KA NA MUH VE DAN~ SCHOOL PUNISHMENT TUNGTANG

By ~ Leon Guite
 
A zadah a omkhak zenzen leh kei moh louh... hehe

Tulai in school punishment tungtang ah gen neuhneuh tampi a omta. Akhen in teacher te I mohsa ua, a khen in student te i mohsa uhi. Kuapeuh in gawtna ituah chiang in thuak hak i sa ua, I lung uh a iim moh mahmah hi. Ahia bangziak a gawt a om ka hia? Chih a ki dong i vang mahmah ding un ka gingta hi. Mihing a tuam dungzui in lungsim leng tuam a, mizia zong tuam hi. Akhente kamdam tak a gen a bawl hoih theih a omlai un, kamdam a phatuam lou tampi mahmah zong om hi. Khauh tak a thunun a hoih ding mi zong om hi. Mihinzia tuamtuam neivek aki hih na ah, teacher te a ding in zong naupang tuamtuam mihinzia tuamtuam etkol pen thil namai hilou ahih dan ken zong ka thei mahmah hi. Tulai in school ah gawtna pen poimoh nawn lou ahi, gawt louh a itna toh nemtak a hilh ding ahi chi a gen a tamta. Ahih leh nemtak a ki thunun na din I society uh ahoih hun tawk hia chih vel masak hoih ka sa hi. 

India solkal in naupang etkolna tungtang ah naupang gawtna piak pen tuchiang in phal nawn lou uhi. Naupangte gawt louh ding. Examna ah pass sak teitei ding leh adang dang thukhun tamtak bawl uhi. Government paidan diktak zui di hile hang laisim ngailou a examna ah va tut maimai in leng pass theih di toh kibang hi. Government thukhun pen hoih lotel mahmah hi. Society kiptak leh det dou tak neisa te tung ah zat haksa kei mah inteh. Mahni rights thei a, huai zui a, sang a lianzaw te zah ding ahi chih thei a zahna pe thei te a ding in bel zat hoih mahmah inteh. Ahihhang in ei gam ah bel tua bang dan pen zang mawk lehang khantouh naksang in kiakniam lam manoh zaw ding in ka mu hi. 

I gam ua unau melhaih hun ituah ua, sisan-naisan luang a ikidou na un I society sung uh nakpitak a se sak in kamu hi. A ziak bel hiai gal in mite lak ah lauh na chi khat tuh hi. Gal om ma in thoveng tak in kikhosa a, thovengtak in lai kisim thei hi. Ahih hang in gal nei a ihong buai nung in thilteng a hong kikhek vekta. Laisim ten leng launa toh lai kisim a, tunitak koilam ah buaina a om dia? Kuate'n kua soisa a, that uhiam? Chih in ilungsim luahdim ahihman in launa toh lai kisim den hi. Hiai launa in laisimna bahsak in ka mu hi. Huaikia hilou in gal neih in lungsim lam hin zou mahmah nawn hi. Hiai gal in mitampi lak ah khawk saklouhna chi tuh hi. Hiai khawk saklouhna in midangte zahna kiamsak hi. Tua in naupangte lak ah sinsaktute zahlouhna chi tuh a, amah le mihing kei le mihing kihichih vial di? Chih nopna piangsak thei hi. I lungsim uh siik bang a taaksak ahihman in kizahna niteng in kiam hiaihiai in ka mu hi. Naupang in a sinsaktu azah ding bangtak zahna apiak louh chiang in, amah hilh a a tunung ding khual a sinsaktu lungsim suna kha him tua chiang in tup louh tantan gawtna piang khia hi. Naupang in sinsaktute zahna apiak chiang in sinsaktu kipak in gawtna a tuah dinglai zong pumpelh sak thei hi. Sinsaktu khat in a naupangte gawtna apiak chiang in sinsaktupa pen pawng mohsak pah louh a, bangziak a sinsaktu in hichitel a naupang gawt mawk ahia? Bangziak ahi dia? Kua mohna ahia? Chih pen sui masak kul hi'n ka mu hi. Sinsaktu in a mawkna in naupang gawt ding in ka gingta ngeikei hi. 

Government dan bawl pen eilak ah zat theih taktak louh ding ahi chih ka genta. Aziak kon gen ding. Eilawi kha thuneih ut nam kihi kha inchin, ei a ding a thuhoih izak chiang a, bangtan zat theih ding? Bangchi zat leng hoih ding? Chih lam ngaihtuah lou a I mitdel sialkhau let chiang a hoihlam sang a siatna lam tunzaw sek hi. Zu dawn a sia ahikei. Ahungeih dawn ten hoihna in azang zaw uh. Himahleh eilawi in dawn theih hitah chih ziak a khatvei thu a tampi dawn a, niteng a dawn I sawm ziak a ei a ding a sia hizaw hi. I zat ding thil pen I zat ma a ei azang tute'n I dinmun toh a ki tuak diam? Bawl lem zek a zat ding dan a om zaw diam? Chih I et masak kul hi. Hiai government dan bawl ziak in naupangten sinsaktute a zahna uh kiam deuh in ka mu hi. Aziak bel, hon gawt thei nawn lou ding uh. Hon gawt mawk le uh government in amau tung ah gawtna pethei hiven... chih ngaihdan hong piang thei hi. Ngaihsun khial hang. 

Mizoram khua khat a sinsaktu a ka panlai in school naupangte gawtna tungtang solkal in dan bawl uhi. Tua dan bawl ah sinsaktu in naupangte agawt louh ding, hoih tak a lai ahilh a atheihsiam sak ding chih ahi hi. Tuapen ka naupang te un kipahpih mahmah in gen den uhi. "Sir, na hon zep leh kou police te kiang ah report ding, hileh nang hon man ding uh. Kou gawt theih nawnlouh. Na choh thou uh ei....." hon chih khum ngam pah uhi. Huai dan a om ma in bel gawt ding lauh ziak bek inle lai asimpeih lou nu/pa inleng a home work te hon bawl inretlouh in hon thei zel sam hi. Himahleh huai dan ahon theih tak un hon mitdel sialkhau let mawk uh, sinsaktute zahna nei nawn lou uhi. Ban ah, hiai dan ziak in nu-le-pa te lak ah zuau a sinsaktute hekna uang deuhdeuh hi. 

Ka tuah khak khat kon gen zual ding. Mizoram ah ka seplai in nikhat pawl IV naupang khat lai atheih louh ziak in gawtna ka pia hi. Akiang ah ka gawt ding ziak diktak ka hilh a, a khut veilam ah khatvei ka zep hi. Na salou ahihman in hon engbawl a ahong laam mawk hi. Huaitak in ka hehtha hongsuak in a nung ah khatvei ka zep ek hi. A nute kiang ah hon report a, a zing in principal pa'n hon sam in naupangte gawt nawn ken chi'n hon thu hilh hi. Bangziak hiam? Chi a ka dot leh, zan a na naupang zep pen a khut anih in hek a, anungzang teng dulh gai ahi chi a anu'n hong hek ahi, ahon chi hi. Lamdang ka sa mahmah a, a khut veilam khatvei ka zep leh a khut langnih a hek maw? Ka chih leh a hon nuihsan a, tuban naupang te a om om un omsak inla, gawt nawn ken, deihsaktak hilou uh ahi tua bang te ahon chih khum hi. Ken huai naupangpa ngaihsak lou in a ut bang in gamta sak taleng, kei a din man na bangmah omlou ding a, himahleh naupangpa a ding in a kumkhat nasep bangmah lou suak ding hi. Naupangte hehpih huai mahmah uhi. 

Hiai in ngaihtuahna sautak ahon pia hi. Ka kiang a hong pai naupang pen lai theihsak ka mohpuak na ahi. Amau ngaihsak kei leng bangmah suak lou ding uh ahih dan ka mu hi. A hi a, ka ngaihsak a, a thuman louna uah gawtna ka piak leh theihsiam naksang a hehna a la a, dikloutak a hek a ka om mawk pen ka ngaisiam kei. Ka kiang ah a omsung ka ta bang a ka et ahi a, a hoihna ding in vuak a ngaih leh leng ka vuak di mah ahi. A hih hang in ka vuak na ziak a theihsiam ngeingei uh apoimoh hi. Iplah man a ka vuak ding ahikei a, hiai a kon piak etlouh a natheih kei leh hon gawt ding ka hi ka chih ngeingei leh, ka chiamsa a hihdan amau theihsiam sak a ka gawt ding ahi. Gawt ding a ka chiamsa pen gawt louh in koih ta leng thuchiam tangtun lou pa suak ding ka hih man in amau ahon zahna uh zing kiam semsem thei hi. 

Sinlai naupang in sinsaktute zahna apiak ding ahi. Amau school ngei a kai hilou a mi school ah siamna deih a va kai uh ahihdan uh a mangngilh louh ding uh ahi. Amau inn ah a om bang ua om thei lou ding uh ahih dan a theih uh poimoh hi. Mi thunuai ah om zoulou ding na hih leh a thunuai uah na va lut teitei louh ding ahi. Ka chihna bel, a thunuai uah na om ut kei leh amau school ah na va kai louh mai ding hizaw ka chih nopna ahi. Sinsaktu in sinlai te hatlouhna thei a, a theihna uh atawm dan thei ahihman in amau hilh pil ding a kisa pa, a sinsakpa uh naupangten zahna apiak uh kisam hi. Innsung ah na pa na zahtak bang a school ah na sinsaktute na zahtak ding ahi. Amau ziak a sangpi tungthei, sangpi tung dinglai niamchik tung thei na hih dan na mangngilh louh ding ahi. 

Lamka khuapi leh mun tamtak ah RTE pen hoih mah leh zat theih vek louh na mun zong omthei chih itheih uh poimoh ka sa mahmah hi. Etsakna ding in RTE in naupang kum 14 nuailam teng in a thawn a laisimna aneih ding uh ahi, chih ahi. Huchi hitaleh private school, naupangre admission fee leh tuition fee a kinga ten sinsaktute loh ding koi ah la ta ding? Government in private institution a sinsaktute' loh ding piaksak thei mawk lou uh ahihman un hiai dan pen private institution ah zat theih louh chih na hipah hi. Huai mah bang in naupangte gawtna thu ah leng, Pa in atapa in a zah a, athu aman ding a deih man a asawi zel mah bang in sinsaktu in a naupangte hoih na ding a asawi zel apoimoh hun omthei ahi chih itheih uh poimoh ka sa hi. Himahleh sinsaktu in naupangte kiang ah a gawt ding chiang in deihsak na toh a thuhilh masak a, bangziak a gawt a om ahia? Chih naupang atheihsiam sak masak poimoh hi. Bangteng hileh kuapeuh in sinsaktu hi in sinlai naupang te hita le hang, I rights uh itheih mah bang un I duty chiat uh thei in huai I duty pen uh subuching theih gige hunchiang in, hiai i gen minthang uh, I huat mahmah uh CORPORAL PUNISHMENT chauh lou MINOR PUNISHNENT na tawm mangpha khak thei pan ding hihang.

Sawina in mipil pilsak semsem a, mihai lam pialmang sak semsem hi.....

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA