HON NASAK “KILAMETNA” SANG IN "ITNA"

By: Liansuanthang Haulai Ffetg

Kumnih, kumthum bang galkai tou in, a kumlina pat sawm in ka ngaihpen toh kalsuankhawm ding in kong kisa uhi. Mi tampite’ sang in sau ka tungzawthamta ua, adang tampite’ a ding inlah kipanpan lel kahi uhi. Kumthum vingveng khawng kithuahta ka hih man un bangtan hiam ah ka ngaihnou’ mihindan, deihdan, omzia chih te theihna chiang nei mahmah ta hi in ka kithei. Aman le ka hihna theihna chiang nei ahi ta ngei dia, ka dah chih a theih chiang in hon nuisak pahpah a, a maitai etlawmtakte hon suah khia in ka lungsung meipi bang zing, van siangtak bang in hon sukveng sak zeel hi. ka kipahna a thei a, ka dahna athei a, ka ngaihpoimoh leh ngaih poimohlouhte nangawn a thei hi. Bangchibang mi kahi hiam chih a theih tan in a hunsak kei a, a panpihna khut kei a ding in a kihongsa in a koih gige hi. A mi theihsiamna lungtang kei a di’n a hongkhial ngeikei. Haksatna leh nopna ka tuah hun chiah kei-leh-kei ka kikep sang mah in aman hon kemsiam zaw hi. A paisa hunte ka ngaihtuah kik zeel a, hon bawldan te, hon kepdante , hon hanthawndante khawng leh itna tak toh hon tawsawn dan te ka lungsung ah hong thak zeel hi. Huaihun chiang in ka lungtang leh ka lungsim a tawldam a anuam mahmah zel. Kipahluat ziak in ka mit a khitui om te, ka mit apan takkhiat sawm in hong vung kikeih zeel uhi. A sakmel etlawm tak mai, a mithah siang kilkel te leh a piandan kilawm tak te’n ka lungsung a taisak mahmah ua, huaikia le hilou in, a hindan, a lungput leh a khoheidan kei a di’n ka hinna ahi a, hiai khovel ah ka hinman omsak tute lak a khat ahi hi. Numei piltak tuh hi na eive.

Kamsung ah lei-leh-ha zong a kikeihkhak hun uh om hi, chih paunak inei uhi. I lei-leh-ha, kamsung khat a aom khopna ziak uh kikeihtuah ding hilou na pi in, a kikeihnatkhak hun uh om veve hi. I lei-leh-ha a kikeihkhak chiang un maisan zen in I thuak ngetngat mai uhi. A hoihpen deihna ziak a kiselkha chihte mihingkhat -leh-mihingkhat kizoptuahna kal a aomthei leh a om mun mahmah khat ahi hi. Kilemlouh hun omthei a, ki selkhak hun le omthei veve hi. Huai i chih hang in kiselden, kinaden, kinuaksanden chih te I-it, i-ngaihte toh i kal ah a omdet leh hoihlam sang in hoihlou lam manoh kihizaw hi. A lungvei dia kisak patna hi a, a tawpchiang in nekding bangmah kigahkhesaklou ding hi. Ki-enkol manlou hive’n. Na utna lamlam ah pai oh, hon kempeih nawn keng chih chiangtan nangawn tunsuk theih mawk hi. I kisukliam khakna te,ki- itna leh kitheihsiamna toh ki-kep pahpah ding ahi a, a natsiatma a I tuamdam mengmeng hoih pen a chidam huaipen hi.

Ka hunlui uh ka et kik vengveng chiang in kituaktak leh kipaktak a hun kazat hun uh a tam mahmah a, kilemlouhhun leh kinuaksanhunte le a om veve hi. ki-it mahmah, kingaih mahmah hi napi, bangziak a kilemlouh hun omthei ahi de aw, chih ka ngaihtuahna ah hong lian mahmah hi. Ki-it kingai nana tuh ki sukheh hun om ngeikei leh kilawm hi a, lah a huchih hetlouh mawk pen lamdang kasa mahmah leuleu hi. A ziak, a san ding ngaihtuahna in ka hun tampipi ka sengsek zawmah. Hiai tuh ka kikal uh a chidamna’ng daltu ahi chia ka theihtup khawng a om a, huaiban ah a hoihlou khenkhatte sukbei sipsip chih omtheihkei lehle’ng suktawmtheih ahi chih gintakna kanei hi. Ka kiselkhakna ziak u khawng, ka kinuaksan ziak u khawng ka ngaihtuah tuah chiang a aziak pipen hi a ka theih tuh “kilametna”(expectation) ahi hi. Hiai ah kilametna ka chihna ziak ahih leh, I ngaihnu/pa’ hihna hilou, en I ngaihtuahna a hoih I sak, omdan leh tatdan khenkhat aman neidia koih mawk in lamen ek mawk, I gintakdan ahong hihlouh chiang ua lungkimlouh san zawmah chihkhawng a om ziak ahi hi. I lunggel bang a hong hihlouh chiang ua hehsan mawk in, nuaksan mawkmawk sek. Ka gintakdan leh kinepdan a ahong omlouh chiang in ka hehsan zeel a, ka kingaihma ua amah a omdia ka gintak mawkmawk hoihnate ka muhlouh chiang bang in ka lungnoplouhsan thei zeel hi. Ama hinkhua a suak khevek nailou, felna bang, kamsiamtak a mi houpihsiamna bang, pilna leh theihna, kizenna chih te khawng leh a dang dang ken poimoh ka sakte nei di sa in ka koih a, ka kinepna bang a ahong kilatkhiatlouh chiang in ka dah maimah sek zeel hi. Mi khenkhat te’n a ngaihnu/pa kiang ah , a itna uh zum hetlou in lak khe ngam ua khenkhat te’ lah itlou hilou napi in a itna uh latsak ding ahih chiang in zahkai mahmah zeel uhi. Ka hun paisa ua ka kikal uh ka etkik chiang in, ka itna zaw om mah tham e, ahih hang in hun tamzaw kinepna in kana zang a, ka lungkiatni le a om zihzeh thou hi. Bang chile’ng ka it semsem thei de aw, ka ngaihnou a di’n thilhoih bang ka hihsakthei de aw chih sang in, ka ngaihtuahna a hoihdia ka gintak chindan leh hihna tuamtuamte a nei de aw, a neikei de aw chih leh a ma hindan toh kei kinepna bukkak in buai in kana guk buai zosop hi. A lamdang nawn mahmah khat ahih leh, amah a omlou hindan/hihna te nei ngeingei dia lamen mawk in, omlou ahi chih ka theih chiang a lungkia a omthei mawk chih ka kingaihtuah chiang in lamdang ka kisa mahmah a, hai ka kilehsak mahmah hi. A mi taktak pen ngailou a, ka ngaihtuahna a mihing lemlem om pen kana ngaihzawk mawk pen mihing vai ka sakei lothak hi. Itzawk didan ngaihtuahlouh a, ka deihdan toh ama hihna bukkakkak nilouh kahih man in itbeh sang in ka hawmthoh zawsop a kei-leh-kei ki suna kana hizaw. Ka thilhih ka ngaihtuah kik kik chiang in, a tunna chiang chiang, a hihna chiang chiang ah kipahpihlou leh itlou kana hi a, lamsau ka na paikhial loman hi, poi mahmah e. Mihing taktak it ka kisaklai in ka lunggelna maimai it kana hizaw hi. Hiai ziak eivele a chinlahna leh a hoihlouhna ka muhtheih luat. Ka ngaihtuahna a hichibang in omleh chia kageldan tungtawn a ngai hilou in, a diktak mah, a hihna taktak mah pansan a ana itpah hileng zaw buaina tampi pumpelh thei di hi ung ua. Itna ka etdan a diklouh ziak in ka thuak nasa mahmah mai a, keichouh thuak hileh pha di hi a, ka itpen inle ana hah thuak kha mahmah hi, poilua. Itna ka etdan ana dik hi leh zaw ahoihlou pen lak apan le ahoih muthei di hi’ng a, ka etdan ana diklouh ziak in a hoihpen nangawn, a hoihna ka muhsakthei kei hi. Mikhat maimai thilhih inle sau ana sawk kha lua ana hi maw.

Thilhoih patthak a kikhel ngeikei chih ka gintakdan ahiih man in ka thil muhsuah ka ngaihlou hilh ding in kong kisa hi. Kithalawpna ka nei na a, a langkhat ah ka kisuanlahna alian mahmah hi. Ana kibawlkhial lua hive’n. Ka tung ah zahngailou in, hon theihsiamlouh ziak a honna taisanpah hi le zaw, ka sinlai zil ding ka zilkhe kei ding a, midang khat apan midang khat ah ka kituan lehleh ding a, a tawptawp chiah mihoih le om kei, itna taktak le om nawnkei chi in mi tengteng kibangvek, mi ginom omkei ka chi ding hi. Amah ziak in khovel ah mihoih leh mi ginom omlai lotel ahi chih ka chian mahmah a, damsawt ut ngellou pa, damsawt ka hong ut zaw ta hi. Ka thilmuhsuah ka bangchi gen de aw? Kimaituahsa in kam in ka genthoh de aw, ahih keileh laigelh in kakhak thoh zaw de aw chih kikal ka suangtuah tuah a, a tawptawp in laigelh mah in kihilh zaw mai leh hoih inte gen nopteng hoihtak a ki genkhethei zaw di hi ven ka chi a, laigelhthoh a khak ding in kong kisa ta hi. 

To,

Ka itpen, ka khovel.

Tulai a na kiang a lehkhathon kon khak mawk, lamdang nasa zozen di e maw. Niteng a kihou hina zenpi, gendi dang poimoh gen khakloh om ahi tel de aw na chi zozen di e.. Na kiang a lai kon khaklouhna a sawt ta mahmah a, tulai ngial ngial houh gen ut teng phone a genthoh hita ahih man in laithon kinem ding in kon kon gingta kei hi. Kon thil gendek phone tungtawn a gentheih himah leh, laipek a I gelhthoh leh I gen ut pen hoihtak a kigenkha thei zaw ka chih ziak in hiai lai kon khak hi. Phone tungtawn a genthoh sang mah a, tulai tuh lai a kikhak thoh manpha zaw leh lungsim khoihzaw hi in ka thei a, huaiziak a, itna ngaihna nonpiaksa lak beh sawm a kal hon suan kahi hi.

Na kiang ah ngaihdam nget ding leh thukup ding ka neih ziak a hiai laithon kon khak ahi aw. Phone tungtawn a gen ding a pam maih sadeuh ka hihman in, nidanglai a zawl kingaite’ lamzuih tot-thak nawnna lah hikawm in chia ka khut mahmah a gelh ngitngiat hiai lathon konkhak mai hi. Na lungsim tak tak toh non na ngaihkhiatsak ka kilamen hi. Im neilou a ka hihna taktak hon ki pulak ding kahih man in valh haksa na sakna hong om ding hi, huaiziak in na lungsim a liansa, ana letsakbeh ding in kon ngen masa hi. A nuai a thil kigelh na simsuk ma in na theihsiamna bawm ah hon khe masa in aw, a huchih kei leh I kikal kei ziak in hong buaithei ding hi. Na kiman tak leh aban ana simsuk mah di le.

Kumthum vingveng ginomtak leh chitaktak in non kingaihpih a, na tung ah ka kipak petmah hi. Ka tung a na lungduainate leh non khualna te ka ngaihtuah chiang in lamdang kasa petmah a, phulou kisa kawmkawm in hampha ka kisa petmah hi. Nang kher kher kon neih khak, kei a ding in vualzawlna ahi hi. Mihing ka hihna ah khat veivei kon hawmthoh hun a omkha zeel. Hichikei henla huchi deuh leh kon chih hun bang a omthei mawk hi. Nang ziak in khatveivei kipahna in ka dim a, khat veivei lah ka dah thethup hi. Heh ken aw…. Hehpihtak in a ban ana simsuk lai hamham din kon ngen hi. Na tung a ka lungkimlouhnaziakte ka ngaihtuahtuah chiang in, nang ziak a hihlouhdan leh kei ziak ahih dan ka phawk khia hi. Huai ka chihna ziak ahih leh, na kiang ah kon it kon ngai ka chihlai a hon it taktak hon ngai taktak ka kisak leh hon it taktak lou, hon ngai taktak lou kana hi hi. Hiai kon chihna ziak tuh, kon it kon ngai ka chih lai in na hihna bangbang in kon na ngaipah kei a “kilametna” toh kon na ngai hi. Ka ngaihtuahna a om mihing hinzia tuamtuam , a hoih chi a ka deih te nei di ngei ngei in kon koih a, na hihna taktak hilou, na hihna hi dia ka deihte tungtawn in kon na ngaimawk hi. Khekthei na ve’ng khawng kana chizawmah, ka nak hihkhelh e khai. Kon it zawk theihnang leh kon ngaihzawk theihnang thilte ngaihtuah masalou in, ka ngaihtuahna a om numei te neihdia ka deih mihinzia tuamtuamte toh nang hinzia buk kak in kana enkhe mawk sek a, abul penpen ah kon it kon chih pen lametna itna ahi a, itna taktak ana hilou hi. Kana hichihkhak ziak leh ka theihsiamlouh ziak a kibuaibuai kha ihi a, hon ngaidam in aw. Na hihna bangbang a hon na itpah a hon na kempah hile’ng I kikal tua sang in a chidam zaw ding a, a nuam zaw ding hi. Mihing te’n “it” a om ihi chih I kitheih chiang un khan khoih in kikhang nuam mahmah hi. Ka thil muhsuah ah ka hihkhelh dan ka theisuah a, a hoihlou apan a ahoih ah kikhek ut ka hih man in leh, ka bawlkhelh pen, bawldik ut ka hih man in na hihna bangbang a hon it ta ding in thupukna ka bawlfel ta hi. Ana lungkham nawn ken aw….. na fel louhna ah kon panpih ding a, na chitlouhna konliahkhuh ding a, na hatlouhna ah kon panpih ding a, na bukimlouhnate ziak a kisulungkham nawnlou in na hihna bang bang in kon sang ta ding hi. Kei leng bukimlou lua kahih man in, na bukimlouhna ah vuina himhim ka nei kei hi.

Hiaite ban ah kon genop khat omlai ahi. Ka itna non sansak dek lai in kei toh kisai thil tampi ngaihtuah masa ngei ding in kon gingta hi. Huai thilte a dik kei, a poimohkei ka chih na a hikei a, ahih hang in huai thilte ah na lungsim na koihluat ka deihkei hi. Ka kam apan ka genkhiat thute ziak in hon it kenla, ka nasep , ka thil hih te ziak inle hon itsam kenla, ka kihelna biakinn te leh khotang vai te ziak khawng a non deih hih ding le ka utkei hi. Huaiban ah maban a ka thiltupte leh ka maban a thilhoih hongtung dia na gintak a om ziak inle hon itsam kei in. Mi te kikhekkhek ua, keizong a kikhekkhek thei mihing khat kahi hi. A kiplouh thilte ziak a non it ding leh non ngaih ding ka utkei hi. Ka hihna hi nailou, ahi a lah maban a ka hihna hong hithei di thilte ziak a le non ngaih ding hilou hi. Ka maban di thu te ziak in le hon kingaihpih het ken, malam hun pen kithei chiang lou hi. Hong kikhek na inte chih lametna toh hon kingaihpih het ken aw, aziak ahih leh kilametna (expectation) kichi pen ana mahmah thil ahi hi. Hong tangtunglou thei a, hon kitamzan sak thei ahih man in. Kilametna in khasiatna leh lungtang natna hon thunthei hi chih na mangngilhlouh ding in kon deihsak hi. Ka hih nailouh thilte sang in tua ka tun na chiang chiang hon en inla, pomtak leh santak non sak aleh na angsung ah hon lalut pan in. Tua ka hinkho zatdan a na lungtun leh ka kiang a omzom ding in kon ngen hi. Lungtung ngel lou a, ka kikhek hun ngakngak na hih khak a leh non khawlsan hoihzaw phot ding hi. A vangse tuaktuak hihtheih ahih man in. A polam a ka latdan ziak a hon it a hon ngai na hihlouh a, ka hinna, ka lungtang leh ka lungsim te ziak a hon it a hon ngai na hih zawk ding ka ut hi. Na hihna loupi toh kon na ngaikha a, chidam huai kasa hetkei a, I buailoh mahmah hi. Huaiziak in na hihna bangbang a hon it ta ding in thu tanna ka bawlfel ta a, nang le’ng ka hihna bangbang a hon ngai a hon it ding in kon ngen hi.

Hmmm.. sau kon gelhkha sim e maw dendon mai, poi na saklouh ka kinem hi. I hoihna ding hi a ka theih ziak a kon gelh ahi aw. Nana hihsa ahih ale lah kon theisak thakna ahi mai dia mawms, kon ngai e………

Nang bang kon neih khak ka lung a muang petmah.

Na hihna bang bang a hon it..

Suanthang.

©Siamsinna leh Vakiangbu