DIL PHIK
By: Leon Giuite
Kumkim exam zou phet ka hi a, zoudawn lam ah
lawmte toh hun awl zangkhawm ding chi in ka kilawp mahmah hi. A zing in
bus a tuang in lawmte muhkal ngaklah tak in zoudawn lam manoh in ka
kipan khe ta hi. Ka hohna ding khua pen tunung ding khualna in a min ka
gen dah mai ding. Nitaklam ninem in ka tungtou a, ka lawmpa Muanpu in
honna dawn hi. Nitak in zoudawn nungakte hel in nuam ka sa mahmah ua,
zansawt chih omlou in ka hulum thei mahmah uhi.
Tua khua pen inn
tamlou a, inn 80 khawng pha zou hamham uhi. Khua a pan gamla lou mel 20
ding khawng ah Dil nih kizom hilhel om hi. Tua dil tegel Dil phik chi'n
minloh ua, asak nung zaw pen Zawng kual chi in a khang nung pen Ngaukual
chih min phuak uhi. Ka gennop pen tua dil phik a ka thil tuah hilou in
tua dil phik lamdanna leh midang in ana tuah sa te uh gen sawm ka hi zaw
hi.
Kal khat khawng ka om nung in nikhat Muanpu te pata toh a
innsakpa uh, Pa Gintual heu in tua dil phik lam ah ching ngek la ding in
kuan ka hon sawm uhi. Zing ann nek khit a kipan khia in, ken kawlzal
ann bel, meh bel leh zanpuan ding ka pua a, Muanpu in anntang leh leen a
pua hi. Muanpu' pa leh Pa Gintual ten thau pua in ka hong kipan kheta
uhi. Lamzang tak in ka hohna ding mun uh ka tung ua, giahbuk sat in ka
buai mahmah uhi. Upa tegel in giahbuk kiang a ching ngek omte ahon kheh
pah ua, kou Muanpu toh giahbuk ding bawl in ka zohtak un lui ah ngasa
beng in tampi tak kaman uhi. Nitak in lungmuangtak in ka ihmu ua, a zing
in ka ching ngek sat uh deih khop huailou ahihman in lui taw lam zuan
in ka kikhin suk uhi.
Bangtan hiam ka pai nung un gammang sah
mahmah in a umkolh tui vung liantak mai ka tungsuk uhi. Pa Gintual in ka
kiang ah, "Hiai ahi mite gen minthang, Zawng kual achih uh kha.." a hon
chi hi. A kiim akiang loupa sahtak in umkual a, sing lian pi tamtak in
nisa liah zen in umkual uh ahihman in vom ngeingoi in kimu hi. Tua hun
bel sun tanglai tak hiding in ka gingta hi. Himahleh gam kawm tak a om
ahih man in mial ngeingoi a, lau huai mahmah hi. A dil letdan pen a
vailam 20m leh a dunglam 50m khawng hiding in ka um hi. Tua mun ah giak
mai theilou ka hihna uah, tua dil pen pai galkai a ngai hi. Leuh gal kai
theih, puum bawl a ki tholh galkai ding leh a pang ah kual mai ding.
Hiai teng thum lak a galkai ding dan khat zawk zawk zang a galkai angai
hi. Puum bawl ding hita lehang lah hun in hon daih lou ding, khomial ma
ngei atua mun pawtsan kei leh thil lauhuai hong tung thei, leuh galkai
ding lah lui tui maimai le kilau ahih chiang in Upa te gel in a nawl ah
vial mai ding in thapukna a hon la ua, ka kipak gu mahmah hi. Huchi'n
loupa sahtak mai kon phutou panta ua, ahaksa mahmah mai hi. Kei houh ka
bah diak a, sawlsam phial in ka om hi. Bangtan hiam loupa ka phut nung
in lampi chih dan ganhing zawi chimai ni ka hon mu ua, nak a hong nuam
deuh hi. Huai apan in dil ka ensuk a, ngasa lian taktak 20/30 vual ding
khawng a kizui huthut a tampetmah hi. Ngasa bet lunglut mahmah mi
himahleng hiai dil chiah a ngasa omte zaw ka enlah ngam kei, Ka huphulh
zaw sop hi. A dil melpuak dan himhim inleng a hon sulau zou mahmah hi.
Lawmte'n ching ngek kheh toh thuah kawm uh ahih man un deih bang in ma
ka sawn thei kei uhi. Bangtan hiam ka pai nung un dil khang nung zaw ka
tungsuk ua, hiaipen zaw ama apen sang in a dan a om zaw deuh hi. Nisa in
taan kha sam ahih man in a masa sang in a lauhuai kei zodeuh hi.
Himahleh hiai dil pen leng lian mahmah sam ahihman in a nawl ah ka vial
nawn ua, dak kal khat khawng nung in ka kheng thei khong uhi. Ngasa a
tam mahmah mai a, chilphul hial a et ding om den hi. Himahleh ngasa te
man man vual ding ka hihlouh man un ka pai zel ua, ching ngek zong
deihkhop ngahta ka hih man un munlem khat ah giahbuk ka sat nawn uhi.
Luita kiang nai ahih man in, upa tegel in ann huan ua, kou lawm Muanpu
toh nga ka va beng nawn uhi. Nga mat te limtak a huan in ann ka hon ne
ua, ann nek zoh in ka puak ding teng uh bawl fel in lum ding in ka hong
kisa ta uhi. Lupna tung ah mitsi in ihmut sawm mahleng, ka mitkha ah tua
zawngkual mial ngeingui om den ahihman in ka ihmu thei mahmah kei hi. A
tawp in ka kiang a lum Pa Gintual kiang ah Zawng kual tanchin atheih
bangbang hon hilh ding in ka ngen hi. Aman leng, "Hon dong ngei ding a
kon gintak mah ahi. Zawng kual tung ah i pai lai ua hon chiamnuih ka
sawm sim ahi a, himahleh na mel ka muh a, na mit hahdan ka muh apan in
kon chiamnuih ngam kei thak hi." ahon chi hi.
Huchi'n awl a lupna
apan hong tutou in a zanah puak ahon zial a, akhu dik lut kuaikuai kawm
in hichi'n ahon chi hi. Hiai dil phik (zawngkual leh Ngaukual) ah
nidang in thiltung tampi ana om hi. Mi tuamtuam in a thiltuah te uh a
genzel lamtak uh ka thei hi.
Khuanggin khawmi Pu Lianthang nidang
in ka khua uah hong zin zel a, gamvak hat mi ahihman in hiai dil phik
lam ah va vak zel hi. Ama gendan in, ni khat kei kia in hiai zawngkual
lam ah ka va vak hi. Sun nitum kuan ahih in suaklu ne ding a sakhi te
ahong pai uh lam-en in ka na tang hi. Bangtan hiam ka tut zoh in, ka
bilbuk ah "Pai mai ve man lou di nahi." Hon chi om in ka thei hi.
Himahleh pasal kua mawk pai lou e... chi'n sakhi hongpai ding lam-en tak
in ka ngak hi. Sakhi thawm ging zaza mah leng ahong suak khe ngeikei
hi. Suak khe ding a gingta a ka ngim chiang in thawm hong kipatna mun
ahong kikheng zel a, ka bilbul ah ngaih chitak a ngaih in ahon nuihsan
ek zel hi. Atawp in hi mahmah kei chi'n ka paisan a, lampi ah ka pai lai
in ka bilbuk mah ah pai in naman kei ding ka chi voi, na thumang kei
lua hon chi om den a, ka khetul khomual ka tun tanpha hong kisui den hi.
Chi'n gen hi.
Lianawn : Huaikiim louneih kum in ka tapa lianpen
toh lou giak in ka om uhi. Nitak chiang in huai dil kiim lak ah a nui
lualua thawm leh mangbang a kikou lualua thawm zak ding om den hi.
Mangthang : Huai dil kiim ah nikhat satang a ka omlai in thakhat in
huih a hong nung hiauhiau a, a hong kipatna theih louh in nungak melhoih
tak khat puandum teng kawm in ka kiang ah hong pai a, na dam ut leh
kintak in hiai mun nusia in chi'n hon hilh a, ka dawn ma in apaina lam
theih louh in a mang nawn hi. Kei leng kintak in innlam zuan in ka
taipah a, kalkhat khawng khosik in lupna ah ka lumden hi.
Hiai
atung a kigente lou leng a mu leh za a gen tampi a om uhi. Huaite lak ah
lungphawng mahmah leh tutan a ka ngaihtuah chia ka chimul thou thei lai
khat ka hon gen ding. Ka khokiang te uh papi nih tua dil phik ah ngasa
tam ahi chih thei in a man ding in nga bomb toh kuan uhi. Miten gimneih
uh ahi chih thei mah le uh ngasa in a lungsim uh luah zou zaw ahihman in
kuan khe teitei uhi. Anntun pua in hong kisa khia ua,Ngau kual ahong
tun un baih lai thou na chi in anntun ne masa se lou in nga mat ding vai
hon sawm pah uhi. Bomb a hon deng ngei ua, ngasa tamtak a hong kilaam
khe souhsouh ua, kilawp tak in manpah ziahziah uhi. A khatvei denna un
leng a deihkhop uh a man zou uhi. Himahleh mihingte lungkimna bei chih
mah tak a sak a om zawng kual pen va en tou himhim ding chi in hong kisa
khe nawn uhi. A nga mat te uh giahbuk ah koih in alawmta un Zawng kual
hon manoh uhi. A mun a tun un a bomb uh deng ding in hong kisa ua,
huchihlai in aw khat in abil uah, "Hih kei un, na bomb uh pai kei un."
Va chi hi in thei uhi. Himahleh amau bel a bil kha maimai uh hi'n teh
chi in a bomb tawi pen in a laizial am in bomb gui hon bi ta hi. Thakhat
in a bomb uh hong puak zak a, a kiang a ding bomb tawilou pen tuisung
ah lenglut hi. Haksa satak in tui hon liau kai thei a, aban teng ah
sisan dim hi. Bomb hal in a ban guh sukha ahihman in a ban apan sisan
tampi luang a na sa in bah mahmah hi. Bomb tawipa pen bel a dinmun ding
theihsa, a taksa kimtak a muh ding a omkei, a dinna mun ah sisan pumdim
a, akiim akiang teng ah ataksa kithehdalh hi. A lawmpa hamhaih mahmah a,
himahleh pasal piching khat hisam ahih man in ahih ding haih lou in
pilvang tak in hong gamta hi. A lawmpa taksa mun tuamtuam a kithehdalh
teng a tomkhawm theih dandan in hon tomkhawm hi. Kim kei mah leh a
lawmpa luang (luang ching hikei mah leh luang zang mai ni) te bawm phan
in tua bawm sung ah hon koih hi. Amah chauh a vai sai dan omlou ahih
chiang in chi'n alawmpa luang gamsa in a neklouh nang in nahpa khuh a,
suang a delh in innlam ah a khomite hilh ding in lungsim nuamlou tak in
paisan hi.
Hiai thu a gen lai in ka giahbuuk sak uh hong ling
zungzung a, Pa Gintual leng hong khawl zek hi. Thawm tuamtuam hong om
zelzul a, Lau in ka liing den hi. Tua thawm te pen awl in hunlem dang ah
kei thiltuah pen gen zaw mai ni. Thawm ging om den ahih man in Pa
Gintual in, "Bangteng hileh lawmte ap huai lua uh, lum phot in dai phot
mai ni." Ahon chih jiak in ihmu theilou ding himah le ung ka hong dai ta
uhi. Khovak kuan in thawm leng ahong dai a, kisa mengmeng in innlam ka
hon manoh ta uhi.
Nitak ahong hih in ka Pa Gintual te inn ah
Muanpu toh ka va lengla ua, a thu genbang teng gen thak ding in ka va
kun hi. Gintual tanu melhoih tak Siamnou in singpi limtak hon bawl in
huai ka dawn ua, ka dawn kawm un Pa Gintual in a thugen zohlouh teng
genkhin ding in hong kithawi hi.
Huchia amah vuak a bangmah hih
thei lou ding chih kithei in innlam ah thu vstun ding in hong kipan khia
hi. Gamlauleng pai nai lou chih ding in muh theihlouh amah houpih omden
in thei hi. Tua aw in akiang ah, "Bomb deng kei un chi a kon hilh hilou
maw? Na thuman louh ziak un na lawmpa na khuai ta ve maw. Thumang le
uchin dam di zaw hi uhin ua." Va chi den a, va nuih san lualua den hi.
Amah leng lau mah leh kipasal sak in maban hin sawn zel hi. Ngau kual a
hon khen in khua mial ta hi. Thawm bang mah zak ding omlou in dai zikzik
hi. Gam kawm lak ah amah kia im thawmhau tak in hong pai zel a, a
lawmpa a nutsiat ki-awilou sim kawmkawm in hong khuisa tou zel hi.
Huchihlai in thakhat in mikhat in anunglam a pan in amin a sam in, "Lawm
Tualpu aw, honna ngak in ka bah lua, ka gim lotel mahmah hi." Chi'n sam
tou den hi. Kua aw hiding hiam? Hiai mialnuai ah ka min a hon sam thei
kua ahi dia? Chi'n ngaihsun hi. Tua aw in anung ah sam den ahihman in
atawp in tua amah samtu pen a lawmpa, bomb a sipa aw ahih dan hon thei
khia hi. Lau mahmah in hat theitawp in kal hon suan hi. Apai hat
deuhdeuh leh tua aw pen in naih semsem zel a, misual pa, mikhem pa, lawm
gina lou pa chi'n kou den hi. Aman leng a loh ngaihna theilou in atawp
in hong khawl a, anung lam hon en hi. Anung zuipa a hon muhtak in lau
petmah in kiling zungzung hi. Anung ah a lawm, bawmsung a a sa omlai
teng a koihpa ngei ana ding hi. Sisan in pumdim a, a lu a gawl apan tan
khe dek geigei in avun in kikhai lingliang hi. A khut langkhat a pum toh
kizom lou in tawi thoh a, a ngoi teng a gil a pan hong lawt khia in a
gim se mahmah hi.
Aman leng a lawmpa kiang ah, lawm aw, kon khem,
kon ngaihlouh man hilou him nang pen kei vuak a hon paw zoulou ka hih
chiang in chi a innlam te hilh ding a kuan mah ka hi, chi hi. Himahleh a
lawm si pa pen in mi dukdak lou, lepchiah pa, nang chauh in hing leh
dam in inn tung tuankei niteh. Hih mun ah hong that ding ka hi. chi in a
lawmpa khoih sawm in hon naih phei hi. Tua tak in aman leng huchi a hih
leh a suaksuak suak mai hen chi in a thau zangnou hon mek a, khophawk
lou in hong puk hi.
Huchih hunlai in gamvak pawlkhat in thau ging
za in, tuahsia tuak khawng om a hi ding uh chi'n pilvangtak in thau gin
na lam jon manoh uhi. Bangtan hiam nung in lampi ah pasal khat athau
toh khophawklou a om mu in innlam ah pua in paipih uhi. Kal khat nung in
Tualpu hong halh khia a, a omdan teng uh hon gen khia hi.
Huai
nung in Tualpu pen damthei lou in zawngkhal den a, a sam teng leh a ha
teng pulh bei hi. kumnih dam in a kum nawn in zawngkhal tak in si hi.
Aman adam lai in a kisik thu gen den a, ka aw zak uh thu mang hile ung
zaw ka lawmpa bangmah chilou ding hiven. Ka thuman louh gah uh lou ka
himai ve ua. Chi'n khase tak in gen hi. Tangval ten a lawmpa luang a
koihna mun va en mah le uh la lawmpa luang di dan himhim muh va neilou
uhi.
Tua nitak vuah phin nilhnilh hi. Muanpu in ka gimsim a kon
na paisan mai ding chi a hon na paisan ahih man in Pa Gintual te innkuan
toh kei kia sawtpi tu in ka kihou lim kha nilouh uhi. Zan lah sawt ta,
vuah inlah theu ning chituan lou ahihman in a tawp in pai ding in ka
hong kithawi khe khong ta hi. Siamnou in kelkong tan hong kha in mangpha
ka kikhak ua, huchi'n inn lam kon zuan ta hi. Meipi in kha liah a hih
man in vakpha gellou a, himahleh, avak na selmang vek zoulou ahihman
iikkei awng kal apan vak khe thithiai zel hi. Kelkong ka kan khit a
mangpha ka kikhak zoh un, lamdang tak in aa mazawn gamla lotel lou ah
numei khat a khut hon van om hi'n ka mu hi. Ka naih deuh deuh leh hon
gamlat hiaihiai hi. Hon meng om mah bang in ka hi miaimuai a, tua hon
khut van nu zui in ka na paipai hi. Sawt kuam tak ka pai nung in thakhat
in ka hong halh khe guih a, Eh! Inn tung hak hina ing e... Bangchi dan
hi hiam? Chi a ka hong dak khiak leh karese! Inn himhim muh ding bangmah
a om kei, ka kiim ka paam teng ah singkung lianpi petmah ten honna
umkual uhi. Lau na in ka dim a, ka hamhaih petmah hi. Ka buaina leh ka
lauhna behlap ding in thawm ngaih taktak in hon kikou khum a, a chang in
hon nuihsan lualua zel hi. Tua na omdan leh na zak te khosung mi kuamah
hilh ken hon chi om in ka thei a, Ka sisan in tua bang thawm lauhuai te
douzou lou ahi ding a, khophawk lou in ka puk hi. Ka hong halh khiak
tak in innsung ah lupna tung ah ka na lum hi. Lamdang sa a ka kiang a
omte ka dot leh zanlam na pawt ni in inn na pai nawn kei a, kho mipi in
ni thum sung ka hon zong ua, atawp in Zawng kual kiang ah ka hon mu uhi,
ahon chi hi. Ka thiltuah te thei nuam in khosung mipi ten a hong veh
kheukhou ua, thu ahon dong den uhi. Himahleh kuamah kiang ah gen lou
ding a vau a om ka hih man in bangmah dang gentam lou in "KEN BANGMAH
THEILOU" chih teng in ka dawng zel hi
~Beita~
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment