THAIKAWI MANPHA!!
~Nasri Jona Tawmbing
(Pathian gawmsa mihing in khen kei hen)
¤21/07/2013¤
Note: Hiai
tangthu Date: 21/07/2013 a ka gelh ahi, zou siang lou in ka koih ap man
phial tlat. Hun awl lah kinei mengmeng lou, hun awl neih louh pe'n
thutuam hileh mite bang a thugelh bang kihih thei mengmeng lou ahih man
in leh tangthu dang tuamtuam gelhsan man in hiai pe'n ka khawlsan nilouh
kha mawk hi.
Huchih lai in ka lamet phak hetlou thil
khat ka tung ah ahong tung mawk a, ka kipak a, lamdang ka sa bok,
lehlam ka ngaihtuah chiah ka hehtha khawng asuak mahmahh zel si. Hilele
heh ziak a bangmah phatuam omlou chih ka thei a amah Pu BK Suan hon
chialna "Jona zi ka neisin a, ngaina tuam in ka hon chial ahi. Mi tampi
takle kichial zoulou ahih man in, ka virtual friend-te loungal kuamah
dang chial sese lou ka hi" chi'n ahon inbox mawk hi.
Ngaina
tak a hon chial a, a virtual friend-te lak bang a hon simtel ahi chih
ka kitheih in gensiam louh kop a sang in ka kipak. Huchihlai in lenna
tang kidang ziak a huai hun a ka va tel theilou pe'n poi ka sa. Hun sawt
kuamtak ka kingaituah a. "Bangteng hileh amun alah vauap theilou ka hih
chiah, ka siam bangbang in kipahpihna thu hiai group tungtawnin kon
gelh himhim di chi'n ka ki ngaihtuah hi. Huchi'n ka pendrive a thu
tamlou ka gelh sate ka velkualkual a, ka thugelhsa tamloute lak a huai
huntoh kituakpe'n hia ka theih hiai thu ka hon tel khia hi. Amah Pu Bk
Suan leh a zizi adi'n hiai tangthu ka lan ahi chih hiai tangthu simkha
peuhmahte'n hon theihpih chiat di'n kon ngen ahi.
Thumapi:
September 11 zan ahi. Hun zong pai zungzung ahih manin lumdi'n ka hong
kisa a. Ngaihtuahna lungmuang taka lupna tung a ka lupsuk nung sawtlou
in ka lukham a ka cell phone luisim mahmah khat ahong liing deldel hi.
Etle en sese louin ka lukham nuaai ka khuti in ka sawk a, kum 3 mahmah
kana kawlsa ka cell phone black&white ka lakhia hi. Ka lakkhiak toh
kitawnin ka en a, ka lawmpa no ahih ziakin ka phur na tengteng a bei zou
vek, "bangmah thupitak gendile hilou, tu zan nungnung mi call
sek,,,"chi'n ka pic-up a. Ka gintak bang ngeiin bangmah thupilua himhima
hon genpih kei, keile ka ihmut suakta ahih manin koih di'n ka hong kisa
hi. Huchih laiin ka lawmpa paukam khat ka zaak in ka lungsim a hon luah
tuntun mawk hi. Huai ahihleh bangdang hilouin, ka veng uah puteek khat,
tanchin ngaihnop huiatak nei a-om a, huaipa tanchin tangpi ahon hilh
hi. Huchia ka lawmpan hiaithu ahon gen takin ka pianna vangkhua lam a
kiik utna lianpi ka hon nei ta. Himahleh hichi mai a hun lemtang
omtheilou ahih man in ka lametnate zong ngaihtuah sunzom ngam louin ka
om hi. Huchia lungsim buai tak a ka om lai in, Pathian lemgelna ziak in
Mangpian hun lungdamni zang diing in ka pianna vangkhua lam ka
zuantheita hi.
Khuh hawnna: Unau 10 lak a naupangpe'n hi
di'ngin Kum 196..? Phalbi khawvot laiin ahon piang hi. Naungek deihhuai
leh melhoih tak hong hi in, a naungek hinkhua a nu angsung ah duat tak a
tawi let in a hong om hi. Amah suangtute paukamzat pilvang louh ziak a
hamsiatna hiai bang khop a mulkimhuai thuakdi ahihlam kithei lebel anu
aangsung a khamuang tak a a-omlai in, hiai khawvel haksa mangbatna tuak
sese lou in hiai khawvel ana pawtsan ngei di'n a gintakhuai.
Himahleh
mihing khenih nei a, tungtou zawng a pai khempeuh te'n, "den chiangin
ka tung ah hiai ahong tung dia, zing chiang in ka si di,,,," chi a
mailam hun ge'n thei kuamah aki omlouh mah bang in hiai naungek melhoih
leh deihhuai tak mai in zong khamuang takin anu angsung ah a nitenghun
ahon zangtou zel hi.
Unau 10 lak a naupangpe'n Thangboi
ahih leh a unau pasal 4 te'n ana mualliamsanta ua, unau pasal omsun
ahihziak mahin a sanggam nuimeite'n zong a deihthoh mahmah mai uh. Hiai
naupang in bel amah suangtute paukam pilvang louhziak a asanggam pasal 4
mahmah ta'n ahihlam a theipha himhim kei a. A sanggam numeite tung ah
bang thil hongtung laidi ahia chih ngaihtuahna himhim aneikei. Duat
takleh deihthoh tak a dawntu a sanggamte ziakin ahun nuamtak in azang
veve hi.
Huchih laiin Thangboi nu'n leng tapa 4 mahmah
asu'n nung a amah Thangboi mel ahon muh chiangin kipahna'n adim hi.
Himahleh atapa 4 te sihna ziak uh chiang tak a theih ziak in Thangboi
tung a ngaihngam tak a om zong haksa asa mahmah zel. Hunte hongpai zel a
a tanu upa lamte'n pasal khong ahon neih tak ziak un nidangteng sang in
inn sung a omzong nuam saklouhna ahon nei pan ta a. A pasal Thangboi
pa'n lah ahun tamzaw gamnuai a zang ahih man in Thnagboi te nuta
lunglenna nemtu di kuamah omlou ahih man un, amau gel kia'n thawmhau
kisa kawm pipi in a om uh ahong ngai ta hi.
Kum 12 ahih in
School a kai pa'n a, Lawm leh vualte lak ah a siamthei pawl hikei
mahleh kumtawp chiangin bel pawl asuan zelsam hi. School a lutma apat a
alawmhoih mahmah Ngainu toh class khat a kaikhawm ahih man un lawmdang
kuamahle ngai sese lou in nuam takin hun ahon zang tou zel uhi.*
Kum
10 phial mahmah ka pianna vangkhua mulou a gamdang a ka om mang nung
in, Pathian lemgelna ziak in ka pianna leh ka khanletna vangkhua a
Chrismas zatna hun lemtang ka hon muthei hi. Kum hichizah vengveng ka
muhlouh ahihtak ziak in ka muhlai toh tehin ma ana sawn mahmah mai ua, a
mihing te zong meltheih sangin ka meltheihlouh a tamzaw tham uh.
Himahleh mahni pianna khua ahih ziakin mite ahon ngaihsak louh hang un
ka kisuanglah nuam kei, tangnel tak in ka omthei veve hi.
Thu
leh la lam a duhgawl ka hih ziak mah in ka meltheih omsunte kiang ah ka
theih ut zawng leh ka theihlouh, kei adia poimohlou tan phapha in ka
dongdong sek. Huchia ki-houlim kawm a ka lawmpa toh khawlak a ka vial
paipai lai un, khawnawl lam ka hong tung ua, Hapta khat ka om sung a ka
thilmuh a ziak ka theihlouh pen mah ka vamu kha nawn hi. Ka lawmpa kiang
ah kin takin ka dong a. "En dih hiai Pute'k karkhat phial mahmah hi ta
ka muhna, hiai mun ngen ah ka mu a, a veng lousim hia ahih kei leh amah a
khawsa himhim,,,,?" chi'n ka dong hi.
"Huai Pi Niangtom
tapa eivoi, hehpihhuai peuhmah eive, damsung zi neilou a omdi hita mai
a. A taksa, mel-le-puam lah midang tamtakte sang a hoihzaw, kum 70 bang
vaal ta mahleh a chidam ziak in a mah kuul leh poimohte aki toudelh thei
lai hi. Hichi khop a a upat nung ale hiai bang a khawsa zou ahih leh a
tangvallai khawng a zaw thupi mahmah samdia ging keive,,,,," chi'n ahon
dawng hi.
Huai kia hilou in, khawtang makaite, Saptuam leh
pawl tuamtuam te'n panpihna piak asawm chiang bang un a panpihna dia
thil piak asawmte khawng uh a sangnuam kei, ettawn huai sa mahmah
keive,,, chia ka lawmpa'n ahon gen tak in, September 11 zan a ka lawmpa
toh ka kihou lai ua ka lawmpa gen ka lungsim ah ahong lang a. Hiaipa mah
hidi eive ka lawmpa gengen. Kum hiaizah hiai ka pianna khua ah kana om
a, kana khanglian a, himahleh hiai Pupu tanchin himhim ka zakha ngei hi.
Bangteng hileh kei navaak louhziak hiam, ahih keileh singtang khawpi
Inn 1000 vaal omna ahih ziak in ka navaak zoulou deuh ahih lele ka ki
mohsa lawmlawm kei.
Amah kiang a va pai a, amah toh
kihoulim ka utna ahong lian mahmah a. Ka lawmpa'n ahih leh, sepdi aneih
ziak in inn lam ah ahon kiik san a. Keikia in huai putek lunglen mel tak
a pangkhang a tu mudi'n akianglam ka zuan phei hi.
Inn
kongkhak, singphel a kibawl le hilou, mau phelh ki kalhtuah, a sawn a
sawn tawlh, a lui luat ziak a vom gimgem zawzen hong di'n ka hong kisa
hi. Hu chia kongkhak hongdia ka kisak lai in ka thawm ging za in "kua
nahia, hong lut ou,,,," chi'n inn kong hong di'n ahong kisa hi. Kenle
hongsiamlou ka hih man in, ahong pai a,, olsam takin ahon hongsak hi.
Inn
sung ah ka lut a, tutna zawnsau khat, fit 3 vel a sau, a ban kisatphawn
titek a-om, tap tung ah singpi awmna hileh kilawm ketly vom gimgem khat
a-om bok. Huchi'n maupek a kigan in a bedroom a kipindan a, puan lui
mahmah khat parda dia zang in huai parda kizak pen a room kongkhak a
hisak ngal hi.
Bangmahle ka gentam ma in, "Singpi kon
awmdi aw,,,," chi'n taptung a ketly lianlou khah ahong khaikhia a, tui
hong sung mengmmeng in, thuk tung ah ahon suang ngal hi. A gamtat dante
ki thazou thou mahleh kum upa lam ahi chih haih vuallouh in a mai vun
khawng a tawn ninnen ta hi. Singpi hon awm min khit in, "Tutung phalbi
zaw vawt deuh hia thei hiveng aw,,,, paidih, pangkhang ah nisalum awi
kawmin singpisan i dawn khawm maimai di,,,,,chi'n singpi nou toh
pangkhang ah nilum awidi'n ka kizui pawt uhi.
A hon etdan
leh ahon houdan apat in a hon thei ngeikei chih amel ah ka thei.
Himahleh ka kigen nuamkei a. Bangbang hiam gen a ka kihoulum nung un,
bangziak a amah kia a khawsa ahia,,,,,, sungkhat laina kuamah neilou
hia, ahih keileh amah kia a khawsak ut himhim chih khawng pehhelh takin
ka dong hi. Ka dotnate hon dawng mai lou in, ka mit zawn ah chiangtakin
ahon en, "Hiai khawmi na hi hia,,, na nu, na pa di ka ngaihtuahtuah
chiangin ka ngaihtuah khe zou mahmah kei. Hiai khua zaw lianlua in chin
mile ki theihpawh mengmeng theihlouh hi..... Ahih keile lah Mikhual houh
na hi di e,,,," chi'n ki suanlah mel tak in ka king a pute'k kum 70 val
mi in ahon dong hi.
Pute'k kum hiaizah a upa kiang a zuau
thu maimai gen thei hia ka kitheihlouh man in, ka nu leh pa min, ka
veng min uh ka hilh vek. Kei hon theikei mahleh ka nu leh pa bel chiang
tak a thei ahi chih a hon gen a, himahleh kenbel amah hatlai hun didan
khawng ka ngaihtuahtuah chianginle ka ngaihtuah khe zou himhim kei hi.
Huchia
ka kihoulim lai un, ui thau mahmah khat, buang thiing-theng ahong pai
a, ka tutna kiang uah mei pei velhvelh kawm in ahong bawk hi. Pupu in
huai ui a houpihdan apat in a ui vulh ahi chih ka mankhe pah a. Himahleh
ui min asapdanbel lamdang ka sa petmah hi. Bang ziak a huai upa numei
min pusak ahi dia aw,,,,,a hih keileh kei zaak khelh ahi dia aw,,,?
Ngainu,,,,,Ngainu,,,,,, chi a vuai thum lam mahmah asap nung in ka bil
in azakkhelh hilou in, ui min mah ahi chih ka theisiamta. "Hiai nang ui
vulh hinteh maw Pupu,,,,, bang ziak a numei min pusak na hia oi, ahih
keileh midangin ahon phuahsak uh hia leh,,,,?" chia ka dot leh, ka mit
tak a hon en in, a chil ahon valh khitkhit masa a. A chil ahon valh khit
in, kenle ngaklah takin ahon thil gendi kana ngak hi. Himahleh bangmah
genlou a ahon daih dedu takin lamdang ka sa thak mahmah mai. Pupu lam ka
va-et phei leh, nuailam en in ana kuun dedu mai hi.
"Pupu
na ngaihdah zawng thil genkhak, hihkhak nei ka hi maw,,,, ka dotna lah
na hon dawng himhim kei a, ahih keilelah ka dotna dawnna theilou maw
leh,,,?" chia ka dot thak tak in. Awl a hon dakkhia in,, keilam ahon en
a, "Hilou e,,,,Boi, hiai Ngainu min (UI chi'nle ka sam phal ngeikei,
amin ka phuahsak Ngainu chi ngen in ka sam sek a, hehpih takin nangle
'Ui' chilou in, 'Ngainu' chi'n hon sapsakta lechin chih ko ngen ahi) ka
phuah naziak gendi hileng tuni nileng phial mahmah gen ngaidi ahi.
Genlin ka hikei a, na theihnop na'k leh kon hilh thei law mahmah di.
Ahihziak in hiai thu na hon dot ziakin thil khat ngaitlhtuah khiak ka
nei a, huai ziak a na dotna le hon dawng zawk theilou ka hi,,,,,"chi'n
ahon gen hi.
Pupu, na hon hilh ut nakleh ngaikhe peihlaw
mahmahdi ka hi. Ahihziakin sepdi poimoh na neih lelah ka hon phut teitei
kei. Himahleh tuni i hun neih lemtang laipen ahih manin hon hilh thei
lechin chih deih ka hi.
"Hitham heh aw,,,,,Unau 10 lak a
naupangpen hi di'ng in Kum 196..? In ka hong piang hi. (Hiai lamthu zaw
gentam ngai inle ka theikei. Himahleh hiai ka Ngaiboi min ka phuak
naziak gendia a poimoh khak ziak in tamlou ka hon gentei himhim di). Ka
nu gendan in bel ka Pu te paukam zatkhelh ziak hi'n ka thei. Kou innkuan
in vangsiatna thupi taktak kan tuak uh. Ka U te pasal 4 in ahon
mualliamsanta ua, ka unau pasal 4-te ahih leh mibanglou ngen ahi uh.
Mibanglou
ngen hinapi in a ki ngai un aki houthei mahmah mai uaa, unau kingeih
tak a akhawsak lai un, kum khat thu in a li (4) un ahon mualliamsan uhi.
Unau lak a pasal omtengin kumkhat thu a ahon sihsan ziak un ka nu leh
pa'n zong a thuak mahmah mai ua, himeleh thil ahidi teng hikhin vekta
ahih manin, unau lak a pasal omlouh hial dik salouin, ta nei nawnloudia
aki ngaih nung un kei ka piang hi.
Huchi'n unau pasal 4
nei mahleng hiai leitung a ahon dampih nawnlouh ziak un, unau laka pasal
omsun ka hong hi a, ka nu leh pa kia hilou ka unau numei te'n zong
kehthei dopin ahon dawm hial uh. Hun leh nite hongliam zelin keile
siamsinna inn ka hon beel tei hi. Siamsinna lam ah ka lamzang mahmah mai
a, siamlua a gendi hikei mahleng lawhsamin ka om ngeikei vanglak. Kou
hunlai a di'n chu pawl 8 bang kana pass teisam a, tua ka hon thu
gendipe'n ziakin ka lungsim ahon buai sim a, huchi hilou hileh solkal
nna sem in, koisan hiam ah ka omleng ka ki gingta hial hi. Himahleh ka
lungsim ahong buai takin mite hon etdan ahong tuam a, kei mah ah
ki-sitna ahong lian a, mite lak ahleng ka om gina ngam nawn kei hi.
Naupang
neuchik ka hih tung apat tangval ka hihtan in lawm hoih mahmah ka nei
a, amah toh kithuah in, ka om ua, ka omna peuh uah ka kizui uh chileng a
khial tam diin ka gingta kei. Nungak tangval ka hon theih nung nangawn
un amah toh ka kituah den ua, hunte hongpai zelin lawmta kingaihna kia
deihkhop nawnlou ka hih manin zum-le-zahle khual zoulou in ka hangsanna
tengteng toh ka iitna thu ka hon genkhum hi. Ka gintak bangin ahon
dawngpah kei a, himahleh lunglel louin ka gen den a. Atawpin aman zong
hiai thu ka gen ziak a kipak ahihdante, hun sawtpi paisa a alungsim
luahtu ka hih dante hon gen in nungak tanggval kingaih in ka hong
kingaita uhi.
Lawmta dan a ka khawsak lai ua ka ut-le-dah a
ka houpihngam gige himahleh kingai dan a ka hong om chiang un adan
ahong dang mahmah mai a, gen ut tuntun gen ngamlouh tampi bang ka hon
nei hial hi. Kougel ki-iit tak leh kingai tak a om a ka khawsak lai un
amah nu leh pa'n bel hal chih petmahin a hon hal uh. Amah mudia a inn
khawng ua ka vapawt chiangin paukam na taktakin ahon kou zialzial sek
ua, hon kouna paukamte uh thuak zoulauin vuai tampi Ngainu in ahon
kahpih hi.
A nu te muh a hon kahkhum hial nuamsalou ahih
manin a gukin aki-diik feihfeih sek, huai chiangin kei adi'n zong thil
nuamloupi khat ahong suakzel hi. Ngainu nu leh pa paukam ka zaakte
thudik ngenta ahi a, ka hihna diktak ahon gen ua, tagah maimai ka hi
chihbel gen keile ule ka kithei chiang mahmah sam hi. Huaikia hilou in
mite muhdanin kou inkuan ahihleh mibanglou hon omkhawmna ahih manin huai
thu khawng ahon gen zialzial sek uhi.
Tamveipi ngainu
khen sawmin akiang ah ka gen a, himahleh keilak a akichiamna 'Nang toh
iki teng keileh pasal nei lou a om di' chih ngen ahon gen khum sek hi.
Ken zong amah khending ka gengen hangin kikhen taktak di'n ka ngam
hetkei hi. Hunte hongpai zelin kou gel lah kikhen theilou ka hih chiang
un Ngainu nu leh pa te'n khawdang ah school kaidi'n a koihkhia uhi.
Khawdang
a school a kaisak hang un laithawn tungtawnin ka kithuzak zel ua,
himahleh kei laithawnte bel amuh sangin amuh louh atamzaw mawk hi.
Kikhenthei mahmah lou ka hih chiang un Ngainu nu leh pa'n ka tung ah
dawisiam khat guai in ahon bumhai sak uh. Huchia lungsim mumal tak
neithei nawnlou ka hih manin miten ahon simmoh ua, keile Ngaiboi itna
sangin huatna ka lungsim ah ahongpiang ahi ngei dia. Kum 20 nung a thum
damthei khatin ahon thumsak tung tawn a damna ka tan nungin hai (lungsim
veng lou) ka hihlam ka kithei hi.
Kum 20 paita mahleh zan
zek a thiltung bangin ka thei. Himahleh ka ki-et velvel chiangin kamel
leh puam adik nawn kei. Huai ka hai sung in le Ngainu in iit-tak leh
ginom tak a ahun zang ahi chih ka thei. Himahleh kum upa ta ka hih man
un kiten lam himhim ka ngaihtuah kha nawn kei uhi. Tun chu amahle tek
kuun in pawtsuah zou nawnlou ahih manin inn ah pasalle nei louin a om a,
keile amah bangin hichi'n ka om hi. Veng aki-gamlaat toh ka vapha
mengmeng zou samkei, a inn ua ka pawt chiang bangin a tu (A unau pa ta
te) khongin ahon ngaina thei mahmah mai ua. Himahleh amel ka muh chiang
in paching toupi himahleng kisuum zoulou in ka mitkhitui ahong luang zel
ziak in va phakphak le nuam ka sa nawn kei hi.
Hiai thu a
gen khit in, a dumbuk apat laithawn lui mahmah khat leh zungbuh ahon
lakhia a, hiai ahi ka kichiamna uh,,,, chi'n laithawn ahon simsak hi.
Amah zak a simdia ka kisakleh hehpih takin a ging in zaw hon sim mahmah
ken aw,,,, chia ahon nget ziakin a ginglouin ka sim a, kei tan dia
kikoih kawm a ka sim chiangin keile kisum haksa ka sa petmah hi. Mittui
dai pipelh kawm a ka sim khitin a zungbuh ahon ensak nawn a, bawltawm
petmah ahi chih ka thei, a sum a suut di hilele tampi man ahi keidi chih
achiang mahmah mai. Himahleh amanphatdan atuam ka sa a, zungbuh
manphatak ahi maw,,,, chihteng genin ka pe kiik hi.
Bangteng
hileh pipi kiang ah i va pawt di aw,,,,,! Kamka zenin ahon en a, ut
khawllou ka hi. Himahleh a inn uh na theih keileh chu kon hohpih theidi
chi'n ahon gen hi. Ricshow ah ka tuang pih a, ka inn lam uh pha masa in,
inn a ka van neih hoihpen silh sakin ka coat suit vawm in ka kithuamsak
a, pipi te inn lam manohin ka pai suk uhi. Inn kawng a nilum awi gate
lam nungngat a tu pitek sam kaang vekta, a sam kaang tang singseng a
nungzang tan pha a ahoisau Ka mu a. Akiang a naupang kimawl te tai in
ana hang lailai hi.
Pipi damzel maw,,,, chi'n akiang a
sing tutphah om ah ka tu a, lamdang sak mel takin ahon en hi. Nang kua
e,,,, chia ahon dak khiak leh ka kiang a pupu coat suit akithuam amu a,
amit apat mittui ahong luang ngiaingai hi. Bangmah gen lou a sawt
kuamtak ka om nung un, pupu dumbuk a zungbuh om ka ngen a, pipi hiai na
kitenna zungbuh uh,,, chi'n ka bunsak hi. Pupu piakdi na nei diam chia
ka dotleh a niik kawng ahon sawk a, akibang chet a bawl zungmuh khat hon
sawk khia in, ka kiang ah ahon pia hi. Huai zungbuh kenle ka saang pah
a, pupu khut ah ka bunsak a. Tuni apat nupa hita na hi uh aw,,,,, na
ki-iit kingaihna ziak ua ginom tak a na om uh tua thuak mualsuahta na hi
uh. Nupa kituak leh nupa kipak tak hong hi dingin kon
deihsak,,,,,,,,,,, chi'n ka omna uapat kipak in khut ka beng ua, inkong a
kimawl naupang te'n zong ka khutbet ziak uh theikei mahle uh ngaihtak a
kikouin khut ahon beng tei uhi.
Naupangte ka sam khawm a,
na thei uhia, tuni apat pipi toh pupu nupa hita uh ahi, Pahian gawmsa
mihingte'n kikhensak theilou i hi uh. Nungak tangval ahih lai uapat
Pathian mai a ginom dia akichiamna uh peel louin a zui ua, tua
tangtungta ahi. Chi'n ka paisan hi.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment