong paita uh a, inn tung in ann ka nekkhit phet uh leh ka pute inn mai ah gari hong khol chet a, ka pu in kintak a saulou cik a sap theih pah di'n na kihem un ci'n hong sawl a, inn dongtate kaikhawm in lawmpa nu leh pa zong talpakte himahle uh na kisamkhom vek in kihouna a neih uh a, bangtan hiam a kihou nung un sap in ka om ta uh a, sihna manna tuahkhak leh mohpua ding in kamciam a bawl nung un, Lamka khuapi manoh in zankhang lai in puakkhiat suk in ka om ta uh a, ka paikhiat dek laitak in ka naute toh ka kikah uh a, kapkawm in kikhenkhia in ka om ta uhi. Kalkhat vel Lamka a ka om nung un ka pute innlam khat vei ka va pha uh a, hua zoh sawtlo in singtang khua tong lam ah puaktung in ka om ta hi. Singtang dawn ah kumkhat phial hun ka zat nung in a cim in ka cim tak a, pawlpite nusia in Aizawl lam ka zuan ta a, Aizawl ka om sung in mi in khat bel a ka om lai tak in, thusia na laang hat mahmah mai a, zi nei ta nei dan khong in mite'n hong na gen ek mawk uhi. Ka nu hangsan mahmah leh zong cimoh mangbang a om ciang in zaw a ngaihhuai thei sam a, Manipur lam zuan ding in kong kisa non ta a, Manipur ka zot dek laitak in pawlpi makaite kiang ah phalna ka ngen a, pilvangtak a om ding in hong thuzak uh a, Lamka khuapi kong tungsuk in ka pute inn ah ka om laitak in hong lakhia makaite inn khat ah kibang suk in ka nu meithai a vak ding omlou a, a lungngaih ngaihna teng toh tek gopta ding hi. Tawlkhat sung ka va ompih ding ci'n ka kingen a, hong phalsak in moto saap ding khong hong pia a, Phai khuapi zuansuk in mimbang ka pianna ka tuunu kiang ah ka kibangsuk a, Guwahati lam ah kiloh ding in ka zinsan suakpah hi. Ahang bel, Manipur a din kei bel lauhthongna ngen toh om ka hihman in ka khamuan theina ding ci'n ka tuunnu nusia in ka zinpah hi. Guwahati ka om sung in nidanglai a Talpak pawlpite lak a ka om pihte bang zah hiam toh kimu in ka kisiikdan thu ngen uh ka kikum uhi.

Guwahati ah kum nih hiam ka kiloh nung in ka pa ka itna hong lian deuhdeuh mai a, kei zong asi hiam a damlai hiam cih natawm theilou a ka om cikmah a ka kan ngeilouh ka pianna ka zuapa kong guk kankan mai ta a, kuaman bangmah hong genpih ngei kei uh a, cikmah a ka kam a ka pawtsak ngeilouh ka pu , ka pi, ka nu, ka nu neute, kiang ah kankhiak teitei tum in Talpakte lak ah ka thu vengsimta ahihman in ka pianna gam lam manoh in kong paita a; ka nu lungtai theihna ding tawp lampi ngaihtuah in pan kong la a, ka nu zong lungtai mahmah ta a kipaktak a, a om lai in ken zong "nu aw, hehpihtak in thu khat kong dong thei diam?" ci'n kamsiamtak in ka ngen ngutngut a, ka nu'n zong "bawi aw! Bang gennop nei na hi hiam? Nong dong thei ding hi. Khat bek hilo in na ut-ut hong dong in" ci'n hong gen a, ken zong, "nu aw, hehna in la ken lan, hong na thei tantan in hong hilh in maw" ci'n lungzuan mel tak in ka gen hi. Ka nu in zong mi hehhat mah ahihman in heh pian sim man a, hong dong thei niteh ka cih leh bang gengen na hi hiam. Na gennop gen lel in." ci'n thangpaih pian tak in hong dong a, kei zong ka kap suk mai a, "nu aw, heh tuak sim mawk na hihman in nidang cia hong dong mai ning" ci'n khasiat mel tak in kap nelnel a tangval hita mah leng ka nu zong hong khasiat pian a, kapkawm in hong kawisuk a, "bawi aw, hehlou ka hi na nu'n hong itlua ka hi" ci'n ka mittuite hong nulsak a, 'tawpta inla na gennop pen genta in, na nu'n ka theihkhom in kong hilh ding hi" ci'n hong gen a, kei zong ka kisuhalh thak a, "nu aw gantate'n zong pi nei buang a, a tal omlou hileh nou na nei thei samlou ding a, ka pian apan tuni tan ka kam a zong ka lohkhak ngei loh senvualte a zuapa a tuunnu toh nunuam in khol uh a, kei zuapa koi a bang cihiam?' ci'n ka na kanta mai a, "a si ahi zong a damlai ahi zong, pa nei buang sam lou ding ka hi hiam?" ci'n ka na genta a, ka nu'n zong hong donkik dingdan buai mahmah in innmai lam ah hong pawtsan a, amittui va siakhul in hong lut non tak in ken zong, "nu aw, khovel ah na tapa dingkip thei ka hita. Kei a ka paina lam peuh ah melma nei in om ta ka hi a, mimbang ka pian cil apan khapham dong pianna zuapa sakmel mulou a khapham mai ding ka ta maw nu ! Ka khaphamma bek in hong hilh mai ve maw?" Ci'n ka ngen tuntun mai a, kuamah a pau khuk omlo in ka kap nalhnalh tuak uh a, kapkawm a hun ka zatlai un, zankhua hong mial a, kei zuapa meltheihlou a kha ka pham mai ding! ci'n lung ka geelgeel a, zankhua vak in ka kap a, khua hong vak a zingkal baihtak in ka nu hotel ah sang va la in niangtui a awmkhit in thoutou in ka don uh a, ka don kawmkawm un ka nu'n, theisak hong sawm ngeiloh himahleh ka om dante hong et-et ciang in hong hehpih lua ahi sam dia, ka pa damlai ahihdan leh a omna mun leh mualte hong hilh a, ka nu kiang ah kipahthu ka gen a, kei zong ka pa melmuh tum in pan kong la a, ka pa mu di'n a tenna vangkhua Ukhrul district lam zuan in ka kuankhia a, ka pate khua kong tung a, ka pa min kan in zindan in ka va tungsuk ek hi. Ahangbel, ka pa'n zong zidang na nei a, ta leh nau zong na neita ahihman in kigenkhiat pah tum hi mah leng, ka kigen ngam pah kei a, zankhat bel kitheikhia sak lou in ka khuavakta hi.

Zingkhua hong vak in ka pa ka houlim pih a a tapa ka hihdan ka gen leh ka pa zong kipaklua in hong na zozen a ka nute kiang bang ah ka lamet ngeilouh ka ta mel ka mu ci'n hong kipahpih petmah a, ka nu, ka pa zithak pen zong na mihoih lua a, amau' ta bang in hong gel uh a, ann lim meh lim thei pen hong bawl uh a, limtak in ka ne uh a, ka pate kiang ah kum khat phial ka om a, amau khua a nungakno melhoih petmah neih leh lam ah mi bang a haulua depdup hi kei mah le uh, aduh-adeih uh ne zou innsung changkang tak a khangkhia nungak khat a nute'n ana bawlsiat sim uh tangval dang amah deìhlohpi khat toh na gawmsawm uh ka va mukha a, amah toh kong kingaikha uh a, atanchiinte ka dot leh ka nu in ka neulai in hong na om nonlouh san a, ka pa in haksatak in amah kia a hong etkol nung in tawl zo kisa luata ahi sam dia, tua ka nu hong la a, ka nu in a tunglai in hong na it bawlsim mah leh amah zong ta neisa ahihman in amah ta zong numei mah hithou a, ka pa toh ta neithak nonlou ahihman un ka pa gou teng amah tanu piak a ut ziak in hong na bawlsiat ahi ci'n hong gen a, ka hinkhuate uh ka kikup kup lai un, ka kal uah itna lian tak khat hong om man a, sunkhat vak din ka zawn a, ka pawtlai un hong zuisuak mai in Manipur ah ciahta ding ka hi cia ka gen leh aman zong hong nial kei a, ka pa kia bangmah zong gen man sam lou in Manipur lam zuan in ka paipihta a, inn ka tunkik in kei kia a tungkik ka hi het kei a, ka lawm nu toh tungkikta ka hihman un, ka nu zong nas iam petmah hi.

Ka nu bel siam a bawl cia zong sawt daihlo in ka lawmnu toh kituaklou uh ahihman in inntuam saploh phamawhta a, muntuam ah ka lawmnu ka ompih a, ka tenna teng ah hong luh koikoi zomah hi. Kei adin a haksa petmah a, ka lawmnu lah ka pai thei tuan kei a, ka nu zong pai theilou in ka om a aguktak in zaw ka gim petmah ta hi. Kum khat val hiam zoh in ta numei khat ka neita uh hi. Ta bang kinei samta, ka pute kiang lam ah inn teen dan khatvai hom thei ahikhak leh ci'n ka pute kiang himhim zong phaklohna sawt ban ah maban hun ding kikum din ka zi leh ta toh ka pute vangkhua ka va zuanta uhi.

Ka pute khua lam ah hun bangtan hiam va zat a innten-louten dan khat kikhual ding cih tum a zin himahleng ka theiloh kal in thusia, lasia na lang vengvung a, ka ngimdan in thil a pai thei kei a, ka tuntouh ni in thusia khat ka za ngal hi. "Hilak a na om sawt leh pawlpite'n nang hong that ding uh hi" ci'n thukhat hong zan tun ngal a, ka pute toh thu leh laa kikum manlou in zingkhua vak in ka pi in Phai lam bus parking tan hong kha a, hua ci'n Phai lam ka zuan kikta uhi. Kei zong lamdang salua in, 'banghang a kei thah hong kitum thei lai mawk hiam?' cia thu ka guk kan leh pawlpite ka nutsiat nung in ka lutkhom pih ka lawmpa zong na taipawt a, commando te lak ah surrendar na bawl a, hua sungpan in pawlpi makaite inn khat na luh uh ahihdan ka theikhia thak a, mat hong sawmna pen uh ka mawhsa het kei hi.

Phai khuapi ah ka zi ka ta toh nungta in rickshaw khong tawl in nek ka zong uhi. Ka nu pen i gengen sa mah bang in mi bang khollou ahihman in ka omkhom thei het kei uh a, inn tuam tuak ka luah uh a, himahleh kikomtuah lou bel ka hi het kei uhi. Ka nu bang nau hong en zel a ka nupa un septhei bawl thei bawl in sum ka zong zel uh a, akpi bang a nektom zong petmah ka hihman un sunkhat ka rickshaw tawlna lam ah tangvalno bang zah hiam hong pai in kei ut leh utlouh om se lou in khutlai kha din hong sawl uh a, bahara tang dan in chu sum tul nih (sang nih) hong pia uh a, kei zong ei thu om ta lou ahihman in sum ka sang suk mai a acihna mun uh ah kha din ka kisa a, saulou cik ka tai nung in commando te'n hong delh ngal uh a, hong pua sak te'n zong ong mu lai phial din ka um. Saulo ka tun in mat in ka om ta a, soisak leh dotna bangbang hiam hong neihnung un ka thu gente chian a sa petmah uh a, himahleh khutlai toh mat ka hihman in jail a khum louh theih ka hi kei a, midang bangtak in chu soisakna sangtak ka tuak kei a, jail sung ah koih lut ka hi peuh mahta hi.

Huiha jail sung a om zaw a gentheih huai khop mai a, niteng a muh ngei kimu den nek ngei kia kine den. A cimtak huai khop mai a, hin man phatuam nonlou khop in a om maimah ta hi. Lamet huai lou tak in sunkhat ka pu tapa upa pen hong veh ding in hong pai daldal a kipahhuai ka sa petmah mai a, kong houlim zek uh leh lunggimna ding liantak khat hong puak maimahta hi. Ka nupen gilou hangsan i cih sa mah bang in jail ka lut kal khong in ka zi na luh den mawk a, lawmnu'n zong thuak zou nonlou petmah sam ahi dia, nau toh na kinungleh in naupen apute kiang ah koih a, amah bel Chennai lam ah kiloh ding in na potkhia dan in thu ka zata a, mangbat huai ka sa deuhdeuh mai ta a, kei leh kei bang kining mai in sihsuk ding khong ka ut petmah ta hi. Himahleh na sisam lou ka hi dia ka na dam tou liailiai lai sam hi. Kum khat val bang jail sung a ka om nung in, jail ngak pa hong pai a, "tuni na pawt ni ding ahi ta" hong ci vat a, kei zong kipaklua in ka ompihte kiang bang ah gen koikoi in anbang tampi tak ka gai zozen hi. Sunnung sawtlo in ka nu leh mikhat hong pai in hong lakhia uh a, innlam ka zuan ta uhi. 
 
Inn ka tun in kipak tak a ka zi ka ta hong kipak tak a hong na vaidawn ding a om non ta kei ua, ka hawm mahmah mai a, lungtang bang a sukha petmah hi. Ka zi ka ta ka ngai petmah a, kankhiat ut mah leng neih leh lam in a zil louh ban ah anung-ama kan non loh ding in kam na kivaikhak khin ta uh a, lungzuang tak a ka om laitak in.

Ka lawmte khat sahang kul a ka na om pihte khat hong vak lut kha a, lungzuang kho ngai a ka om laitak in Assam rifles te kiang a surrender dan bawl theih ahihdan hong gen a, kei zong ka lungzuan khongaih toh ci'n ka na ut suk maita a, ka lawmpa ka va zui a, sepaihte camp sung ah sem lah semlou in ka mawk om-om a, a kha sim in chu tulli bel hong panpih zel sam uhi. Jial sung ka om lai in, hih ding omloh luat man in nganza ka na mawk teptep pen ka zongsang suak khasim a, sepaihte kia zong bawl ding omlou thouthou ci'n ka na cing suak kha a, zu leh sa lampang bel ka bawlna na sawt luata ahihman in a hun ding ka thei zou non ta kei hi. Tua ka om na sung ah zong zu tam petmah ahihman in ka ut dandan teng in dawn in ka na sia suak gop ta a, surrender dan hi mah le ung a taktak pen ahihloh man in sepaihte bang in duty ka pua kha ngei het kei uh a, amau' deihdan tak pen sepaih kilak teng a kihel ding in hua pan sa khum touh ziau chu amau tuppi pen ana hi a, himahleh huate lak ah bel kei pen a tai zou ding ka hi het kei a, zu leh sa ne a dawndawn ka hihman in . Sepaih lah kicing tou zo tuan lou, nin in ka nin thoh gopta a, kum khat zoh vel in ka potsan leuleu a, nitha kiloh tawm in, hinkhua ka mang tou zel ta a, zi leh ta itluat hun zaw a tam petmah mai hi. Lung gel khat nei thak in ka zi, ka ta toh ka tenna nung teng ka muh cia phok louh thei ahi kei a . hun tom kha va kisuhalh ding ci'n Aizawl lam ah septheih bawl theih bawl ding ci'n ka kuankhia ta hi.

 Aizawl kong tungta a sep theihtheih sem a ka om laitak in ah simlamte pasal khat toh ka kisutuah kha uh a, singat ding in hong kun a, himahleh ken singat ngeilou ka hihman in ka na nial a, himahleh aman hong hah kut lua ahihman in aat thei kei le teh zong ken hong hilh ding ka hi cia a gengen ciang in ah ka va zui khong a, ka upmoh sang in na sepnop bilbel ka sa vanglak a, sem theilo kei' ding ka kisak leh na hua cilo hi. Gim bel gim huai sim mahmah na ven, ka na ep dang teng sang in sum zong ka hoih muh petmah mai uhi. Khatvei ka sepkhom pihpa toh Manipur kong zin uh leh ka nu ngaplou in na gim petmah a, ka sumpuak sun teng toh zatou ah tun in ka koldam zoh in ka nasepna lam uh ka zuan nonta uhi.

Kumte na kiveivei a hunte theihloh kal in na mualliam zungzung man a, lungdam pawi hong tung dek petmah a, lawmpa'n zong amau khua lam ah mang din hong zon a, kei zong ka va zui a, lungdam pawi ka manna lam ah nungakno khat toh ka va kingai kha uh a, lungdam pawi kumthak cihte khong ka man zoh un, nasepna lam ka zuan nonta uh a, kha nih vel nasep zoh in ka lawmpa toh inn lam tek zuan in kuan non hun ding kihousa in phone number khong kithuzak tuah theihna ding ci'n kipetuah in ka kikhenkhia uhi. Innlam ah kal nih, kal thum tawldam zoh nung in kuan non ding in ka kithuzak ta uh a, ka kuankhia non ta uhi. Nasepna mun ka tun in cii nuamlou nasem ngaplou in ka om den mok ta a, lawmpa'n amau' khua lam ah hong paipih in ka nungak ngaihnute inn ah ka tung ah, ka damsiang matan ka sung dingte'n hong enkol uh a, ka damsiang in sum neilo ka hihman in India sum tulguk hong batlak sak uh a, atanu uh hong zuisak in zi nihvei nei chu ka hi peuhmah ta hi. Inn lam ka tun un kithuzak tuah in singpi khai hun ding bang hong theisak uh a, keikia a lah bangmah hih thei samlou ka hihman in ka pu in ka zi masa zong hong na sunpih mahmah mai a, kikum ding in hong sam a, ka zi leh ka nu toh ka va hohtou uhi.

Ka nu ta teng un ka pute kiang kong tungta uhi. Ka va zin ni uh bel kiginni ahihman in kiginitak ann nekkhit sawtlou cik zoh in dak hong ging a, aneu alian kikhom din biakinn lam zuan siausiau uhi. Kei bel ka pian apan hong na kipan tah kha lou a hihman in ka kikhom kei a, ka zi toh inn-ngak in ka na pang uhi. Ka pute bel Pasian ah na kipia zou mahmah uh a, aneu alian in Bible chang gen lasa in biakinn sung ah hun zang uhi. Kikhop a tawp un nitak thunget hun niteng a ana zat ngeina uh zang din kong kisa uh a, la khat ka sak zoh un ka pu in ka suk vak, ka tou vak teng hong puaknatpih dan thu khong hong gen a, Pasian lam ah kalsuanthak ding in hong kun' hi. Thu saulou a gen zoh in thu ngetna toh hun khak hi. Thungetna ka zohzoh un zing meh ding in guah zu nelhnelh ahihman in mei oi kawm in naute toh a aktal khoi teng lak ua alian penpen man in ka bawl vatvat uh a, ka bawl zoh uh sawtlo in thu tuamtuam houlim in ka imu ciatta uhi.

Zingkhua hong vak in naupangte biakinn hahsiang toh inn susiang toh antangpham dong toh kintak in a kipei liailiai uh a, taima ka sa pet mah mai a, ettontak ka sa petmah hi. A sep ding a bawl ding teng uh a zoh un, ann nek hun toh kituak a Nipini ahihman in ankuang kikhopna nei in ann ka ne uh a, ann nek zoh sawtlo in dak hong ging a, biakinn lam a zuan siausiau uh a, kei bekh in inn ka na ngak hi. A kikhop tawp un ka nu'n ka lawmnu gam teng ah pawtpih sawm a, ka pu in zadah pian sim ahihman in hong kidin sel sim ek uh a, khat nu zong khol tuanlo in gam teng ah ka lawm nu va potpih hi. Amau pawt kal in ka pu in ka zi ka ta hong sunpih mahmah ahihdan thu leh maban khankhua a ka zi toh nuamtak a ka khosak theihna ding un thu tuamtuam hong genpih/lam hong lak hi. Ka nute ann nek hun ta hong tung ngeilo mi inn bang ah lawmnu ann va nekpih liang hi. 

Zankhua hong mial biakinn dak hong ging a biakinn lam hong zuan non siausiau uh a, kei bekh inn-ngak in ka na pang non ta hi. Kikhop hong tawp un innkuan kikhopna ka neih zoh un dak na tam pian sim ahihman in ka lumpah ciat ta uhi. Lupna tungpan ka nu'n ka pu upa hihna khong zahpih koupih ek mawk a, ka pu in zong za theilo in hong kizan nial uh a, theih tuak tampi mahmah ka theikhia thak hi. Ka vakthap kal a ka nu leh ka pu luang leh ban tan a na kidelhkhia ua, ka nu'n gamteng toh ka pu na thah tum ahihdan thu khong hong gen khia motmot ta uhi. Zankhang lai in u ta te gel hong kinak nial lua uh a, kou a lai a angaikhia a tutate a din a zakhak petmah mai hi. Damsung a kikawm nonlou ding zah dong in kikam ciam ek uh a,  atawptawp in bel hong dai theita uhi. Ki na/sel te gel a daih zoh uh sawtlo in nak hong kidem uh a, kei bel bangthu teng na om lipliap hiam ci'n lungngai in zan thapai in ka imu kei hi. Ka pu lah belh ut huai, ka nu bel kei leng lah khasia kik ding. Ka lungbuai petmah mai hi. Ka nu va bel leng, ka zi masadan a ka zi, ka ta ka taankhak ding lah lau in  'SANGGAH DIAK LUA ING E' chi'n zankhua in ka mauta hi. 

END OF PART ONE.

Writer's Note: Hih tangthu pen hitan ah i hunsak phot peuhmah ding uh a, Pasian in lem hong sakpih a damna hong piak leh kum non tuhun ciang in hong kizop sawm ding a mangngilhna bang hiam a om leh hong thei sakkik un.

Hih tangthu kigelh sung in kua hiam tampi lungsim a sukkhak ding kithei ahihmah leh a sia lam a hong laksak mai lou a ahoih lam a hong laksak din kong ngen hi. Mi bangzah hiam in i phattuampih khak uh leh cia hong kigelh ahi.Puaknat luat man a genkhelh genval teng ngaihdam kong ngen  hi.

Lungdam

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA