LENGTONGHOIH
Shared by Vz Vualnam
Nidanglai, Kum zatampi paita in nungak
melhoih mahmah duang kilawm leh numeite thupina samhoih leh sautak nei
Lengtonghoih kichi a om a. Aman unau pasal 7 (sagih) a nei hi. Sanggam
numei dang neilou ahihman un amah kia a unau lak ua numei omsun ahi hi.
Tua ahihman in Lengtonghoih tuh a sanggam pasalte’n a duat mahmah mai
ua, a duhduh leh a deihdeih neksak gige tuh a thiltup uh ahi. Mihausa
tak ahihman un inn thupitak ah teng in nuamtak in a khawsa uhi.
Nikhat tuh unau pasalte’n Lengtonghoih kiang ah bang na deih a chia a
dot uh leh, aman tuh a unaute’n a deih bangbang pethei uh ahi chih
lungsim a theikawm in “Tung a Aksi nelkai” ka deih a hon chita hi.
Huaiphet in Unaute tuh Aksi nelkai la ding in a hong kisa tingteng uhi.
Huchi’n Lengtonghoih kiang ah “Ka hong tunkik ma-siah uh koimah ah na
pawt dok ke’n la, innsung ah ana omden in” chi uhi. Huchi’n innsung ah
nek di chikim, silh leh teen bangkim kiningching tak tasamlou di a
ngaihtuah sak khit chiang un hoihtak a thuhilh in, a inn uh thupi tak
sik-inn thuahthum a kibawl sung a kalhkhum in a kuansanta uhi.
Nikhat tuh Luitaw lam a Lengpa khat Lui a kisil in samzang saupi khat
a hon mukha hi. A suakte samkhawm in Luinak lam a nungak samsau tak nei
om hi ding ahi, I va zongkhe ding uh chi’n thu hon sawmta hi. Sam neitu
ding kankawm zel a pai in luidung a hon zuihzuih uh leh a tawp in
Lengtonghoih te inn hong tungta uhi. A huangsung ua va lut in
Lengtonghoih omna sik-inn thuahthum a kikalh tuh hong ding in a va
ngenta uhi. Lengtonghoih in a unaute thupiak thei ahihman in “Ka u-te na
hih ngeingei ua leh ka tuichin khuang hon beeng un,” hon chih a leh,
Lengpa leh a bawite’n hon beeng theita kei uhi. Huaiphet in Lengtonghoih
in “Kei ka unaute’n kuamah inn na hon ke’n la, kongpua ah leng na
pawtkhe sam ke’n” hon chi uh ahihman in ka hon honthei kei ding” chi’n
hon nuam kei bikbek hi. Tua phet in Lengpate lawi beidong kisa in hici’n
lungsim hon bawlta uhi. Ahihleh hiai baangvang ah na khut muk neuchik
beek hon lak inla, huchi’n lungkim tak in ka paikik nawn mai ding uh,
hon chita uhi. Lengtonghoih inle huchi tel lawmlawm ahihleh chi’n a khut
muk baangvang ah tomchik hon golhkheta hi. Lengpate lawi in kintak in, a
khutmuk tuh tukkilh (thilzum) in ana kilh/sunbelh pah uhi. Lengtonghoih
in naa sa lua ahihman in innkong honlou theilou dinmun ah hong ding ta
hi. Huchia kong a hon hontak in, thakhat in a pummat ua, Lengpa inn lam
ah a hon paipih pah vengveng uhi. Thakhat thu a kipeekkhe zoulou ahihman
in ut in utkei taleh kap kawmkawm in a zuita hi.
Hun-le-nite sawttak abei nung in Lengtonghoih sanggamte tuh inn hong
tungta uhi. A sanggam nu uh muhkal ngaklah tak in hichi’n hon samta uhi.
“Leng aw, Leng aw, Lengtonghoih aw, sik-inn thuahthum hon hon aw” hon
chih ua leh kuamah a dawng di leh a hong di himhim a om ta kei hi.
Lungziing kisa in a inn veng, khawkiimte kiang uah hon kan velvel ta
uhi. A innvengte’n Nuailam a Lengpa hong kuan in a hong pummat ua utlou
pipi leh kap kawmkawma in a tonpihsuk uh hi, chi’n ana hilh uhi. Hichi
bang thu a zaak tak chiang un unau pasalte tuh heh kisa in phulak didan
ngaihtuah in hong kisial toihtoih mai uhi.
Lungkhamtak a a kingaihtuah tuah lai un unaute lak a upa pen in
hichi’n hon chi hi. Ka sanggamnu Lengtonghoih phu ka lak zoh a amah ka
piikiik zoh di ngeingei leh sik-inn thuah thum ka palkai di a, khawtaw
lam ah vahui in ka leng di, hon chita hi. A kichiamna bang a hon hih tak
in sik-inn thuahthum palkai zoulou in amun mah ah a sita hi.
Huan, a zom (unau nihna) in le a-u chih bang a thuchiam bawl a ahon
hih a leh zouzou tuanlou in amun ah hong si zel hi. Huchi bangzel in
abanbaan in hon hih tou zel ua, unau pasalte tuh guktak a hong sita uhi.
A neupen kia hong om ta a, lungkham, beidong lah heh mahmah kawm in
aman le ka u-Lengtonghoih phu ka lak zoh d ngeingei a leh sik-inn
thuahthum ka palkai dia khawtaw lam ah vahui in ka leeng ding chia
kisial in hon pal tei ta hi. A kichiamna mah bang in sik-inn thuahthum
tuh hon palkai in khawtaw lam ah vahui in a leng suk vengveng ta hi.
Huchia hong leenleen a leh a nuailam ah nasem loukhou a kilawm mi
bangzah hiam hon muta hi.
Hichi’n hon chita a “Ka nuai a lawmkuante aw ka u Sonlai na mu maw?”
hon chih a leh lawmkuan nasemte’n hici’n hon dawng uhi. “Mu tuh, mu
tuh, mu na lawmlawm, a Nu vangkhua, a Pa vangkhua tungta’n teh,” a chi
uhi. Abaan hong leng zel in Nupi singpawte hon tuak nawn hi. Hichi’n hon
dong nawn a, “Ka nuai a singpawte aw, ka u Sonlai na mu maw?” a chih
leh, singpawte’n leng “Mu tuh, mu tuh mu na lawmlawm, a Nu vangkhua, a
Pa vangkhua tungta’n teh” chi’n hon dawng nawn leuleu zel uhi.
Huchi’n maban sawn in hong leng zel a, a tawptawp in inntung khat hon
bawhta hi. Inntung apan hon etsuk a leh a nuai ah siamgan khat hon mu
nawn hi. Hichi’n hon dong nawn a, “Ka nuai a siamgannu aw ka u Sonlai na
mu maw” hon chih a leh Siamgan nu’n tuh lamdangsa in a kiguih zawzen
hi. Hong daaktou in, “Na aw ging ka nau aw bang na mai zeen e, ka nau
taktak na hih a leh hiai taangzom ah hong tuang in” hon chita hi. Vahui
leng kintak a hong lengkhia in taangzom hon bohsuk in hong tuang pah hi.
Siamgannu’n, “ka nau na hih ngeingei a leh ka siamtui hong dawn in” hon
chi nawn hi. Vahui tuh hong lengkhia in siamtui hong dawn pah hi. A
dawn laitak in Siamgannu’n a nau ngeingei ahi na chih thei in a na manta
hi. Vahui tuh hon that a, a hon semzaakta hi. A guh chi 2 (nih) a khen
in “pukpuk” chiteng paimang in, ‘meng-meng’ chiteng la in hon peek
keuhkeuh zel hi. A laak teng belta khat a thun in ni 7 (sagih) a chin ma
teng phelkhelou ding in hoihtak in siinta hi. A pasal in lamdangsatak
lah bangmah genlou in a na en gige hi.
Ni 7 (sagih) hong chintak in phelkhe dia hong kisa in hiai thu hon
gen a “tangval melhoih hong thou in” chi kawm a hon phel a leh Tangval
melhoih mahmah in hong pawtdokta hi. Hichi bang tangval melhoih hong
pawtkhia, a Pasal in hon muh tak in “E hei! hichi bang melhoih bawl thei
na hih maizen a leh kei le hon bawl in” chi’n a zi hon ngenta hi.
Lengtonghoih in leng a pasal hon that ta a, semzaak in a guh hon teng
nawn ta hi. A nau, Vahui ahihdan banglou deuh in a guh a peek chiang a
‘pukpuk’ chiteng la in ‘mengmeng’ chiteng hon pai zaw ta hi. Ni 7
(sagih) a chin chiang a phelkhiak ding in bel ah hon thun nawnta hi.
Ni 7 (sagih) hong chin tak in hon phel nawn leuleu a, “Uithul hong
pawt inla nau-ek hong ne in” hon chih a leh Uithul lianpi in hong pawt
dok buaubuau maimah hi. Huai phet in a pasal lah uithul suakta
ahihchiang in a naupa toh a innlam uh zuan ding in hong kipankhe leuleu
ta uhi. Ni tamtak a painung un a sik-inn thuahthum inn uh hong tungta
uhi. Thawmhau leh luangzuang kisa kawm tak in innsung hong lutta uhi.
Nidang a a ute uh toh a khawsak khawmna uh a inn lianpi uh tuh tu in
nidang tengteng sang a lianzaw hileh kilawm hialkhop in a thei ua,
thawmhau kisa in innhawm heuhou sung ah omna ding mun pen leng theilou a
vak vialvial in, innsung leh pua a kawm tuahtuah maimah uhi. Mittui kai
kawmkawm a kingaihtuah tuah in a tawp in hichi’n hon gelta uhi. I u te a
sihna mun uh i va pha ding a, aguhte uh laak taak a om lai leh I
khawmkhawm ding chi’n a sihna mun lam zuan in hong kizuikheta uhi.
A ute sihna mun a hong tun tak un vangphat huaitak in a guhte uh khat
le mangthang omlou in amau sihna mun chiat ah ana om limlem uhi. A
dahna uh leh lungkhamna tengteng bang uh bei duak hileh kilawm a thei in
kipaktak in a hon tomkhawmta ua, Lengtonghoih in ahih ngeina mah bang
in a ute guhte tuh a hon teng nawn hi. ‘Puk puk’ chiteng paimang in
‘mengmeng’ chi teng hon la nawn in a innsung uah hon pawlutta uhi.
Innsung ah belta a thun in ni 7 (sagih) a chin chiang a phel ding in a
hon sinhoih nawnta ua, amau unau kia in ni sagih tun kal ngaklah tak in a
hong khawsa uhi. Hun bang pai hatlou hileh kilawm, nikhat bang sawt
theilua hi a thei in ni 7 (sagih) chin a ngaklah mahmah mai uhi.
Nikhat ni hong bei a, abaan ngak touzel in ni nihni, nithum, nil li
chia hong bei touzel in ni sagih ni, belsiin hon ni hong tung khongkhong
ta hi. Kilawptak mai in a unau un bel hong ding in hong kisata ua,
Lengtonghoih in ‘Ute aw hong pawtta un’ hon chih a leh a ute melhoih
taktak pu in hong thouta uhi. Huchi in a unau kim un nuamsatak in a
sik-inn thuahthum uh tuh hon luah nawn in hong khawsa nawnta uhi.
Note: Hiai tangthu apat I na muh bang in ei Zomite hi nidanglai pek
apat a mithupi, hausa leh inn hoihtak sik-inn thuahthum zeen a kibawl
sung a na khawsate i hi uh chih hon theisak hi.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment