PHUBA LAAKNA MULKIMHUAI
By ~ Nasri Jona Tawmbing
Khen ~ I
Mihingte'n 'KHA' i nei chiat ua,
himahleh i kha in i taksa ahon paikhiaksan chiang in mihing hinawnlou in
"Misi" chih i hong hita uhi. Huchia kha in mihing taksa apaikhiaksan
toh kitawn in kha peen vaan lam a paipah hia, ahih kei leh hiai lei a om
lai chih bel theihsiam ahaksa mahmah mai. "Khalaang" i chih khawng mi
ahong sih a, akha uh vaan lam a paipah lou a khovel a a-om laiziak a
"khalaang ahi" chih ngaihdan hi mi tampite pomdan le hi'n ka thei hi.
Himahleh ken ka ngaihdan maimai in chu "Khalaang" i chihsek kha
Setan/dawite thil hih maimai, misi pe'n damlai a athil hihdan/a
khosakdan toh kituak dia dawite lemchiin na maimai ahi dia aw,,, chih
kha tuni tan a ka awn-na lam ahi lai. Himahleh ka ginna adikpen ahi ka
chihna bel ahi tuan kei.
Buhtuh tha-it lai, Appril kha singtang a
om te'n i theisiam chiat di ua, aak kok-kawleek leh naupang kap ging
vengvung kaan thawm zaak di a-om kei, nungak tangvalte lah buh thuh
atha-it ua, inn a om maimai muh di a vang mahmah mai uh. School daak gin
hundek ahih man in kei le ka niteng nna sunzawm diin School lam ah mi'
tate hai hilhpil sawm in peihlou tak in ka kuan khia hi. 1st period ka
neih louh ziak in 2nd period a ka subject laak di en in ka dawhkan boh
in ka tu hi.
Huchia ka tut lai in patau daak ahong ging a,
ki-gintak louh lai tak a hiai bang patau daak hong ging in ahon phawng
mahmah mai hi. "Kua misi om ahia, damlou gim om a agen lam ulah ka thei
kei a, chiin staff-te kuamah athei omlou pi ka kidong souhsouh ua.
Huchihlai in ka school lam uh manoh a mikhat khualtaai hileh kilawm khat
kintak a hong taai ka gal muh uh. Koule amah kia en in bangmah gen lou
in ka ding kheukhou mai uhi.
Ka kiang uh ahong tun in Valupa pa
ahi chih ka thei a. Naak loplop kawm in ahu ahon khah a, Muanpu
ki-awklum chih thu ahon gen mawk hi. "Aw,,,, bangchi dan ahia oi, Muanpu
ka lawm hoih pe'n in hiai bang a om di ahihlam bangmah lah ahon hilh
kei a, asia apha kihilh gige lah ka hi ngal ua. Koisan a ki-awklum
ahia,,,,?" ken le bangmah thu ka theichiang biik kei. Mihing lah kidaih
lou i hih chiang un, nou le na school uh khaak unla, na school naupangte
lak a alian deuhte lou lam a khualtaai dia i sawl uh ngai di hiveh
aw,,,,, chiin ka Headmaster pa kiang ah ahon gen hi.
Daak kin
ahong kikhen a, naupangte le misi om ahi chih a theih ziak un hilh ngai
lou in a bag utoh ahong pawtkhia uhi. Class niam lamte leh numeite
paisak in pasal naupang alian deuh teng ka om sak ua. Vaalupa pa'n pasal
naupangte mi nga-nga in ahon khen a, hiaite hiai zaau a, hiaite hiai
zaau lam ah,,, chiin khualtaai diin ahon sawlliam sak hi. Naupangte a
sawlliam khit in koule misi inn lam manoh in ka kizui khe ngal ua,
mihing kitawm mahmah ahih ziak in lawm hoih chimahleng keile ka kidaang
koih thei biik kei. Innsung van hep ngaite hem in, innkong ah cilpouline
khong zaak in abuai in ka buai vengvung mai uhi.
Khosung dan
omsa mah bang in saak-si ahih ziak in a ruang zan giahsak theih ahi kei,
a-om remchangchang kinaih khawm in hanmual lam ah haan khuk tou di toh,
inn lam a poimoh tuamtuam hih di pawl toh Vaalupa pa'n vaai ahon hawm
zungzung a. Ka lawmhoih pe'n in hichi mai a hon sihsan mawk ka theisiam
kei, hanmual lam a tel dia seh himahleng ka lawmpa ruang taikhiaksan
thei a ka kingaih louh ziak in a lupna kiang lam manoh in ka paiphei
nawn hi.
A sungte lah loukuan ahong tungkim nai kei uh, pite'k
pute'k hon in ana um kimvel lalaih ua. Akiang ah Pamang (Muanpi pa) a tu
hi. Kei ahon muh phet in akhut in ahon huuih a, akiang a tutna om ahon
kawkmuh hi. Keile Pamang kiang ah ka paiphei a, thil omdan bangkim ka
dong pah hi. Himahleh Pamang in bel bang thu bang la ziak a a tapa hiai
bang a hong om mawk ahia chih thei lou ahih dan ahon hilh a, ken ka
theih zawk khak leh chiin kei ahon leh dot zawmah hi.
Huchih lai apat in inn-nuai lah ah thawm ahong kipan khin ta. Himahleh kuaman ka ngaihsak lawmlawm kei uhi. Zannitak in zaw ka pawt khawm ua, ama zaan nih paisa apat a-omdan tuam
ka sa mahmah hi. Himahleh bangmah ka dong khol kei. Zannitak a-omdan
bang nidang sang mah in a mak ka sa. Pau lah pau ngei lou, i houpihna le
a khawnung pek a hon dawng zel. Himahleh mi ki-seel siam ahih ziak leh
bangmah a gen louh ziak in, ka lawm dangte'n chu bangmah athei kei uh.
Nungak heel ka pai kiik lai un Muanpu kiang ah tuzan a omdan nidang toh
kibang lou ka sak thu ka gen leh kamkhat inle ahon dawng kei a. Nidang a
asia apah kihilh gige ka hih ziak un kenle lungkim louh na nei hia ka
theih ziak in ka dong teitei hi. A tawp in aman le, lungsim nop louh na
bangmah nei lou ka hi,,,, na gintaak kei leh zing chiang in na thei mai
di,,, chi'n nui kawm in ahon dawng" chiin ka gen hi.
Pamang in a
puan-ak sakhau apat in laithem khat ahon dok khia a, hiai nang adia a
gelh hidi hiveh aw, na min bang aki-gelh a, a ki-awklup tung a ka muh uh
ahi, himahleh na min akigelh ziak in koule ka hong ngam kei uh. Ka tapa
in bang gen nop nei ahia, rem na sak leh ka muh lai mahmah in hon sim
khe ve,,," ahon chi hi. Awle, rem sak louh na bangmah om lou e, kon sim
di aw,,, chiin laithem hong ka sawm leh a kibelh hoih mahmah mai a, ka
hong na lam a bohkeek khak ka lauh ziak in pilvaang tak in ka hong hi.
Kibelh hoih lua ahih man in huchi mai in ka hong thei kei. Hong sawm a
ka khuatkhuat lai in lou kuan a sungte ahong tung au, ka lawmpa ruang
boh in ahong kap vengvung tak un kenle ka laithem tawi ka sakhau ah ka
guang kiik thak nawn hi.
Zaau gamla lam a nna sem a kuante le
ahong tung zel ua, ka lawmpa Muanpu Nungaak nu Nenem zong a loukuanna
van bangmahle khek lou in Muanpu ruang omna ah ahong luut tei ngal a,
Muanpu sungte toh ahong ki-kah huan uh hiin ka thei pe'n. Khem didan ka
thei kei a, a sungte sang mah in Nenem ka lainat na alian zaw hial hi.
Amau geel kar a banghiam thu a-om zek chiang a kei hon hilh pah zel hi
ua, kenle amau gel a diin theihtawp in ka pang sek hi. Huaiziak mah in
kei le ahon ngaina mahmah un ka thei. "Umuan na thuchiam ah ginom kei na
mahmah chia, hun sawt lou ana ngak inla, huai chiang in i ki-teeng dia,
nupa kipaak tak leh innkuan kipaak tak dinkhe di i hi" chia na hon thu
chiamte mangngilh ta maw Umuan, hichi di bang bangziak a ka kiang a hiai
thu hon nawtsiat sese na hia...?" chin Nenem ahong kap keuhkeuh mai hi.
Saak-si ahih ziak in ani mahmah in ahon vuui pih ua, lawmhoih pe'nte
ahih kia hilou, tangvaal khat kihi ngal a, pi-le-pu daan ale sawmgiah
lou chu zumhuai ahi,, chiin keile ka puanthuah toh a nitak in Muanpute
inn ah ka kipaw luut hi. Lengkhawmte tawp in koimah a pawt nawn tuan lou
in taptung ah ka tu ua, Muanpu in khanvual ahauh ziak hia, aman mi
athalawh zawh himhim ziak chih ka thei kei. Tangval sawmgiak ka tam
mahmah mai ua, a inn ua ta louphial in ka kinoh teektuuk uhi. Keibel
nidang pek apat Muanpu sungte toh ana kithuahthuah, ka ut-le-dah a va
khawsa sek ka hih ziak in ahon midang et kei ua, kei le ka kimidang koih
tuan kei hi.
Tuanglai a lupna'ng awng om nawn lou ahih man in
Muanpu room ah ka lawmpa St toh lum diin ahon sawl ua, ahon midang bawl
louh ziak un kipahhuai thou mah leh Muanpu sihdan khong leh sunlam a ka
thawm zaak khawng ka ngaihtuah chiang in kihtaakna khat ka nei mawk hi.
Midangte'n lupna abawl ua, lum vek ta uh ahih man in koule St toh Muanpu
room ah ka puanthuahte uh ka tuah luut ua, lupna'ng awl a bawl in, ka
bawl khit un lum diin ka hong kisa tei uhi. Sun lam a nna asepna gim
kisa sim ahi ngei dia, ka lup ua pat sawt lou in St in ahon ihmutsan pah
a. Keile ihmut sawm in ki-lukhuh in ka lum a, himahleh ihmu thei lou in
ka om mawk hi.
Thawm zaak di a-om nawn kei a, ka thawm zaak sun,
St nakging leh Muanpu room a wall clock kipei ging ahi mai. Keile ka
ihmut suak tongkhong ahi ngei dia, ka theih louh kar in kana ihmu kha
hi. Thawm ging susu in ahon phawng a, ka thoh khiak leh ka kho-ul in
ahon bual kawt dimdem mawk hi. A bangchidan ahia oi, ka kho-ul ahichi
pawt mawk....? Ka kiang a lum St ka en a, amah bel a ihmu lim mahmah
mai. Lukham a ka romol ka sawkkhia a, ka kho-ul nuul dia ka kisak lai in
Muanpu room a tukverh thakhat in ahong kihong mawk hi.
"Bangchi
dan ahia, huih lah anung si kei a, hichi mawk a hiai ahong kihong,,, ka
lupdek akikhaak zeen a. Ka kalh mangngilh uh hinteh" chiin tukverh kalh
diin ka thou khia a. Ka thohkhiak toh kitawn in ka kho-ul luang zoihzoih
hina pi in vot ka sa mahmah zel hi. Thil omdan ka theisiam kei. Ka
lawmpa hong kilaak ahi dia aw,,,,, chi'n ka ngaihtuah a, tukverh ka khak
lai khawng in, pawlam apat gim namsia huih mut zawng in ahong uih
vukvuk zawmah lai hi. Tukverh ka khak khit in kei le light off in, lum
diin ka kaantha nuai ah ka kithawlh luut nawn a, himahle hichi mai in ka
ihmu thei nawn kei.
Sawt le lum man lou in ka lukung lam ua
tukverh ahong kihong nawn a, ka et leh thil khat hong lenglut zual hileh
kilawm ka mu hi. Ka mitvaai hia chiin ka mit ka nuai a, himahleh
bangmah ka mu nawn kei. Puanthuah kawm ah kilukhuh in ka hak kelkul mai
hi. Huchih lai in tuanglai a mihing kivei hileh kilawm in kal suan ging
ka za a, lau sim kawm in thawm ngaikhia in ka bil bang ka tungsak
leeklaak hi. Thawm ka zaak dan apat keilam manoh ahi chih ka thei a,
pasal toupi lawmte va kawi mawk dan lah om lou, ka kiang a lum St phawng
sawm a ka soihsoih haang in a thou thei si kei, thawm in lah hon naih
deuhdeuh, a tawp in keile ihmu lem ka kineih nawn hi.
Ka lukhung
ua tukverh kihong apat huih vot ahong nung luut a, room sung a vot in a
vot mai hi. Keile tukverh khak diin ka thou khia a, tukverh ka et leh ka
lupdek ua a kikhak dan mah in ana kikhak nawn zel hi. Light on hoih ka
sak ziak in light on in ka lupsan nawn a. Thil omdan ka theisiam ta ve,
ka lawmpa Muanpu in hon ngai a, hong veh ei ve, a dam lai ale ka kithuah
pihpih sa, asih ziak in bangziak in ka lau mawk dia,,, chi'n hangsan
tak a maituah ka sawm hi. Himahleh hichi mai in ka lauhna abei thei kei.
Ka lauhna Pung deuhdeuh in ka thei zawmah hi.
Tangval hon
hiaizah giakkhawmte lak ah mualphou lah ka lau a, ka kinepna om sun ka
kaantha nuai ah ka kithawlh luut nawn hi. Sawt le ka lup ma in thakhat
in ka kaantha ahong kitheh khia a, mi kuahiam in hehngoh kawm a ahong
paihkhiak sak bang ka sa peen. Ka dakkhe ngal a, light le amah in ana
ki-off zawmah lai hi. Ka kiang a lum St lah ihmu lim mahmah mai, phawng
sawm in ka tha neih teng in soihsoih mahleng a harh thei tuan kei. Lupna
tung apat ka tu khia a, thil vot a vot khat in ka mai khawng ahon het
thuakthuak mai a. Ka bilbul ah bangpeen gen ahia chih theih louh in ahon
phunging susu zawmahlai hi.
Huchiin zinglam dak 3 bang peelta,
ka lawmpa Muanpu ziak in siin khat le siing lou a khawvaak di ka bang
ta. Huchih lai in Muanpu pa Pamang in laithem ahon piak ka theikhia a,
himahleh sun a ka van aak sakhau a kuah ka hi chih ka thei. Nitak
Sawmgiak dia ka kuan dek in ka van aakte kheng ka hih man in ka inn uah
a-om chih ka thei a. Lawh didan ka thei tuan kei. Huai laithem a thu
kigelh ka sim louh ziak a Muanpu lungkim lou hiin ka thei. Ihmut sawm
mahleng ihmu thei ka hi nawn kei. Ka thou khia a, taptung ah mei toh
diin ka hong kisa hi.
Khen ~ II
Mei toh dia ka hong kisak tan pha in
ahong hihbuai den lai a, nawtkuang bil ka nawt chiang bang in kuahiam
khat in hong mutmitsak hileh kilawm in ahong mit top zel hi. Huai kia
hilou in taptung a vut khong ahong kimuut leng nungnung mai a, huchia
bui kisa a ka om lai in inntek te'n ka thawm hon za au, Muanpu nu hong
thou khia in light ahon meek vaak ngal hi. Light a vaak toh kitawn in
Nuching hong pawt khiakna room kongkhak lam manoh a kintak a thil vom
luut phei ka mu a, Nuching (Muanpu nu) le ki-guih zaw ahi ngei dia
"Nuuu
lawmlawm,,,," chi'n bangmah dang gen lou in ahong dai dedu hi.
Nuching le taptung ah ka kiang ah ahong tu a, ka ihmut theih leh ihmut
theih louh khong ahon dong hi. Ihmu hetlou himahleng ka ihmut thei,,
chiin ka dawng a, ka lungsim guuk in bel "Hiai bang a ahong sukbuai lai
di leh ka giak nawn teuh kei di" chiin ka ngaihtuah hi. Nuching in ka
thugen gintak mel kei sim mahleh bangmah dang gen lou in mei ahon toh a,
singpi beel khong a hon suang khit in, kihahsiang diin bathroom ah ahon
luut san hi.
Khua vak hak ngei mai, taptung ah sawtkuam tak ka
tu a, sepdi poimoh omte ka sep khit in taptung mah ah ka tu kiik nawn
zel hi. Sawt lou nung in sawmgiak tangval khentkhat ahong thou ua,
akhente singpi le dawn lou in a innlam uah apai suak ngal uh. Ka lungsim
ah keile pai ngal ut mahleng kilawm lou deuh hia ka theih ziak in ka tu
tuantual lai a. St le room apat in ahong pawt khe chet hi. St kiang ah
gen di chi mahleng gingta tuan lou dia, kei leh kei kisu mualphou maimai
di hia ka kitheih ziak in bangmah gen ka sawm tuan kei.
Zing ann
neek hunta ahih man in ka inn lam uh manoh in ka pai phei a, ka
nnasepna van koihna lam manoh in ka pai hi. Zan a Pamang hon laithem
piak sim di chiin, ka sakhau ka sawk pah a, zan a ka koih kiik bangbang
in a-om lai, ka room ah ka tawi luut a, ka lawmpa Muanpu hon laikhak ka
hong a, a sung ah hichiin ana kigelh hi.
"Lawm iit tak Jo, hiai
ka laithawn na muh chiang in chu mihing ka hi nawn kei di, na ut leh mi
dawilok hon chi inla, na ut leh thuak zuau hon chi inla, na ut dandan in
na hon dem di aw,,, na hon demna te ken bangmah thei nawn lou di ka hih
ziak in khawk ka sa kei.
Zan thum (3) mahmah ka kingaihtuah a,
hiai bang a thil ka hih di chih hon hilh nuam lua himahleng, ka hih
taangtun ma in hon hilh leng ka thil tup taangtung thei lou di ahih ziak
in hiai laithem tung tawn in ka hon hilh mai ahi, paukam a ka hon hilh
theih louh ziak in poi ka sa, na ngaihdamna le ka hon ngen ngal hi.
Nenem toh ka kaal thu uh ahi. I aak i kan nitak ua ka zotna le ngai
poimoh lou a suanlam tuamtuam bawl a, a sungte buhtuh a gamgiak vek uh,
inn ngak ngai,,, chih khong maimai suanlam a nei in ahong tel thei kei
chih nangle na thei di maw. Huaiziak in ka lung a kim thei kei. Ka lung
kim thei mahmah lou ahih ziak in Party i zoh un kei le Nenem-te inn lam
manoh in ka pai ngal hi.
Huai a ka mit a ka muh leh ka bil a ka
zaakte ziak in dam utna himhim ka nei nawn kei. A tuung in bel numei
khat ziak maimai in chu hichi hial lou e,,, chiin ka kingaihtuah a,
himahleh amel uh ka muh chiang in dam ut na himhim ka nei kei. I lawmpa
St leh Nenem nupa bang mai a ana khosa lai uh ka mu a, keile kitheisak
sese lou in ka inn lam uah ka kiik ngal hi.
Hiai thu hi thu dik
tak ahi, huaiziak in mite theih a na puangkhiak diin ka lawmhoih pe'n na
hih na ziak liauliau in na khut ah ka koih ahi,,,. Himahleh ka hon
ngetna na hon hih buchinsak kei leh keile lungkim tuan lou di ka hi.
Mangpha Na lawm Mp.
Ka tha ahong zoi a, ka lawmpa St in bang ziak
a Muanpu tung a hichi bang lungsim ana pu ahi dia aw, ahih kei leh a
numei, Nenem dik lou hia hi di,,,, hiai thu mite theih in puangkhe mawk
leng innkuan kisiatna mai hilou, kou lawmta kar ale siatna hon tun law
mahmah di,,, chi'n huai laithem ka khep hoih a, ka lukham nuai ah ka
koih luut hi.
Muanpu sih ni a Nenem vaitung, Muanpu ruang kiang a
ahong kap lai khawng ka mitkha ah ahong lang a, thudik mah hia hi di?
Ahih keileh Nenem in a kilawmsak nadia mite mai a kap maimai ahi zaw dia
aw,,,? Bangteng hileh Nenem kiang a aguuk a thudik ka kan ngai ahi.
Himahleh dong mawk leng hoihna sang in siatna ahon tun di chih theihsa.
Huaiziak in hungaih deuh phot mah hoih ahi chiin genkhiak ka sawm kei
hi.
Muanpu hon ngetna hih buchinsak thei lou in ka om a, ka
lungsim leng anuam thei kei. muanpute inn ah zan nih (2) ka giak a,
zanteng a hong hihbuai gige, ihmut na hun om mahmah lou ahih man in
suanlam bawl in ka puanthuah toh ka kipaw khia hi. Innlam a ka paikiik
nung inle zan teng in ahong veh gige zawmah lai a, kar khat mahmah aliam
nung in keile zan lah ihmu gina a hon koih lou, ann lah ne gina thei
lou ka hih man in ka taksa ahong chau gawp hi. A tawp in bangteng hileh
Nenem kiang ah thil omdan hilh diin Nenemte inn lam manoh in ka kuankhia
hi.
Huchihlai in Nenem omdan a kikheng mahmah mai a, nidang a
ki-hahsiang peih mahmah, fel tak a ki-chei gige hinapi in a mel a trop
ta mahmah mai. Ka lungsim in Muanpu in amahle va hihbuai sek hi di eive,
chiin ka ngaihtuah hial hi. Nenenm kiang a thil omdan gen diin a innlam
uh manoh in ka pai a, Nenem kiang ah thil omdan ka gen suk zialzial hi.
Ka gen tuung in ki-iim sim mahleh ka thil tuah bangkim ka gen nung in
ahong kipuang khia a. Amahle Muanpu in zanteng a va veh gige ahih dan
khawng a hon geen hi. Himahleh mite theih a genkhe lou dia ahon nget
naak luat ziak in kenle kuamah lak a genkhe lou diin ka kichiam hi.
Huaithu mite theih a ka puangkhiak lou dia Nenem toh ka kithutuah ziak
un Muanpu le kou tung a lungkim thei mahmah lou ahi ngei dia, zan hun
kia hilou, sun chiang a School a class ka laak lai khong nangawn in
ahong kilaak sek hi. Nidang a ahong kilaak dan toh ahong danglam
hiai-hiai a, ka lauh di leh kei hon khem sawm hileh kilawm in muh
nuamlou pipi in ahong kilaak sek. Ka lawmpa ahi chih thei mahleng lauhna
ka hon nei lian deuhdeuh a, mel pangngai hilou, mel lauhuai taktak
ahong kibawlsiat chiang bang in lau in ka liing zungzung mai hi.
Nenem lah niteng in a omdan ahong kikheng hiai-hiai zawmah a. Nidangteng
a nui siuseu gige himahleh hun bangtan hiam paita apat in amel leh puam
ahong kikheng a, amel ah lauh khat nei hileh kilawm in ahong om hi.
Keile ka taksa chau gawp ahih man in School le kai ngaap lou in khawl
ka ngen a. Ka Headmaster pa un kar khat khawl ahon pe vanglak hi. Nna
sep awlmoh lai ahih man in singtang khua ahih toh mi adai zikzek mai ua,
inn-nuai a ak kok-kawleek khong leh inn gaal a School naupangte thawm
baak zaak di a-om kei. ka khawl apat ni thum paipan chih in sun khat, ka
innkuante lah nnasem a kuankhe vek uh, kei kia in inn ah ka om hi.
Thakhat in ka sun ihmu lai ka khanglou mawk a. Ka inn nuai ua ak khawng
aham in aham vengvung mai, vok kul a kikhum vok te khong lauh nei hileh
kilawm in akiphu noinoi mai ua, taaisiat nang zong in a khumna kul baang
khong aphut in aphu ek-ek mai uhi.
Thil omdan theisiam mahleng
ka ut ziak hilou in ka dingkhe kha mawk a, Room apat kintak in ka
pawtkhe ngal hi. Inn nuai a aak chiak vengvungte enkaai diin inn nuai
lam ah ka paisuk ngal a, inn nuai a ka va daak leh aak-tal/pa khat ding
maimmai lai angawng ah ahong kitan mawk hi. Aak in lah na sa ahi ngei
dia, akha zaap in leilak ah, leivuui khu vutvut zen in akipeek buatbuat
mai a. Huchia aak kipeek ka et lai in aak lu huihkhua ah ahong kaang tou
a, keilam ah ahong kilawn phei nawn zawmah hi. Suntanglai himahleh
lauhna in ka dim a, inn kiang khawng a lah kuamah mihing muh di om lou,
lin kawm pipi in aak lu ka tawm a, ahong kipatna lam, inn-nuai lam ah ka
lawnphei tei mawk hi.
Huchia aak lu ka lawtphei tak in leilak a
aak-tal kipek nawn lou na pi thakat in ahong ding khia a, ama a a-omdan
mah in sihsual in ahong kipek nawn buatbuat mai hi. Kipeek naak lua ahih
man in angawng a sisan hong pawt te'n ahon theh a, sawtlou chik sung in
ka puan-ak leh khekol ah sisan ahong dim hi. Ka lawmpa Muanpu thil hih
hi dia gigtakna ka nei kei. Aziak bel ka lawmhoih mahmah Muanpu in hichi
khop a ahon bawl gingta thei lou ka hi.
Lin kawm pipi in innsung
ah ka luut nawn a, ka room ah ka luut paisuak hi. Nidang a ka room a
thil tung bang in, ka room tukverh ahong kihong a, table a ka laibu
koihte khong kua hih ahia chih theih louh in ahong kithai darh sungsung
mai hi. Bang loh di ka hia chih thei lou a ka om lai in ka room kongkhak
apat in Nenem ahong daak mawk a, keile ka lauh lai tak a Nenem hong
lang mawk chiin numei mai himahleh ka kipak a, ka lauhna bang beivek
hiin ka thei hial hi.
Nem honglut ou, bang chi zenzen e,,,, chiin
ka houpih a, himahleh ka houpihna ahon dawng kei. Bangchi e Nem,
lungkim chikei na chia,,,,,, chia a mahlam ka et leh ka puan-ak leh
khekol a sisan kaaite kawk in, nuih chih petmah in ahon nuihsan hi.
Mihing nui zaak nuam chisek mahle uh Nenem nuih dan bel ka lau ahi.
Gammang kawm a mi a kikou chiang ua kithawn vongong bangmai in ahong
kithawn a, nuih lai amel ka et leh mitphiat kaal louh in ahong kikheng
zawmah hi. Nenem mel a mulkimhuai tel mai, mit lah neilou, amai a
bangmah omlou, sisan a dim in ka mu hi.
A lu apat sisan ahong
lung a, atal khawng akhaang leloih mai hi. Huaikia hilou in a lu apat
khuak ahong lawt zawmah a, loh didan ka thei kei. A ngawng ah a ngoi leh
a sin khawng a kikhai deudou zawmah a, Nem, gennop nei maw, gennop nei
na hih leh gen inla, hehpih tak in hon paikhiak san va maw,,, chiin ka
lauh luat ziak in ka ngen hi. Huchih lai in room kongkhak ahong kikhak
a, keile hon paikhiaksan ta hiinteh chiin ngaihpha tak in ka om hi.
Khen ~ III
Himahleh sawtlou nung in ka chouka
lam uah thawm ahong om nawn a, meh be'l leh ann be'l khong ahong kisawk
ging rokrok nawn hi. Suntaklai himahleh mihing akitawm luat ziak in
lauhna in ka dim ta, room ah kikhumkhum mawk lenglah denchiang a
bangthil hong tung di ahia chih kithei lou, chouka lam a thawm lah ngaih
deuhdeuh mai. Nenem le bang chidan ahiai bang a hong lang mawk ahi oi,
amahle ki-awklum tei hia leh? hithei lou ahi. Tuzingkar inle ka mu a,
houle ka kihou uh.
Bangteng hileh inn ka pawtsan ngai ahi chiin
ka room apat ka pawt khia a, chouka a thawm neinei pen le Nenem hia ka
ngaih lai in bangchik kar a amel kikheng man ahia chih ka thei kei pasal
mel mah ka mu nawn zel hi. Ka et toh kituak in keilam nga in ahong
kihei a. A hon kawk kawm in ahon nuihsan nawn ek-ek mai hi. Anuih kawm
in ahong kibawlsia a, khalang film khawng a luguh vuak laang toh akibang
peen in ka thei. Lau gawpta ka hih man in thakhat a taisiat ka sawm hi.
Huchih lai in amel awl a hong kibawl lamdang in Nenem mel mah ahon suak
zel hi. A khut lehlam a ankhal toi a hon deng dia akisak leh akhut
ahong tol khia a, abanbul apat ahong tol in keilam ah ahong lengphei
nolnol mai hi. Huchiin kongkhak pi amah in ahong kihong a, "Khuai kawl
ah" chih teng geen in ahon pawtsan hiau hi.
Ka lauhluat ziak a
ngaihbel na a Nenem mel mukha maimai ka hi di, bangteng hileh Nenem tung
a thil hoih lou tung ahi kha dia ka va kan mahmah di chiin ka pawt khe
ngal hi, saule ka pai ma in information apat thupuan poimoh chiin ahong
kikou ua. Dinkhawl zen a ka ngaihkhiak leh "Mimang zawng dia nungak
tangval kuankhiak chiat di. Reserve nuai zaang a kingakkhawm di." Chiin
ahong au uhi.
Ngaihphalou tak in inn lam ah ka kiik phei a, peih
leh peih lou a kuankhiak ngai di eive,,, chiin thazoi kawm tak in ka
kisa hi. Huchia awl a ka kisak lai in St kisakhin vek in ahong luut a,
thil omdan ka dot leh. Nenem singpua tungnai lou, huai zong di chi uh
hilou hia,, chiin ahon dawng hi. Tuni kuankhe lou maw, inn a om bang na
hong pawt kei dia,,,, chia ka gen leh, tulai thil khat in hong hihbuai
sek a, chiin ahihbuai dan ahon gen hi. Huchia hihbuai tu om a ahihbuai
dan ahon gen tak in Muanpu thil hih hi diin ka gingta pah a, himahleh
bangmah genkhiak ka sawm kei.
"Khua mial zen le hinai lou a,
apuak nawn di hihkhawl le himaithei. Ahimhim a hichia mipi patau sak
zawng a tangau khawng bang au sak zawzen ua, kei ka ngaihdan hilou ahi. A
lunghimoh uh ahih leh tanau laina kisam khawm uhenla, amau zong phot le
uh." Hiai thu St gen lai khawng in ka lungsim ah Nenem tung a a gamtat
dan khong ka ngaihtuah a, St huatna ka nei hial hi. Himahleh ka huat dan
langsak thei ka hi kei. Hichi mawk hithei lou ei voi, a hihsa pawdia
kuan le himaithei hia,,,, bangteng hileh kingak-khawmna di achih na lam
uah kuan phawt le maw chiin ka kizui khia uhi.
Mi 20 di veel ana
om ta ua, koule ka tun phet un khotang heutu om sunsun te'n kuan liam
ngal diin ahon hilh uhi. Kou St toh midang 3 toh ka kuankhia ua, sausim
tak ka pai nung un sunlam a ka thil muh in a gen "Khuai kawl ah" achih
ka lungsim ah ahong lang mawk hi. Huai tak in kiik sawm in ka lawmte
kiang ah ka gen a, himahleh kuaman ahon utpih louh ziak un St toh huai
khuai kawl lam zong diin ka lawmte ka kiiksan uhi.
Huchiin khuai
kawl lam manoh in ka kuan khia nawn ua, khuai kawl ahih leh kou gam a
kawl om laklak a thupi pen ahih ziak in a guuk in ka kihta mahmah mai
hi. A kawl om dan lah kikhoukhiak vetvut, helh di chileng lah helh naang
a km 3 lam apai masak ngai ahih man in huchi mai a muh ka kingingta
thei kei. Huchih lai in ka lawmpa St in bel dam a muh akilamen mahmah
lai hi. Huaiziak in keile pau tam lou in St nung ah kazui zel hi.
Khuai kawl ka tungma un mihing suulnung ka mu pan ua, loutul pik mahmah
lak ah huai mihing suulnung ka zui zel uhi. Sausim tak ka zuih nung un,
ka lampi zuih uh ana bing a, St in tut khawl a meiteep bawl di ahon
sawm ziakin munzaang khat a tu in meitep khawng ka bawl uhi. Huchia
meitep khong bawl zou paikhe dia ka kisak lai un thakhat thu in khua
ahong niim a, ama a ni sa vengvong hinapi minute khat sung lel in khaw
omdan ahong ki khek mawk pe'n lamdang sakna lianpi ka nei hi.
Loutul pik lak phu kawm in ka pai zel ua, a tawp in Khuai kawl tung
zaang ka tung uhi. Khua apat km 5 vel a gamla ahih man in numei singpua
hiai tantan tungdia gintakna ahong bei zou hial a. Huchih lai in St ka
omna uapat paikhia a ava gamdaak velvel leh Numei tuuiseeng leh nam leh
singpuak dia kiguangsa a va mu mawk hi. Huai seeng omna apat in loupa a
zaam in azam suk hethut zawmah a, banghiam taal kaihna mah bang in loupa
apuuk zelzul mai hi. Ka suui zel ua leh Khuai kawl ah ka suui luut uhi.
Tuun chu thil omdan achiang ta, hiai kawl a kia hi ngeingei di ei ve,,
chiin kawl nuai lam a kumsuk dan ka hon ngaihtuah ta ua, hiamahleh a
kawl apat a olsam tak a kumtheih louh di chih ka theih man un mualdung
apat helh ka sawm ta uhi. Akawl vuak le km 1 area val mahmah alian ahih
man in kawlnuai kumsuk sung le a sawt khop mai. Dakkar khatsa tamzaw ka
pai nung un kawl nuai ka tung a, huihpi vuahpi'n le ahon nang ngal hi.
Mi 2 kia ka hih man un kikhen ka sawm kei ua, ka paina peuh uah ka
kizuui uh. Vuah in lah theeu sawm lou, huipi lah haat deudeuh hileh
kilawm in a uang mahmah mai. Huchia kawl nuai kimkhat di awmvel ka zuih
khit un thawm lamdang ka hon za ta ua. Huai thawm ahih leh sun a ka
thawmm zak mah ahi. Ka mulsi ahong thou a, ka chi bang ahuum sungsung
zou hial hi. St hiai ve'l a i thil zong om di ahi, na kal theih dandan
in va kal in la, hiai suang kar khawng hon en vel mah daw le,, chiin
kawl akaltou diin ka sawl hi.
Litmel tak in ahon en a, himahleh
ka thu a nial ngam louh ziak in kaltou diin ahong kisa hi. Huchihlai-in
menchim thawm ahong om a, St le a omna apat kintak in ahong tawmkhia hi.
Hiamahleh ka et hoih chiang un lah bangmah ka mu kei ua, phet lou in
thawm a dai vengveng zawmah hi. Bangmah hikei maw,,, chiin kal thak diin
ahong kisa nawn a, kenle ka theih bangbang in mundang kana enkual zel
hi.
St ngaihtak ahong kihou khia a, "Jo,,,,, hiai ah om, hong kin
ou,, chiin ahon sam hi. A omdan apat St in lau ahi chih ka theih ziak
in kintak in ka naih a, lau lou di leh phili lou a om diin ka hilh ngal
hi. Keile kawl ah St kalna ah ka kal tou a, ka thil muh in ahon phawng
ngei mai. Hichi khop a mulkim huai a mu diin ka kingingta thei kei. Kawl
a sing khat poutou a om a, huai leek ah, aleh zawngin singka ah ana
kizep taang (guulpi ludi i chih te dan ahi di chu) hi.
St
bangchia lakhe ta di, kei lah singkung ka kalna tantan a tawmkhe ngam,
inntung a ka kal chiang ale ka taw bang vaan gimnam chi pah zelte? I hih
mengmeng kei leh khua hong mial mai di ahi,,, chiin ka gen hi. Himahleh
St in le lawh ngaihna athei kei. Vuah zuk ziak a kikawt vek ta, vaanpi
lah ging dumdum mai, kawl lah phe zualzual zawmah. Huai kia hilou a
tunglam i et chia mulkimhuai chih in a genfiah theih louh khop thil muh
di om zel. Bangteng hileh mi khat inn lam a iva taai hoih di ahi,, chiin
ka gen hi.
St, nang anaupang zaw na hih chiah na ut zawkzawk hon
tel inla, na ut louh zawkzawk ken ka hih di,,, chia ka gen leh St in i
nih in va paile himai chiin ahon dawng hi. Himahleh ruang hichi mai a
taisan pen thil hithei himawk lou ahi. Na ut-ut gen meng inla, i gamtat
pah ngai di ahi. Dak 5 bang peel ta, khua le mial hak nawn lou di ahi.
Vuah beek zulou hileh mei pi sep in kitaisan leh adan om deuh di hia,
tua lah mei pi sep chihdan om lou. Chia ka gen leh St in "inn lam ah ka
va paizaw mai di." Chiin ahon gen hi.
A mun a ruang ngak pen ka
utziak ahi het kei. A lou thei lou ahi. A diktak in gammaang kawm a
nitak nawn ngal a va om di chih ka ngaihtuah vuak inle ka khua bang asik
zou phial hi. Himahleh alou thei lou dinmun a ding ka hih man in ut leh
ut louh gen thei ka hi kei. St pai liam di ka en a, ka kuan lam ua le
dakkar hichizah zangbei hiingua, tua amah kuan touh naang toh, ahong
kiik nawn naang utoh, alou pe'n a zaan dak 10 ma chu hong tung lou du
ahi chih theihsa.
Khen ~ IV
St paikhia't nung dakkar khat vel a paipan
chih in thawm ahong om pan nawn a, himahleh atheilou dandan in ka om hi.
Mei chih di chileng lah hithei lou, laizial teep sawm in pat sawm sek
mahleng laizialte kawt vek, a ngaihna a om lou. Huchia beidong leh
lungkham tak a ka om lai in ka saklam apat thawm ahong om nawn hi.thawm
hong om pe'n hoihtak a ka ngaihkhiak leh mipi thawm hiin ka thei tlat.
Nenem zong dia mi hong kuan uh eive chiin ka lung ahong muang deuh,
lungsim bang a nui vii-viai hi.
Thawm ging inle ahon naih zel a,
vuahzu leh huipi le thakhat in ahong daai hiau a, kawlphia bel sun
bangmai in a vaak hi. Kawl a phiat louh kar a khua mial law mahmah ahih
ziak in bangmah ka muthei kei. Thawm neih hoih hia ka theih ziak in, ka
kiang chiit ahong tungta uh chih in ka khuh khe thauh a. Himahleh kuaman
ahon dawng kei uh. Mipi phun-ging bulbul leh kalsuan ging nouhnouh baak
zaak di a-om tuan kei. Bang gen uh ahia chih ka thei kei, mulkimhuai
hunlel in huih a hong nung a, huih nungin ka bil ahon muut teuteu hi.
Huchihlai in lauhna in ahon tuam a, taise di chileng meivak lah kinei
lou, suun vaak ale pai lah teek a kipai hia, bangteng hileh hangsan tak a
ka maituah ngai ahi chiin ka lungsim ka khauhsak a. Ka lauhna bel a bei
tuan kei.
Thawm ging ka zaak in ahon paipeel a, lamdang ka sa
ngei mai. Ka sak zeka Nenem ruang kikhaina singkung a liing in ahong
liing nawn hi. Sihtheih hileh huai hunlai in bel lauh ziak in ka si ngei
diin ka kiging hial hi. Nenem ruang kikhaina singkung naak tak in ahong
kisawi a, huipi nung lai ale hiai singkung hichitel a liing hetlou hia,
tua huihpi daih tak a bang chidan ahong hichi liing mawk ahi dia
aw,,,,? Ngaihtuahna apaisau ngei mai.
Sawtlou nung in mipi thawm
mah ahong om nawn a, thilzawng hileh kilawm in thawm hon nei uhi. A
thawm ka zaak dan ahihleh mipi tampi'n thil giktak zawng a, kihaanthawn
na dia hawhawhaw,,,,, chia a kikou ging uh bang ka sa peen hi. Huchia
thawm ka ngaihkhia lai in ka omna kiang lei ahong liing zot a, kawl hong
phiat toh kiton in ka khekiang chiit ah Nenem Ruang ahong kisial
beeibuui ka mu hi. Ka muh phet in ka kiguih naak mahmah mai a, kawl lah
phe nawn lou ahih chiah, mial nuai a etchiang sawm a ka kuun suk leh
taang suatsuat hiin ka thei hi.
Laulua ka hih ziak in loh didan
ka thei kei, ka kawlzalpi a ka tempawng ka lakhia a, ka kibukna kawl
nuia lam manoh in ka paikhiak san hi. Kawl suang nuai a ka om lai in
singluang khat ka mai kha a, ka lauh deuh chiang in huai singluang ka
sat zel hi. Thakhat thil thu in thawm ahong daai a, ka sakhau apat ka
lighter lakhia in a, himahleh vuah tui in ana kawt zawmah hi. A
kuangtheih khaak leh chiin ka saai den a, ka van hulna om sunsunte ah ka
lighter kuang theih naang ahih khaak leh chiin ka nuhul zel, atawp in
vangphat huai tak in lighter ka saaikuang thei vanglak hi.
Kawl
hongphiat sung remchang a zang in ka singsaat neente ka khut ka mai
khawm a, kawlsung puuk nuai ah meichih sawm in ka hong kisa hi.
Singluang muat simta ahih man in ka chihkuang thei. Ka lungsim a hong
awngthawl deuh ta, khalaang in meikuang lau uh ahi chih mi gen ka zaak
ziak in, phei chia vel a lian singluang ka themkhe zeel a, a tawp in ka
kiang gamla lou muhtheih khop in mei ahong kuang khia hi.
Kenle
bangtan omngai di ahia chihka theih louh ziak in sing ka khul beh zel a,
a tawp in ka khang a Ruang omna tan ahon vaak pha ta hi. Mei ka chih
vaak ziak a lungmuang deuh a omthei di ka kisak haang in a hi tuan teuh
kei. Ka lauhna hon behlap tu mai ahi zaw. Ka khang a Nenem ruang om awl
in ahong kize ngiaingiai a, kenle mit khap lou hial in kana en hi.
Thakat thu in hong thou khia a, keilam hong nga in ahong nuui khe zoizoi
mai zaw,,,, gammang kawm a kithawn suk zuauzuau mai hi. Huai kia
deihkhop lau in a lu apat akhuak lawt zezute khawng akhut in ahon phil
a, akhen aliak a, akhen in keilam ahon deeng zel hi.
Sam kai
niangnuang kar ah amai ahong dawk a, sisan luanna bang chiangtak in
alang zawmah. Asam kar a chiang tak a amittang hong dawk vuakle lauhna
tham ahi. Kal nih khat khawng suan in a puuk suk zel a, sawtlou nung in
ahong dingtou zel hi. Ka kiang chiit ahong tun in a suun a ka inn ua
hong hih bang in a mit khawng, a naak khawng a hon balkhia a, keilam
ahon lawnphei zel hi. Phunlou paulou in kawl suang beel in ka belh
dikdek a, A gamtat dan ka en maimah hi. Hichi khop a hon bei ta ahih man
in ka lauhna tengteng a bei in ka thei hial hi. Ruang omna lam ka naih
a, mattaang ka sawm hi. Ka khut a ka khoih toh kitawn in ahong puuk suk
zel a, saulou ka paikhiak chiangin dingtou diin ahong kisa zel hi. Ka
thangpaih tha ahong suak a, thu-awi takin om maimai ve, na bang poi ka
hihkhaak om ahia,,,,,chiin ka va man a, ka kawlzaalpi ka phah a, a tung
ah lupsak ka sawm hi.
A mit, anaak khawng balkhia akeilama hon
lawn phei zel ahih man in a lu pen et ahaksa mahmah mai. Himahleh a
taksa mundang ahihleh a siatna lawmlawm ka mukei. Hong thou dia akisak
chiang in ka sialpuuk zel a, huchiin misisa toh dakkar 4 mahmah ka hong
kibei uhi.
Huipi leh vuahpi le daita ahih man in inn lam apat
hong kuan dite thawmle gamlapi apat zaak theih ka kilamen hi. Himahleh
ka gintak hun zaan daak 10 pelh tan inle ahong tung thei himhim kei ua,
ka meipi sep di sing lah om nawn lou, ka omna mial in ahong mial hi.
Mial law mahmah ahih chiah chiin ka meipi sep ka va thaai aam sek a,
himahleh ka sing khuulte muat lawta ahih man in a aam di himhim a om
nawn kei.
Mialsalua vaan lam ka daak touh leh siingkung kitaan
vaak zualzual ka mu a, innlam apat hong kuante hong tung dekta uh
hiinteh chiin neukhah ka lung amuang deuh hi. Ka gintaak bang ngei in
sawt lou nung in kawl tung apat ka min in hong kisam a, tua aw zaw
mihing aw mah ahi chih ka theih ziak in kenle ka dawng ngal hi. Bangpen
gen ahia chih kithei kei mahleh lawmte hiadia ka gintak ziak in ka om
anuam deuh ta. A vangkim in ka kikou tuah zel ua, amaule ka omdidan hon
theihsiam pih uh chu ahi ngei dia, ka kikou teng in ahon dawng kiik zel
uhi.
Himahleh sawtlou nungin ahong daai nawn ua, Nenem ruang
kiang a ding kawm in ka gal et sek. Himahleh gammang huai kawm ah koisan
mah akimu thei kei. Inn lam apat hong kuan dite le ka muhtheih na lam
apat hong kuan lou du ahi chih le ka thei chiang. A maa ka thawm zaak,
mihing thil giktak zawng ging dan ka za nawn hi. Bangchi lawmlawm ahi
dia aw,,,, lampi hon haih uh ahi dia aw,,, chia ka kingaihtuah lai in
Nenem ruang le ahong taang nawn pan hi. Kenle thoh sawm hiinte, chia
lupsak sawm a ka mai leh ruang ka mai kha nawnhet kei hi. A kiang chiit a
dinglah ka hi ngal a, bangchi dan ahi dia aw,,,, chia lighter sai zen a
ka zong haang in ka mu nawn kei.
The haam betkhiak bangmai in
thawm ahong daai nawn a, lungbuai tak a ka om lai in ka gaal ah kikou
ging ka za nawn hi. Ama ale hon khem himhim uh chiin ka dawng nuam nawn
kei. Ka dinna ngei a ding a ka om top hi. Sawt kuam tak ka ngaak nung ka
kiang deuh a meivaak ka mu a, ka muh toh kitawn in ka min in ahon sam
ua, inn lam apat a hong kuante ahi chih ka thei hi.
Ka kiang
ahong tung a, Amau lak a St le hong tel di ka sak leh ahong tel kei.
Huai phet in St omna ka dong pah a, kuaman a-omna athei kei uh. Nang toh
kuankhawm hilou maw, nang na thei zaw kei dia,, chiin ahon dawng zawmah
lei uhi. Bangthu bang la om ahia, St tung a bang thil tung ahi dia
aw,,, chiin paulou in ka ngaihtuah dedu mai hi. Jo, ruang na mu uhia? Aw
ka mu uh, chiin thil omdan ka gen pah a, St le inn lam akhualtaai dia
sawl ka hihdan ka gen hi.
Himahleh amau bel huai thu bangmah
athei kei ua, Mimang zong dia i kuankhiak lai ua Khuaikawl lam a na hon
kuansan ziak ua nou hon zong dia hong kuan ka hi uh. Khotaang heutu te'n
nitak a zong hial zaw kiliamsiat mahmahle lauhuai ahi a chih ziak ua
nou ngaihven a hongkuan ka hi uh. Midang zaw kuamah hong kuan nawn kei
un teh. Ahih ziak in a ruang mu na hih ualeh chu zanmial le gen thei i
hikei ua, azan azan a i buaipih uh ngai di ei ve,,, chi'n ahon gen hi.
Thil omdan bangkim hilhvek ka hih man in ka muhmasak na uh singkung
meivaak a salh ua leh amaa a-omdan mah in singleek ah ana kikhai nawn
hi. Amaule lamdang sa uzaw ahi ngei dia, kuamah paule a-om kei uh, a
daih in ka dai sipsip mai hi. Nitak a hichimai a hih theihvual hilou
hiveh aw maw,,,, zingkhua hong vaak leh awl a vaihawm ngai diin ka
gingta chia upa pen in ahon gen tak in nial ka sawm kei. Ka lungsim in
bel hichi khop a keikia a haksa ana thuak ing a, hiai mun a zankhua a om
di chih ka ngaihtuah chiang in ka lungkim lawmlawm kei. Himahleh upa te
vaaihawm kalhtu hih ka ut louh ziakin ka dai mai hi.
Neek di
ahon puakte uh ne in ka hong tut khawl ua, keikia a ka om lai toh teh in
chu nuam vengveng tak ahi ta. Upa pa mah in mi 3 in hiai ah ka ompih di
ua, nou midang khat toh inn lam ah ana pai leuchin,,, chin ahon gen hi.
Innlam apai ut sim thou mahleng apai pawl hih di ka ut louh ziakin
midang kuahiam nih sawl diin ka gen hi. Aziakbel mikhat kia sawl na chi
ahi nawn kei. St tanchin bang hizel ahi chih le theih hilou, ruang
laakkhiak theih louh toh, St omna theih ahih lou toh ka buaina a thuah
nih ahong suak ta.
Upa pa thu bang ngei in innlam a khualtaai
diin mi nih (2) in ahong paikiik san ua, zanmial nuai a gamtat dan omlou
ahih man in koule anuai ah khawvak ngak in ka tu uhi. Zingkhua hong
vaak a, ka theih bangbang ua buaipih diin ka hong kisa uhi. Mipi hong
tunma ngei a ruang lakkhiak sawm in ka buai mahmah mai ua, kiim leh
kia'ng ah mihing natna thuak a gimtak a thuum hut-hut thawm zaak di a-om
gige zawmah hi. Huchih laiin sing leek a Nenem ruang kikhai apat in
sisan ahong tak khe keuhkeuh a, a sihna sawt simta hia, bangziak a sisan
thak hichia hong taak khe mawk ahia chih ka theisiam thei kei.
Kou lak a mikhat singsiam deuh a ka ngaih un singkung a kaal diin ahong
kisa hi, awlsam tak in aka pi tan kalthei mahleh maban sawn dia akisak
chiang in lauh khat nei hileh kilawm in ahong kum kiik zel. Huai kia
hilou in huih nung hetlou hinapi in huai ruang kikhaina singkung a
lingin ahong ling zungzung zawmah hi. A nuai apat ka theih bang khamkham
un kana haanthawn zel ua, a tawp in ruang omna ahong tungtou thei hi.
Khen ~ V
Himahleh olsam tak in
a lakhethei tuan kei. A kawlzaalpi a gamkhau ka sahkhawmte un a remna
lailai ah ahon khih a, a teptaangtu sing saat diin ahong kisa hi. Huchih
lai in singleek a ruang ahong taang a, hiai zaw kou anuai lam a omte'n
le chiang takin ka mu uh. Kuahiam khat in thazawh tak a akhoih hileh
kilawm in ahong kihei a, ruangle olsam takin ahon domkhe thei hi.
Himahleh singleek fit 20 val saang apat khiak mawkdan omlou ahih man in
a kumpih didan a buaihuai ngeimai. A khente'n panpih sawm in singkung
ah kaal ka sawm sek ua, himahleh kuamah kaal suak zou ka om si kei uh. A
tawp in khau toh paang in ahon kumpih thei hi. Lei ahong tun nung in ka
puan neih remchang bangbang un ruang ka tuam ua, agim le zaak nuamlua
ahi nawn kei, thou toh kituh kawm in ka buai mahmah ua, a zawnna'ng
laang khawng bawl in puak khiak theih mai dia kimansa in ka koih uhi.
Huchia ka buaipih sung teng unle thawm lamdang leh mulkimhuai taktak
zaak di a-om gige, himahleh lauh le ka lau peih nawn kei ua, ahi di mah
angai hileh kilawm khop in kuaman ka ngaihsak peih nawn kei uh. Ka lak
ua upa pe'n in vaai ahon hawm a, a hithei dandan a puakkhiak hoih asak
thu ahon gen ziak in koule ruang zawng diin ka hong kisa uhi.
Nitaak a vuah azuk ziakin gamnuai anaal mahmah mai a, lei lah kol a kol
zawmah. Ruang lah numei khat ruang mai himahleh gik in a gik zawmah lai
hi. Sausimtak ka paipih nung un thakhat thu in khaw omdan ahong kikheng
a, huihpi vuahpi ahongnai ahi chih a chiang mahmah mai. Kinthei bangpe'n
a gamtat sawm mahle ung hichimai a hithei hilou ahih man in pilvaang
kawm tak in ka paipih zel ua. Khaw omdan ahong danglam apat sawtlou in
ka omna gammang kawm uh huipi'n ahon nuai ngal hi.
Huihpi hichi
khop in haat mahleh vuah bel a zunai hial kei. Gammang kawm a sing
lianpipi te baak (hiang) huih in ahon muut tan a, kou hon dengkha
phialphial in ka kiang chiitchii uah ahong ke dopdop zel hi. Huaikia
hilou in huih nungdan lah sak leh khang apat nung tuah hileh kilawm in
kou omna mun ah sing ahon muut awn khawm a. Abuaihuai ngei mai. Pai
ginat theihlouh khop in singsawl huih muut in ahon subuai den zawmah hi.
Huchia buai tak a ka pan lai un innlam apat hongkuante toh ka kituak
ua, amau toh pangkhawm in kawl tung munzaang tan ka tun thei uhi.
Innlam apat hong kuante gen daan in "St zong di toh, hiai lam a ruang
paw di toh mihing ka kidaih kei mahmah mai ua, khawki'm te'n phatuamngai
in tuzing khawvaak tuung apat in panpih diin ahong kuan ngal ua,
himahleh tutan in St tanchin bangmah theih ahi naai kei." chia huaithu
ahon gen tak un keile ka lungsim ahong buai mahmah mai a, karkhat mahmah
ann lah ne ginna lou, zan alah ihmut chih himhim om thei lou ahih man
in ka taksa achauh toh, ka hehtha bang asuak maiamah hi. Muanpu lungkim
na dia thudik puan khiak bang ka ut tha a suak a. Himahleh a kikheel ta.
Tua thudik ka puan in bangmah phattuamna anei nawn lou, thil ahidi
bangbang hikhin ta ahi.
Huihpi nung lah daai thei lou, innlam
manoh in ka paipih zel ua, lampi vaat pawl te singsawl saat sa, lam nawn
a apaih khiakte khawng uh ahong kitawm khawm a, mihing in i ut bangtak a
thaang daai ikaih hileh kilawm khop a lamdang in lampi avaatsiang sa
uah ahong kise khawm zel hi. Huchih lai in thil omdan theih hileh kilawm
in Valupa khat in "Nenem sihna ziak kithei henla, hiai tantan a pitung
tu kithei hileh phuba laksak uthuai hina e,,," chiin ahong genkhe mawk
hi.
Vaalupa pa'n huai thu ahon gen tak in ama saang in huihpi
ahong haat zaw a, ka ruang zawn uh le ama sang in ahong gik zaw mawk hi.
A tawp in giklaw mahmah ahih chiah kuamah pangzou omlou in ka ngakhia
ua, thil omdan kuapeuh in theisiam chiat ka hih man un kuamah pau di le
ka om nawn kei uh. A ruang ka et chiang unlah amah kia lah ahi ngal a,
huaile numei hizawmah, hichi tel a gik chih mawk,,,?
Paipih nawn
diin ka hong kisa ua, laang zawnna ka hawn domkaang pat ualeh ka ruang
zawng uh bangmah omlou hileh kilawm khop in ahong zaang thekthawk nawn
zel hi. Bangmah gen lou in ruang zawngte ka ki-en tuah ua, huchih lai in
Nenem ruang ka zawnna ua pat ahong tawmkhia hi. Akhen laulua chih
ngaihna theilou in ka taisia ua, a ruang lah guh neilou bang mai a zoi a
ding liing doldol kom in koulam en in mulkimhuai tak in ahon nuihsan
zawmah hi. Kuamah paungam ka om kei ua, ka omna mun chiat ua ding kawm
in ka gaal-et thoh maimah uhi.
Valupa pa'n hichi mai a thil fel
thei lou di ahi,,, chiin a diinna apat ahong paikhia a, thakhat in
mandiin a hong kisa hi. Amat toh kitawn in ruangle a puuk suk ngal a,
huchiin laang tung ah ka koih ua ka hon paih nawn uhi.
A
innkuante ngetna bang in ani mah a vuui lou in zingchiang a vuui diin
khotang heutute toh ahong kihou ziak un zaan giaksak di chiin thupuukna
ahon bawl uh. Huchihlai in St lah muh hinai lou, khotang buai in akibuai
vengvung mai hi. Sun lam a gamtatna gimhuai mahleh singtang ahih ziak
in nungak tangval mi khat lel tellouh le akilang lang mahmah mai.
Huaikia hilou in St zong pawl toh, ruang zanhakpih pawl toh, mihing
kidaihlouh ziak in peih lou pipi in nitak dak 9 veel in keile ka kuankhe
teei hi.
Zan ahong sawt a, thil omdan ahong kikheng hiai-hiai
hi. Mipi hichizah lengkhawm a omte nangawn zah zou lou in a hong gamtang
nawn pan a. Nitak ruang zanhakpih a lengkhawmte zong lengkhawm ginathei
le ka om nawn kei uh. Inn-nuai a mulkimhuai taktak a thawm zaak di om
leh mit ngei a muh dia ahong kilaak khong in mipi om nuamsak lou ahih
man in lengkhawm lai hihtawp ahi a, Saptuam Upa khat hong dingkhia a
thumna ahon nei hi.
Himahleh a ma sang a uang zaw in thawm ahong
om nawn a, inn-nuai a mei-aam bulom lengkual vutvut bangmai in inn-nuai
ah meivaak a kipei vulhvulh den hi. Thuk tung a tuilumbel siin khawng
thakah thu in mipite omna lam ah ahong kilawnphei thethup zel a. Huchi'n
haksa tak in huai zan bel a kizanhak thei hi. Thil omdan kuapeuh in
theivek uh ahih manin mahni kia a zuntha a pawt ngam a ki-omkei hial in
ka thei. Huchih lai in St tanchin bang hi hiam chih lah kithei lou
zawmah lai.
Nenem ruang le dan omsa le zuui zoulou in zinglam dak
8 ginma in vuui liam ahi a, inn lam ah piteek, puteek leh tawm a haat
nawn lou deuhte si-gaal in a-om ua, tuailai leh ahat deuh chiang mimang
zong diin gamnuailam zuan in a kikuankhe sauhsauh mai uhi. Bangziak a
hiai singtang inn 200 vel phet omna a hichi khop a tanchin mulkimhuai
hong tung mawk ahia chih kuaman a thei kei uh. A diktak in mi khat thil
hihkhelh ziak a hiai bang a thil tung ahi chih ken ka theichiang mahmah
mai hi.
Mimang zong a zanmial lak a gamnuai a hun zat di zong
kuamah kithalawp a-om kei uh, bangthil hong tung a bang kituak di ahia
chih kuaman kithei lou. Himahleh a lou thei lou ahi. Tutung mimang zong
dia kuan chu keile ka pilvaangta, ka kawlzaalpi ah puan 2 ka pua a,
khawnvaktui toh, nek di tuamtuam toh ka kuankhia hi. Huai chiah mi 2/3
lel kizuih ka sawm nawn himhim kei bok.
Khawkiim khawkiangte
panpihna toh mimang zonna naak tak a beih himahleh muh chih himhim a-om
thei kei. Akhen chiang in thuthang diklou "Huailam a te'n mu ta uh,,,,
huailam a a suulnung mu uh" chihkhawng maimai, huaite lah akizaak mun
luat ziak in kuaman belchian taak asa nawn kei ua, mudia ki-gingta
kuamah om nawn lou in, Pi-le-pu daan a ni 7 zongdi akichih ziak in ni 7
ngaak nadia kizong maimai ahi ta.
Upa deuhte gendaan in St pe'n
dawite pimang hiin a gen uhi, aziak ahihleh mipi hiaizah in amang patni a
kizong pan, zong khak louhna himhim om nawnlou khop a ni 6 mahmah
kizong ta ahih man in mimang pangngai hileh muh louh chihdan om lou mah
ahi. a ni 7 nidi zingkal inle nungak tangvalte le chau kisa in thazawi
mahle uh a louthei lou a kuankhiak ngai ahi chih thei in St zong diin ka
kuankhe nawn sauhauh uhi. Himahleh zon na di dang om nawn tuanlou ahih
man in nidang a akizonnasa khawng mah a ka kivei kual maimai uhi.
Nitak khua ahongmial takin gam kuankhe te'n innlam ka hon naih khawm
pan ta ua, daan omsa bang in ni 7 kizong nung a akimuh zoh louh ziak in
hankuang ah a vante vuui liam di chih ahi. A zan a vuui hial pe'n hoih
akisak louh ziak in misi pangngai dan a sunnung dak 12 lak a vuui dia
thupuuk ahi. Nungak tangval gim kisa mahle uh a lou thei lou ahi. Misi
inn ah zaanhak diin ka hong kinaihkhawm ua, ni 7 mahmah paita ahih man
in kuamah dah a kap peih le aki-om nawn kei.
A innkuante zong
mipi tung ah akisuanglah uh chih haihvual ahi kei. St zonna a ni 7
mahmah tha-le-zung seng kia hilou in khaw zaang mipi aneu alian mangbang
tak in ahon omsak hipen in ka thei. Huchihlai in Nenem-te inn lam leh
Muanpu-te innlam ah thawm zaak di a-om den lai hi.
Zingkhua ahong
vaak a, tangval phatuamngai te'n hanmual lam ah haankhuk toudiin a
kinaih khawm siausiau ua. Huchilai in kei bel ka omdan ka theisiam kei.
Lawmte sihni a hankhuk toh di hia ahih keileh a inn lam ua om di chih ka
theisiam kei. Muanpu sih lai a ka hih bang in haanmual lam a kuan lou
in St-te innsung lam ah ka luut a. Innkil khat ah tu in ka kingaihtuah
den hi.
Bangziak a ka lawm hoih thum mahmah tu hun sawtlou chik
kaal a chaan ka hi dia aw,,,kei tung ale hong tung maimah di ka chi,,,,,
Muanpu'n thudik puangdia ahon deih peen ana puang hileng zaw hiai
bangtel tuak lou di hiinga. Kisiik in ngaihtuahtuah mahleng bangmah a
phatuam nawn kei. Thil ahidi teng hikhin ta. Tua thudiik ka puankhiak
bangmah phatuam nawn lou ahi,,, chia ka kingaihtuah lai in St Nu keilam
manoh in ahong pai phei a, ka kiang a tutna awng ah ahong tu hi.
Nu Niang (St Nu) omdan ka et chiang in lamdang sakna lianpi ka nei. Amel
ah lauh nei hileh kilawm in ahong om a, banghiam geen sawm in akam bang
ahon ka awkawk sek mahleh bangmah genlou in ahong tawpkiik zel hi.
Kenle thil omdan ka theisiam ta, St le ka lawm dangte dan a hong kilaak
dek ahi ngeingei di, ahih keileh Nuniang in chu banghiam muh nei ahi.
"Nuniang bangchi e, na omdan lamdang naa chia, lauh nei maw,,,, chia ka
dot leh ahon dawng kei a, alu apei thoh ringot hi.
Khen ~ VI
Phunlou paulou in atutna apat a
hong ding khia a, innkong lam manoh in ahon pawtsan hi. A omdan diklou
hia ka theih ziakin Nuniang nung ah ka delhzui pah a, innkhang gamlak
lam manoh chih ka theih in gamlak alut ma ngei a matman sawm in kintak
in ka delhsuk pah hi. Himahleh innkong a mipi kivei souhsouhte'n Nuniang
gamnuailam manoh a pai amuh hetlouh peen uh lamdang ka sa peetmah hi.
Anung ah ka delhzuui zel a, a min in sam ek-ek mahleng ahon ngaihsak
kei a, ka matphak louh chiahchiah diin a pai lauhlauh hi. Tawl zen a ka
delh nung in munkhat ah diing kom in ana khawl a, bang gen a kinei ahia
chih ka thei kei. Amah zaak di khop a phun in a gaal muallam khawng kawk
in phun bulbul kawm in ahong nui khe thepthup zel hi. Nuniang omdan
diklou ahi chih ka thei a, a puanaak ah ka leen a, innlam ah paikiik pih
sawm in ka kaai hi. Himahleh hichimai in ka kaai zou het kei. "Hiai ah
ka tapa a-om vele, ka tapa ni 7 mahmah na zon nuang uale mulou na chih
himhim uh, chiin akiang a kuahiam khat om hileh kilawm in ahoupih den
zawmah hi.
Kenlah kuamah ka mu kei a, Nuniang omdan in ka mulsi
bang a hon dingsak zou hial hi. Nuniang hongpai ou, innlam ah na tapa in
ana ngaak ahi,,, chia ka chih zenzen leh heh in ahong heh a, "Bangdia
zuau hon hilh e, ka tapa hiai ah a-om voi, nou lawmta le ki-it kingai
tak a kithuah i honsak leh na kibawl dan uh lungkim hetlou ka hi,,,"
hiai thu ahon genna aw peen jaw Nuniang aw pangngai hilou hiveh aw chih
ka thei. Beidong tak a ka om lai in innlam apat mi nih ahong pai ua,
amau bang chichi hiam a ahong khem ualeh Nuniang le ahong pai ut nawn
hi.
St vante ahong lakhawm ua, haankuang kibawl ah a vante ahon
thunkhawm uhi. Vante a guang khit un haankuang siin ahon kilh ua,
innkong ah misi pangngaite ahihpih bang un lim kilaak pihna khong aneih
khit un haanmual lam ah vuui liam diin a pawkhe ta uhi.
Muanpu
leh Nenem sihna pe'n kar khat bang beita ahih man in huailam pe'n chu
neukhah in a ngaihthah theih deuhta a, huai in khawtaang vaihawmte bang a
dawn zangkhai biik mahmah mai hi. Himahleh Muanpute innkim leh Nenemte
inkiang khawng a thawm om pe'n a dai tuan kei a, niteng a uang deuhdeuh
hileh kilawm in aneu alian in a gen vengvung mai uhi. Huchihlai in St
thawm bel bangmah zaak di leh muh di a-om lam akithei zui kei thethup
zel hi.
Tangval sawmgiakte lamdang sak leh gentam pe'n ahi hial
di, ama zek a mi 2 site'n thawm neuhneuh gen di ahauh-hauh maizen utoh,
St sawmgiakte'n bel bangmah gendi a theikei vanglak ua. Huchihlai in
Nenemte inn, singtang inn adia hoih mahmah, khopi a omdiale sit huailou
khop a hoih Concrete Building ahihleh luah ngaihna omlou chiin a
sungte'n a kisuankhiak san uh. Himahleh mundan ah kisuan kichi mahle uh a
kisuanna inn uah huai thawm in a zui zel a, a tawp in tangval bangzah
hiam in giahpih ngai khop in ahong om hi.
Khawsung a thawm
lamdang taktak bei kei mahleh, ne lou dawn lou a om thei lou akihih man
in kar 2 abei nung in chu khawsung mipi'n le mahni na kuul leh poimoh
sem in ka kuankhiaksan pan ta uhi. Gamlam a nnasem te'n zong Buhtuh
akizou a, buhtuh kizou mahleh awl-le'n omlou in loukhawh ahong ngai nawn
ngal hi. Loukhawh tha-it in lougiak diin kisa sek mahle uh mahni
innkuan kia giak ngamlou in louzau ate innkuan 3/4 khawng kizawn khawm
in loubuuk khat ah a giak khawm mai uh. Hiai khua a thil tungte et in
hichi khop a dawilok ule demhuai lawmlawm kei un ka thei.
Huchihlai in hunleh nite liamzel a, himahleh ka thil muh leh tuahte bel
zaan zek a ka muh leh tuah toh akibang gige a, ihmut sawm a ka mit ka
siin chiang in ka mitkha ah ahong lang a, ihmu thei lou, ann lah kamlim
tak a ne thei lou in ka om den hi. Koule ka School kaina lam uah ka
hahpan mahmah mai ua, tha-it tak a class lak lai khawng bang in ka
mitkha ah ahong lang a, akhenchiang bang in a taktak bang mai a fiah in
ka mu sek hi.
Nikhat class ka laak lakloh lai in ka Headmaster pa
un staff teng ahon samkhawm mawk hi. Lamdang sa tak in ka va pai a,
midang te'n bel thil omdan ana thei vekta uh ahih man in huchi lawmlawm
in a phawklek kei uh. "Jo nang tangval omsun na hih chiah damlou ahon
paw dek ua na phakman na tantan uh lou zaau lam ah vapai unla, na
kituahkhak nana uah na hong kiik tei mai du. Kou hiai a madamte toh
khawmual ah singpi leh tuisik in kana dawn di ua,,," chiin ahon gen hi.
Huaitak in lou lam apat thu paw dia hong kuan papi in, "Lou apat hon
pawdi zaw kidaih vanglak uh eive, kuamah kuan le ngai kenteh, ahihziak
in innlam ah nou loungal kuamah inn om muh di om lou ahih chiah nou mah
in singpi leh tuuisik khong na buaipih mai uh ngai leh kilawm,,chi'n
ahon gen hi. Ka omdan apat thil omdan theisiam lou ka hi chih a theih
ziak in bangmah ka gen ma in kou hong hilh dia hong kuan papi khat in
hichiin ahon hilh hi. Tuzing vaai kuan in St-te lou gi pa'n buuk ah
thawm zaak a nei a, amau lah St sih apat tunitan kuamah kuankhe nai lou
uh chia a va etchiang leh buuk sung a St vamuh hidi hiveh aw. Huai phet
in louzau nai a omte ahon sam khawm pah, koule kintakin ka va naihkhawm
pah uhi.
A taksa a chau mahmah mai a, a mel-le-puam St mah ahi
chih kithei mahleh pute'k kum 70-80 di mah bang, a vun bang tawn nennawn
mai hi. Pau le pau ging zou nawn lou, a lu khawng pei a pei thoh mai
ahi, a damsuah le gintakhuai kei. Ahihziak in hichitan amang nung a kimu
nawn ahih chiah kipahuai himhim, a sungte le thil omdan teng ka hilh
nai kei, ahih ziak in hilh vek vanglak zaw hoih in ka thei. Denchiang in
tangval hoih hethut dan a muh sawm in pute'k pi mukha mawk le uh a
thuakna uh thuahnih sawnsawn di chiin ahon gen a.
A mel apat St damsuah a
gintak mel kei chih a langchiang mahmah mai hi.
Kou le St te
inn lam manoh in ka kizui khe ngal ua, akhente inn lam ah, akhente
khawmual a tuisik leh singpi tawi in ka kuankhia uhi. Suntanglai
himahleh hanmual kiang a sihal ham nguuknguuk khawng zaak anuam het kei.
Simbu khawng nitak chiang a haam deuh isak leh sun tang lailai in ahong
ham kuhkuh mai hi. Ka seppih numeite omdan apat in alau uh ahi chih ka
thei. Himahleh a nep didan kenle ka thei tuan kei.
Khawmual ka
tun tung uapat in ka kiangzek uh thawm ahong om pah a, hongtung dek
baihna uh e maw,,,, himahleh sawt kuam tak ka tut nung un le a thawm uh a
ginna mun ngei mah ah a ging den mawk hi. Dakkar nih mahmah ka ngak
nung un ahong tung ua, St Ni 40 phial mahmah gamnuai a mang ahih man in a
namsia a, huih nun zawng khawng in a uih vukvuk mai hi. Amel munuam in
daak bawl sek mahle uh puan a kikhuh vek ahih ziak in hichimai a muh
theih ahikei.
Kha khat val paisa a misi vuui a kivuui liam khin
St, tua dam a inn a kizawng luut nawn ahih man in a sungte kia hilou,
khawtaang mipi a kipak ua, akhen kipahziak a kap pawl toh a buai in ka
buai vengvung mai uhi. Huchia buai tuukpi a hong vennung in loubuuk a
ava mu masa peen kiang ah amuhdan gen diin ahon sam ua, amahle nnasepna
van toh ahong ding khia a, paukam siam ngellou khat in hichiin ahon gen
hi.
"St kivuui nung a ni 2ni apat in Pathianni chihlou ka kuan
gige hi. Himahleh St sungte kuamah akuan ngei louh ziak un a buuk ule a
kidou gige hiin ka thei. Himahleh zaan zing a nnasem ka bung di ka kuan
leh a loubuuk uh ana kihong heuhou mawk a, lamdangsa a ka et-et leh a
sung ah mikhat kiveivei ka mu hi. "lou ve'ngte le hongkuan ngaap ta uh
eive maw,,,," chiin loutaw lam ah ka mabaan a bung diin ka kuansuk san
hi.
Kenle ka nna sep ka awlmoh luat ziak in khawdang mundangle ka
daak khe man kei. Suun khawl diin buuk ah ka pai a, lou buuk apat ka
daak kual a, himahleh St sungte sepna di awm himhim ka mu kei. A
kunpatni uh ahih ziak a thazawi kisa a sem peih lou uh hiinte chiin
kenle ann khawng ne in sunnung bung diin ka kuan nawn hi. Sunnunglam ka
sep di bangbang ka sep khit in lou luui ah ka kihahsiang a, inn lam ka
hong pai hi. Nitaak ann nekham St sungte kiang ah ka pawt a, loukuan
a-om ule om louh uh ka va dong hi. kuamah kuan omlou uh ahih dan ahon
gen tak un ken le bangmah dang ka gennawn tuan kei.
Tuzing in
zing ann nekham nidang sang a baihzaw in ka kuankhia a, St te buuk le
zaan a ka muh bang mah in ana kihong lai hi. Lau kawm sim pipi in ka
naih a, asak apat ka et leh buuk sung tuanglai ah mikhat lum ka gaal muh
hi. A gaal apat chiang theilou ahih man in ka naih zel a, atawp in St
mah hia ka theih ziak in buk sung ah ka luut khum hi. Ka houpih chiang
in ahon dawng kei a, ka omlam thei lou mah bang in ngaihle ahon ngaihsak
kei zawmah hi. Amel ka et chiang in St mah hia ka theih ziak in kenle
lou vengte ka samkhawm a, hichiin lou vengte ahong tung tak un amau toh
ka buaipih ua, inn lam ah ka hon pua uhi." chiin ahon gen hi.
Tui
dawn di apiak chiang ualah dawn nuam lou, ann lah nenuam lou, paulah
pau lou, hiai zaw mihing hinawn lou hiveh aw, amel khong et mai inle
mihing pangngai mel mahmah le pu nawn lou ahi. St mel muh a nuam kei a,
akiang a omom le ka ut tha a suak nawn kei. Bangmah ne a dawn lou hinapi
a taksa bel a keniam tuan kei vanglak hi.
Huchia kha khat phial
mahmah a etkawl nung un ma lah sawn lou, kiam lah kiam tuan lou ahih
chiah chiin a sungte'n le ngaih khat a ngai in a kul leh poimoh sep ngai
ahih man in St U tapa Samuel kum 10 mi lel toh inn ah nusia in, kuul
leh poimoh sem diin a kuankhiak san pan ta uhi. Bangmah ngaih phat
louhna anei kei ua, Samuel in zong a Nu leh Pa kiang ah a Paneu omdan
bangmah a gen ngam kei hi.
Hun leh nite hongliam zel a, St le a
ngeingei mah in a-om zel, huchihlai in Samuel pe'n damlou a gawng
deuhdeuh pen lamdang asa mahmah mai uh. A sungten a dot chiang un lah
nauppang kum 10 mi lel in bangmah a gen ngam si kei. Akhen chiang in
lauh nei hileh kilawm in a kiguih phutphut zel a, a mit hah apat khawng
in lauhhuai mu hileh kilawm in ahong hak khe leiloi sek hi. A tawp in
Samuel nu leh pa beidong in doctor kiang ah ahoh pih ua, himahleh bang
natna ahia chih doctor inle a mukhe zou kei zawmah hi.
Zankhat
lupna tung a Samuel damlou a lum lai a chi naak tak in ahong sa a, khua
le phawk lou in ahong hai paupau mai hi. Huchia khawsik saanglua ahong
haipau in a paneu omdan khawng a hon gentel kha a, huai apat a nute'n
thil diklou om ahi chih a thei panta uhi. Samuel khawsik ahong daai a,
lauh nei ahi chih haihvuallouh in a pa aang ah a kitholh luut a, kaantha
nuai ah akikhuh thenthuun mai hi. Nitak sawt-ta ahih man in thawm le a
daai mahmah ta, lupna tung ah Samuel pa'n Samuel kiang ah bang e na
lauh, kei hon hilh lechin ken hon holkhiak sak di kei voi, kei ka om
naak leh bangmah lauh di om lou, hon gen awle bawi" chi'n a tapa kiang
aha thil louh gen diin a sawl hi.
"Pa na kiang ah gen leng na
omlouh chiang ua aman kei hon that di chi evoi,,,,,," chiin a dawng a.
"Bawi kuaman hon that lou du ahi, kou na nu toh hon ompih gige di ka hi
uh,,," chia apa'n akhem tak in Samuel inle a thil muh hichiin ahon gen
hi. "Ka paneu toh inn a na hon omsakni uapat in ka paneu in ahon vau den
hi. Vaai na kuankhiak phet chiang un kintak in ahong thou a, ann bel a
ann om khong a khut le sillou in a sung sawk a, meh khawng le thuuk sese
lou in a belluh zel hi.
"Paneu na duh leh hoihtak in ne ve, na
khut lah sillou chin a," chin gen mahleng ahon ngaihsak ngei kei. Nou na
om chiang ua damlou kichichi na a, na omlouh chiang ua bang ahaat a hat
ahi. Ann nekham ahong paikhia a, khintung khawng ah a ne'k di zong in a
tawm in ahong tawmkai zualzual mai. Khintung ah puteek bangbang a tu in
ahon nuihsan ekek zel, huai chia khintung apat hong tawmkhia a. "Kholak
ka pawt dia, kuamah kiang a na gen louh di, na gen ngeingei leh nang
hon that di ka hi,," chia gen kawmin innkong lam a taipawt zalzal zel
hi.
Himahle midang in muthei lou uh a hi diam ah, midang toh
kituak kha didan a a-om chiang unle kuaman etle en kei ua, hou le houpih
ngei kei uh, a paipelh khit chiang bang un ka paneu in anunglam khawng
ua angiim a, a lei khawng a khaat khum zualzual zel hi. Ken le kana lau
thei mahmah mai hi." Hiaitu Samuel in apa kiang a agen tak in St sung a
dawi luut ahi chih a thei a, atapa le amahkia a taisan hoihlou ahi chih
thei in a nupa un ahong ki-om khelkhel ta uhi.
Khen ~ VII
Nnasem dia akuan chiang unle a nupa ua
kuan nawn lou in khat in a tapa uh ave'ng ua, aki-inn om khel zel mai
uhi. Huchia piching in inn angak gige chiang un St le gamtang ngam lou
in a hong keniam hiaihiai a, Samuel in apa kiang a athil tuah a gen apat
kar khat nung in St le si chih thu ahong kithei ngal hi. A si toh
kitawn in a taksa ahong namse (uih) ngal a, innsung a kuamah om theih
louh khop in a uih hi. St pe'n sawt pek a si in amah sung a dawi om in
mihing dandan a omsak hippen in aki-ge'n. Asihni mahmah in akivuui liam
a, ama teng a bangmah thawm nei ngeilou hinapi, akivuui liamni apat in
thawm ahong kipan nawn ngal hi.
Gen neuhneuh a hong tam nawn
panta, St damlai a pute'k bangmai mel pua a kholak leh dainawl khawng a
nupi singpua khawng in a musek ua, nitak khua amial naak leh kholak a
mi kivei maimai muh di le a-om nawn mang kei. Huaikia hilou in sun vaak
mahmah inle gamlak, dainawl hoh di paching toupi mahnikia hoh ngam a om
nawn mang kei uhi. Ka lawmhoih mahmah thumte'n a damlai hun ua kuamah
poi khoih/gen ngei lou uh hia, bangziak a asihnung ua hichi khop a mipi
hon mangbangsak uh ahi dia aw,,,, chiin ka kingaiihtuah sek hi.
Hun hong paizel a, kholak, dainawl kia deihkhop lou in innsung a luut
khong ahon thangsak panta uh.
Nungak tangval mahnikia lumte kiang ah
akilaak deuh ua, a gamtatdan uh mi nih (2) kithutuak a ahih uh abang
pe'n. Aziakbel inn-nuai lam khawng leh innkong khawng ah thawm lamdang
taktak hong om a, huai thawm ahong omlai ngei in room a nungak mahni kia
lumte ahong kikoukhe zel uhi. Bangmah muhtheih lah omlou, mi kikouna
lam a et chiang un tukverh kihongsa khong kaan muhdi a-om ngei kei.
Zingkhua ahong vak chiangin lah numei niik, bra, leh a biik takin pasal
underpan mang chihthu mah zaak masak ahi zel, kua hih ahia chih bel
kuamah hilh ngailou in sia-le-pha thei pha chiang adiin chu theihsiam sa
ahi. Nitak a van mangte ahihleh lamdang takin dainawl singbul zaang
khong ah, secondhand bazar bangmai in a lawmpi'n a kimu kiik zel hi.
Himahleh avan muh kiikte uh lungsim nuam tak a ak zaw haksa kisa chiat
ahi ngei dia, kuaman huai vante a ak lam uh akithei nawn kei hi.
Muanpu thawm bel zaak louhna a sawt-ta, phuba lakhin a kingai, alung
kimta ahi maithei. A innkuante'n le bangmah gen anei nawn kei uh.
Huchihlaiin St te inn leh Nenemte in bel a lang nak deuhdeuh ahi dia aw
chihtheih khop in gen-le-sak a bei thei kei. Tangval hon giakkhawmte lah
kuamah giakngam om nawn lou a kihih man in Nenemte inn pe'n luah ngam
nawn lou in, a nu lah pa'n inn dang aluah ua, mundang ah a kisuansan
uhi.
Nenem sungte kisuankhe mahle uh huai inn luahlouh a om pe'n
ah thawm a dai tuan kei. Zan hun kia hilou, sun hun nangawn in luahtu om
bangmai in a sung ah thawm a-om zou gige. A khen chiangin kipak a nui
ging khawng, akhenchiang in khasiat mel tak a kap vungvung thawm khong
zaak di a-om gige hi. Inn apawtsan na uh kha nih (2) painung nangawn in
huai inn ah thawm a daithei kei a, lamdang mahmah khat ahihleh a luahlai
ua a siangthou bangbang in a siangthou zou gige mawk hi.
Hunte
hongliam zel a, khosung mipi'nle ngeinaseh gawp hia akihih, ahih kei leh
laang peih nawn lou zaw,,,,? Kuaman a kigen peih nawn kei a, nidang a
pasal toupi gam kuankhe ngamlou tamtakte bangle bangmah lauh neilou
hi-awm takin mahni nna kuul leh poimoh sem diin a hong kuankhe nawn
sauhsauh panta uh. Thudik ka puangkhiak louh ziak a hichi khop a thil
mulkimhuai a hong tung pe'n theihsiam hak ka sa kiik zozen, a thil
hihkhial tute kia'n thuak uh hile bel khawk ka sa lawmlawm kei. Bangmah
poi khoih/gen lou, naupang leh numei tanpha lau leh mangbang tak a a-om
na uh kei ziak ahi chih ka kithei a, kisiamtan haksa ka sa mahmah mai.
Himahleh tu'n chu a thawm a daai deuhta. Keile lungsim zangkhai deuhin
ka omthei ta hi.
Kum le beidi a hita, phalbi khovot in ahon nuai
panta a, Nenemte inn a thawm om chihlouh ngal thawm dang gen diing le
a-om nawn kei. Lungmuangtak in aki-om thei ta. Huchia lungmuangtak a
keile ka omlai in nitak khat ka omdan ka theisiam kei, banghiam khat
honsia om hiin ka thei a, ka tut chia lah nuam lou, ka lup chia lah nuam
tuan lou, ka omdan peuh ka ning kitel ahih man in a tawp in damdawi
tang thum (3) ne in ka lum suk mawk hi.
Ka damdawi nek in hon zou
ahi ngei dia sawtlou nung in ka ihmu pah a, zinglam dak khat (1) hiin
ka thei, ka lupna kiang a mi kihoupih ging susu ka za a, tukverh leh
ventilation apat kha vaak hon tatlut ziakin ka room sung akimu thei
liikliak hi. Ka room sung vak phiphelh ahih man in ka lupna kiang a mi
kihoupihte kua hihiam chih theih sawm in ka en a, hichimai in kuamah muh
ka nei kei. Himahleh mi kihou ging pe'n adaai nai tuan kei.
Khavak in hon tatna deihbang a vaak zoulou hinteh chiin linght ka me'k
vak a, himahleh bangmah muhdi a-om tuankei, ka room sung ah mihing sisan
gim thang he'm-huam ahong nam a, huai gimsia sa in ka naak bang ka hum
hial hi. Gimsia le dai taanteh chia ka naak humna ka lak-khiak leh thil
muat uih gim a hong nam nawn a, ka lupna nuai khawng ah ka zohngeu(cat)
uh ne'k baang zusa si khawng om hiinteh chia ka lupna nuai khawng ka et
chiang inlah bangmah ka mu si kei.
Awl in thil uih gim le ahong
daai hiai-hiai a, keile light off tuanlou in ka lupna ah ka lum nawn hi.
Ihmut ka sawm chiangin ka harh deuhdeuh a, zinglam dak nih (2) gingdi
hipan, thohna dia lah baih lawlai ahih man in lupna tung ah hak kelkul
kawmin ka lum hi. Huchia ihmu thei lou a ka lup lai in ka khekhuantaw
lam a tukverh parda huih mut hilehkilawmin ahong kipei leplep a, mit
khaplou hial a ka etlai in anawl lam ah awlawl in ahong kikhiin phei hi.
En lou di chimahleng ka enlou thei kei. Lauhna'n ka pumdim. Lau kawm
pipi'n ka en den hi.
Phalbi khovot lai himahleh ka kho-ul in ahon
bual a, khua lum kasakluat ziak in kaantha le silhthei lou khopin ka om
hi. Huchihlai in ka room tuhverh para anawl lam a hong kikhiin tawm vek
ahih manin khavak in atatvak, pawlam chiangtak in ka muthei hi. Ka
thoukhia a parda anawl a kikhin tawm vek pe'n ka zaak hoih khit in ka
lum kiik nawn hi. Sawtle ka lum man kei, ama a akikhiin bangmah in
parda ahong kikhiin tawm nawn a, ka innkhang huan ua kolsingkung a liing
in ahong kisoih liing nawn hi.
Ka lupna apat chiangtak a
kimuthei ahih ziak in mitkhaplou hial in ka en a, singkung kisoih liing
ahong dai a, sawtlou nungin ka room tukverh limlang apat in mikhat in
bungbu (alehzawng) zawng in ana en kelkul mawk hi. Ka lauh luat ziakin
ka kikou khe man phial, himahleh ka mitvai ahih khaak leh chiin ka
kingaihtuah thak a, hoihtak a ka et leh St adamlai a amel mulkimhuaitak
mai, putek maivun tawn nin-nen kawm a ana en ahi chih ka thei. Hon et
kia deihkhop louin a lei khawng ahon khaat khum a, akhen chiangin ahon
kibawlsiat khum zel zomah hi. Taang ngam nawnlou ka hihman in tukverh
lam en in ka lum den a. Huchihlai in tukverh ahong kihong in, St lu vuak
tukverh teng luahdim in ahong daak leiloi mai hi. Chiangtakin ka mu a,
himahleh ka taksa ataangthei si kei.
Kikou diin ka aw a suak zou
nawn kei a, ka taksa lah taangthei nawn lou. Ka harh suah a, ka et leh
ka Nu'n ka tal ah puan kawt in ana mek chih ka thei. Ka Nu'n "Bangthu
bangla om ahia chih ka thei kei. Nidang a na thoh hun a na hong thoh
louh ziakin ka lungsim anuam kei a, phawng sawm a na room ka hong luut
leh tuanglai ah nana lumlai kong mu a, na taksa tengteng votvek
ahihmanin kintakin na pa ka sam a, na pa'n ahong et leh thil omdan
theisiam in lupna ah ahon sial tou a, khua na hon phawk nadia hichia
puankawt a na tal hon dep ka hi," chiin ahon gen hi.
Ka tung a
thiltung chiangtak in ka thei. Ka omdan, ka thilmuhte bangmah gen kei
mahleng ka sungte'n le ahon theihsiampih mahmah mai ua, dot le ahon dong
sese kei uhi. Sun nileng in bangmah sem ngaplouin, inn ah ka kibukhum
a, ka sungte'n le hon ngaihtuah deuh uh ahi ngeidia, a ven in ahon veng
thoh mai uh. Lau lua hikei mahleng ka sisan paisual deuh ahi ngei dia,
thawmging ka zaak chiang bang in ka kiguih zotzot zel hi.
Huaizan
a lu vuakin ahong sukbuai nung a dai vengveng a, hapta khat bang paita
ahih manin keile ka lauhna pe'n ahong bei deuhta hi'n ka thei. Himahleh
lamdangtakin hiai thu mite zaak a gendia ka kisak chiangin lauhna in ka
dim a, ka kiang a gen loudia hon ngen hilehkilawm in ahong om zel hi. Ka
lungsimle veng zou nawn chiahlou ahi dia aw,,,,, chiin kei leh kei bang
ka kimuangmoh a, lah ka diklouhna pe'n mite kiang a genkhe diin bangpen
genkhiak di ahia chih ka theisiam si kei.
Kum bei kuan ahita,
kuaman genpeih nawn kei mahle uh thawm lamdang zaak di bel mite' omdan
leh khohei dan apatin haihvual ahi kei.Muanpute inn bel laang chia gen
zuui a-om nawn kei. Huchihlai in St te inn toh Nenemte inn (a sungte
luah ngam nawn louhna pe'n) ah muhdi leh thawm zaak a-om gige, huaikia
hilouin, a inn uh kha 6 lam mihing luah louh, luah louh kia gen louh
kuaman gate sungle phak di et a le a-et nawn louh uh hinapi, lamdangtak
in luahtu om bangmai in a pawlam tanpha a siang vivel gige mawk hi.
Nenem pa' gendan in houh, "A sung khatvei mawngmawng en di chiin ka luut
a, ka luut toh kiton in lauhna in ahon tuam ngal, himahleh suntanglai
ahih toh sawt lou chu ka vakkual teitei a, hichitan kana luah louh uh
himahleh ka luahlai sang mah un a siangthou zaw hiin ka thei,,," chiin
ahon gen hi.
Khen ~ VIII
Hiai ka inn uh
sum hichizah ka seng na, innkal kitawi zen a panga kana lamsa, hichimai
a luah theih louh a a-om mai zaw ka lungsim ana a, theihsiam haksa
kasa. Khatvei mai hilou, tamveipi ka lupna tung ah zan ihmu lou zen a ka
kingaihtuah ni atam mahmah mai a, bangteng hileh hichia luah theih louh
a a-om sangin chiin phelsiat sawm in tamveipi thupuukna kana bawl sek
hi.
Huai ka thupuuknate semdia ka hong kisak taktak chiangin ka
tanu Nenem ahong kilang a, ka manglam mai hilou ka mitkha hia chih
theihsiam louhin sun tanglai nangawn in ahong kilangsek hi. Hichikhop a
ka tanu neihsun in hiai inn it ahihlam a sihnung in ka thei pan.
Himahleh ngaihdan haihuaipi hiin ka thei zel a. Ei Kristian kichite a
diin hichibang khawng va gintak luat theihle ahi kei. Ka muhdan leh
theih daante et in ka thil muhte Nenem hiin theisek mahleng amah Nenem
pe'n hiai leitung a om nawn lou ahih chiah akha le bang ziak in leitung
ah a-om lailai dia,? asih tuung phet a akha in a zotna di lam zuan
khinta. Tua hichidan thu ahong om chiang a ka tanu min ahong kilam gige
pe'n theihsiam haksa sakni nei sam ka hi, a zaakle nuam ka sa kei.
Himahleh kei mahmah inle kana lam khasek zawmah hi.
Huaiziakin
mihing kha i chih zaw om mahleh a sihnung chiang ua zaw hiai leitung a
om-om nawn lou di hiveh aw, hiai a ka tanu Nenem kha laang a chihchih uh
bangle kenzaw amah kha hilou in setan/dawite'n a mah hihdia kilawm asak
dan ua alem ahong chiing maimai uh hiin ka ngai, huaiziakin khalang i
chihchihte zaw a gendan siam le'ng, misi i neih chiang a adamlai a a
khosakdan et a dawite'n a laang dia kilawm leh alaang lou dia kilawm a
theisiam mahmah duun ka gingta.
Tua i khua a i gen mang moh te'k
uh, na lawmte thum, Nenem, Muanpu leh St sihna mahmah bang ale nangle na
thei dia, a damlai ua a khosakdan uh, a hindaan uh etin hichidi khop a
laang diin kuaman a gingta kei uh. Himahleh a sihdan uh i et chiangin a
mulkimhuai a, huai a sihdan uh thei in dawite'n le akha laang leh kilawm
di ahi chia lem hon chiing uh hidia gingta mawk ka hi.
Ka
ngaihdan ka genkhe siam chiah kei a, nangle na theisiam mahmah thou dia,
ngaihdan haihuaisim mahleh kenzaw dikdia gintaakna lianpi nei ka hi. A
ziakbel setan/dawi i chihte'n le thil bangkim hihthei, bawlthei uh,
huaikia hilou a mihing lungsim tanpha thei uh ahih ziakin. Khalaang chia
mahni tate min ahong kigentel sek zaw a zaak nuam hetlou ahi.
Huaiziakin ina chikha ahih lele misite min gentel kholkeile chih ka deih
mahmah chiin Nenem pa'n ahon gen hi.
Nenem pa thugen a dikna
chiang om ka sa mahmah. Khalaang chih pe'n pi-le-pu hun apat ina
zatzatsa ahih ziak in hichi mawk a va khek theih ahi kei. Himahleh misi
kha laang i chih naak pe'n adamlai mihingte lungsim a asepdan bangle
tuam mahmahin, huaikia hilou a amisi sungte adi mahmah a zaak nuamlou
ahih manin gengen bangle hoih pe'n lou hiin ka thei.
Hun leh nite
ahong liam a, kumthak mel bangle kimu leh hiai khua a thil tung inle
ahon taisan ta di chih lametna toh kuapeuhin kumthak hun akizang hi.
Himahleh mihingte lungsim ngaihtuahna bel mahni deihthusam bangbang
kingaihtuah maimai ahih dan ahong langchiang mahmah mai. Thawm om
nawnkei henla, inn neitu te'n le lungmuang takin luah kiik nawn uh henle
khosung mipite le lungsim nuam takin ki-om leh chih miteng deihdan ahih
lai in, zinglam dak thum (3) lak a Unau Burma lamte, Burma apat
sumdawng dia hong zin sek, Nenem sihlam thei lou in, nidang a ana zintun
sekna Nenemte inn a va tung a, azan azan in ka inn uah hong tailuut
a...........
Ak khuang nouhnouhte'n ahon phawng a, sana ka et leh
zinglam dak thum (3) khawng ana pe'l pan hi. Siting room a burma
mikhual sumdawngte zong sun lam a alampaina uh gim kisa uh ahi ngei dia,
vokpi ihmu bangmaiin anaakging chuahchuah mai uhi. Thohna diin lah a
baihlai si a, chia ihmut nawn ka sawm lai in kongkhakpi ahong ki-soih
ging dotdot a, pawlam apat mangbang tak a kikou in innkkong hong diin aw
liing pepep kawm in ahon ngen hi.
Tubang hunhun a kua himahmah
di ahia oi, guta, lata chih diin lah hiai khua ah hichibang a-om ngeikei
a, hichikhop a mangbang a tubang hun a hongpai zaw banghiam thil khat
tuah nei zaw hinteh chia thoh ka sawm leh innkong lam a thawm le a hong
daai kiik zel hi. Thawm om nawn lou ahih man in keile ka lumkiik nawn a,
sawtle lum man lou in kongkhak ahong kisoih nawn nok-nok hi. 'Sitting
room a mikhual lumte'n hong na'n teh' chiin kenle thoh ka sawm kei.
Kongkhak lah kisoih naak deuhdeuh, sitting room a lumte amateng a nak
ging bulhbulh hinapi a daihin ahong dai zikzek zawmah ua, thawm a zaak
ziak ua dai uh ahi chih ka thei a, inn hong ngam lou uh ahi chih ka
theih ziakin ka thou khia a, kongkhak ka va hong hi.
Kongkhak ka
hong toh kitawn in ka mikhualte lawmpa khat ahong tailut ngal a, ka min a
hon sam pah tengtung hi. (Hiai burma sumdawngpa nidang ale hong pai
gige ahia, a lawmte kou inn a hongtung sek uh ahihmanin kou lawmhon
tohle ka kithei mahmah mai ua, ka kine'l mahmah mai uh. Himahleh innkuan
buaina ziak a alawmte kum khat phial mahmah a zuihtheihlouh nung a
kumbul a hong kipan nawn hidan ahi) bang chi e, lauhchi na mahmah chia,
innsung ah hong lut aw,,, chiin innsung ah ka luut pih hi.
A lauh
luat ziak a naak loplop in, a gendite bangmah a gen thei kei a, achii
bang a liing zungzung mai hi. Bangmah gen lou a munkhat a tuden ahih
manin keile ka hehtha ahong suak a, hiai ah na lawmte kiang ah lum inla,
zingkar chiah bangthu bangla ahia chih na hon hilh mai di, keile ka
ihmut asuak lawlai,,, chiin room ah ka luutsan hi. Ihmut sawm mahleng
lawmpa thawm ziakin ka harh deuhdeuh mai hi. A lawmte'n a dot chiang ua
lah gen lou, a gen thei lou hia, a gen ngam/nuam lou chihlah kithei lou,
kap chih dia lah hilou, nui chihdia lah hilou, a mau vungcung nilouh
mawk hi.
Ihmu theilou ka hih manin ka thou khia a,mei khawng ka
toh hi. Taptung ah ka kiang ah ka tusak a, thil omdan gen diia ka
sawlsawl ziakin amanle hichiin a thil tuah ahon gen hi. "Zan a ka
vanzuakna ah ka sum hon ba a-om ziak un ka lawmte le ka hon zuui thei
kei a. Inntekpa ahong tunghak ziakin nitaklam ann nekham huai khua (kou
khua apat km 3 lel a gamla khua khat ahi) apat in hiai khua ah ka hong
paiphei pan hi. Hong kipankhe haksim ka hih manin gamgi kawn ka hong tun
in khua amuipanta hi. Keile khua mial luat ma ngei a hong tungman ka ut
ziakin kintakin ka hong pai hi. Huchihlaiin ka malam ah numei seengpua
khat ka galmuh a, kenle anung ah hattakin ka delh phei hi.
Himahleh ka delhpha thei himhim kei a, kigamla lou chik in khua tan ka
kizui tung uhi. Khua ka hong tun in khua amialsiangta a, keile nidang a
kana kingak-ngak nasa chiin Pasiam (Nenem pa) te inn lam ka manoh ngal
hi. Ka ma a numei seng pua a paile Pasiamte inn lampi paina ah apai zel
hi. Pasiamte innsung ah apai luut a, keile innsung ka luttei ngal hi.
Innkiim innkiang ate light vak vek mahle Pasiamte inn amial in ana mial
bekbuk mai hi. Huaikia hilou in thawm a daih in adai zawmah a. Himahleh
ka ma zek a numei sengpua khat pailuut lai mu ka hih manin Nenem ahih
kei lele anu beek hinteh chiin kitangnel sak takin ka luut a, nidang a a
inn uh bubit phetphut himahleh tutna khat lel a-om a, table leh singrem
le bangmah a-om nawn kei, innkil ah ka vanpuak ka nga a, tutna tung a
sawtlou ka tut nungin room sung apat thawm ahong om hi.
Sawtlou
nungin room apat Nenem ahong pawt khia a, bangbanghiam gen in ahong
houpih tautau hi. A nu leh pa gamgiak uh ahih dan khawng, amahle tu
mahmah a vaitung ahih dan khawng ahon gen a, nna ka sepchia nitak ann le
nepeih khollou inga, nang na duh di leh ka pite ann khing kon va laksak
maidi chia ahon gen takin keile ann nekham a hongpai ka hihdan ka gen
hi. Light lah vaaklou, taptung a mei lah kichih sese lou, mial in amial
a, amialziak hia chih ka thei kei, Pasiamte inn nidang toh kibang kasa
thei kei, banghiam thil khat hon sia om hiin ka thei hi.
"Pawtna'ng ka nei a, ka va pawt zual dia, kongpaihakleh nana lum mai di
aw,,," chiin Nenem in ahon gen a, bangmahdang gen lou in apawt zuui ngal
hi. Ka torch ka lakhia a, Sawtlou nungin kihahsiang diin bathroom ah ka
luut hi. Bathroom kongkhak ka hongtoh kitawnin kamai ah banghiam khatin
ahong heet thuakthuak a, maimawmle'n hiale, bang chidan ahia leh chi'n
ka kiang khawng meivakin tankual mahleng bangmah ka mu tuan kei.
Himahleh bangmah ka theihlouh ziakin bangmahin ka ngai kei. Khesil dia
ka kunsuk leh tui amahin ahong kiheek pawt nawn mawk hi. Huai takin chu
lamdang sakna ka nei sim, himahleh hichidi lam himhim ka ngaihtuahpha
nai tuan kei.
Tuui amah a hong kihe'k pawt ahih manin nou hoihlou
chik khat in ka doh a, maiphiat dia ka kisak leh tui anamin anamse mai
hi. Ka nou zat diklou ahi di e, a zat ngei louh uh ken vazangkha hidi
kei ve,,,, chiin ka torch ka mekvak a, bathroom sung ka tatkualkual
haangin nou/keeu dang zatdi ka mu tuankei. Huaikia hilouin Pasiamte inn
nidang a vak singseng, tv khong ut dandan sofa tung a tu kawm a et
theih, tua hichidan a ana danglam mawk ka theisiam kei. Midangin luah uh
chileng lah den mahmah a a tanu Nenem toh omkhawm lah ka hi ngal ua.
Tui uih lua ahih man in kihahsiang lou in ka pawtkik a, innkiangte
light vak phengphung ahihmanin light on sawm in ka zongkual nilouh a,
himahleh ka muzou tuan himhim kei. Taptung ah ka pai a, mei toh sawmin
ka hong kisa nawn a. Khintung ka et leh sing khuul di khatle ana om kei
a, Nenem le nungak kizentak i sakleh a nu leh pa a-omkei ualeh che hou
na mahmah e, nungak khat hisam a, sing khuul di nangawn neihlouh chih
himhim,,, chiin sing khul di zong in innkong ah ka pawt khia hi.
Himahleh innkong lam ale singkhuah himhim ka mu kei. Khuale vot lawmlawm
lou ahih chiah poikei chiin innsung ah ka luut kiik a, tutna tung ah ka
lum nawn hi.
Ka ihmut ahongsuak a, lah inn neitu omlouh kar a
bedroom a luut ka ut louh ziakin kei vante ka lakhia a, ka vanzuakte
khong lukham diin ka khep dia, tutna tung ah ka lum dia, Nenem hongpai
chiah lupna'ng hong bawlsak nave chiin, mombati ka lakhia a, ka tutna
kiang tuanglai ah detsa in ka tung hi. (Singtang a sum dawng a kizin
gige ahihziakin sahbon, candle chihkhong kei mah ka kipuak gige ahi) Ka
tutna tung ah ka lum a. Sawtlou nungin ka ihmu chih a khonung in ka
thei, mihing phun-ging bulbul (mi kihoupih) thawm ging in ahon phawng a,
puan ka silh giinaat louh ziakin vot kasa mahmah mai hi.
Ka
Bati haal zong tumdia kisata ahih man in a vak pha lawmlawm nawn kei,
himahleh innsung a vaak dang muh di omlou ahih man ih innsung chu akimu
suak thei vek thou hi. Ka lupna (tutna tung) apat mihing phun-ging pe'n
ka ngaikhia a, a thugen uh chiang takin za kei mahleng 'Nenem lenglate
hi'teh' chiin ngaihpha takin ka om lai hi. Ka puansilh a ginat louh ziak
in khawvot toh ka ihmut asuak nawn kei. Nenem in ka puansilh di hong
piakbeh sawm lou ahi dia aw,,, chiin ka thawm bang a zaak di ngeingei in
ka omsak sek hi. Himahleh ahon ngaihsak himhim kei. A pau uh ka
ngaihkhiak hoih deuhdeuh haangin gen uh ka theisiam thei tuan kei.
A thugen uhlah theisiam lou, vot kasak ziak a Nenem tangval toh kihel
lai hihbuai mawk lah kei mikhual maimai in ka ngam kei a, ka kisuanglah
ahi. Ka vanzuak khenkhat ka laak-khiak belh a, remlou pipi'n zanpuan dia
bawl in ihmut ka hon sawm nawn hi. Huchiin siin khat lel ana siing kha
ka hi ngei dia, mihing nui-ging buabua in ahon phawng nawn hi. Ka harh
toh kitawn in thawm omna lam ka en pah a, ka candle det tum lam, vaaksan
cheche apat taptung a mi tu te chianglou takin ka muthei hi.
Ka
thoukhia a, ka mombati puakte khat lakhia in ka de thak nawn hi. Sawtlou
nung in a candle haal le ahong vaak hoihta, taptunglam ka et phei nawn
leh pasal khat toh numei khat keilam hon nungngat a tu ka mu hi. "Nenem
le pate omlouh lai chia am mahmah hidi eive, zan bang sawt lota hia"
chiin ki-iit tak leh kingaih mel tak a nungak tangval kiheetkha a tute
ka et laiin, a mazawn uah mikhat in khasiat mel takin ana en gige chih
ka mu hi.
Lamdang na mahmah e, hiai zan nungnung a hichi dan thil
ahong omtheih mawk, Nenem leh a tangval pa'n lah a mazawn ua mi tu
mulou uh ahidiam ah, khawk sakna himhim neilou in, kikawi haalhaal kawm
in bangbang hiam genin ahong kihoulim ua, akhenchiang bang in
ngaihtaktak in ahon nuikhe buabua sek zawmah uhi. Huchia amau ge'l kipak
tak a a-om chiang un amailam ua pasal tupa khasia kisa in akhen chiang
bang in Nenemte en ngam lou in amit khawng bang ahum thethup zel hi.
Kenle ka omdan ka theisiam kei, ihmut suak mahmah a lum himahle'ng
minute 5 lel ka siin leh ka ihmut suak tengteng a hong bei a, taptunglam
kia ka en hi. Taptung a tute pau ging kiza mahleh a genpe'n uh bang hi
hiam chih ka theithei kei, dakkar khat phial mahmah a gamtat dan uh ka
et nung inle Nenem kiang a pasal tu p'en kua ahia chih ka thei kei, a
tang kei ua, a tutna uh nangawn a kihei sak ngeikei uhi.
Nenemte
lawmta khosakdan entu keikia ka hikei chih ka thei a, a mazawn ua tu,
mikhat inle mit khaplou hial a en ahi chih ka thei, Nenem tangval pa'n a
lawmte ahon pawtpih hinteh chiin kenbel huaipa ka ngaihsak lawmlawm kei
hi. Huchia sawt kuamtak ka et lai in thawm omdan ahong kikheng a, ama
teng a mi nih (2) kihou thawm hinapi mi 4le5 pauging bangmai in innsung
ahong kithawn kulkul hi. Abangchidan ahia tu zan nungnung a kua hong
pawt thak lailai ahia oi, chiin ngaih phat louhna bangmah ka nei nai
tuan kei.
Mihing phun-ging nauhnauh ahih man un keile ama sang in
thawm ngaikhia in ka dak khe geekgawk hi. Huchia Nenemte omna,
taptunglam ka et phei nawn leh ama zawn ua mi om pa me'l naktakin ana
kikheng mawk hi. Den zek a ka muhlai inlah mihing pangngaimel a pua a,
tu-le-tu kar a bangchidan a hichi khop a ana kikheng thei ahia oi,,,, et
dia lah mulkim huai, et louh dia lah ma zawn mahmah a hong om. Nenemte
lawmta inlah bangmah thei lou uh ahidiam ah, ama a atut bang ngeingei ua
tu den uh. Lauhna in ahon bual a, kikoukhiak hial diin lah kiangzek a
Nenem om chih kithei ahih chia neuchik khamuanpih zel.
En lou di
chimahleng muh utna ka neih ziak in ka enkha zel, keilam chiangtakin
ahon en a, ka mit leh amit a kituak kha, amulkimhuai tel mai, amittang
vom himhim omlou in, mittang ngou ngen in ahon en leiloi hi. Ka taksa
ahong liing a, amanle ka lau chih thei ahi ngei dia awlawl in mihingmel
pangngai ahon nei nawn hi. Huchia mihingmel pangngai ahon nei nawn mahle
ama a ka mimuhp'en hilou in nidang a Nenemte in khawng ale hong
pawtpawt sek Muanpu kichi mel ahong lang hi. Muanpu mel ka muh tak in,
ka mi theihchiang mahmah ahihziakin ama a ka lauhna tengteng a bei zou
hial hi.
Lungmuang takin ihmut nawn ka sawm a, himahleh ka harh
dedeuh mawk hi. Ka ihmut theih khakleh chiin ka mit bang puan in ka khuh
zozen hi. Ka mit puan in khuh mahleng ka ihmumthei tuan kei, thawm a
ngaih deuhdeuh a, huchihlai in muutlawng (mei i chih chiang a i muutna
maulawng pe'n) a mei muutging susu ka zaak tak in, khua avot toh chiin
mei awi a thohkhiak ka sawm hi. Huchia ka mai khuhna ka hawk a, ka
dakkhiak leh ama sang a nasa zaw in amel ana sia hi.
Ama a atutna
mah ah tu in keilam ahon en a, Nenemte lam kawk in iplahmel takin a
ngim gaw-gaw mai hi, akhut ka et chiang in a gol mahmah zomah a, mul
bang a tamin atam thepthuap hi. Ka etlai in amel ahong kikheng hiaihiai
a, amit apat mittui hong luangkhe ngiaingiaite a khut mul theepthuap in
ahon nul hi. Amel ah kipahna himhim alang kei a, sisan nei lou bangmai
in a daang in adaang kikeuh zawmah hi. Mundang koisan mah en lou in ka
mazawn a mi kia ka en a, aman bel kei sang in ka ma a tu Nenemte lawmta
mah a en naak zaw. Nenemte lawmta en in ahong kibawlsia a, athangpai
ahih chih amel ah haihvual ahi kei.
Huih nung hileh kilawm in ka
bilbul khawng ahon mut huauhuau a, sawtlou kaal in ka candla le huih in
ahon mutmit hi. Pawlam light vaak lah om nawn lou, innvengten lah off
vekta uh, tukverh apat vaak hong lut dile a-om nawn kei, amial in a hong
mial bekbuk mai hi. Mihing kihoupih ging lah a dai tuan kei, ama sang a
naizaw in ka king chitchit ah ahong phun ging ua, himahleh a thugen uh
bangmah theih ka nei tuan kei.
Ihmu thei mahmah lou ka hih man
in, hichia khomial nuai a om-om sa'n chiin candla hal diin ka hong kisa
a, ka nawtkuang ka nawt kuang toh kitawn in mihing mut hileh kilawm in
ahong kimut mit zel hi. Huih nungziak hi chiin ka kipan thek zel a,
thumvei mahmah ka hihthak nungin ka dekuang thei hi. Mei kuang nawnta
ahih man in innsungle akimu thei nawn ta, taptung a tutegeel le angeidan
mah in ana tulai ua, himahleh amai ua tu pe'n ka zonzon haaangin ka
munawn hetkei hi.
Sawtlou nung in thil omdan ahong kihek pan a,
ann nekna mun lam ah thawm ahong om pan hi. Thawm omna lam ka en a, ann
nekna plate leh meh khenna plate chihte muhdi himhim omkei mahleh a ging
in ahong ging zoizoi mai hi. A ginna lah innsung mah ahia, lah kuang ke
di khat mahle a-om si kei a, bangchidan ahia, chiin ka kingiahtuah buai
mahmah mai. Huchia lungsim buai tak a ka om lai in thakkhat thu in ka
lupna(tutna sau) ahong kihei vut a, tuanglai ah ka kekhe top hi. Nenemte
omna lam ka en pah a, amau lah a-omdan ngei mah un a-omlai ua, lamdang
sakna ka hon nei nawn panta hi.
Ka omdan diklouh ziak hinteh
chiin tuanglai apat ka dingtou a, tutna tung mah ah lup ka sawm nawn hi,
himahleh huai tutna tung a ka lup dek chiang in kuahiam khat in ana
sawn kiik hileh kilawm in gamla pipi ah ka leng duaiduai zel hi. Hiai
thil omdan diklou ahi, chiin taptung a Nenemte omna ah ka pai phei a,
akiang uah bangmah gen lou in ka va tu tei hi, a kiang ua ka tut tak in a
thugenlai uh ahong dai vengveng ua, kenle keiziak maimai a dai lou di
leh a gennop uh gen thou diin ka hilh hi. Himahleh kamkhat inle ahon
dawng kei ua, a tawp in hehna nei uh maw, na kiang ua kong tut leh na
ngaihdan uh hilou ahi di e,,, chia amaulam ka et phei leh, ama a ka
lupna, tutna tung ah anih ua tu in ana en gegu mawk uhi.
A mel uh
a mulkimhuai tel mai, a nunglam ua ka muhlai khawng a nungak tangval
melhoih tak di sa hing a, anumeipe'n lah amai a om di, a naak, akam,
amit chihte bangmah om omlou, a khut khonglah a lehzawng a om hileh
kilawm a ka semsom mai, asam lah huihpi muut baang hileh kilawm a om
nengnung zomah, sawt ka en ngam kei, ka mit ka hum a innkong lam a
taipawt sawm in ka tutna apat ka dingkhia hi. Ka dinkhiak toh kitawn in
ka maitang ah, kihetkha phial in apasal pen in ahong en a, buan-nawi uih
gim a ahong nam pah huamhuam hi. Amel ka et leh putek kum 80 di khawng
mel apu a, amai vun khawng a tawn in atawn ninnen mai hi. Hakuh fiufeu
kawm in ahon en a, bangbang hiam gen in ahong pau den hi. Huchihlai in
akiang a numei ding pe'n le mel pangngai hichiahkei mahleh mit, kam,
naak chihte nei in keilam ahon en a, thangpaihmel takin ahon en gemgum
mai hi.
Paupau mahle uh agen pe'n ulah kithei lou, ama teng
sangin ka lauhna aahong lian a, hichia thil diklou di ahi chiin taipawt
ka sawm nawn hi. Innkong-khak ka hong toh kiton in Nenem mel diktak
innkong varanda ah ana ding a, "Pai sawm na maw, omlai ve, ikipolh leh
nuam hilou maw, hon pawl peih nawn lou na hi di e,,,.? Chiin ahon houpih
hi. Nenem di sa in amin in thumveilam mahmah ka sam man, himahleh ahon
dawng kei a, innkong ka pelh nungin "Hiai inn ah khatveimah na hong
kilang di ahi nawn kei, kou a ahi a, hiai innsung ahong lut nawnawn
thuakta di a hi uh,,," chiin ahon paisan a, keile nou innlam manoh in ka
hongtai ngal hi.
Hiai thu a genlai inle Burma pa'n alau mahmah
chih a chiang, a liing zungzung a, a aw nasan a vuang zou hial hi, a
kho-ul lah zan khovot lai himahleh a luang zoihzoih a, a tawp in kenle
alawmte kiang a giak diin ka hilh hi. Himahleh pasal khat lauhziak a
midang va belh chih utsam lou a hi ngei dia, a tuam lum diin giahna'ng a
hong kibawl hi.
Hiai singtang khua inn 200 vel kia omna a hichi
khop a phuba laakna mulkimhuai tung pe'n khovel om apat a tawp matan
omthei nawn di gintak louh khop a thupi chiin aneu alian in a gen ua, a
ziak diktak pe'n kuaman thei kei mahle uh thil paidan ahon suisui chiang
un a hidi awm ahon genkhe thei veve uhi. Himahleh kenbel ka lawmpa
Muanpu hon ngetna a tung a ka hih buchinsak louh ziak in bang thu bang
la mah ka gen nuam kei a, a thei lo dandan in ka om hi.
'KHA' i
chih (Sihnung kha) himhim kha eilawi in chu 'KHALAANG' chia lauh a lauh
bawl ngal ringot sek hanga, hiai hih bangziak ahi dia aw,,,? i chihleh,
pi-le-pu apat a ikisinsak daan/na uh a dik hun tawk louh ziak ahi
chileng a khial tam lawmlawm kei diing. Huaiziakin a a tawpna pe'n a ka
gen ut chu, hiai thu simkhate'n mihing 'KHA' himhim lauhuai om ngei lou,
mihingte hon hihna di leh i siat na di khop hon tun ngei lou ahi chih
thei in, KHALAANG chia i lauh mahmahte hilou ahi chih theile'ng a
deihhuai. Himahleh kha-gilou EVIL SPIRIT chu a-om, huaite'n ahihleh
mihingte damlai hun toh kituak in a sihnung hun un adamlai uh toh kituak
a hong gamtangtang thei dan uh hi.
Siam lou leh ching lou kawm
pi a ka tangthu gelh ana simsak tu, comment hon pia leh ana like tu te
tengteng tung ah kipahthu sousang tak in ka gen. Mundang a post/suah
sawn nuamte'n kinget buai sese ngai lou. Hilele a gelhtu min kitaklat
sak le, a thu zong hei lamdang lou diin kon ngen.
Category : Phuahtawm maimai
Beita.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment