GENTHEIH ZIAK HI E...
By~Paumuanlal Guite Babs
Part I
Zing phalvak tung apan "Muan hon thouta ou, Mawngpi bul lam tawh hanmual lam ah vasa va beng ni.." chi'n Siasiam in hon tawnsuk zel a, ka nih un vasa beng in ka kuankhawm gige ua, ka matzah uh a kim a kihawm in ka em zel ua, nuam kasa thei mahmah uhi.
Suun chiang in gamlak mah ka tung ua, betang thaang khawng kam in leeng (kangtalai) pei ding khawng saat in hun ka zang ua, midang hin lamlam leng phawklou in nuam kasa mahmah mai uhi.
Siasiamte ahileh ka kho hausate ahi ua, kho hausa chihmah khosung ah mi nei zoupen ahi uhi. Kou bel neih leh lam ah ka genthei mahmah mai ua, himahleh hausapu, Siasiam pa khosatpih damlai omsun kapa ahihmanin hon khotuah ua, amau pang bel a hing nimnem kahi uhi.
Asun azan in Siasiam tawh ka kithuahden ua, ka kingai petmah mai uhi. Midang le pawl sese lou in bangkim ah kou tegel mah kizuiden kahihman un nikhat zenzen eivuak a i pawtkhak chiang in min lamdang bang asa zawzen uhi.
Huchia kingai mahmah a hun ka zatkhawm lai un, Siasiam pa'n gamdang ah Siasiam laisim ding in hong koihkhiat sawm hi. A utkei mahmah mai a, himahleh Pa te thugen nial vuallouh ahihmanin a kisata hi. Kenle apai ding in khomual tan kava kha a, pasal tuak himahle ung ka kikah ek ua, ka tum matan tuak uh ka ki nung et den uhi..
Siasiam zin nung vasa bet, thangkam chihte kei kia a ut tuanlou ka hihman in ka tawpsanta a, zing thouphet lou ka kuan a, nitak chiang bang in ka lungleng lua ahihmanin ka kongtual ua tu in laa bang zankhovak phialphial in kasa zel hi. Achang in koule neihsa in chin hileh lai sim utna mahmah ing e ka chi vungvung zel hi.
Nite hong pailiam zungzung a, kum et in upa hinaikei mahleng singtang/zodawn khua adin chu ka tangval mahmahta a, khotang vai hi'n saptuam vai hileh ka theihtawp suah in kapang gige hi.
Tangvalpan kihi ahihmanin hoihsak bang ka neitei a, ka kho nungak uh Ngangaih kichi hoih kasa mahmah a, va hel kasawm zel a, a gate tan uh tung in ka lut ngamlou ka hihchian ka kik zel a, lehkhathon khak sawm in ka gelhzel a, lah kape ngam tuankei hi. Lenkhawm, kikhopna khong ah ka enen mai a, himahleh hon etkhak chian a en hetlou dan in lu bang ka kawitaisak zel hi.
Nikhat Ngangaih lawmnu'n honsam a, kava paileh, "UMuan, tulai Ngangaih na chih bolsim abanga na ngaih taktak leh gen in, zou ding nahi.." honchi phut hi. Ka dip bang akaw zozen a, ka maibang san zawzen in ka chi bang a liing piansim zawzen hi. Atawpin kenle "ka ngaihna a sawt lawta, ka ngailua, hilele ka gen ngamkei," ka chihle "ana lungkhamken, ka thu hon mang leteh," chi'n nuikawm in hon paisan hi.
Ana gen ngei ahidia, nikhat singpaw din hon zawn ua, kava zui hi. Ka sing ding teng uh ka satzoh un "kava daileng di" chi'n hon taisan a, Ngangaih toh vuak hon omsak a, zum law tuak kahi di ua ka nih un nisa nuaipi ah ka liing tuak uhi. Atawpin pasal banga chih lungsim toh, "Ngaih, kon ngailua.." kaci sukta mai a, aman le "Umuan, non khem kei ding a, na lungsimtak ahihleh kenle kon ngailua.." hon chithuk a, ka nih un nuam kasa mahmah uhi. Huchia kihoupan lawmnu honpai a, zumtuak ka hihman un ka daituak ua, innlam ka zuan uhi.
Kei pen ana gentheilua ka hihmanin Ngangaih nuten hon deihsak kei ding uh chih ka thei a, hawh le kava hoh ngam ngeikei a, ka kingaihlam ule kuaman a theikhe kei uhi. Ahizongin koubel thaikawi tungtawn in ka kihouden ua, ka ki it mahmah mai uhi.
Kumte hong paizel a, kum 2 bang hong pailiamta a, ka kal ua ka ki itna uh leng hong lian deuhdeuh mai a, kuata khenzoh ding leng ka bang nawnkei uhi. Ki pawttuah theikei mahle ung loukuan, singpuak, tuitawi leh lazilna ah aniteng in ka kimuden ua, nuam kasa mahmah veve uhi.
Ki it kingaitaka ka omlai un, ka puten lou khohpih dia honsap man un kapai louh theihlouh hong hita hi. Ka pai ding haksa kasa mahmah mai a, ka tha azoi mai hi. Lah pailou theilou kahihmanin pai din ka kisa a, Ngangaihte lawmta in gamla khop honkha ua, Ngangaih in "UMuan, chiampelkei ni aw.." chi'n aktui pum 2 honpia a, kikhelah takmai in ka kikhenta uhi.
Part II
Lungleng chia i gengente ataka tuakkha ka hita. Ann lah ginatakin ka ne zoukei, ka tha achau a, damlou mah ka bangden, hilele ka natna gen ding aomkei. Kha bang a vaak chiang in puang diak in ka thei a, haksa kasa thei mahmah mai hi.
Phone abang chihte lah aomkei a, gari lah apai aom tuankei a, kithuzak ahaksa mahmah mai hi. "Ngangaih bang ana chi de aw.." chia achanga ahoihlam kipia, achanga a selam kipezel in zankhua in ka suangtuah khop hi. Innlam paimai ding chihlah nasep zoulou a taihsat ding ka utkei zel hi.
Huchimahbangin Ngangaih le ana lungleng mahmah sam ahi dinga, nikhat ka khua uapan ka omna lama honpai khat laithon hon pawsak zenzen a, ka kipak petmah mai hi. Aman le hon itdan, a lungleng dan leh hon mu ut gawp ahihdan naktak in hon gelh a, a laithon bang zuut maam zawzen in hoihtakin ka kem hi. Kenle thukpah sawm in ka gelhpah a, himahleh apai ding aomlouh manin a thuklou ka suakta hi.
Kou vangphat ade aw chihphial ding in solkal in ka omna ka pute khua leh kou kho kikal Jeep taitheina ding lampi hon sial ua, a sial nung uh gari pai zeuhzeuhta ahihmanin laithon ka kikhak tuahtuah theita ua, nuam kasa mahmah ua, nidang sangin ka lung uh nakpitakin a nuamzaw tuakta hi.
Huchia ka omlai in ka lawmpa Siasiam leng sepna hoihtak nei a innlam ana pai ahingei ding a, hon mu ut mahmah in hon kanpah a, zin ka hihlam a theihphet in ka pute kholam. Ka omna ah zankhat giak ding in hong hawhphut a, ka muh in ka houpih ngam pahkei, hon hoihsot banah saap lianpi hita ahihmanin ka zahtak mahmah. Himahleh aman lawm aw chi'n hon kawi a, hon ngai petmah ahingei dia a mittui ka liang ah hong taksuk keuhkeuh zou hi..
Nitak ka giakkhawm ua, nuam kasa mahmah ua, ka gen ding uh atam mahmah mai hi. Huchia ka houlimlai un, "Muan, Ngangaih hoih salua, ngailua kahi, tangval ngaih anei hia?" chi'n hon kan phut a, dawn ding haksa kasa petmah. Kei gentheilua ka hihmanin ka lawmpa kia "ka kingai uh" leng ka chingam kei. "Ka thei hetkei.." chiteng lel in ka dawng a, azoh thu tuamtuam houlim in zinglam dak 2 vel in ka ihmuta uhi.
Zingkhua hongvak a, Siasiam innlam apainawn ngai ahimanin gari kidohna tan kava kha a, kingainatak in ka kikhen uhi. Ka kikhen nung un ka lungsim a nuamkei deuhdeuh tamai hi. "Muan, Ngangaih ngailua kahi.." a chihteng ka bilkha ah a ging den a, sunnitum in lou le kuan ngaplou in ka lum denta hi.
Ni bangzah hiam thu kizatuahlou a ka omlai un, nikhat Ngangaih apan laithon kamu zenzen a, ka phelpah hi. "Chiklaipeuh a ka it, ka lungnopna leh ka kipahna pen Umuan, kei utna tel hetlou a pasal nei dia sawl in ka om a, poi kasa petmah a, ka lung akham mahmah. Nang tawhlou a hin ding ka ngapkei a, hehpihtakin honpi inla kitaipih maini.." chihteng hon gelh hi. Ka lung abuai mahmah a, ka itna tawh, ka hehpih mahmah mai. Alangkhat alah ka hinna uh chihtheih banah ka lawmhoihpen ahizel a, hih ding dan theilou in ka om top hi.
Atawp in kenle Ngangaih kiang ah ka itlouh ziak hi hetlou in nu le pa thumanna leh nangmah maban nopsakna ding in kitenpih mai in chi'n a khenna dan khat bawlmai in laithon in ka hilh hi. A khen dan, midang tawh kiteng ding in thuhilh mahleng ka it deuhdeuh a, ka lungsim in a phal tuankei. Himahleh gentheilua i hihchiang a i tan ding mah hi chi'n ka kihehnem hi.
Ka lawmhoihpen khasiat ding phallou kahihmanin a kitenni ding uh ma deuh in lin mahmah kawm in kholam ka zuan hi. Nidang a ka khua uhle bang kasa zou nawnkei a, sing leh loute natan in hon thuakpih hile kilawm in a vul ningniang uhi.
Inn katun Siasiam in atheiphet in hon delhpah a, ka thian d nahi, na coat suit ding ka khuizou hon kiteh in chi'n honsam pah a, a phur mahmah mai. Keile kipahsak teitei sawm in a phur mahmah danin kava kitehpah hi.
Zingkhua hong vaak nawn a, bangtan hiam ka kisak zoh in ka itpen, ka lawmpa zi ding Ngangaih pi in kava kuan hi. Enle ka ki en ngamkei ua, ka nih un haksa kasa mahmah uh. Hichia ka gentheihdan uh, ka thuakdan teng uh leh haksa kasak ding dan uh ana thei mahmah Ngangaih thian, kou hon kingaisaktu pen in lamdung ah aguuk in a mittui ana nulden hi.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Part I
Zing phalvak tung apan "Muan hon thouta ou, Mawngpi bul lam tawh hanmual lam ah vasa va beng ni.." chi'n Siasiam in hon tawnsuk zel a, ka nih un vasa beng in ka kuankhawm gige ua, ka matzah uh a kim a kihawm in ka em zel ua, nuam kasa thei mahmah uhi.
Suun chiang in gamlak mah ka tung ua, betang thaang khawng kam in leeng (kangtalai) pei ding khawng saat in hun ka zang ua, midang hin lamlam leng phawklou in nuam kasa mahmah mai uhi.
Siasiamte ahileh ka kho hausate ahi ua, kho hausa chihmah khosung ah mi nei zoupen ahi uhi. Kou bel neih leh lam ah ka genthei mahmah mai ua, himahleh hausapu, Siasiam pa khosatpih damlai omsun kapa ahihmanin hon khotuah ua, amau pang bel a hing nimnem kahi uhi.
Asun azan in Siasiam tawh ka kithuahden ua, ka kingai petmah mai uhi. Midang le pawl sese lou in bangkim ah kou tegel mah kizuiden kahihman un nikhat zenzen eivuak a i pawtkhak chiang in min lamdang bang asa zawzen uhi.
Huchia kingai mahmah a hun ka zatkhawm lai un, Siasiam pa'n gamdang ah Siasiam laisim ding in hong koihkhiat sawm hi. A utkei mahmah mai a, himahleh Pa te thugen nial vuallouh ahihmanin a kisata hi. Kenle apai ding in khomual tan kava kha a, pasal tuak himahle ung ka kikah ek ua, ka tum matan tuak uh ka ki nung et den uhi..
Siasiam zin nung vasa bet, thangkam chihte kei kia a ut tuanlou ka hihman in ka tawpsanta a, zing thouphet lou ka kuan a, nitak chiang bang in ka lungleng lua ahihmanin ka kongtual ua tu in laa bang zankhovak phialphial in kasa zel hi. Achang in koule neihsa in chin hileh lai sim utna mahmah ing e ka chi vungvung zel hi.
Nite hong pailiam zungzung a, kum et in upa hinaikei mahleng singtang/zodawn khua adin chu ka tangval mahmahta a, khotang vai hi'n saptuam vai hileh ka theihtawp suah in kapang gige hi.
Tangvalpan kihi ahihmanin hoihsak bang ka neitei a, ka kho nungak uh Ngangaih kichi hoih kasa mahmah a, va hel kasawm zel a, a gate tan uh tung in ka lut ngamlou ka hihchian ka kik zel a, lehkhathon khak sawm in ka gelhzel a, lah kape ngam tuankei hi. Lenkhawm, kikhopna khong ah ka enen mai a, himahleh hon etkhak chian a en hetlou dan in lu bang ka kawitaisak zel hi.
Nikhat Ngangaih lawmnu'n honsam a, kava paileh, "UMuan, tulai Ngangaih na chih bolsim abanga na ngaih taktak leh gen in, zou ding nahi.." honchi phut hi. Ka dip bang akaw zozen a, ka maibang san zawzen in ka chi bang a liing piansim zawzen hi. Atawpin kenle "ka ngaihna a sawt lawta, ka ngailua, hilele ka gen ngamkei," ka chihle "ana lungkhamken, ka thu hon mang leteh," chi'n nuikawm in hon paisan hi.
Ana gen ngei ahidia, nikhat singpaw din hon zawn ua, kava zui hi. Ka sing ding teng uh ka satzoh un "kava daileng di" chi'n hon taisan a, Ngangaih toh vuak hon omsak a, zum law tuak kahi di ua ka nih un nisa nuaipi ah ka liing tuak uhi. Atawpin pasal banga chih lungsim toh, "Ngaih, kon ngailua.." kaci sukta mai a, aman le "Umuan, non khem kei ding a, na lungsimtak ahihleh kenle kon ngailua.." hon chithuk a, ka nih un nuam kasa mahmah uhi. Huchia kihoupan lawmnu honpai a, zumtuak ka hihman un ka daituak ua, innlam ka zuan uhi.
Kei pen ana gentheilua ka hihmanin Ngangaih nuten hon deihsak kei ding uh chih ka thei a, hawh le kava hoh ngam ngeikei a, ka kingaihlam ule kuaman a theikhe kei uhi. Ahizongin koubel thaikawi tungtawn in ka kihouden ua, ka ki it mahmah mai uhi.
Kumte hong paizel a, kum 2 bang hong pailiamta a, ka kal ua ka ki itna uh leng hong lian deuhdeuh mai a, kuata khenzoh ding leng ka bang nawnkei uhi. Ki pawttuah theikei mahle ung loukuan, singpuak, tuitawi leh lazilna ah aniteng in ka kimuden ua, nuam kasa mahmah veve uhi.
Ki it kingaitaka ka omlai un, ka puten lou khohpih dia honsap man un kapai louh theihlouh hong hita hi. Ka pai ding haksa kasa mahmah mai a, ka tha azoi mai hi. Lah pailou theilou kahihmanin pai din ka kisa a, Ngangaihte lawmta in gamla khop honkha ua, Ngangaih in "UMuan, chiampelkei ni aw.." chi'n aktui pum 2 honpia a, kikhelah takmai in ka kikhenta uhi.
Part II
Lungleng chia i gengente ataka tuakkha ka hita. Ann lah ginatakin ka ne zoukei, ka tha achau a, damlou mah ka bangden, hilele ka natna gen ding aomkei. Kha bang a vaak chiang in puang diak in ka thei a, haksa kasa thei mahmah mai hi.
Phone abang chihte lah aomkei a, gari lah apai aom tuankei a, kithuzak ahaksa mahmah mai hi. "Ngangaih bang ana chi de aw.." chia achanga ahoihlam kipia, achanga a selam kipezel in zankhua in ka suangtuah khop hi. Innlam paimai ding chihlah nasep zoulou a taihsat ding ka utkei zel hi.
Huchimahbangin Ngangaih le ana lungleng mahmah sam ahi dinga, nikhat ka khua uapan ka omna lama honpai khat laithon hon pawsak zenzen a, ka kipak petmah mai hi. Aman le hon itdan, a lungleng dan leh hon mu ut gawp ahihdan naktak in hon gelh a, a laithon bang zuut maam zawzen in hoihtakin ka kem hi. Kenle thukpah sawm in ka gelhpah a, himahleh apai ding aomlouh manin a thuklou ka suakta hi.
Kou vangphat ade aw chihphial ding in solkal in ka omna ka pute khua leh kou kho kikal Jeep taitheina ding lampi hon sial ua, a sial nung uh gari pai zeuhzeuhta ahihmanin laithon ka kikhak tuahtuah theita ua, nuam kasa mahmah ua, nidang sangin ka lung uh nakpitakin a nuamzaw tuakta hi.
Huchia ka omlai in ka lawmpa Siasiam leng sepna hoihtak nei a innlam ana pai ahingei ding a, hon mu ut mahmah in hon kanpah a, zin ka hihlam a theihphet in ka pute kholam. Ka omna ah zankhat giak ding in hong hawhphut a, ka muh in ka houpih ngam pahkei, hon hoihsot banah saap lianpi hita ahihmanin ka zahtak mahmah. Himahleh aman lawm aw chi'n hon kawi a, hon ngai petmah ahingei dia a mittui ka liang ah hong taksuk keuhkeuh zou hi..
Nitak ka giakkhawm ua, nuam kasa mahmah ua, ka gen ding uh atam mahmah mai hi. Huchia ka houlimlai un, "Muan, Ngangaih hoih salua, ngailua kahi, tangval ngaih anei hia?" chi'n hon kan phut a, dawn ding haksa kasa petmah. Kei gentheilua ka hihmanin ka lawmpa kia "ka kingai uh" leng ka chingam kei. "Ka thei hetkei.." chiteng lel in ka dawng a, azoh thu tuamtuam houlim in zinglam dak 2 vel in ka ihmuta uhi.
Zingkhua hongvak a, Siasiam innlam apainawn ngai ahimanin gari kidohna tan kava kha a, kingainatak in ka kikhen uhi. Ka kikhen nung un ka lungsim a nuamkei deuhdeuh tamai hi. "Muan, Ngangaih ngailua kahi.." a chihteng ka bilkha ah a ging den a, sunnitum in lou le kuan ngaplou in ka lum denta hi.
Ni bangzah hiam thu kizatuahlou a ka omlai un, nikhat Ngangaih apan laithon kamu zenzen a, ka phelpah hi. "Chiklaipeuh a ka it, ka lungnopna leh ka kipahna pen Umuan, kei utna tel hetlou a pasal nei dia sawl in ka om a, poi kasa petmah a, ka lung akham mahmah. Nang tawhlou a hin ding ka ngapkei a, hehpihtakin honpi inla kitaipih maini.." chihteng hon gelh hi. Ka lung abuai mahmah a, ka itna tawh, ka hehpih mahmah mai. Alangkhat alah ka hinna uh chihtheih banah ka lawmhoihpen ahizel a, hih ding dan theilou in ka om top hi.
Atawp in kenle Ngangaih kiang ah ka itlouh ziak hi hetlou in nu le pa thumanna leh nangmah maban nopsakna ding in kitenpih mai in chi'n a khenna dan khat bawlmai in laithon in ka hilh hi. A khen dan, midang tawh kiteng ding in thuhilh mahleng ka it deuhdeuh a, ka lungsim in a phal tuankei. Himahleh gentheilua i hihchiang a i tan ding mah hi chi'n ka kihehnem hi.
Ka lawmhoihpen khasiat ding phallou kahihmanin a kitenni ding uh ma deuh in lin mahmah kawm in kholam ka zuan hi. Nidang a ka khua uhle bang kasa zou nawnkei a, sing leh loute natan in hon thuakpih hile kilawm in a vul ningniang uhi.
Inn katun Siasiam in atheiphet in hon delhpah a, ka thian d nahi, na coat suit ding ka khuizou hon kiteh in chi'n honsam pah a, a phur mahmah mai. Keile kipahsak teitei sawm in a phur mahmah danin kava kitehpah hi.
Zingkhua hong vaak nawn a, bangtan hiam ka kisak zoh in ka itpen, ka lawmpa zi ding Ngangaih pi in kava kuan hi. Enle ka ki en ngamkei ua, ka nih un haksa kasa mahmah uh. Hichia ka gentheihdan uh, ka thuakdan teng uh leh haksa kasak ding dan uh ana thei mahmah Ngangaih thian, kou hon kingaisaktu pen in lamdung ah aguuk in a mittui ana nulden hi.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment