ZANKHAT DAWI NUNGAK NIH TOH…!!

By ~ K Thansang Zomi

Zodawn a teng chih mahtak, Lou Nasep chih khawng chu ahi di sa..!!. A Zu’ a Haam, Vuahzu-Daikai’ hun in le om mai-mai chih a omkei. ‘Government Teacher’ khenkhat toh chu ki khiat in a om ngei, a mau le a neekzonna uh hisam zaw hi a..!. Neekzonna sap-sap di’n chu, Lou Nasep a chiin chi kei hial, Deihtelna omthei leh bel ‘ Semlou a Loh Muh’ utlou kua om dia?

Kou Innkuan in ahihleh, semkei mawk le ung ka thuk-khuk ua ‘meikuang’ paisuak maimah dia, ka gilpi uh leh ka ngoi uh a thep gawp maimah di. Deihtelna Nengchik le kidot chih omlou in hiai khawvel ah kana piang a, ka gentheih khak taak leh leng kei mohna a omkei. Ka Nu-le-Pa’ mohna di le a omtuan sam kei..!!. ‘Hon siam pa’n a zatna di omsa a hon siam hi lel ven’ chih ka ngaihdan ahi mai hi.

Ka Nu’n lah Naa hon seppih zou nawnlou..!!. A Gawl gui abawk’(meima) phetlouh, agilpi paat a, a kal(kidney) ah suang(stone) om zomah hi. A Gawl a di damdawi a neek chiang in, a Gilpi in a na thuak kei zel a, a kal(kidney) a suang(stone) om pen aat-khiat di ka chih chiang un lah ‘Vaidangka’ ka neikei zel ua..!!. Kingaihsiat ngoih-ngoih hun a tam ngei mai. Kou a Di’n zaw Doctor-te’ Doctor; Pathian loungal kinepna di a om nawnkei.

Huchibang nimnem khawng a khawsa himah le ung, Pathian hehpihna Khazaak nuai ah Innkuan kim in Christmas ka na zang zel sam uhi. Hun-te tuibang a liamzel a, a zawng leh ahau khuallou a mailam sawnzel ahihna kal ah, 2014 mel bang hon muhpih a, “Kipahhuai lua Maw” chih-chih di’n bang hoih ka sa mai.

January 2, 2014 ni ahihleh kei a di’n mangilh theih di vual ahi kei.!. Kumthak nikhat( 1st January) zang zou(lawm zou) panpan, tha bang zoi ngei-ngui pian in om a, lawm-le-vual te bang ka pawlnuam mahmah lai a lah, ahithei nawn vual kei. Ni suah ma in ann ka ne ua, vot sak ziak a liing kawm kit-kit in ka Nasep van, Varandah(Sumtawng) a ‘Aak Bubah’ gei a alom-atang a ki baang, a nitluat ziak a vot dukduk zozen chu ka la a, hoihtak in ka kithuam hi( ‘TATA’ khedap, kithuap limliam ahi huai a ka Khedap buh).

Ka Pa’n sengpi dim in Van tuamtuam a pua a, a vanpuak-te lak a apoimoh diak teng bel; Puan tamlou(phah di leh silh di), Khawnvak, Anntang, Radio, Nawtkuang, Ann leh Meh huanna’ bel chih-te ahi. Ken ahihleh Sakhaupi in tuithawl(bottle), Nahtangnah a ki tuun (ann minsa tamlou) leh Tempawng khawng kakuah a, Heipi liang baat kawm in ka Pa toh loutul lam manoh in, ‘Tom and Jerry’ bangmai in loulampi ah ka kidelh khu vengveng ua, a gimhuailou tuan kei..!!

Naak-noh zen in Lou ka tung ua, ka Loutul ua ‘Buuk’ a na dinglai sam ahihman in huai ah ka kinga ngal mai uhi. Ka Pa’n, “ I Khawl zek dia, huaizoh ciah Malta a san-san lou in, I lohzoh baih leh loulai a gel sing(singtaak chikhat) tamlou leh lounawl ah bangzah hiam I kaikhawm dia, Hol(charcoal) hal himhim ni maw Bawi(ka Pa’ hon sap dan)…” hon chi a, ken le, “ Hol haal na khuk(kuak) omsa hi ven, a haksa lawmlawm di om nawnkei, giah a I giahlut nak leh tuni a haalman teitei sawm ni maw Pa..” ka chi tei hi.

Minute 10 vel di khawng ka khawl zoh un, tuithawl a tui ka dawn zual ua, sakhaupi toh Malta asan phadiak teng lou di’n Nisa nuai ah ka kuankhe ta uhi. Phalbi Ni(Sun) lah sa(hot) chih phetlouh sou vengveng zozen, Khuaiva in lah hon veel hut-hut gige(hon deh hial chu hilou uh), a khenchiang in zaw kahkhiat ngoih-ngoih di’n ahoih mai..!! En haksatak a I lohsuah, Zodawn a Khawpi zawdeuh(Lamka) a zuak dia I puak chiang a lah, Bazar Nupi te’n Nuamtak in honna khembawl ua, tawm chik-chik in honna leisak zel zel-zel uh..!!

Malta louzou , Nahtangnah a ka ann-tuun puak uh, ka Pa-ta un ka baak(ne) loplop ua, Hol haal di’n ka kisa nawn ngal uhi. Sing taak pi-pi, a tum-tum a tan ngai ahihman in, heipi zatlouh theih ahi kei. Ka khutsung bang a pol teltul a, taak in ataak sesu zomah lai. Ka lungsim in, “ Singkung kepbit di, I phukphuk ziak ua Khovel lum(warm) gawp, ni asat vanglak chiang a salua, Vuahtui tawm hiai-hiai chih leh a dangdang khawng tangkou pihpih hang a, hoih lua, ahi di mah hi. Himahleh, Hol haal kei mawk le hang, LPG(Liquified Petroleum Gas) lah ki daih chih om’ ngeilouh nagam a bang chi di? Tua ahihman in, ann huanlouh a neeksawm ihih kei ngal ua leh, Singkung Phuklouh a hin didan bek Singtang lam ah hong tangkoupih sam le uh hoih di hi a…” ka chi numnum a lah, kuaman hon zakpih kei.

Mualdawn a Ni(Sun) tumkhe dia hong kisak tak in, kou le ka sing tan te’ uh a khuuksung a guang in, leivui ka vuk uhi. Hiai, Lei vukdim maimai le nuam hetkei ve aw, huih bang hat a, leivui bang a khuut sim leh Lamka khawng toh a ‘Rank’ a kibang veve(?). Ka Pa’n, “ Hol, Bag khat Rs.300 khawng a I zuak chiang a tam salua a hon dek-dek te’n hong haal le uh Rs. 500 tunglam ngen khawng in zuak ut mai lou duh maw Bawi….” Hon chi khe mawk a, ken le ka Pa’ thugen apan haksa salua ahihdan kathei ngal mai. Ken le, “ Mi’n haksatak a asepsuah sa uh zaw(mahni bawlsa hilou, tampi pi a zuak te bel thutuam), en kibawl’ theih ahihkei leh a sak zahzah ua lei mai di zaw hi a maw Pa?” ka chi thuk tei hi.

Nitak, khuamial dia kisa ta. Ka Pa’n, “ Lounawl a Vong gah, Sakhi in a ne hiam ka va en dia, a neek leh kuannawn lam chia thau(gun) puak a, taang(chaang) dankhat ngaihtuah di’n. Ann a na huan in la’n, meh di zaw kongpai chiah Bal kon tou malam dia, bal meh huan di’n…...” chi’n hon vaikhak a, hon pawt khiatsan hi. Louvat a ka giahlai ua, Sikha Nungak hongpai lai khawng ka ngaihtuah khekha a, ka om a lemthei nawnkei pah.

Lungsim nuamlou tak a ka omlai tak in, Meisem Paak(Paak chikhat) gim nam in hongnam a, ka naak(nose) bang ka hum tenton zozen a lah Naak(nose) lou ngal naak(breath) na di dang omlou ahihman in ka diik suk zialzial mai, huai diikkhak ziak a, apoiluat na om di’n le ka koihkei (ka naak ka hum ziak bel, huai gim zakei beek leng ka lung nuamdeuh di ka chihman lel hi). Kha 5(Nga) paisa a Ka Nu’n, “ Buuk kong a sing ka ekh(sat phel) leh Meisem Paak gim hongnam vengvung a, ‘Namse na e’ ka chih leh ka biang hong ki betsak ek ahi, a mi di lah kimu mawngmawng lou..” chi a hon gen khawng ka ngaihtuah khe kha dundun mai zaw, a lungdon huai khopmai..!!

Kintak in Buuk kongkhak(Mauphel bittak a kigaan, tholh hong thoh dia kibawl) kakhak a, khakzou phet meikiang le tungmanlou in ka Buuk kongkhak-khak hong ki tholh hong zot zozen hi. Huih mut chih dia lah huih nung mawngmawng lou, huih hita mawk leh le ki kin hong lua, a hong-tu om ngei di’n kakoih. Ka Pa chih dialah, a pawtkhiat na sawt nailou zel..!!. Lu bang lian tul-tul zozen, “ Aaktuam chiah” pha hileh kilawm. Kua honglut dia aw chi a kongbul et chu ka hihtheih tawp ahi mai..!!

Kiginlouh dantak in, ka Buuk sak baang uh hong kiboh puak khuut zozen a, Buuk bang liing zoih zozen hi. Huaikia deihkhop lou ahi ngei dia, ka Buuk tung uh bohtou nawn a, kintak in akhanglam ah tawm khesuk bouh hi. Huchia dai mai dia kagintak leh Naungek hi awmtak kap ging kaza a, ka Buuk nuailam hong naih deuhdeuh hi. Buuk tuang (Gua kiten) kiphah lah vang phimphem, khenuai bang zau hianhian, tuang vangkal khawng a hon dawt touh mawk di bang kalau gusim a, a gimhuai ngei mai..!!

Buuk nuailam kia ka mitsuan kal in, ka pang(side) tuak ah Nungak Nih hong tu mawk ua, a sam un a mai uh aliah ziak in, bang chibang melpu uh a chih kathei kei. Khua mial ahih taak toh taipawt mawk leng, konglam a ‘Biang bet’ tuahkhak di kalauh ziak in, thumang dandan a om mai a ngaita. Tatngam di vual ahi nawn kei, tulai nungak-te bang a ‘perfume’ gim namtuitak nam le ahi kei ua, Puan ki gaak(tight) lua a le kithuam lou in, khedap tulsang le bunlou ua, khevuak in om uhi.

A Control tu om hileh kilawm hial in, ka baan langkhat tuak ah hon len ua, ka theihlouh kal in Vanlaizawl a leng ka na hi maimah uhi. Ka Veilampang a hon len pen in, “ Na nuailam ensuk mah dih, bang na mu hiam?” hon chi a, ka et leh Meivak tawmchik phe selhselh chihlouh muh di ka neikei. Aw liing pelhpelh kawm in, “ Meivak tawmchik phe selh-selh ka mu, ka khaw tung zawn ua hon lengpih nahi uh maw?” ka chih leh “ Huai a meivak namuh suk na mun, na ki saktheihpih mahmah uh, Leivui leh Buannawi luanna gam; LAMKA ahi” hon chi a, ka lungsim in, ‘ Electric pailouh nitak ahi zenzen a hinte maw, mei a hichi mial mawk.’ ka chi lel.

A niam zawdeuh in hon lengpih ua, Hanmual khat tungzawn ka tun un, awl a niam hiai-hiai kawm in, hon bohpih uhi. Hanmual a ana om-te theihngei ka neikei. A khen te’n Puansia peuh khawng a tawi(sim) tentun ua, ‘Ui Sasiam Saphu kua zong’ bangmai in, a Puanse tawi uh ana hip(nam) kuai-kuai uhi. Numei leh Pasal khenkhat lah a tung(Vertical) zawng a omlou in, a Phei(Horizontal) zawng ngen khawng in a na om ua, poisakna himhim a neikei uh. Huaimun ah Sa(meat) chi tuamtuam hon pia ua, kithau hul-hul leh a kilawm hial( tunung a ka ngaihtuah thak leh Sa ka chih-te, Lungmul leh Tangtel khawng hi di’n ka gingta).

Ann nezou, om maimai dia I ki gintak leh ka veilam a pen in, “ Pamlam ah, kumthak lawmlai a lengkhawm om ahi, huaite lak a I va cheet zek kei leh I Boss pa un thawnkik honsa law dia, Gamkuan khe di’n hon deihnawn kei kha di….” Chi’n ka Taklam a pen kiang ah gen a, lengkhawm omna lam ah hon lengpih ngal uhi.

Hall tung a zawl(Inn kam) te ah hon tuangpih ua, ka etsuk leh lengkhawm te lak ah Mobile Phone tawi tampi mahmah kamu. A khen-te ngial in ‘Facebook’ khoih ua, khenkhat te ‘Game’ kimawl ua, akhen te bel kikhawmlou a om, a lawmte uh toh ‘Text Message’ kithon tuah ziahziah lel ua, a khen te’n Lim(Photo) leh Video thanghuai pipit e en in, nuam a sa mahmah mai uh.

Gal et-et hun salou ahi ngei di ua, khat in kei hon ompih a, khat vakum in, naungek khenkhat va mek kap zialzial hi. Nalh kasak mahmah ahihleh, naungek hong kah vengvung tak in a lak ua khat in, “ Thupuan poimoh: Zingchiang a Kipan in, Naungek nei kuapeuh in na naungek te uh Inn ah nusia a, nutsiat theihlouh ahih hial uh leh nou hong ki nusia a, hong lengkhawm nawnlou phot ding in I kingen in I ki theisak uhi. Naungek khawng I kahsak vengvung chiang un, Dawi-te kipak a nui themtham di ahih man un, kuapeuh in hiai Thupuan Poimoh limsak ni..” chi’n thupuan honbawl a, ka gei a Dawi pen in, “ Naungek nei tengteng chu khemzohsa ahita uh” chikawm in a lu su ngau-ngau lel hi.

Dawi Nungak, leitual a va kumsuk pen kakiang uah hongpai a, “ Konglam ah, Pasal ki phatsak mel deuh khat , a dek ka va betsak ekh leh ‘Thothong Style’ piandeuh a agei a te khat ngohmawk inchin, ki sual zak hiil-hel uh, tunitak chu ki lohching peuhmah e, Boss Pa kiang a Report piak di tam ei….” chi’n kipah aw deuh in hon gen hi. Hon lengpih nawnlou in leitual ah hon paipih ua, Ui khawng in honna nakh(bauh) souhsouh hial uhi.

Lampi a ka paina uah, Zunbuk khat ka tuakkha ua, “ En dih, nagam ua Development Work na bawl-te uh a hoihlouh dan, Cement tawm zangdeuh na hi di uam a…” chikawm a khat in a va sawn(push) maimai leh hongchim leulou mawk a, mak kasa mahmah mai. Khat in hon engbawl a kineih zaw ahi ngei dia, “ Tua I lampi pai na uh le siksiat khak di lauhuai, nekguk val tamlou a kibawl maimai ahi, awl chikchik in siik ni…” a chih leh khat in, “ Huchi vet ahihleh Leengthoh nawn le hoih pen inte…” chi in hon lengpih giahgiah nawn uhi.

Ka theihlouh kal in ka Buuk kong uh hon bohpih ua, hon lengpih Dawi Nungak Nih te a mang hiau uhi. Kei le kintak in Buuk sung ah ka lut a, ka Pa a na omkei. Ka lauhna bei nailou ahihman in, Ka Radio puak uh ka ‘ON’ a, bang channel mankha a chih theihlouh in chiak in ka chiaksak lomlom mai. Ken le ka Lungsim teng-teng , pautheihlouh a pau, ‘Radio’ ah ka pe teitei a, puan kilukhuh in khawvak tan dong puankawm ah ka omden hi.

Zingkhua hongvak tak a, ka meikiang uh ka et leh Nungak’ khekhap(Zum ziuhzeuh) muhtheih di’n a na kilang lai hi. Kei le kintak in Innlam ah kapai a, Lampi ah kei zong dia hongkuan te toh kaki tuakkha uh. Ka Pa ahihleh, kei ka omlouh tak a lungbuai kisa a, Innlam a Khawsung mite hilh dia a na pai ahihdan ka khawnung theih phing hi.

Inn lam manoh in ka pai ngal ua, nidang ka bang kei…!!. Ka tha a chau mahmah mai a, ka thiltuah khawng ka ngaihtuah khak chiang in lauhthawng na ngen in ka pumdim hi. Inn ka tun phetphet un Khawphawklou in ka kipuk ngal, ka nu’n mittui vung kilkel kawm a, “ Hongdam maw Bawi” chikawm a, Tui hon dawnsak dek bel ka thei milmial sam, himahleh theichiang lua zaw ka hi kei.

Huchia, khawphawklou a ni 2(nih) sung(4th January tan) mawngmawng ka om tak In, ka Nu-le-Pa lungbuai ki sa ahi ngei di ua, Lamka lam ah hon pua uhi( Huaile Pioneer te Gari ah). Ken bel bangmah ka phawk kei. Ka halhkhiak tak in, ka chi khawng golh in a golh a, ka Pa’ kiang a ka gen leh, “ Lampi le a se law mahmah a eive, Damdawi Inn I tun ua lah Ngaihsak a ki ompah lou zomah, nong halhkhiat lel le kipahhuai lua….” Hon chi lel hi.

Lamka Post leh Manipur Express a Reporter te’n le, ka thu a na theikha a hingei di ua, ka thiltuah dan hoihdeuh in hon dong sipsip ua, a ni nawn ( 7th January) ni’n hichi’n hong ki suah khe dengdang hi( Lamka Post leh Manipur Express a aki gelhdan kibang). News a ki gelh dandan, a nuai ah I taklang zual ding:


“ Zankhat Dawi Nungak Nih In Pimang:

Lamka, January 6: Muanhuaitak a thu ki mudan in, Zodawn lam a khawsa, Sangboi(min khek) kichi, Dawi Nungak Nih in pimang uhi. Sangboi in News sai te kiang a hon gen dan in, a Pa toh January ni 2 in lougiak ua, Nitak a apa’ gamvak kal in Dawi Nungak Nih in va man ua, Lamka lam ah lengpih uhi. Vangphathuai tak in, a pimang Dawi Nungak nih te’n zinglam, khawvak ma in a buuk uah va khakik nawn ua, amah le Inn tan paitung mahleh, Inn a tuntak in khawphawklou in om hi. A Innkuanpih te lungbuai in Lamka lam ah hong zinpih ua, tu’n ahihleh khua khawng Phawk in, a dinmun lauthawng huailou hi. Tulai in, I gam uah siatna hong uang hiai-hiai a, Setan Bia chih khawng ki gen vengvung na kal ah, Sangboi’ thiltuah in mi teng lungsim phawng hi.” Chi’n ki suah hi.

Huaikia a hun di kasak leh Lamka Pansan, Cable News teng in le “Interview” hon neihpih vek ua, hih hoih uh ka sa mahmah a, phattham ching uh ka sa mahmah hi. Nalh ka sak nawn mahmah ahihleh, ZOGAM.COM, ZogamOnline.Com leh PhualvaTimes ( adiak a Facebook Group) te ah, kei thu “ Burning Topic” a na hihial a bang zel…!

Ka Thiltuah lauhuai mahleh, “ Zankhat Dawi Nungak Nih Toh “ ka kithuah khak zual un, theihlouh tampi hon theisak a, ka Kipak veve……!!. Hiai thu simkha teng in “Moral” tamlou om sunsun te chiiktak a Ngaihtuah vengveng kawm a, ki bawlhoihna hong hih ngei ka Gingta sawnsawn a, Sousangtak in ka Kipak khawl hi.

0203 – KAKIPAK - 2014

 ©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA