SANGGAH LUANKHI CHIKLEH HULDING HIAM...

Written by- Thanuam Dahpa
On April 4 2012 at 10:12am via mobile

BUNG I

Singtang kholian lua hilou inn 60 vel om nakhua ah nupa ki itleh kingai mahmah khopkhatten tapa melhoihtak a honnei uhi. It leh hawmthoh mahmah in ahon kem ua naupang Khualpu kum thum a phak kum in a nu'n damlou khol hilou in a sihsan a,apan azileng sun a a utbang tak ale kapthei zezen lou atapa itmahmah Khualpu et kol hong ngai a khitui a guk in a nulnul mai hi.A zi ngai a akah chiang in atapa in "pa,bang chi e" chih leh kahpih athuah zel a,atapa lungnat ding alauhziak in kidek teitei a sawm hi. Khualpu pauthei pan ahihman in a nu bang chi a chihtheilou in akhen chiang in apa kiang a anu akan kialeng hilou in 'kanu kangailua' chin akapzel a apathuak a behlap mahmah hi.

Louma lah khohlouh theihlouh ahi a Khualpu donding neituanlou in atapa angpuak in lou ah akuanpih zel a nupi lungleng theiten a guk in akah pihpih uhi.Adeihsaktu ten zithak neiding in Khualpupa a kunkun ua,amanbel zithak neileh a itluat atapa ittak a akeppih louh khakding alauhziak in zithak neih ding hi asakei hi.Huchi inn kha lisung bang khitui naptui toh apata ua loukuan, singpuak,annhuan, tuitawi ahonthuah chiang in Khualpupa genthei a hong kisa petmah a Khualpu keppih ding lunggulhna a honnei a, huchih hun a nungak lengkul khat ana hehpihdiak a atheih khat avadawp sak a aman le lem a sakman in ahong kiteng uhi.

Khualpu'n a hihleh anumel theilai ahiman in anuthak "NU" chin a sam ut kei a,ngaih leng angaikei hi. Apa'n nanu ahi a chihchiang in 'kanu hikei,kanu huchi,kanu khachi....' chi in anu ngaihhuaina teng agen khumzel a akhenchiang in apa a kisuanglah sak zezen hi.A innkuan un lou ahongkuan khawmzel ua huaikum in buh leh bal ahon hau ua upa te'n innsung a sihna a omkum a buh leh bal kihau a nachih uh a dik mahmah hi.

Khualpu kum 4 a hong hita a mibang a laisiam ahong hih dinglam etna toh akhua ua sikul a hon kaisak uhi.Khualpu sikul kaitawp chia na etkol ngaiding ahihziak in a nunawn in inn-ngak in a ompih zel hi.Khualpu in lah a nunawn ngaithei mahmah lou in a om mawk a huai in a nunawn suheh a hiding a niteng chihphial in akivaw kap gige uhi.Khualpu in a nunawn vuakdan a pa hongtun chiang in agenzel a huai in a nunawn a suheh deuhdeuh a a ninawn chiang in a hahvuak semzel hi. Huchi kawmkal ah anunawn in tapa melhoihtak a hon nei zaw mah a Khualpu a ding a gentheih kipatna ahonsuak maimah hi. Khualpu in bel nauhong piang adeih luatziak leh a hun honsawt takziak in a nunawn a nubawl theideuhta a,a sang gampa naungek a khoihkhoih ut a 'kei nau' chi in akinei sak mahmah a anauthu genpen in anei hi.Himahleh a nunawn in a khoihnat khak ding alauhziak in a zuutding natan le aphal kei a,Khualpu akhasethei mahmah hi. Apa omhun a anau kiang a kineisak tak tuthei ahihman in apa loukuan louding in angen zelzel hi.

Nupi khenkhat pasal te sep seppih lou inn ngak lawikhat ten Khualpu nunawn kiang ah amahta in a innsung gou uh luahkhalou ding ahih dan Khualpu nunawn avagen pih sek ua,anunawn in Khualpu amuhdahna a khangsak semsem hi.Khualpu in nu a chih noplouh nidang in poi intheikei mahleh atapa Chinpu hongpian nung in poi ahonsa thak a alungsim ah nu hon chi utlou in ahonglet chiah innsung le hontangsak louding chihna nei in naupang neuchik hazatna a nunawn in hon nei hi.Anini in Khualpu in betkah,bilhek kah a thuak a pung hulhul hi.Gilkial mahmah in sikul kai a hongtung a ann kithuk theinai lou ahihziak in annthuk sakding a anunawn a nget lel inle thuksak ma in vuak athuak masa gige hi. Akhen chiang in annkhing omlou in a na omzel a Khualpu gilkial vungvung a a om hun atam mahmah hi.


Pathian vualzawlna ziak a anu le paten a lamkhiak neih le lam, singtang adia thupi tham mahmah te ziak in Khualpu gentheihna kipan ahimai hi. A deihthoh mahmah a nau a hong khanlet tuk in amah gentheihna a hong khanglian a...Aziak dingtheihlouh in vuak ahongtuak deuh gige hi. Sikul kaitawp,sun gil kial sun ann thuksak dia a nunawn a ngetchiang in talkiuh hiam biangbet hiam athuakzel kialeng hilou in innsung apan pawtdia chiangtoh delhkhiat a tuak mun mahmah hi. Huchih hun in Khualpu in thil omdan a theisiam kei a kap keuhkeuh kawm in a sumtawng uah a sisa anu mel le atheih nawnlouh damlai a anopsak laikhawng a ngaihtuah zel hi.Akhenchiang in gilkial lua in zingkal a sipi kisukna neng sum sung a bangte khawng liak in sumtung ah a ihmut suak hun atam mahmah hi.

BUNG II

Naupang chihmah tak tunia atuah azingchia theinawn lou in anunawn kiang ah ann angen a piak naksang in akiang a siamchiang kikoih in a nunawn in dawm hetlou in "niteng a ken nang honvakvak ding maw,katapa goudingteng luahtu ding nahin sang in sizaw lechin hoihzaw in teh" chikawm zuauzuau in asat ek ek a Khualpu in nasalua in "nu ei,nu ei nalua" a chih leh "bangdia nidang ale nu hon chi utlou tua nu hon chi" chin a sat beh lai a Khualpu nasa in sibup phial in akap a, a zepna golhpai zengzungte a muh in anunawn kisik thak in ann avathuk sak a Khualpu sam buching a man in ann kuang ah a tusak hi. Khualpu in a nunawn zepna ma zut hianhian in agil kialpetmah ahi dia ann ane hi.Anunawn zepna nasa mahleh gilvah tak a ann nethei ahihman in akipak mahmah hi. Azepna ma aphei leh anung a ahualpaite Khualpupan muleh hoihlou ding chihthei in singkuang sung a Khualpu puan thakte Chinpu in a silhtheih hun a asilh dia akepte khat valakhia in Khualpu a silh sak a Khualpu a kipak mahmah hi.

A nunawn a pan a thuaknate apa kiang a agen in azingchiang a athuak kibehlap zel ahihdan ahonthei a gen ut pipi in agen ngamkei zel hi. Anunawn inlah apa om chiang in aduat mahmah a genlele apan gingtalou dingchih thei in agen ngam kei a,apa loukuan lou a inn a omding in angenzel a huailah singtang loukhou ading in ahitheikei zel hi.

Nikhat tuh Khualpu sikul kaitawp inn atun leh anunawn a na omkei a anau Chinpu bokvak theita lupna apan anakia a kap Khualpun a vapom hi. Anunawn daileng kintak a hongtai in Khualpu a muhtak in "bangdia katapa thahsawm" chi in chiangtang in Khualpu zep chitak in a hongzep a Khualpu nasalua in a bultung kaptheimah leh kapkhetheilou in a sidaang keuhkeuh zezen hi. Akahdan lamdang lawtuam ahihman in a innsakpi uh lung himoh a vadelh a innkong atunleh Khualpu a nunawn in van paih a inn kong a apaih khiat in adengkha phial a "lawmlawm tel maw khual,natun mual liamsa sabang nazui himai lechin maw" chi a kap keuhkeuh in Khualpu tawm in a nung khawng a betsak leh ahong kapkhethei a a inn uapaipih in anunawn zepna ma khawng tuilum in a zutsak a khitui tampi seng in kahtam a loulou hi.A nunawn ki awilou deuh a hiding a Khualpu avapi dek a Khualpu bel lau in pitek ang kawi in "pi, kei nangkia om ding" a chi a huchia omlai a nunawn in zep utlai maw chin avasat khia a,pitek in "huchih zezen keivo,gentheih kikhel lou eive" ana chih leh anunawn in "pitek gilou,ka inn sung nangsai ding omkei" a chihsan zawmah a Khualpu sam a kai in apaipih hi. Khualpu bel lau a ling kekeuh zezen leh kapngam nawnlou in a om hi.
A zepna mate selvual a hinawn kei chih atheihziak in Khualpu a leh bawlhoih zezen a alungsim khat ah apa kiang a gending dan gelh in atawp ah a kiang a Chinpu om gawl a khutchin in aphuai ek a Chinpu chi ngek tak ah khutchin ma alang denduan hi. Khualpu in anau hehpih mahmah in a pom a anunawn in nidang bang in bangmah agenlouh ziak in akipak mahmah hi.

Nitak ahong hi a apa gimpetmah in loukuan a hongtung a avan vasang kawm in "tuni a Khualpu'n anau thah anasawm tel eive,tuakman keileng inau si ding himai a" chin kapkawm a gen in Chinpu gawl akhuatna a ensak a apaleng agimtoh heh in a kiang a singkhuah lazok in Khualpu a sat ek ek hi. Khualpu'n "pa,hilou,hilou" chia a gendek chiang in kamit a kamuh hi non khemzou keiding ding chi in naupang zepna dia kilawmlou zen in atapa huihmut dingleng a phallouh azithak ziak in a zep ek ek hi. Anunawn thumu kisamahmah in "naupang huchitel a vuakding hilou ahi, iheh lele kam a genthoh ding ahi" chi in Khualpu a vapomkhia a.. Khualpu nasa a kaptheilou zezen kizepna ma a zutsak a Khualpu in na asasemsem hi.Anunawn bawl gentheihna kiatuak lou a apian napa nasan in ganhing zep a azep mai Khualpu in a theisiam theikei, theisiam ding aleng akum in a chin naikei himhim hi.

Anunawn hihfuh a kisa mahmah mai a huaini a pan in Khualpu gentheihna kipanpan lel ahita.. Khualpu inlah apa lawmlawm in huchia ahih zezen ding gingta ngeilou ahihman in ahaksatna gen ngam nawnlou in athuak peuh amahkia in athuakta a,himahleh leitung a it tuding aneihsun apa ahihman in apa a itna akiamtuan kei hi. Ahihkhelh omkei mahleh Khualpu in niteng in vuak leh chiang asat athuak gige hi. Naupang kum giat lel himahleh nekding om gegu a gilkial dangtaak thuak in alawm leh a gualte a engthei mahmah hi. Akhenchiang in sikul kaitawp innsung a lutsak louh a nitak apatun huntan inn kong a om hun atam mahmah a huchih hun in apakiang sunitum pawt a inntung pan agen in a om a apa tai leh zep atuakmun mahmah hi.
Khualpu gentheih dan khosung nupite houlim na a himaita a, hehpih in annkhing mehkhing nabaksak utmah le uh anunawn in avabuluh zelziak in kuaman a deihsak bang un a nesak ngamkei zel uhi.

BUNG III

Khualpu ahonglian hiaihiai a agentheih dan ahonthei hiaihiai a a sisa anu a ngaihna ahong lian semsem hi. Akhangualte nulepa toh nuamtak a khosa amuhchiang in a engthei mahmah mai hi. Amah lah niteng a ahihkhelhna omle hilou a vuakthuak leh sun ann nasan kipaktak a nek hun chih aneingeikei hi.Anau Ngekpu leng sikul kaithei ahong hita a unau sikul kaiding lampi a kiton bang a kiton a akuan uh lengphal ahikei a,anau ngaimahmah napi in akitonpih ngam ngeikei hi. Anau bangmah theilou in a utung a lungkim louhna a neih agenzek chiang in Khualpu vuakna ding thu om nana na vuaklouh chih a om ngeikei hi. Nitakteng a Khualpu gitlouh dan apakiang a gen ahih gige ziak in Khualpu kum 10 lel hipan mahleh louna sem a apatoh kizuiding a sikul kaitawp sak in a om hi.

Khualpu in lai asim nuam mahmah lai a akhua ua laisim a mundang a omkhete khawng a eng a amahleng nikhat tei amaute bang a laisiam ding alung gulh mahmah hi. Ahihziak in inn a vuak thuakdet sang in loumun a apian napatoh kithuah a nnasep nuam asa zaw a alung amuang zaw hi. Nna semthei taktak hinaikei mahleh niteng a lou akuan a annasep theih dandan in asem a kuhkal tak in apang hi. A patoh kithuah nop asa mahmah a akhen chiang in anunawn bawldan khawng apa kiang agen a ut a himahleh amahziak a a innsung uh kinakna apianding utlou in agen ngamkei zel hi.
Huchi a haksa pipi a loukuan a nnasem himahleh anunawn kipahna a muzou tuankei a apa omlouh huntom chik sunglel inle vuak in a om nak hi. Huchih hun in apa theihkhak ding alau a kap lengkap ngamlou in a inn nuaikhawng uah aguk in avakap zel hi. Apa lah khosung a pan nahautak ahihzawk mahtoh nitak pawtna ding ahauthei mahmah a Khualpu ading in aheh huaiton atam hi.

Nikhat loukuan inntung in apa apawtkhia a amau anau toh ann neding in a kisa ua Khualpu leng a nnasepna agimtoh agil kial lua ann nedia a kisak leh amah kuangding kithuk lou a nauleh a nunawn in anane ua amanle kuang la akithuk a sawm leh a nunawn in a keupi in a tal anakhet sak a akeupi a kitam zezen hi. Naa a samahmah a kaplah a kapkhe ngamkei a pawtkhiat a sawmleh a nwnawn in 'zumlou tagah nahih lamkithei lou a mi innteng a pawt zawmah', chi in ava kaikik a a nau Chinpu khateh neng te nesak in amah kamsung a omsa phihkhia in anesak hi. Khualpu lah thilkih huaithei mahmah ta a hi a ne ut keimah leh a nunawn alauhman in lodek phialphial in a ne a,aluak dek chiang in anunawn in "nangbang phiangsan kihding kahikei" chi in akeupi khetsiat kung in akhenzel a ut le ut lou in a neteitei hi. Gilvahna dingkhop anau in khateh neng neilou ahihman in gil kialtak in alum a khasia a akah guk lai ana ihmukha hi.

Thakhat in ahong kiphawng a chiangtang in zep in a hong kizep a amit a hahleh amah pian napa mahmah in hehpihna om hetlou in anazep ek ek hi. Amahleng anatna leng phawklou in a hong tutou a "pa, bangziak a non hichizep a,nagal hilou ing a natapa keive" ahon chikhia a, apan "naupang lel hilou namaw,kahon duatluat in hon susia eive maw,hon dawmlou ding kahi. Bngdia innsung a kitom ngam" a hon chi a den a anunawn in akhetna gokeu kitam amah kitom na anasuak a hihdan a hon thei a adikna thu gen utmah leh genlou in adai hi.

Gentheihna tawpkhawk toh niteng a anu sisa ngaivung vung a hun ahon zat touhzel lai in hun anapai liamzel sam a Khualpu leng tangval theiding ahong hita hi. Singtang khua hinkhua a aneu alian nitak hunte inn khatkhawng a pawtkhawm a chiam nuikhawm,houlim khawm chihte nitak hun nuamte a vangkim in ahonzang khazel a,khenkhat ten anubawl gentheihna ziak in hehpih mahle uh khenkhat ten simmohna in ala ua mibang ale mulou in uitoh kibang a mu in a simmoh mahmah uhi.

Khualpu kum 14 aphak kum in angeina bang in louna ahon semnawn ua,huaikum in zaupi akineituah in tampi akizau uhi. Khualpute louban ah Nugou te lou a om hi. Nugoute leng apa un a sihsan na kum 5 bang ahita a,atapa upa pen leh atanu Chingnu kum 12 phapan toh anuta teng un loumah akhou uhi. Pasal omlouhna ahih kialeng hilou in Nugou in Chingnu a neihlai a ataksa in alel luatziak a thagum a nnasem zounawnlou ahihziak in milou vatsa lianlou ahop khawng uh khoulel a hi ua agenthei mahmah uhi. Huaikum intuh atapa hahpanna ziak in amautoh kituak dinglou anei uhi.Huchin lou ahon hal ua mangtom apat nikhat lel leng tawl om nading hun omlou in Nipini lousiah khawl chih omlou hial in nna ahonsem uhi. Gentheihdan kibang "sial kangleh sialkang kingai" chihdan in Khualpu leh Chingnu U Chinpu kilawmta in akingai mahmah uhi.

BUNG IV

Nugou te bel tagah kialeng hilou a nuzawngkhal leh atate naupang lel nnasem a hihman un atelh louhziak un lougiak in lou a khosa a hiden mai uhi. A lawmhoih Chinpu in lou agiahsan leh nitak hun azatpihding omlou ahihman in Khualpu in lougiah a honsawm a apan hisakpih mahleh a nunawn in aphal kei bilbel hi. Khualpu om keileh aman tuitawi singpuak a thuah ngaiding a hi a huaiziak in a phal kei hi. Lou nagiah ut leh na giahsung singchih ding nakhol masak ding achiziak in vaipaiteng a sing apuak gige zahnih atam ahonpaw zel a huchia angahtak in a zanpuanding pua in Chinpute pangbel a lougiak ding in a hong kuan hi.Khualpu ading in inn lum nutsiat a kuamah mitmei venglou a om ahun nuam ahimai hi. Nugou in Khualpu ann dingtoh anahuan kepzel a nitak nasep tawpchiang in lounawl lui a kisil in ann minsa kisuanlahna om hetlou a nethei ahihman in nuam asa petmah hi.Huaikia lou leng alawm ngai mahmah ahinkhua haksatdan theihpih Chinpu leh anau Chingnu toh nitak hunte nuamtak a zangkhawm thei a a om nuam asa a,leitung ahinkhua zatsa teng a nop asakpen hun ahimai hi. Nitak ann nekhin mei meikiang a thaikineih khawng leh gari lembawl khawng in hun hongzang ua nuam asathei mahmah uhi.

Huchi in buhtuh te honzou ua akhoh nawnding ngakna hun awl aneihte uh innlam paina din hoihmahleh khosung amite simmohna leh engbawlna zakzak sang in amaukia a kituaktak akhosak uh nuam asazaw ua inn lampailou in lou mah ah hun ahonzang uhi. Ahihziak in Khualpu in a mah omlouh ziak a apa singpuak tuitawi ding atheihziak in leh anau Ngekpu amuh utziak in lou apan kileh in a inn uah singtawn avakoih zel hi.Singpua atunphet chiang in anunawn kam apat kampha a zangeituan kei a "nahon selphou utman" chih leh a ekphel nading heipi piak athuahzel a Khualpu in ekphel in chihtheih pahding in a koihsak diamzel hi. Huchi inleng sing ek theilou,akhuah a lianlua,akhuah a neulua chi a vuak thuaksa a loulam a zot hun atam mahmah hi.

Sunhun a sepding omlou ahihman in loutaw aluilian lawlou khahkang in ngakhawng a beng ua nuam asathei petmah uhi.. Huchia hun a honzat khawmchiang un Khualpu leh Chingnu kingaihnatna a hongkhang hulhul a,a theihlouh kal un a kal ua itna chi kituh ahong hita hi. A hihziak in itna bang hi hiam chihtheiding khop a lung gel neithei bel a hinai kei uhi. A hong kingaina deuhdeuh ua khat omlouhna a khat kipaktak a omthei ding ahinawn kei uhi.Huchin hun ahongpai zel a loukhoh hun ahong hi atha itmahmah in ahong pangnawn uhi. Sunhun amaulou chiat a hun ahonzat kal lel uleng Khualpu leh Chingnu ading in a sawt mahmah a nitak hun angaklah thei mahmah uhi. Akhenchiang in Khualpupa lou akuan theihlouh hun in amahkia a sepsang in chi in Khualpu in a lawmpa thaloh in Chinpute lou ah avakuan zel hi. Ni 2 bang avakuan zomkhak chiang in a nithumni in amaulou ah Chinpu leh Chingnu in avadinzel ua kho ul toh nisa nuai a nnasem himah le uh singdang pallun lunta vontawite a engtuan kei uhi.

Huchi in midang nopsakna tuamtuam, laisiamna,neih le lam kining chin nate eng hetlou in amaukhom a kuamah englou leh phawklou in loumun ah ahong khosa uhi. Sun nisatak nuai a kho ul kai zungzung in nnasem mah le uh a sepgah uh buhhum poudia kisa lei apan hongdawk khe siseuh teleh,haichi tuamtuam tangmai,mazel, dawnpawl leh mehding tuamtuam lei apan hongdawk khete amuh chiang un gim le tawl lengphawk lou in akipak thei mahmah uhi. Akhen chiang in loumun lel a nopsa, inntung leh athuak nuamtuan louding a hihdan angaihtuah chiang in amaban ding haksa a samahmah hi. A pian napa'n lah amah dik le diklouh bangmah kanchian lou a diklou ding himhim a koih in a vaw ekzel a huchi bang angaihtuah khak chiang in a pian na nu ngai in amit tui apawt theizel hi. Ngaihtuah louh adamna hin athei a ngaihtuah louh teitei a sawm hi.

BUNG V

Mite bang a nulepa toh kituaktak a khosa hikei mahleh a lawm it tak Chinpu leh akianga a om lel ale asunglam apan nopsakna leh kipahna kuamah theihpih louh a aneih Chingnu toh akithuahna ten akhenchiang in anu sisa amangngilh hunbang a om a kipak in tagah lubawk ahihlam a mang ngilh khazel hi.Akhen chiang inlah loumun lel a nopsa a inntung leh athuak nuamtuan louding a hihdan angaihtuah chiang in amaban ding haksa a samahmah hi.

Nikhat tuh apa hongkuan louhni in Chingnute avathaloh a nuamtak a loukhou leng ahihlam uh theilouphial in nikhat pumlum ahonzang uhi. Azing a amaulou a Chinpu in thavadin dingchih himahleh a gilnatziak in Chingnu in ava din a,amaugel kia loumapang in nuam asatuak mahmah uhi. Huchi in honghou lim ua Khualpu in a inn sung uh haksa asakluat ziak leh mibang a neih le lam khol ut ahihziak a Sepaih pan a ut dan agen hi. Chingnu in "Ukhual,nathuak gimdan kahon theihpih a nahaksat dingdan leng kathei, nang ikhua pawtsan in sepaih panglechin keibang kana chiding.. Ilawm levualten lah igentheih ziak a mibang a hon enlou ua kou unau ading a thawmhau huailaw ding ahi" ahon chi a Khualpu'n leng atupkholh leng hilou in "Ching,kenle kahon khelah lua,nang na omlou hilechin leitung a kahinkhua zatman omlou ding hi a,nouziak in kagen theihna kamang ngilh hun atam hi. Nang ading in chitna kanei kei na a nanglou a hinkhua zangzoulou ding kahi,chitna a hon enlou in kahon itna ziak in na itna hon pethuk in aw" ahon chi a Chingnu in "ukhual,non gen mapek apan in kahon na it khin a nanglou a keileng khosazou nawnlou ding kahi,nang nondeih nakleh nang a hi gige ding kahi" a hon chithuk a aguk tak a asung ua itna chi kituh tuh ahong pakkhia hi.Hun tomchik asaksung un Nugou in a kigitna mun uapan in sun ann neding in ahong galsap a am mahle uh ann neding in apai uhi.

Akal ua itna chi a hong khanglian hiaihiai a huci in khosung nupi kamtam pawlte houlim na a hongsuak hi. Athu uh ahong thanchiang in Khualpu nunawn in leng ahonzakha a thangpaih chihtak in a hongthangpai hi. A innsung gou uh amah tapa ading a adeih ziak a Chinpu zi le ta neihsak louh nasawm ahihziak in bangchi teng adal atum hi.Huchin a nunawn in panhonla a Khualpu omlouhziak a innsung thawmhau lua ahihdan paulam in apasal Khualpu pikik ding in a thuzoh hi. Anu'n ngailua a lougiak nawnlou a inn lampai kikdin apan Khualpu kiang ah agen a anunawn in ngailua chih azak in Khualpu leng lamdang sa in aphuguih zezen hi. Nidang a akhel gawtna te kisik a tua anunawn in angaih a kipak petmah a mibang a innsung a noptak a khosata ding chih angaihtuah chiang in akipak mahmah mai hi. Chingnu toh kithuah khalou a khua a lungleng tak a nitak hunte zang ding chih angaihtuah chiang in a lungleen ngaplua hi.

Agintaklouh leh akinep phak hetlouh a anunawn in ngai ahihman in innlam pailou theilou in akikoih a kithalawp tak in singchih ding singtum liangpuak in innlam ahonzuan hi. Agintak hetlouh in a nunawn a nasiam petmah mai a "Khual,nagim mah ding maw,hiai chiachia singhon puak ngaihet lou hi a" chi in Singpi bang anasuah a alung sim ah Chinpu'n "kei ading a nopna hong tungtaktak ding eitave" a chilung sim hi. Amahleng kipak lua in alou ua haichi hoihtuak asakdan khawng leh "kei kadamliai nakleh nangle kanau Nna honsem saklou ding kahi" chin anunawn kiang ah agen hi.
A innsung ua nunawn a honglut nung a ding in Khualpu in huainituk a nop asak ni a om ngeikei ding. Nidang a akhelhna om hetlou a chiang a sat atuah gige,tua kamsiamtak a houpih kialeng hilou a singpi limtak a nunawn in a suah lim asakna chik mahchiang in a mang ngilh ngeikei ding hi. Huchi in lungmuang leh kipaktak in zan a hong ihmu uhi.

Zingkhua a hongvak a nidangdan in Khualpu'n tui avatawi a ann hon ne uhi. A nunawn in Khualpu lengtawl mahmah ding ahihna ah tawldam a inn omsak ding in apa uh kiang ah agen a Khualpu bel ut keisim mahleh anunawn chih sel lou in apa phalna in lou akuan kei hi.Apakuan khit in anau sikul kaiding vakha kawm a vasabeng ding in gophel leh anau laibu pua in sikul lam ahonzuan ua anautoh sikul kaiding aton uleh nidang a ton ut mahmah napi a a nunawn in akiton saklouh laikhawng ngaihtuah in amittui apawt khazel hi. Anau akhakzoh in khonawl ah vasa kap in anau angak a atawp un a nih un a kik nawn uhi. Anunawn in a sun ann ding uh anahuan sak a mehleng limtuak mahmah a nahuansak hi. Khualpu a ding thuksa in anakoihsak zawmah hi. Nidang toh akibat louh luatziak in Khualpu a kisuanglah zezen a anunawn in "Khual, nang ana ne inla,na nau toh vengsak lam ah kavapawt zual ding uh" chi in anaupom in a pawt khiatsan hi. Khualpu in sun ann ahon ne a, agintak banglou in kha (bitter) sim in athei a ameh lak ua thil kha kihel hiding a ngaihtuah in ane thouthou hi. Akimkhat le nenailou chihding in a sung hongliing a aluak hongsuak a nethei nawnlou in athachau in annkuang ah apuksuk hi.

BUNG VI

Huchih lai in khosung nupi inn om a Khualpu nunawn toh sunitum tum a kithuah lawite mithum toh Khualpu nunawn kinohtak a Khualpu te inn hongnaih ua alak ua khat in "tagah nute suminse ut,sisuak suk leh akeidia" chi ahang kawm in a hong pai a Khualpu te innsak pitek in bangthu ahiam chi a anadot leh Khualpu nunawn in "ka tagah vakpa akeidia,hon sukmin siatnop man in asun ann lak a zusa louhel in anetel aka,lawmlawm keizaw hichibang tagah hon sumin senuamtoh kakhosa zoumahmah keiding" chi in adawng a awlmoh takbang a kibawl in a innlam uh a delh thoh zezen hi.Inn sung alut uleh agintak bang geih un Khualpu ana tukngei a Khualpu nunawn bel a guktak a kipak mahmah in akam in kahtam lou zen in akap a Khualpu itlua hileh kilawm in akap keuhkeuh hi.

Akah thawm uh innsak piteek in azaak in avadelh a thil omdan athei mahmah hi. A hihtheih tengsuah in Khualpu a honkem a akep hing khak ding alauhman in khualpu nunawn in "pi,bangmah a phatuam nawnkei ding" chi in pitek a vakaikhe dekzel a pitek bel utlou in a pangteitei hi. Bang chichi hiam a ahon kepnung in Khualpu a hongtaang a pitek in akhut zungthum Khualpu kam a guang in a dangtawng a sawk hi. Khualpu hong lawkhe dekzel mahleh alawkhe theikei a pitek in a buk ek akhut tal a taat in Khualpu dangtawng a sawknawn a huaitak in Khualpu ahong lawkhe thei a aluak vomdan in zusalou nekha ahih akithei mahmah hi. A ann nekzah a luakkhiat khit in Khualpu thabei in tat leng tangzoulou in a lum dildel hi.

Huchin Khualpu meikiang a tutphah sautung ah alumsak ua,nupi honten "tagah vaklah" khawng chi in sisuak leh hoihzaw ding ahihdan khawng agen toihtoih ua pitek bel a mulkim in aguk in amittui a nul gugu hi. Nupi ten a paisan ua pitek bel hihding a neilouh toh paileh Khualpu sisuak taktak ding ahihdan a thei in apaisan ngamkei hi. Khualpu nunawn inbel sawmta vet tangtun teitei dingsawm in a gu koihna mun a en en zezen hi. Pitek apai ut hetlouh ahehtha bang asuak a paidin a nohbawlbawl zezen hi.Nitak loukuante a hongtung ua Khualpu kithah sawm ahihdan khosung ah ahongthang a kuamah in gingta keimah leh a zi in agensiam luatziak in Khualpu pa'n a gingta mahmah hi.

Nithum bang Khualpu khophawk lou in om mahleh a pa nasan in kemlou in lou akuan sanzel hi. Chingnu in a Ukhual nilisung loukuan hetlou a a om alung anuamkei mahmah a apa vadot ding inlah a ngamkei a alung amuang hetkei hi. Nikhat a nun a Gaa bilh uh nektheihta a khangkhuai toh a tui awm Khualpupa vakhol ding in Chingnu a sawl hi. Chingnu in avakholh kawm in a Ukhual lou akuan ngeilouh ziak zumzoulou a apa adot leh thil omdan ahilh hi.Akinthei bangpen a aloubuk uh zuan in a Ukhual damlouhdan gen in innlam apai utdan agen leh anun a uChinpu toh alawmpa vaveh uh hoihding chi in kisa in kholam zuan in ahongpai uhi.Paithoh le paithoh thei zezen lou in a hongtai thohpian zezen uhi. Huchin nidang a dakkal 3 lampi dakkal 2 in a hongtung ua amau inleng tung zezen lou in Khualpute in avanaih uhi. Khualpu nunawn innkong a singchih dingtuah lut dia hongpawt toh akituak ua Chingnu in "nu...ka Ukhual dam nailou..." chi a agen ut tengle genman nailou in Khualpu nunawn in "tagah leh tagah naki thei uh aka..kou inn sung nouhon buaipih vual ahikei...ka gou kalam uh nadeihman in Khualpu zol keile uchin..kadam laiteng Khualpu in zi neiken teh" chin ana maitang kawk a Chingnu te unau zumlaw mahmah in a kik uhi.
Chinpu in bel huchidan a mihouna atuahpatna ahihlouh ziak in apawsiam deuh a Chingnu in tuh a itmahmah a Ukhual sihsual a om a amelbek mukhalou a a omtel nasalua in kidek zoulou in a u khut akiluai in a kapkhe keuhkeuh hi.

A unau un kholai ah deih a atel u hilou vangsiatna ziak a atagahna ua housiatna athuk uh nasa in mittui luang zungzung in a inn uh ahongzuan uhi. Chingnu in "U, eile i ut thu a tagah hilou hihang a maw,bangziak a deih a itel bang a miten honhou gige uh ahi ding.. Ipa damlai a zaw khosung miten honpakta theilua uh hi a maw" chin kidek zoulou in a kap a a uleng huaithu azak leh khaselua in akidek zoukei hi.Khase mahmah in a inn senipnep ah a lut ua Chingnu bel a itluat a Ukhual damlou agalbek a amel etsak lel leng phal ahihlouh ziak a khasia in a u kiang ah imzou vual lou in a Ukhual a ngaihdan agengen mai hi. " U, bang chiteng kakal uah om mahleh ka Ukhual lou a kahinkhua zanglou ding kahi.. U ei, ka Ukhual toh hinkhua kazat theihna ding in hon panpih teitei in aw" chi in alungsim teng agen khe zungzung a a Uchin in gending theilou in "Nau aw,keihih theih liaitan ah konpanpih lawmahmah ding, hi lele idin mun hichi lel hi a maw... Pasian in nou adia alemgel ahih leh kuaman honkhen theilou ding ahi" chi in a nau a hehnem hi.

BUNG VII

A lawmpa veh ding a akuansan uhlah veh theilou ahihchiang ua mitheih ale zumhuai sa in azanzan a loulam kikmai ding lem asa a himahleh Chingnu inbel a Ukhual damlou a a om na vangkhua nutsiat maiding hi asathei himhim kei hi. A Ukhual muthei keimah leh khosung khat a om lel leng alung amuang a,a sia apha thukiza ding chi in khosung pawtsan louh a sawm tinten hi.Nitak vaikuante a hongtung ua ann nekhin masasa Khualpu vehding in akuan ua,Chingnu te unau in a engthei mahmah uhi. Amau lah vahoh ngam nawnlou in a innsung uah agentheih tagah ziak ua mite simmoh nate nasa in apauzaw samding omlou in Khualpute in a mipi thawm kipah huai hia dah huaihiam chih agal ngaihkhiat lel uhi.Akhen chiang in Khualpu te inn a omte patauh husa hileh kilawm zabang in akithei ua,a kikal uh a gamlaat simziak in chiangtak in akitheikei a Chingnu omtheilou in ataikhe dekzel a huchih hun in a u in anaman tangzel a "Bawi,kisum hamham in,hichituk a min honchih nungbang paulam in ivahoh dia..na Ukhual hongdam ding a huai hunchiang in nuamtak in nakithuah nading uh" chin anau ahehnem zel a huaihun chiang Chingnu in "U,khat veibek ka Ukhual muleng amah leng hong halhzou ding ahi.. Ka Ukhual in hon sihsan kenteh maw" chi in akap paupilhpilh zel hi. Ann huansam mahle uh aneding sam omlou in a om mai ua... Sang gahluankhi a nulnul mai uhi.

Khualpu leng a honghalh deuh a avangkim in amit ahonghak zel a,banghiam zong hileh kilawmtak in a kiang a nupi tute a enkual zel a huchin a mitsi sukzel hi. Kuaman lah atanchin ginatak in akan ngamkei ua sihna ding gu neding inlah a gingta kei ua...a tup pen uh ahihleh Khualpu kepdam teitei a amah kam mah a thutak theih ding a ut mahmah uhi.Khualpu dinmun ding atheih hak mahmah a khenkhat ten muangzoulou in apatau mahmah ua anunawn bel Khualpu a gimdeuh chiang in akam in dahna kampau pawt zel mah leh alungsim in akipak gu mahmah hi. Nupi khenkhat inlah thuchian pitek apan a azakziak un Khualpu hehpih lua in tanglai tangthu akigen toh kibang athei in akhasiat pih mahmah uhi. Zan ahongsawt hiaihiai a Khualpu a honghalh kei hiaihiai a sikhe dingbang in a hong kisat a nupi patau baihdeuhte a hongkap khia ua,anapai masa khenkhat te nasan in adelh kik thak uhi.

Nupite kahging Chingnu te unau in anaza ua Chingnu in a Ukhual in sihna hanmual liamsanta hiding a gingta in thakhat a din leh taikhiat a thuahdek leh athabei in apuk suk a vangphat huaitak in a u in naman man in amai ah tui a theh a hong halhmah leh amah a paithei ding in thahatna aneikei hi. Peihlou sasa in "u,ka Ukhual kiang ka ut" a hon chikhia hi. A U Chinpu ading in ahaksa mahmah mai a taksa adia a sang gam leh midangthuah ding aneihlouh ziak a lawmhoih bang a akithuahpih a nau lung gulh lah a subuching ut ngal a, Khualpu kiang alah sun a athuzakte ziak in vahohpih ding haksa asa mahmah hi. Ahihziak in anau in bangteng hileh vahoh pihding a anget ngutngut ziak in zum a si omlou chi in Chingnu puakthoh in Khualpu te in ava zotpih ding in hong kipaw khia uhi.

Unaute ahongkipua ua Khualpute innkong a hongtung ua vangsiat huaitak in Khualpu nunawn a nau awi ihmuding a konghong pawt toh sangkil ah a hong kituak ua,kisuanlahna om hetlou in Chinpu anau puak giksa a dingkip theilou a awn dengdeng zezen bangmah genlou in athalsawn paihphei hi. Hansan ek ek utmah leh innsung a mipi omte zakding alauh man in ahang ngamkei a huaiziak a anasawn paih ahi hi. Chinpu kithal paih innsung aten a muh un a vadelh ua vaphong in innsung ah apilut ua Chingnu in Khualpupa kiang ah "Pa Nang, ka Ukhual toh khatvei bek hon kihousak ve" chi in kisuanglah mahmah kawm a aw ling delhdelh in a ngen a PaNang in athu omsa bangmah theilou ahihman in lamdang sakawm pipi in Chingnu khutban a len in Khualpu lupna lam a zotpih hi. Khualpu kiang ah ava ding a a Ukhual maidang dilhdelh amuh leh a mit ah khitui kham vuallouh a hongtak khia a huaiten Khualpu biangkha tiptip ahihman in Khualpu a awl awl in a honghak a kua a chihtheichian lou in sawtlou mitphe lou in a en a Chingnu ahih a theihchian tak in amai ah nuihmai a honglang a banghiam gen ut nei mahleh a aw asuak kei hi. Akhut a hontangsak a Chingnu alupn tungsawn a akhut akinang khut a hon len a khut kilen in apau zawsam omlou in a mit uah khitui a hongluang hi. Naupang asimtheih lai Khualpu leh Chingnu kingaihdan mitngei a muhtheih ahihman in nupite mah in nahehpih in akidek disam omlou in akidik dupdup uhi.Khualpu in Chingnu apaikhiak ding phallouh hi awmtak in aletna khut akhah khe ut kei a Chingnu in bel a Ukhual letdan lel in agentup athei hi. Amanleng "konpai sankei ding" chihna in a Ukhual khut nakpi in alenthuk a pauhet lou in a ki itna uh khut kilen in a kigen tuah uhi.
  Huchia nopsatak a a omlai un Khualpu nunawn in Chingnu a hong hansan a "zum theilou te innkuan, tagah lubawk in ka tapa tangzou ding kisa maw..ka innsung ua lutding aleng kon deihlouh nahih lam uh theilou umaw" hongchi zialzial hi. Chingnu lah zumlua in a mittui ahongphul a Khualpu leng amittui hongluang zoihzoih in aki entuah kilkel uhi. Chingnu paikhelou a omleh "zumthei loutak na hi maw" chi in a ban a vakaikhia in kongkhak apan a sawnpawt a Chingnu bel kap lekap khethei zezen lou in a ling keuhkeuh zezen hi.Mipite lah etna dingthei zezen lou in a ki entuah liakliak uhi. Chingnu te unau a houdan kuaman a awi hetkei na ua innsung nukhat zetpauna a pasal in bangmah agenlouh ziak inkuamah apaukei uhi. Khualpu leng a kahna athachau a hiding a a hong gim deuhdeuh a tuzan daihlou ding chih lungsim a neichiat uhi. A innsak Pitek nu inbel a sung agu omte pawtkhe sianglou hiding a gingta tinten ahihman in a za ek a khut a tat in Khualpu kam a sawksak nawn a Khualpu a hong lawnawn a sawtlou nung in a honghalh nawn a "Chingnu,Chingnu" ahon chikhia a kuaman bangmah agen ngamtuan kei uhi.

BUNG VIII

Chingnu te unau leng khasiatna mittui luang zungzung in a inn uh ahongtung ua kingawng koi in a kikah khum mai uhi. Chingnu in pawsiam mahmah lou in "u, pathian in ei ading a nopsakna bawl lou ateldiam" chi in a kaptawp theikhe hi. Chingnu chau mahmah ahihman in Chinpu in a aak uh vaman in atui hangbawl in a nau adawn sak a thapia in Chingnu a halh pah vanglak hi. Huchi in ihmu manlou in taikhua a hongvak tahi.Pitek in aluaksak khit apan Khualpu leng muhtheih in ahong halh hiaihiai a zingkhovak tan in alungmuan huai mahmah ta hi. Houpi theih dingkhop a hong halh tak in nupi honte kipak in gen ut kituh mah abang zen uhi. Khualpu kiang ah thil omdan a dong ua Khualpu in thudangte dawngzel mahleh gu a nekziak adot chiang un dawnglou in amit ah tui aluangzel hi. Agen khiat ngamlouh atung athiltung ahih dan haihvual louh a hihman in huailam thu adong ngam nawnkei uhi.
Huchia akipah thawm ging uh ziak leh Khualpu athudot te un anau uh ahonphawng a gikial in ahongkap a anun ann khing avapiak leh ne ut lou in "tusun a ka Ukhual ann toh napolh sak dandan kenle kaduh" chi in zusalou koihna a kawk a miteng in Khualpu amah leh amah kithah sawm a zusalou ne ahikei chih atheichian ta mahmah uhi.
Chingnu Khualpu ahalh deuh dan a innkiang ua paite houlim na uh anagalzak apan in athei a alung amuang mahmah hi. Khualpu lah veh theituan lou ahihman un Chinpu'n lou lam apaikik nawn a sawm a himahleh anau Chingnu in "ka Ukhual,melmu keimah leng inntamlou hal a om manpha salua ahihman in loulam pai a ut kei hi.

Ani ni in Khualpu a hong halh hiaihiai a nitak chiang in akhote uh amah veh in a inn sungdim phial in tu gige mahleh a itpen Chingnu leh a lawm ngaih Chinpu melmuh ni aneingeikei a alungsim in lougiak a kuansan uh hiding in a ngaihtuah a akhasiat lamlam a suak hi. Himahleh Nnasep awlmoh huaiban ah,om hile uleng vaveh ngamlou ding uh ahihdan athei a Chingnu angai guthei mahmah hi.
Kal khat phial a Ukhual tanchin guk lak lel a khua a akhosak nung un inn om om dan omlou ahihziak in Chingnu in lougiak a kuannawn maiding lunghon geelta a akuam ma a a Ukhual khatvei bek muhkhak ut petmah in amuhtheih dingdan alung gelgel hi. Sunkhat khanglui a tuitawi ding in avakuan a a Ukhualte in kiang atuntak in akai ombang in a inn uah avalut kha hi. Vangphat huaitak in Khualpu amahkia a lupna tung a thawm hautak a natu in ana om hi. Chingnu in a Ukhual amuhleh a hehpih mahmah a abel koihkhia in vangawng kawi in akah khum hi. Khualpu leng kidekzou samlou in kingawngkawi in akikah khum ua...

Chingnu bangmah gemtheilou a kap khemdaih sawm in Khualpu'n "Ching aw, kinehnou sak ken,hun tomchik kianei ihi,ka nu singpua in honlap leh ihun neisun pam maih ahi" honchikhia a Chingnu in "Ukhual, itung a banghong tung amaidiam maw..! Ei adia nopna ni suaklou ding atel diam...bangmah hihthei keimahleng nakiang bek a tu a tuisik naduh hun a honsuah sak utlua hing a... Ukhual ei,bangteng in ikal honghal mahleh hontai san ken aw." chi in a lungsim ahon genkhia hi. "Ching, ikal ah sihna in vai ahawm zong in nang a kahi gige ding hi. Nangjiak hilou hileh hiaileitung ahaksatna thuakding lel in kahing nawnkei ding, nang na omziak in tuahaksatna kathuakte thuakmual suahsawm kahi. Kathuak ahaksa a himahleh namel muhding ka utna leh nidang chiang a nupa hinkhua nuamtak a zatkhawm kakinepna in kathuak teitei ding..singdang pallun siang sanmun hon namuan sanken aw" chi in Khualpu'n amahziak a haksa athuakte thuak thaman om asakdan agen a "Ukhual aw,kei ziak anathuakna leh nathuak laidingte kangaihtuah a kaki suanglahlua,himahleh nanglou a hinkhua zangzoulou ding kahihziak in nahon paisan ding kangai ngamkei....aban genz6 theilou in amit tui ahong phul a, Khualpu'n nulsak in "Ching aw,kahinna hial kilamah leh nang kahon taisan ngeikei ding,nangziak a haksatna kathuakten kon itna khangsak semsem ahi. Kahong damdia khatveitei nangtoh singdang englou in nuunkhat a luaikhawm ding ihi" Khualpu'n a chihzoh toh kituak in kongtual ah singpuak kinga ging ahong om a alauhthawng bang ua anunawn in hongtuak hi.

Chingnu leh Khualpu bel ahoulim tawpna uh bangphial in second khatleng ampetmah in a om ua anunawn gimtak ahongtung ahihman in innsung a kua om a chihleng theilou in ahong haklut pah a,a gintak hetlouh a Khualpu kiang a Chingnu tu ahon muhzawk mahleh Khualpu vuakna ding mukisa in innkong a a singpuak lak a khutngawng chiading singtuai mamhinhen zezen avala a Khualpu ahon sat ek ek hi. Khualpu lah adamlouh ziak a thaneilou lua in akhut na ngawn ale kidal zoulou in anunawn satbangbang in a kidoh mai hi. "bangdia kathu manglou,ana sisuak himahmah lechin zaw,gu nek a sizoulou nahihleh honsatlum zou mahmah ding kahi" chi in hehpihna om hetlou in nasalua a tangzoulou sasa a kizial ngeungeu Khualpu a sat behbeh lai hi.

Chingnu in a Ukhual nasakdan amuh in kidek zoulou in "nu...ka Ukhual mohna omlou ahi,keihon satzaw in" chi in a ukhual a vabohkhum a huai in anunawn hehsak deuhdeuh in "sat utna hihleh honsat mah ning,na nih un honsatlum leng kalung nuamzaw inteh" chi in a ukhual bohkhum Chingnu nungzang a sat ek ek hi. Kap hetlou ding chi in kidek mahleh nasa lua ahihman in a ukhual kawikip semsem in "ukhual,nangthuak dingtaang thuak kha a ka om hampha kakisalua" chi in a hongkap khia hi. Akah ging a innvengte un za ahihman un ahondelh ua Khualpu nunawn a vakai khia uhi. Huchi in Chingnu a inn uah vakha pawl toh Khualpu kizepna mate sathau a zutsak pawl toh buai in ahongbuai vengvung get uhi.

A hehpih tuten khitui toh Chingnu a kem ua ganhing leng hucitel a kisat ngamlou dingkhop a sat a om Chingnu kisatna ma tuilum in azutsak ua,khasiat ziak in apautam hetkei uhi.Khua ahongmui a loukuante vaihong tung ua,Chinpu leng ahongtung sam a anau tanchin ahonthei a ahehpih mahmah hi. Anaukiang a vatu in "bawi,analua hia" ava chi a Chingnu in "U, ka Ukhual thuakding thuak kahi a,ken hiaiteng thuakpih keileng ka Ukhual in thuakzoulou a hon sihsan ding ahihman in anatlam le theilou in kipahna in kadim zaw... Ka Ukhual min a haksa kathuak kei ading in kahun nuam toh kibang ahi. Hiaibang a ka Ukhual thuakding kimkhat thuakpih theizel leng ka udlua" chi in a u adawng hi.

BUNG IX

Huchia a u toh a houlim lai un a inkatau ua mihongpai ging aza ua,Chinpu in inn avahon leh Khualpu pa ahehluat ziak a maisan pempuam zezen anahi a "nou phiangsan,ka innsung suseding amaw nakisak uh, kin akin in pawtkhia ua" chi in ahong hanglut hi. Chinpu in thil omdan a kanchiang inle amah thugen ngaikhelou in "kamuh mahmah in pawt ua, napawt kei uleh..." chi in buitoholh in aholh thohmai a,Chinpu te unauleng tagah liangvai ahih uh kithei in avan uh khawm in zanmial nuai ah loulam ahonzuan uhi. Khosung lawi upa khenkhat in kilawm saloulua in Khualpupa akhou ua himahleh azi thugen in a sin alungvut ahingei ding a kisuanlahna themchik leng aneikei hi. Unaute zanmial nuai ah meivak neukhat lengneilou in loulampi neuchik ahonzui ua nekding takding kiching neilou a gentheih kia uleng hilou in tagah ziak in gentheihna lamchiteng ahonphu uhi.

Lampi amial toh Khualpu nunawn in a satna na asaktoh Chingno apaithei hetkei a a u khutban a kiluaithoh in apai hi. Huchi inleng loulampi neulua ahihman in lamkhang ah atukmun mahmah ua lunglen khongaih lamleng phawk khazezen lou in haksapi in lou ahongtung khong uhi. Anudah luatding akhual ziak un thil omdan anu ahilh ngamkei ua Chingnu lunglenglua a azan a honpaipih dan in Chinpu in anukiang ah agen hi. Anu'n a Ukhual bangdin mun a om a,halhdeuh hia,lou giak a bangchikchia hongkuan zouding a..chihte a dot leh Chingnu akhasiat tha hongsuak in kidekzou lou in a Ukhual natdan te anu ahilh a himahleh sun hun a athiltuahte bel agen ngamkei hi.

Khualpu mit a khitui hulni a om ngeikei a a veh a akiang atu nupite leng zahtakzou nawnlou in a mittui a nulnul mai hi. A itluat Chingnu anunawn zepna bang a chidiam, athuak lel lawdiam,a guh atang kitan a om diam chihte kia angaihtuah hi. A kiang atute kiang ah dot a ut mahmah a azum na ban ah ahoihlou ana hileh pawnalaw ding ahihna toh thei ut pipi in adong kei hi. A dotlouh pi inlah apa vadelh khiak theileh thuakzou dia agintak louhziak un kuaman a hilh ngamkei uhi. A kingaih tuah a anunawn in Chingnu azep lai a hunkheding a thahatna aneihlouh poi asamahmah hi. Chingnu itdan a ngaihtuah a hichituk a itna thupi a itdia a kinep hetlouh,amah thuaktang thuakngam a sihleng khawksalou khop a Chingnu in a it,kipak in khitui luang puappuap kawmkal ah a nui hiauhiau guzel hi.

Haksatna kawmkal ah hun anapailiam zel a Khualpu leng nidang bang in atha hatzou taktak nawn keimah leh damsiang agentheih ahong hita hi. Lou a buhte leng vuiding in ahongkisa ta a phavang hunzang in alunglengthei te ading in phavang lunglen nasa in khavak nuai ah kholai a Chingtang tum in zawlla sa in lunglen a khikhe zel uhi. Chingnu te nuta leng loukhoh zou in buh at ding ngak lel ding ahihtak man un khua ahongpai ua,loumun a sim mohtu ding omlou anuamtak a a om uh toh kibanglou in geldak tak in khosung ah ahong khosa nawn uhi. Khosung khat a khosa khawm himah le uh midang ki it ki ngaite bang in kithuah theilou in Khualpu leh Chingnu alungleng thei mahmah uhi. Mipi kawmkal a ki etkhak amau ading a itna thugen na ahilel a,hi mahleh huchi inleng a ki itna uh apung hulhul hi. Phavang hun innsia,huandai sia bawlthak na ding van kaihkhawm hun in azang ua,Chinpu te unauleng a inn uh lamthak sawm in niteng in innvan la in gamlak a kuankhe gige uhi. Khualpu te leng a inn tung uh khuhthak sawm in inn nah,goheh leh nangding guate pua in akuanzel uhi. Hucibang hun in,nikhat tuh a inn nah laaksa uh puak khat lel om pawding in Chingnu amah kia in gamlak akuan a...

BUNG X

Khualpu nakding satdia kuan toh Gamgilui ah akisutuah kha uhi. Kizotna ding lel leng hun mulou tegel gamlak a asubuai ding omhetlou a hong kimuh khak uh vangpha a kisa mahmah ua,kipah ziak a khituiluang zungzung in ki angkawi in kikhak masa ding zawsam omlou in sawtkhop a ding uhi. Atawp in Khualpu in "Ching,ei ading in tung pathian ahoih hi,ikal mual liampi in honhal mahleh honhal zoulou in hunlem ahon pezel a" a chi in a pam ta suangpi liantak tung a tukhawm hilhel in honghoulim uhi. Khualpu mah in "Ching,keiziak anathuak gin nate ka ngaihtuah chiang in kakisuang lah petmah a keilou midangtoh kingai hile uchin nuamtak a singdang englou laitual lengding hi uchin ua, keibang leltak ading a thuakgim nalel natan sang in singdang laileng tongnasang mai ve" a honchi a "Ukhual, huchi in singdang sangding in honsawl nawnken, nangziak akathuakna te hamphatna in kangai a keithuak ziak a nangthuak a nopdeuhnang ahih naakleh a thupizaw sem thuakding a mansa kahi" chi in Chingnu in adawng hi.

‎"Ching,nangbang it tu kaneih khakzaw hampha kakisalua, kahin khua ah nang omlou hilechin hiai leitung ah khiatlah dingbang mahkanei kei, keihon it tudia kaneih sun kapian napalah kanunawn ziak a kanopsak nading daltu himah a...kei adia kahinsan nangkia nahi...bang chiteng in dalna tuak in mualzatam hal a kaihkhen himahle hang kei adin khuambang nakip den in aw"
"Ukhual,nang apan hiaibang kampau kazak in idin munziak in khasiatna hontun mahleh nang ading a sihtanpha akagin omding nahon sukip deuhdeuh hi.. Ukhual ei,idinmun zaw tanglai Chingkhup le Ngambawm tesang inle ahaksa zaw maw.. Haksa mahle amaute dungsun in gam atangnah isilh zong in khuambang kip ni aw"
"Ching, nang ading in kahinna lel leng hilou in,khakapham a kalaukha thangvan sang akaizong in Chingkhup laukha dungsun in kalaukha in nasiang laitual kahong lengding hi" Sihnung thuding Khualpu'n ahon genleh Chingnu hong khaselua a kaphit hit kawm in a Ukhual ang ah ahongbelh phei a "ukhual, khanapham leh keileng khapham thangvan kahong lengding a mitegen pialgal gam nuam a nunnuam sawlbang heikhawm ding ihi. Nangtel lou in hiainuai simlei ah khat tang sawlbang kahei keiding" chi in a Ukhual nakzaw sem in akawi hi.

Huchia ki itluatziak a akhenchia nui a akhenchia kikah khum a hunhon zat uleh hunpailiam lam atheihlouh kal un nitak lam ana hi a kikhelah tak in paiding in hongding khia uhi. Hiaibang a hunthoveng muhnawn ding kilam etna neitam hetlou ahihman un akikhen khethei mahmah kei ua kikhah zel mahle uh kinungdelh in aki angkawi zel ua itna mittui luang in kikhelah petmah in akipai khengzou mahmah kei uhi.Hun in ngaklou a paitum hulhul ahiman in leh atunhakziak a inn a atuah ding kitheilou ahihman in alunglen luatni ua atutna uh suangpi tung a vatuzel ding a thukhung in ahong kikhen khong uhi. Inn ahongtung a alam etbang in anunawn in Khualpu anadawm houkei a athadah ziak a sunitum a inn nahpuak khatpua in a nagen a Khualpu in "nu...."chiman panlel in aban gensakman lou in innsung a apasal omsam in "hong entel dih natapa hon sim mohdan,honvuak sawm eive" chihleh laupetmah dan akibawl in innsung ah atailut a Khualpupa hongtai pawt in singkhuah in Khualpu a hongsat zialzial hi. Khualpu in adikna gen aphattuam na omlou a atheihziak in bangmah agenkei a nasatak in apa ittak khutlum thuak in akidoh mai hi. Kah khiat ek ek a ut mahmah a himahleh khatampi sung amahziak a buaiden a innveng a innpamte uh su patauh khak dinglau in akapkhe ngam kei a awl theipen in "pa aw,nalua eive" a chikhe hialhial lei hi.

BUNG XI

Innsung a lutding a sapna omlou ahîhman in Khualpu ading a valut ding haksa asamahmah lutlouh dinglah phalbi kipanta huihvot tak nungten a pa vuaknamate a mutkhak chiang in na asamahmah a chihding dantheilou in khavak nuai ah amahkia in zotna ding tuantheilou in ahong pawt khia hi. Tangval khenkhat te anungak helna mun uapan kipak a nuite a honza a nopchisa in amahleng huchidan a a itpen Chingnu hel ngam himahmah leh chih a ut mahmah hi. A nnasep puanteng toh mi inn a vahohding zahlak huaisa in koimah a hoh ut kei a kholai a singbuk khat ah khavak en in ahongtua a vanlam a ettouh leh vantung ameipite lak ah a sisa anumel ahon mu a anun ahehpih ziak a abiang a khitui kaiphikphiak in akhut tegel khak in "bawi,keikiang ah hongpai mai in,ken hon itlua kahi" a honchia a Khualpu'n leng anumel atheih chian nawnlouh hoitak in ameltak mubang in amu a "nu, hichibang a genthei diabang ziak a keikia tuangnung nonsiah san a? Natapa in hiaileitung agentheihna kathuak louh omlou ding eive, nu aw kon ngailua" chi in anukiang ah agen a anu'n "bawi,kon ngaihlouh ziak hilou ahi.kei omkei lengle napabek in hon hehpih dingsa hing a...bawi kalenna thangvan ah hongpai mai in..." chi in ahong kap a "Nu aw,nakiang a laitual lending ka utlaw na a ka itpen Chingnu nusia akongpai ding hithei kasakei..ka itpen Chingnu toh huntom chiklel kazat khakna ding uh ahihnakleh bangchiteng haksatna katung ah hongtung mahleh kahon thuak laiding,..." chia Khualpu in anu adawn khit toh kituak in akiang a kidik ging hithit aza a a et leh a itpen Chingnu in a neihsunsun puanzalum amah nazawn (silhkhawmpih) a kakap amu hi. Atheihlouhkal a na ihmukha a amanglam a anutoh kihou anahi ua,anu amuhna mun vantung a etleh anun nuihmai theitawp a nuimai in akhut peilep lep (bye2) in meipi kawm a tum mangsan amu a amang leh atak atheikhen kei hi.

A Ukhual phawng hetlou a a chilum a kawilum a sawm himahleh akhasiat luatziak a akidik ging in phawk kha ahi a,kidekzoulou in a ukhual angkawi in akahkhum ek ek hi. A Inn uapai ding a a Ukhual a zotchiang in akhonung a anunawn leh apa'n Chingnu te abawldingdan mukhol ahih man in ut pipi in azuingam kei a, kholai a huchia amaugel a om uh miten muleh hoihlou zawsem ding ahihdan thei in sun a ahunzatna mun a azanzan a vapai ding in ahong dingkhia ua itna ziak a puanzalum neuchik toh phalbi khovot nuai a suangpi tung a hunzang khawm ding in ahong kuan helhel uhi.

Khosung peldek pan chih in Khualpupan a hon nungdelh a, agamtat dan kisik a atapa vadelh hituanlou in azahlak ding alauhman a vadelh a hi a Chingnu a sambuching aman in lamkhang ah a sawnkhia a Khualpu akhut ban aman in innlam zuan in akai a Khualpu in a itluat Chingnu lamkhang a pan a thouzou pahlou a muh in hehpihlua in apa letna kitungkhia in avakaithou a ngawngkawi in akah khum ek ek hi. Apa bel asia leh phatheihna in phal nawn mahmah lou a hiding a singbul bangmai in tanglou in a en mai hi. Atupdan ua paitheita lou in a inn lamchiat uh a honzuan uhi. Inn atun un Khualpupa'n a zikiang ah annthuksak ding in asawl a amahleng kithtmang saktak in avathuk pah a "khualpu,na hoihlouhna ziak a napan honvuak leh nahuchih telding hilou ahi" chi in apasal mai a Khualpu deihsak mahmah a akilatna ding in a chi a Khualpu ading in kisaukeh nama a chi tatbang in naa mahleh apa ading in akhum mahmah a "nu hichi bang a hon it naneîh khak nakipah ding hizaw ahi" ana chih behlai dep hi.

Khualpu lah agil kial lou hikei mahleh athil tuahte'n annkam limsakna vual omlou ahihman in khitui toh annkuang bul ah avatu sam na a anek lam leng atheikei hi. Aguk kahkah na a gimlua ahiding a lumpan akisak leh a ihmukhapah a mang lamdangtak ahon nei hi. Amang in kawl lak mihing paitheih nading mun hilou khat ah a itpen Chingnu toh anavak ua,pai haksa samahmah in akhenchiang in keding in akisa ua Khualpu akiakdek chiang in Chingnu in ahun khezou hamham a Chingnu akiak dek chiang in aman haksa tak in ahun khethei zel hi. Kele uhlah a tukna munding uh suangphom lak ngen ahi a hinna ding vual ahikei hi. Lautak in ahongpai zel ua anopna deuh chih omlou in haksa tak lah ki it tuaktak a hongpai pai lai un anau Ngekpu in "Ukhual ipan thouta o ipan achive" ahong chi a zing ann nek ana hun hi.

Khualpu in ahinkhua a ngaihtuah kikzel a amah ading a nopni chihding om ngeilou himhim ahi hi. Hichi bang a hinkhua zatdet sang in sihmai a ut a himahleh haksatna kawmkal a a itpen Chingnu toh huntamlou azat khawm khakziak un huailel leng a itna thupitak ziak in manpha asazel hi. Hun ahongpai liamzel a vualnopna hun khrismas te ahonzang ua Khualpu leh Chingnu ading in vualnopna hilou in mite hunzat khawm eng a khitui luan na hun ahimai hi.

Hun anapai zel a loukhoh ahong hun nawn a khenkhat te'n amaukia a akhohzoh louhziak un mipitha chial in a gan vulh uh Aak,ui,vok gou a loulam a mipi sun mehding in abawl zel uhi. Nikhat hausate thachial na ah apa omlouh ziak in Khualpu thalou kuan ding in atukawi tawi in sakhau a asun anntun pua in ahongkuan khia a khonawl a vaikuante kingak khawmna zel mun ahongtun in mi anatam simta ua huaite lak ah Chingnu leng anatel hi. Thalot kuandingte ahongtun kimtak un lawi upa in kuanding in vaihon hawm a loulam ahonzuan uhi. Ki houtuak leng hilou in Chingnu nungtak a Khualpu a paikha a kuamah theihpih louh in nuam asa mahmah tuak uhi. Chingnu in "Ukhual,na tuleh na anntun kaseng sung ah guang in konpuak sakding" a chi a Khualpu kisuanglah simmah leh huchidan a nungak in tangval van apuaksak ngeina mah ahihman in mihihdan a hihtheihna hun khatvei mu sunsun am in a van Chingnu a pawsak a nungak tangval kingaite hindan akhatvei omkha tuh hinman om asamah mah uhi.

BUNG XII

It leh ngaihpen toh hong kiton uh tuh tomchik kallou in lou ahongtung ua,sawtlou khawl in lawi upa mah in mapan ding vai honhawm nawn a huchin loulai lam ahong kizuikhe ngeknguk nawn uhi. Mapan ding kivolh dingdan ahon hawm ua theisiamtak in Khualpu leh Chingnu pangkhawm helhel ding a lawi upa in hon gentak in mipite kipahpih leh chiam nuihkawm in a kikou vengvung ua amaute gelbel ut mahmah napi in zumluatziak in aki entuah laplap kha zezen uhi. Huchia kuamah adal ding omlou a louma hong pangkhawm uh tuh nuam asapet mah ua,a damsung ua mangngilh vual louhding ni ahong suak hi. Avangkim in nungak piching leh tangval sinial ten dem in a chiam nuihzel ua zumsim mahle uh anopnatak a hizel hi.

Khualpu leh Chingnu in kuamah mitmei venglou a hong kithuah theih uh nuam asapetmah ua, nidang a haksatna teng uh amang ngilh hial uhi.Sawt asaklouh kal un sun ann nek ahonghun a aamtak in sun ann neding in ahong kizui uhi. Nahtangteh tung a ann kithuk a alai ameh kithuk leh akim a maltagawi avangkim a kithuk sadiam in ana om hi.
Nungak tangval kingai omkhate'n kuangkhat a umkhawm in a utna na ah a uum ua,Khualpu leh Chingnu leng zumsim pipi in kuangkhat ah ahong umkhawm ua,alimchideuh mehpok lak a sa atuahkhakte kipetuah in kam agenlou hial in atak in akideih sakna uh a sulang ua nuam asapetmah uhi.Hun hongpai zelding a nupa hinkhua zangdia a omhun ding uh angaklah sak mahmah hi.

Nnasem gimtak asem a gilkial tak a aksa sihzou pok limtak hon ne ua tanupa mehhuan siamtoh agil uh avah theimahmah hi. Ann nezou in numei pasal chih omlou hial in zanah (laizial) ahontep khu vengvung ua achiam nuipawl toh akallak a nungak thoh a suangtang neuchik a nungak hoihsakte nadeng toh,akil khat a chitak deuh a nahoulim toh ahongtawl dam ua hunnuam tak ahon zangchiat uhi. Sun nung lam ma hongpang nawn ua, Khualpu leh Chingnu a ding ahun nuam mahmah ahihman in a aam lua ua,hun inlah amau aamlam theihpih hetlou in tungsun ni aniamsuk hulhul hi. Aam in khelah mahle uh vaipai ahong hun a ahun nuam muhsun uh ahongbeita hi.
Khualpu bel lungsim guktak a kipakmah mah in vaihong tung a,kisil ding in kinulna ding puanza lianlou tumten in akhut langkhat a sahbon tawi a alangkhat a um akibawl keu tawi in lungnuamtak a faifuk mut hauhhauh kawm in luilam ahon naih hi.Chingnu telawi leng anakuan ua luineu chik ahihman in leh thakuante vaitun hun kibang ahihziak in lui kim ah kisil in a phe souhsouh uhi.

Nikhat pumlum kuamah mitmei venglou a hun ahon zatbei theih kipak in innlam ahon naih hi. Inn ahongtung a anunawn leh anau Ngekpu ana omkei ua apa'n amau ann nekhin uh ahilh a kithuk a neding in agen a Khualpu lengpau selou in annbel avanaih a ann omlou in abel avuak in ana om a kuang a kikoih khiading sa in kuan kisin teng vaban et mahleh ann ana omkei hi. Ann omlou nana nachuh nelou in ahongding khia kipal kha in annbel vuak asuikha a belhawm ahongtuk a huaitak in apa'n ameh uh limlou ahihtoh mehduhlou a nelou utlou a kitom dingsa in ahehtha ahongsuak a "kiphasakna mahmah chia Khualpu,nikhat mehlim louhziak a ann nelou a nakitom, hichibang ta akon neihkhak kisikna mahmah ing e" ahon chi a Khualpu in anunawn omlouh kal a kamkhat bek a adikna gending chi a "pa aw, mehlim lelim louhziak ahikei..." chi manlel in innkong apan anunawn honghang lut in "ka omlouh kal a napa anathuzoh sawm nahi. Tusun a milak aleng Nnasem lou a lounawl a Chingnu toh nitum a om nahih dan khodung khovai ah kigen,hiai innsung a hichibang mi a omding kadeihkei" chi in akhut a chiang tawi in ahong lut hi. Apa'n huaithu a hongzak tak in ahong hehmahmah a azi chiangpum tawisuh in Khualpu zep chihtak in ahongzep hi. Khualpu lah adikna gen ut lele gen akam kaman ding hilou in apazepna kidal in a khut le akhetoh apan angai a..apa lah amah le amah kihehsak deuhdeuh in tawpthei lou in Khualpu a zep ek ek a,azi in aphuahtawm a Khualpu a gennate'n thape deuhdeuh in ahahzep deuhdeuh hi. Khualpu nasalua dingzoulou in athalpuk a apalah khawltuan lou ahihman in akhe a kidal a akhuk atonleh angal ah apan azep kha a thuakzou nawnlou in "pa aw hon thatsuk mai in" chi in ahong kap khe tuaituai hi. Innkim innkiang in Khualpu a hehpihna ziak un a hondelh ua apa avakai khia uhi.

Apa'n a ngaltaak asatna naksat kha lawdeuh ahidia aguh kitan in Khualpu a dingtheikei hi. Apa akisik na a kisik dan a omlah a ut kei a alupna a Khualpu lumsak in khosung miten singtang damdawi a zut in gophel nih in Khualpu khe agak ua aaktui chiktoh atuamsak uhi. Asisan apiang, ata mahmah ma nei zen a azep diksalou in huaini in mipiten Khualpupa atai souhsouh uhi. Nupi lak a Khualpu nahehpih diakkhat in apa kiang ah tuban thudik leh thuzuau theimasa lou a khut khanawn lou dia agen leh a nunawn ngaihdan ahong hikei a "kou innsung nangtheih ding omkei,hong panpih un chi a konsap leng hikei,ka innsung uapan pawtkhia in" chi in kong ah avasawn pawt a huainung khosung mipiten bangmah agen ngam nawnkei uhi.

Huaini zet intuh Khualpu khasiatna in tawpni neingeilou dingbang in kidek zoumahmah lou in akapkhe khazel a apian nanu angaihna puang in "nu aw,nang om hile chin hiaibang tengthuak lou ding hing a, nu ei,hon ngailua keive..nakiang a omdin keile hong pive..." chi in akapkhe hithit a akiang anupite kidek zoukhat leng omlou in akahpih mai uhi. A nunawn in Khualpu a nungai akap azakchiang in aheh a "na nu omleh hichi lel in hon koih kenteh,kei kahong om a nuamtak sa nahi. Huchia keiziak a genthei kisa nahih leh pawtkhia in" chi in Khualpu vakaih khiat a sawm a,nupiten ana khoudai vanglak uhi. Khualpu ading in nopna nisuak ngeinawn lou ding abangta hi.

BUNG XIII

Khualpu in agentheihna na ziak a alungsim ana asak kialeng hilou in ataksa tung a liam nama na asamahmah a,pasal zoulou in athum lit lit zezen hi. Tulaidan a anathuak nopna damdawi baihlam tak akhosung a om ahikei zawmah a... Akhelah a bawk lian deuhdeuh a agakna bang uh khah kol angaihial hi.Nitak dang a avuaknate uh nasathou mahleh athuak nuamdeuh a hiding a anatna sang in Chingnu angaihna thuak haksa zaw gige ahi a tunitak inbel akheguh tan na asak luatziak in Chingnu lamlam aphawk khakei hial hi.

Zan ahongsawt deuh2 a Khualpu'n na asadeuh deuh a,thuak haksa salua in kidek zoulou in a kap khe keuh2 mai a khosung teng damdawi a zon chiang unlah aneikha a omkei ua abeidong mahmah uhi. Kheguhtan huchia gumthuak a thuakzoh vual hilou ahihdan ana thuaksaten a thei mahmah ua,akhua uapan mel 10 (16kms) agamla a azan azan a valak ding lem ahonsa ua akuanding akizon chiang un miteng in "apa kuan leh akeidia" a chichiat ua akuan ut a omkei uhi. Kuanlouhtheih louh lah ahingal a Khualpupa abeidong ta mahmah a huchih lai in kisuanglah pipi in Chingnu nu ahong vak lut in azaktak in atapa Chinpu kuansak ding in agen a midang omlou ahihziak in lem asa uhi. Chinpu amah kia akuanding hisalou leh a Ukhual damdawi dingla a tha asenkhak hamphatna ala in Chingnu in avazui hi.
A innkong tual leltak uh a totsak ngamlouh te unau tung ah akinepna tengteng uh akingata a,unaute leng Khualpu melmu a anatna leltak leng "na nuamdeuh hia" chi a dongdia a omkhathei lou ahihman un ahih theihpen uh adamdawi valak ahihziak in kithalawp tak in ahongkuan ua lamsuk na a paithoh theizezen lou in tai in ataithoh uhi. Thahat laite dakal 4 lampi himahleh dakkal 5 valdeuh in ahongtung kik uhi.

Chingnute ahongtun un Khualpu nasa in anakap lai a Chingnu in a Ukhual kahging a zakleh zum le zah lengkhual zoulou in Khualpu lupna avanaih a akhut lum in a Ukhual tal vakhoihsak in "Ukhual, nuamdeuh louhia" avachi a akinep hetlouh a Chingnu in avahoupih lamdangsa zezen in a hongdak khiatleh akiang a a itpen tu ahon mu a anatna bang phawkkha lou zezen in "Ching,nang hong hoh ngam maw" a hon chi a lungmuang mahmah ahihdan amel in alang hi.

Kuamah mitmei leng vengsese lou in kingawmg kawi in akikah huan ua kikhah theiding vual hilou banghial in akikawi kip uhi. Khualpu in Chingnu amuh apan anatna lamlam phawk khanawn lou ahihman in a nunawn in akibawl ding in anagingta a aguk in anaheh mahmah zawmah hi. Huchi in anadawn na in Khualpu a kap ua adamdawi in a nna aseptak in ana ahong nuamtuam a akahkah ziak gimgawp Khualpu tuh a itpen Chingnu khut lensa in ahong ihmu thei hi.

Khualpu a ihmut tak in mipite leng a innlam chiat uah ahongpaita ua miteng paibei a amaukia a om ding hisasam lou in Chingnu leng a Ukhual khelahtak in ahongpai khezou khong hi.
Khualpu meima etsak a hahsiang sak ding a omlouh ziak in hong nase zawmah a amah leh amah bokvaksa a tuisuak in akihah zel a tuisial asil ahihziak a hidia hoihlam sang in siatlam a ma nohzaw a kal 2 bang hongpai liam chiang in ama muat in uih in a uih thoh zezen hi. A nunawn in a uih gim azathei diak a kihpet mah a kih in innsung apan pawtding in Khualpu a sawl gige zawmah a Khualpu a ding in sihna gu a ngaih huai mahmah hi.

Vangsiat huaitak in anunawn tanaute khodang a om sabeng akuan amah leh amah thau akikap kha asi chi a khualtai ahong pai ua Khualpu in bang ne a bang dawn ding hiam chihleng ngaihtuah saklou in damlou Khualpu kia nusia in a zinsan uhi. Kuankhin pan chihding in a innsak pitek un Chingnu kiang a vapai in apate'n a Ukhual amahkia ataisan a hihdan vagen in ahongtun ma uh ava etkol hoih ding in ava hilh hi. Chingnu leng kin le buang in a Ukhualte in avanai hi. A Ukhual amah kia a amehma ma silh lai a vatuak a tuilum suang in ama muat thoh zeze a uih lutlut zezen kih hetlou in asilh siangsak hi. A silsiang zoh un anunawn in thuksa a Khualpu ading ann Chingnu in ava la a anekma in akiang a annduh a ham ngiaungiau zohngeu tamlou apia a nekhin manlou in zohngeu tuh a hong sipah hi.

BUNG XIV

Gending penle theizezen lou in Khualpu leh Chingnu a ki entuah ua, a nunawn in a thahzohma lungkelou a pang teitei ding ahihdan uh a thei ua khasetuak in ki ngawngkawi in a kikah huanmai uhi. Hunlah a aam mahmah ua kikah utlai mah le uh a mittui uh kinual saktuak in Chingnu in Khualpu meima silna ding a tuilum asuan a soutoh kiton in kuang a tuilum sung in a Ukhal meima a hon silsak hi.. Keplouh ahihziak a na muatgawp a sung a guhleeng dawk hial in ana om a Uih petmah in a uih hi...Chingnu in kihhetlou in a siam theihtawk in a hon hahsiangsak hi. Midang a hileh khoihzoh vualding a hikei a a itluat a uKhual a ahihziak in a uih gim leng namtuibang a ngai in leh a Ukhual natna keemthei ding a a om kipak lua in a hon hahsiang sak hi.Huchin damdawi vui a hon tatkhit in munkhat a tukhawm in hun a honzang uhi.

Huchia kilam et hetlouh a hunnuam ahon zatkhak uleh gen ut a hau mahmah ua gen masakpen ding letheilou in thu vantaang khawng a hong houlim uhi.A gentheihna uh suut louding a chihchiang unle a sut khanak ua khitui in tum in akikah khum khanak uhi. Khualpu in a gentheihna haksa a sakdan Chingnu kiang ah gen a ut hetkei a himahleh a lungsim a omlua ahihman in a genkhe khanak hi..."Ching,kahinkhua lah hichi himai a chiklai peuh a sihna Gu piak a sithei mai kahi gige a,kadin mun alauh huaidan natheidia..bang hiam chi a kon sihsan leh keiziak in khakham veilouh teitei hon sawm mai in aw" a honchi a "Ukhual, kahon itna thupitak ziakbek in nasikei ding...nahongdam ding a Pasian in ei a ding in khatveitei nopnani hongsuak sak ding ahi...Haksatna ituahte'n i ki itna khangsak semsem a singdang englou a nupa hinkhua izatkhawm hunchiang a nuamzaw ding ahi" chi in Chingnu in lam etna neikhol loupi in a Ukhual a hehnem hi.

A pate hongtun kik dinghun kitheilou ahihman in hunnuam zangkhawm theiding dinmun a a om uh nuam asa mahmah uhi.Chingnu in a Ukhual ann ding a a huansak in Nupa hikhua ding a hon chiam ua..nuamsa in kipak mahmah uhi...Nuamsa mah le uh Inn khat a khosa khawm hinailou ahihman un Chingnu in sunitum a a ompih zezen ding mite muh a kilawm hilou ding ahihman in Chingnu in loukuan ding in a Ukhual a paisan phot hi...Lungleeng vungvung in Chingnu lou a vakuan a nitak a Ukhual ann ding huansak ding omlou ahihtoh vahuansak ding chi in a vai apaibaih deuh a,kisil in a kisil zoh a a Ukhualte inn a vahoh ding a akuan leh Khualpu nunawn sanggam pa Lianpu a na om a ki inn teeksak mahmah in Chingnu paiding in a nanoh a galpi a omlouh hun in leng akal ua daikai ding a om veve hi.

Huchi in Chingnu in a Ukhual in Ann ne hia,nelou hia chihleng kanngam nawnlou in a hong om a, lungmuang theilou in a hi tettut zezen hi.Nitak hun in khosung nupi tamloute Khualpu tutpih ding in a va hoh ua huai hunlem a la in Chingnu leh a U Chinpu leng a va hohsam uhi. Inn sung tungpan chih in Khualpu nunawn sanggampa Lianpu in "Nou unau hiai innsung a lutdia phal nahikei uh,kintak in pawtkhia un" chi in ana noh a Chinpu in "Lawm Lianpu,aw thusia gending a honghoh hisamlou keive ua..." a chihpatleh "bangdia hongdawng ngamlai" chi in Chinpu a honsu a alu su ahihman in lung am in Chinpu a puk hi..Thakhat a thouding a ahong din touhleh a khe in ana peknawn a mipi in Lianpu a na man ua Chinpute Unau leng zum mahmah in innlam ah a paikik uhi.

Anunawn omlouh hun a leeng a Ukhual muthei nawnlou a a om Chingnu in a pona mahmah a amaugel kal ah kipahna hun in sawt a daih ngeikei a akhenchiang in a siamtu Pasian bang amohsak khadekdek hi..Ahihziak in a kal uh Pasian khen hilou a mihing khen ahihdanthei in khatveitei a paikheng ngei uh kilam en in lam etna toh a khosa thouthou hi. A Ukhual a awlmohna lah beithei mahmah lou ahihman in hihding dan a hon ngaihtuah a beidongtak a a omlai in a lungsim ah Khualpute Innsak pitek a hon ngaihtuah khekha a a Ukhual ann ding a puan nuai a sel in Pitek kiang ah a Ukhual vapiak sak ding in a ngen a pitek in leng a vapiak sak a ki it mahmah naupang chikte palai in pitek a hongpang hi.

Alangtang akimuh nading vang hiaihiai ding abangta hi. Ani nihni in Chingnu inn nna ahauhziak in loukuanlou in inn a om a a Ukhual meima a awlmoh mahmah a hahsiang hunta ding ahichih ngaihtuah in a om alemtheikei zezen hi. Vaikuan khedingte akuankhit un amahleng singpuak khatbek puak masakding chi in ahong kisa a akisakzoh madeuh in Pitek hongpai a asangkil uapan "Chingnu,tuma a na Ukhual meima nahahsak nung a damsot mahmah a khatvei vahah saknawn lechin damta ding eive" ahongchi hi. "Pi, hahsak utlua hing a a inn uh kahoh dingle kiphal lou a,Lianpu in vengden a..." Chingnu in a chih patleh pitek in "tu'n hongpai aw,Lianpu leng omkei,na Ukhual amahkia a kontaih sat hi" a chi a hong kizui khia uhi.Kisuanglah pipi in Khualpute in honnaih ua,innsung a lut uleh Khualpu a lupna anatu akhut a amittui nullai atuak ua Chingnu in " Ukhual,bangdia kap e" chi in avanaih a Khualpu'n a mit a khitui pak phengphung kawm in "Ching,nang honghoh maw, kaplou keive" chi in hong nuiphei a, ki imsawm mahleh a mit a khituite ziak in ki im navual a omkei hi. Chingnu mah in "Ukhual,nang nangkia na omchia kap gugu na maw, nang haksa salaw mahmah hiding hichin a maw" chi in akahkhum a Khualpu in Chingnu mittui nulsak in "Ching,nop chihna ding a omkei na a kumkhat a khatvei namel mukha lelding hilengle bang chituk a haksaleng kathuak ngap" a hon chi a Chingnu akipak sakmahmah hi. Huchia a hong houlim lai un Pitek in hon naih a akhut a Chingnu khoih in "Ching,kikhase sak kei unla na Ukhual meima hahsak pah aw,denchiah ahilou teng in honlap kha inteh, khatveitei nou ading in nopna in kawl ah honsuah pihkhong nave" a honchi hi.

Tuilum ahonsuang a asou in Khualpu meima ahon hahsak a tuma a ahah tohteh ding in anamsia le omlou in ama leng ahul ta a angalguh apan taksa hong omtou in ahongdim dekta hi. Analeng om nawnlou in kinawl kawmkawm in ahön silsiang ua asilzoh in a Ukhual in amah leh amah ann akihuan athuksak a anesak hi. A ann neksung koimah apaisanlou in akiang ah a ngak a akhenchiang in a Ukhual ann abakzel a kibaktuah in nuam asamahmah uhi. Huchia nuamsatak a hun tomchik zang akisak kal un nihong sun a Chingnu in ahih ding khatle hihnailou ahihman in khelah tak leh ahun neihsun uh aam pipi in hong kikhen uhh. Pitek in a omdan uh na en en ahihman in aki itdan uh thupi asa a amaban ding uh angaihtuah sakchiang in ana hehpih mahmah hi.

BUNG XV

Chingnu a inn uh tungpan chihding in Khualpu pate a hohna uapan hongtung ua Chingnu a inn ua a om alapkei deuh ua Khualpu thuakding kipel asuak a akipak gulua uhi. A hohna khua ua Khualpu a suk gentheih dan uh nakithang a deihsak tute'n kilawm asak louhdan uh nagen pih ahiding ua avan uleng nga kichian manlou phial in Khualpu nunawn ahong hangpah ziahziah a "hichituk a hon ki it a miteng lak a gilou a non gen,na ann lak a gu hel a non gen,chik mahchiang akalung kimlou ding ahi" khawng chi in Khualpu ahan san toihtoih hi. Khualpu lah kamkhat leng apaukei a adikna genleh apan anunawn sim moh a ngoh a avuaknawn khak ding alauhziak in bangmah agenkei hi. A nunawn in tuibel teng ava enkual a belhawm simsa ngen a anutsiat himahleh "ka tuitawi sateng nakizat bei zawmah,tuibel khat leng omloutel,kagim gimtoh tuiva tawi in" chi in Khualpu anoh a atung in a han namai mai dingsa a Khualpu'n a ngaihsak keileh asawl taktak a nahi a "kagen zalou maw,tui vatawi in ka chih zalou maw" chi in Khualpu sam ah avakai khia hi. Khualpu lah ameima nasa nawnkei mahleh khe apaiding hial a dinleng ding ngam nailou ahi a apaitheih dan apai liangliang in tuiphung a bel khat la in a chiangkhun toh konglam ahonzuan hi. Sangkil tungdek chih in apa ki awilou ahiding a Khualpu belsuh in tuitawi ding in luilam azuan hi.

Apa kuan tumkhit in mihing huchibang a hansiam omlou dingkhop in Khualpu in anunawn hansan na ahontuak hi. Akhenchiang a akam a ahankiale simtham lou in akhuttal in Khualpu maidot tonton zen in avakawk a,huaileng simthamlou in a mai ah a chilphih zawmah a Khualpu bel athuak ding sahimhim a koih toh kibang in paulou hial in athuak hi. Apa tuitawi ahongtung a kuan nawndia kisa apawtnawn dekleh a nunawn in apa beltawi vasuhkhia in "nang nagim ding,Khualpu bangmah hihlou a inn a omden in vatawi heh" chi in abel in Khualpu a denthoh a Khualpu in anaman khafuh zezen hi. Apa leng tui atawi zumlua hia ahehtha hongsuak in pauhet lou in azi khatvei avabiang bet a a sikheding bang hial in kah chihtak in anunawn akap khia hi. Huaitak in Khualpu leng kisuanglah in abel tawi in paitheilou sasa in tuitawi ding in akuankhia hi.

Nidang hileh minit 15 a tungkik ding hinapi in apaihoih theihlouh ziak in lui atunna ding in dakal langval a lut a, tunghak leh anunawn houna ding atheihkholh sa ahihman in akhe nasa pipi in akintheihpen suah in ahong kinoh hi. Tui ahondim a alu a bel hon ngatou in paiding in ahongkisa a khelang khatbai ahihman in katam suanman lou in abel atuiteng ahong bawbei phial a kikthak in avadin thakzel a apaidan khekthei tuanlou ahih man in a kibuak beizel hi. Apumpi in a kawtsuak a huchia hehpih huaitak a a omlai in Chingnu u Chinpu gamlak hoh in ahontuak a Khualpu belpuaksak in a inn kongtan apuaksak hi. Anunawn in anagal muh chitchiat a hehlua in kelkong mahmah ah "tagahte tuitawisa kadeihkei" chi in avabuak sak zawmah hi. Huchidan in Khualpu in hinkhua haksatak a kum akum in ahongzang hi.
A nunawn inlah Khualpu nopsakna a mah gentheihna dan ala in anopsakna ding lampi himhim khak theitawp in akhak a nitak kholak lengvaksak lou in inn akhum det a zineihsak louh himhim asawmdan ahi hi. Kum ahongpai zel a Khualpu leh Chingnu nungak tangval piching ahong hita ua, mi kingaite bang a hunzat khawm alung gulhthei mahmah uhi. Ahihziak in anu nawndal nakia leng hilou a apa nasan in Chingnu a mouding a deihlou aven chihtak a veng ahihziak in khosung khat a om himahle uh akimuvang ua,kihou leng akihou vang mahmah uhi. Ahihziak in agal lel a kimu a khosung khat a om ahihna uah nuam asa veve uhi.

Chingnu leng nungak piching hita ahihman inleh nungak melhoih ban a kizen leh fel ahihziak in akhual atual in adeihthei mahmah ua, lengla ahauthei mahmah hi. A sepkuhkal naziak uleh vualzawltu in a vualzawlna ziak in kumteng in buh leh bal ahauthei mahmah ua tagah lubawk chia simmoh ngam omnawnlou in tagah genthei leh nekding tasamte taina ahong hita uhi. Huaiziak in nidang asim mohtata bang a inn ua ki innteksak ut in apang ua mihing hinkhua lamdan daan a sulang mahmah uhi.
Huaikum phavang lai ahi a nitakkhat tuh kha avak hoihpet mah mai a milungleng theite ading in alunglen huaimahmah hi. Tangval khenkhat in nungak helsang mah akhavak nuai a hunzat nuamsazaw mahbang in mi inkatau khawng atu in lunglen lakhawng asa vangvang ua,khenkhat lah khodung khovai palsuak sawm hileh kilawm in zawlla sakawm in avial paipai ua,lungleng thei liaisiah alungleng lou omlou mah abang uhi.Khualpu leng milung lengtheitak ahihman in kholai ahongvak khesam a..hohna dingpen lengtheilou in kholai a singbul om,amang a anu amuhna mun ah ahongtu hi. Mitebang a alungzuan,alunglen la asathei hileh khosung mi khasia a kaplot omlou ding himahleh bangmah gen asakhelou in van a solkhatang a en zel hi. Huchia lunglengtak a amahkia a omlai in Chingnu khasia akidik kawmkawm in akiang ah ahongpai a a Ukhual hong ngawng kawi in akap khe hithit hi. "Ukhual, eigel adia nopna kawl ani in honsuah pihlou ding hinte maw" chih tengkia genthei in a kidik hithit hi.

Khualpu'n thil omdan dongdong mahleh agendek ciang in agentheikei zel a atawp in "Ukhual,kapu hong hoh a atapa ading a hongpi ding ahihdan hong gen a, amauziak a hiaitan natung hi ung a ka nuten lah selngam lou ua, zinghak chiang a hongpi tading uh, ukhual ken nanglou pasal neilou ding.." chi in ahong genkhe theikhong hi. Khualpu lungtang teipi a dawt bang in ana a,gawtna hiaizahta thuak mah leh tua Chingnu thugen tuk a na asak a om naikei hi. A din mun aki ngaihtuah a gentheihna tawpkhawk a genthei ahihban ah a innsung ualah amanle nop asaklouh Chingnu om nading in hithei asa naikei a...akhasiat tha ahongsuak a " Ching, keilah hichi himai ing a,ka innsung uh huham danlah nang om nadia mulkim huailua a,napute mihausa ahihban ua khopi a semlou ane hi ua,amaukiang ah va omle chin nopsakna nang a himai ding hi a..." a chih zohma in khasia in adang ahong awk a huchih lai in Chingnu in " Ukhual,leitung nopsak leh hauhna in kipahna hongpe ding a ingaihtuah lezaw ahaute mah deih huai khading mah hi. Ahih ziak in nopsakna tak zaw itna aki nga ahi chih itangtht apan in eikialou in miteng inleng atheiding,iki itna ziak in singkhuah a sat in i om a i ki itna ziak in anatna sang in ithuakna kithuakpih ihihziak in nuamtak in analeng ithuak khawm hilou maw...ken mihausa ahauhnaziak a nopkasak sang in kong itna ziak in nangtoh kumkhua in haksa kathuak nuamzaw" chi in Chingnu in Khualpu a dawng hi.

A ki itna ulah beithei maiding ahikei a akal uah lah koilamlam apan in guam thukpipi a hong kikhung zel a, gending theizaw sam omlou in akikah khumzel uhi. Khualpu'n "Ching, imaban ah meipi ziing hina maizen emaw...gentheihna chiteng thuakding a ken nang zi a kong neih lah kong gawtna toh kibang himai a,nanglou akhosak ding kangaihtuah chialah kum hiaitan kahin teitei naziak hizel chin a...bang chilawmlawm a hichi bang a haksatna athuahthuah a katung a hongtung adiam maw.." chi in Chingnu a kawi phei a.. Chingnu inleh ittak a nakawi thuk in " Ukhual, i ki itna ziak a haksatna na chihte ken haksatna in kangai kei a iki itna kipsak ding a phungvuhna hin kakoih zaw hi. Nanglou a hingzoulou ding kahihman in i sih leh sikhawm ding in khenlou dia ichiamna mun a suangbuk vabel maini" ahon chikhia a Khualpu'n leng angaihtuah chiang a anunawn in hiaibang thu om ahihdan theileh sangkil leng kansak nawnlou a vengden a Chingnu pasal neihsak tum ngeingei dia Chingnu a puten napi manding chih athei a sih leh sikhawm ding,hin leh hingkhawm ding chi in khavaktak nuai ah zotna dingthei tuanlou in gamlak ahonzuan uhi.

Huchin puansilh dingleng omlou in a satung uapuan omteng toh gamlak a suanghawm ahonbel ua,tanglai Chingkhup leh Ngambawm bang a tangnah lel leng silhpuan dia neizoulou in amau chilum tuak kisuk khakna puanlum anei in phalbi kipantung khovot ahonzang khawm uhi. Mihing ngaihtuahna ah haksa mahmah ding bangmah leh itna taktak ziak in ahaksatna uh nopna a ngai in alung uh akim veve hi.
Chingnu daileng dia pawt asak uh ahongtung kik theita kei a ahong patau ta uhi. Apu inbel Chingnu leh Khualpu tanchin zakhalou ahihman in abuai mahmah a, khopi a mi kipimang, kithat tamna mun a kipan ahihzawk mah toh a omtheikei hi. Anu leh a Uchinpu inbel a Ukhual toh zawltai hingei ding in amuangmoh pah ua a om nading uh atheih louhman un alungkham sam ua,poilua bel asakei uhi. Huchi in Khualpu leh Chingnu omlouh thu khosung teng ah ahongthang suak pah a khenkhat te bang kipak a khutkawi mut toh itna diktak vuaksuak lou eive chi a ahinkhua paisa uh nangaihtuah pawlte'n kipahpih ziak leh hehpih ziak in khitui analuan loh hial uhi.

Khualpu paten leng thuthang ahonza sam ua,adiak in a nunawn athangpai diak a akintheibang pen a kuan in Chinpu te sangkil ah "katapa na khemkhe zou taktak umaw,zumtheilou te innkuan,tuni apan in kata uh nou a ahita, ka innsung gou uh khatlel leng natang tuankei ding uh" chin avahak hi. Innsung gou uh amahtapa in aluahkhak louh ding alauhziak a Khualpu sihsak nasawm a azohlouh tak a suan le pak neilou a omsak anatup himhim ahi a.Huaiteng agenzoh in apaikik nawn vengveng a,Chingnu pu bel thil omdan theilou in lamdang sa in adak hiuheu zezen hi. A sanggam nu kiang ah thil omdan adong a amanleng im neihet lou in ahilh sipsip a, atunu leh Khualpu ki itdan leh Khualpu gentheih dan a hilh kimsipsip hi. Apu un a tanchin azak in Chingnu nukiang ah "huchibang thu om nonthei sak kei ua, tulai ki itna taktak om nawnlou isak lai a hiaibang ki itna om ahihleh dal ding hilou ahi. Khualpu huchituk a genthei a Chingnu in a it theih kan athupi omlou ding ahi. Tuni apat nouta ahi nawn keidia keita ahita ding,kakiang ah akhosa ding ua pathian vualzawlna toh hiaikhua adia mihaupen asuahmatan kapang ding" chi in a sanggam nu'n Chingnu leh Khualpu tanchin ahilhpah lou ziak in ataibeh hi. Apaina uhlah kitheilou ahih toh ki it kingai zawltaite sukbuai utlouh ziak in zan zon lou in zingkal chia agintakna mun uh en ding chi in ahong ihmu uhi.

BUNG XVI

Khualpu leh Chingnu lah amaugel a hun azat uh nuamsa mahle uh khovotziak leh Chingnupu in kaikhen teitei dia gingta in a ihmuthei kei ua, zingkhua hongvak chiang a zotna dingtuan atheihlouh utoh amaugel a hun azat uh nuamsa mahle uh maban ding angaihtuah haksa mahmah hi. Atheilouh kal in ana ihmutuak ua akhanloh un khua anavak phamahmah ta a akiang ua Chingpu leh apu mittui nulzen a nading amuguih ua,thakhat a tai asawm uleh apu'n "Khualpu,laukei un, nou kaikhendia hongpai hilou a hon vualzawl ding a hongpai kahi" ana chi a,gingtalou in Chinpu mai a en ua Chinpu'n atak ahi chihna in alu asu a huchin innlam ahonzuan uhi.Khua ahongtung ua Khualpu in Chingnu akhut alen in amau inn ah apilut a,sangkil kanpan chih ding in a nunawn in "hiai innsung ah nonghih ding uh om nawnkei, gou tengteng Ngekpu a dingvek ahita, hiai innsung nong siknawn nini uh na sihni uh ahita ding" chi in ana nohkik a Khualpu'n apa apan bangmah zak aneihlouh ziak in a pawt ut tuankei a,apa a etleh apa'n leng a zichihdan mah in " i neiteng nanau a ahita,pawtmai un" a nachihsan a Khualpu in apa apan huchibang thu azak in akhaselua a kidekzou lou a kapkawm in Chingnu a ban a kai in apa mai a vadinpih in

"Pa aw, hiaileitung a kakinepna pen nang nahi a,kakhelhna omhetlou a nakhutlum kathuakni inleng non huatziak hisak lou in non itziak kana hisak a,kalungsim khat ah kapa'n hon hua ahi kachizel a akhat in kapan hon hawkei ding hon it kachisak hi. Min ata in zi aneihchiang un aneihval natan ua le lawm ua kei natapa in zi kanei a zankhat bek innlum a tawlnga lou a maw non hawlpawt maiding... Natapa in kahih khelhbang om apa...? Nathumang in tu in kapawt ding a natha honghat nawnlouh chiang a nahon ngaih vungvung hun a omleh kakiang ah hongpai in aw pa..ka kiang hongzot ding haksa nasak leh leng natapa na innlum ah honsam kik in aw.. natung akhasiatna neilou in kahih theihtan in kahon kemding a,zun le ek siaksak nangaih in leng kazi in honsiak sakding ahi... Pa aw,nahih khelhna ziak in katung ah kisuang lah hetken aw, natapa in hiailei tung a pa kon neihsun nahi.... pa ei, khatvei bek kapa kon ittak hon kikawi sak in..." chi in apa kawi ding in Khualpu'n akhut azak a huailaitak in a nunawn in "nangkon poimoh ni uh omken teh" chi in apaleng kawisak manlou in kong ah a sawn pawt hi. Khualpu khase petmah in naupang kah in akap a Chingnu inleng khemdan dingtuan theilou in akahpih mai hi.

Anunawn in hawmah leh apabek in a sisan a piang lawmlawm itna aneihlouh ziak in Khualpu akhase petmah a Chingnu in a hehnep theihtawp in anem a akhenciah akahpihzel hi. Mite kiten nizan hun nuam a agen minthang uh amau nupa in khasia a kahna leh kihehnepna zan in a zang maimah ua Sanggah luankhi in hulni neingeilou ding adiam chih theilou in "Aw...! Sanggah luankhi chikleh hulding hiam" chi in Khualpu a khuisa vungvung hi.

Chingnu Pukham (anu sanggampa) bel khosung hausa anahi a laisiam masa loi leh mikhosa theitak khopi nakhosa ahi a, Khualpu gentheihdan leh kuhkal dan atheih a amipahtak dantak ahihman in amaukiang a tonpih a mikhat suahding atum ahuchin khopi lam ah atonpih hi. A inn tual ua inn neukhat aluahsak a a sumsitna buk sum muhna hoihpen2 a amet kikim hawm ding in mohpuakna teng apia hi. Khualpu leh Chingnu, singtang a haksatak a nnasem ading in innsung a tv maimai haksa asakei mahmah ua akuhkal nagah uh mu in a ni ani in akhang/hau hulhul uhi. Adiktat ziak un amasang in mi alun zaw a amau ziak in a pute unleng a hauhphah uhi.
Tagahte pa pathian tung ah akhenchiang in navui/khase khadek zel mahle uh vualzawlna a avuhtak in a buak a buak thoh mah abang zezen hi.Kumtam kuam ahong paita a Khualpu pa leng atha ake mahmah ta a Khualpu omlouh nung in Khualpu septeng amah sep angai a khat vei tuitawi a zumhuai sapa amah leh amah kibawl in papi nung in tuitawi a bel khuk, kuangsil chihte kizil thakding in a siambaih vanglak hi.

Kumtam kuam ahongpai chiang in a zi apan a zahtakna kammal zangeilou ahihman in atapa uh Ngekpu inleng a sim moh mahmah a sim moh leh engbol na ahaksatdan a hon theikheta hi.Khualpu te kiten nung kum 25 chingding ahita a,tapakhat leh tanu khat a neih te uleng nungak leh tangval asimtheih ahita uhi. Mibang a haukisa keimah le uh khosung khat ading a mahajon chih in a omta uhi. Haksatna chiteng kawmkal a Pathian kitengsak a vualzawlna a vualzawl ziak in akiten uh silver Jubili lawmding in ahong kisa ua Khualpu inbel a pan deihlou in hawlkhe mahleh apa tung ah akhasiatna akemden ngeikei hi. A gari ua a innkuan ua hongkipua in akholui ua hohdin ahongpai ua, nidang a agen theihna ziak uleh tu a mite tung a nuamsa ahihna ziak in akhua ua aneu alian in athei mahmah ua,amau hohding atheih un akithalawp mahmah uhi. Khualpu nunawn leng a thil hihte mangngilh adiam a nakithalawp vanglak hi. Khualpu te khua ahongtung ua midang in zuanlou in apa kiangmah a zuan a nidang a hiai in nong phak nawn nini uh nasihni uh,chitunu anunawn asiampen in anapang a Khualpu tate kiangbang ah "na inn uh ahi,na ut dandan ua na om ding uh ahi" chisaisai zezen in akisilna ding uh tuilum a suantoh aliaksiang dingmah a bang zezen hi. Khualpu'n apa tek mahmah kiang ah athilsawm uh agen a amauleng a omsuak ding a hoh ding a pidia hoh ahihdan uh agen a apa khasia in muk lingdelhdelh kawm in "bawi,kahon natheikhial a..." apan hon chihpat leh Khualpu'n a muk a humsak a "pa aw, hun paisa gengen ngailou ahi,ken kamangngilh ta a natute (amah tate) gel leng bangmah kahilh ngeikei.. Ka om na ua nang na utdan dan a na om nading chi a namuh ngeilouh ding innsawng thupitak kalam om ahi" a chi a apan "bawi, kon kawiding nachihlai in kon kikawi sak kei na a tung ken kon ngending khatvei hon kawi in " a chi a a inn kuan un a pu uh ngainatak in akawi nainai uhi... Huchi in apa uh tonpih ua Khualpu inn lamsa ah a teng a atek mahmah a jun leh ek akinawn zohlouh tak in Chingnu in a siaksak a a Ukhual a itluatna ziak in a pian napa kih hetlou in ann bah angaih leh baak in ek a siak ngaileh asiak hi. A Ukhual a Itna taktak ziak in Chingnu putek kih huaitak kihet lou in a kem hi.

Apa a inn sung apilut ahihman in Sanggah nabeita a aluankhi leng beita hi..

Beita

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA