LUNGGULH
By ~ Sang Hilsia
Writer’s Note : Gelh tei himhim di, a thupi toh a kituak khol kei na dia.
Hiai leitung a piangkhe ta phot in lunggulh nei lou om di’n ka gingta kei. Lunggulh I chih chiang in, “Thil bang hiam tung dia deih” chi le khial lawmlawm di’n ka gingta kei. Thil banghiam hoih mahmah khat bazar khawng ah I mu a, I deih mahmah a, neih I ut a, huai thil I deihna pen lunggulh ahi. Bang ziak a I nu-le-pa’n neilou sasa a sikul hon kai sak uh a, I chih leh, lai I hong siam a, I tunung hinkhua a nopna di a lunggulh ziak uh ahi. Tua ban ah, en le lunggulh nei a lai ki sim ahi a, lunggulhna om lou in zaw I lohching ngei kei diing.
Ken le ka neu a pat lunggulh/tup ka na neisam a, tua ka lunggulh pen ahih leh Officer/ Doctor hih di chih ahi. Himahleh, sungkuan khosak na in a zil mahmah kei a, ka neu apat innsung ah haksatna, lunggimna, khasiatna ka tuak tou ngitnget hi. Hiai haksatna bang chik chiang in ka innsung uah a bei thei dia chih ka ngaihtuah thupi pen ahi sek. Pathian kiang ah thumna nei in, kou innkuan mahmah a diing in leng ka thum sek a, himahleh dawnna mu in ka ki thei kei a, a chang in bang Pathian ka muan zohlouh ziak a hi de aw chih bang ka ngaihtuah zel a, ka lung buai thei mahmah hi. A diak in ka Pa’ a di’n Pathian kiangah maitam doh a, khitui ka seen ni a tam mahmah hi.
Ka pa Govt. Lecturer ahi a, khosakna lam a bel mi eng in ka om kei uh. Ka pa ka innkuan ua ka kingakna pen uh ahi. Himahleh, zuu ngolvei ahi a, a zuu kham lah a se ngal a, kitom in ka nu bang a hankhum loiloi hun bang a om a, huai kia le hi lou in, ka nu’ tung a khut a khak ni bang le om hi. Inn hoih pi nei mah le ung, inn nuam ahi kei!! Ka pa a han chiah ka lau thei mahmah a, kah louh ngal ka hih theih a om kei. Huchih hun chiang in, ka u in a aang ah hon kawi zel a, ka kha a muang tuan mahmah hi. Tu khonung a ka ngaihtuah chiang in, ka nu’ thuak zohna thupi kasa petmah hi. Ka pa’n bang chi tuk in hankhum in, bawl se mah leh, ka pa aw khauh in a dawng kik ngei kei a, huai ban ah, a gen se ngei kei himhim hi. Tua te kou atate a hon iitna ziak ahi chih ka thei chian ta. Ka pa’n zuu a ngawl theih na di’n Pathian kiang ah ka nget sak sek a, himahleh phatuam in ka thei kei!! A ziak bel, ka pa’n a zuu dawn khawl di lungsim a neih louh man in!! Aman a sawm kei le bel phatuam lou diing mah hi. Ka pa mi laisiam leh lai deih mi ahi a, huaiziak mah le ahi dia, ka laizilna dia poimoh a om in chu hon hih sak khial ngeikei. Hiai ka kipahna mahmah khat ahi. Ahihhang in, a zuu dawn pen in ka innsung uh a tok buai zou mahmah.
Ka u, pasal chih louh di’n a fel mahmah a, sep lit, hih lit a nei kei a, inn nna hita leh a poi mohmoh hon hih pih zel a, ka u toh ka ki ngaihna uh, ka ki iitna uh a lian mahmah hi. Ka u ka pahtak na mahmah khat ahih leh, “I pa’n zuu dawn a, innkuan tok buai ahih leh, ken chu zuu dawn lou himhim di” achih ahi. Pa te sulnung zui lou a, a hoihlouhna thei a, a sia leh a pha khen thei a, hi chi bang thupukna a bawl pen in ka lung a su nuam petmah hi. Ka u, tha hon pe tu, ka lungmuang saktu, hon nui sak gige tu ahi a, muan petmah in ka muang a, amah bang u ka neihkhak hampha ka kisa mahmah hi. Mi pautam lua hi kei mah le, lawm ngai mi, mi polhsiam, chiamnuih siangthou ngaina mi ahi. Mi’ hehna di/lungkim louhna di a hih ut lam ahi kei a, mi kipahsak leh mi panpih tu hih a tup gige ahi. Tua ziak mah in, mi’n le a ngai ua, lawm bang a hau mahmah hi. Lawm a hauh hu in, a pawt tam kei a, a lawmte ka inn uah a hong hoh zo uhi. A lehlam tak ah, kei, naupang chik ka hih lai in khosikpi ka vei kha a, dam bang in ki lang mah leng, khat veivei ka damlouhna in a hon phak hun a om zel zel hi. Tua hun chiang in, kongkaw in ka om a, haipau khawng in ka om a, ka aw le a chiang kei!! Lungtang nat vulvul na bang, lauhluat khawng bang ka neih chiang in, ka damlouhna in a hon pha zel. Ka pa bang innsung a ahong kitom chiang khawng in ka om thei kei a, lau thei mahmah mai a, huai chiang in ka damlouhna in hon pha zel a, kei mah buaipih pen in a hon nei zel uhi. Hu chi lou in chu, mi pangai bang ka hi zel.
Khan hoih khan pha a khang in, nungak di bang ka hong hi a, tuailai pawl a lut thei di’n ka kum in le ka chin ta. Mi eng lou in, ka poimoh moh nei in ka hinkhua nuam kasa mahmah hi. Numei ki hi mah leh, hoihsak bang, star bang ki nei sam, ei a lunglut bang le om thou. Tua te ka u kiang ah iim nei lou in ka hilh zel a, kou kal a bel thil iim kichi himhim om lou ahihman in. Hinkhua nuam tak a ka zat lai in, ka mang lam a le ka mat phak ngei louh thil ka innkuan uah a hong tung hi. Tua pen, ka pa’ damlouhna ahi. A zuu dawn ziak mah le ahi. Zuu a hah dawn luat ziak in a sin khawng le se vek ta ahi a, lametna tawm mahmah hi. Inn ah kikeptheih dan dan in ka kikem tou uhi. Thou khe zoulou, popawt zou lou in, lupna ngak in a om a, ann lah gi na tak a ne lou, a ni ni in a sa a kiam hiai hiai a, beidot huai mah mah hi. Ka pa lah a piangthak kei chih ka thei a, ka pona mahmah a, ka pa’n a khelhna a ki phawk a, a kisik theihna di’n thumna ka neih saksak zel hi. Amah kiang a le, thumna nei a, a khelhna kiphawk a, Pathian buan di’n ka hasuan zelzel hi. Huchih dung zui in, ka sungkuan un ka pa uh a di’n thumna ka neihsak zel uhi.
Nikhat ka pa’n hon sam khawm a, kou le ka nu toh, ka u toh a lupna kiang ah ka tu ua, ka pa ka mek (malis) kawm hi. Nidang toh teh in a mel fresh zo in ka mu a, ka lungsim ah kipahna lianpi a om hi. a mel ah bang hiam gen ut nei hi leh kilawm tak in a om a, himahleh a pau dek chiang in a dang a awk a, a hong pau khe thei zok kei. Ka u’n tui a suah a, huchi in, a gawl khuah zen in a hong pauta. “Zan nitak in Pathian toh kituahna ka na nei a, ka lung nopna in a dim a, non awlmohna te ziak u leh, non thumpih na ziak uh ahi ka chi lou thei kei. Ka hinkho lui te ka ngaihtuah a, innsung tok buaitu, pa pen himahleng buaina bawltu in ka na pang a, innsung ah ki iitna om sak thei lou tu kana hi a, iit taak leh keptaak ka hih louh nung in le, iitna toh non na kem tou ua ka kipak petmah. Hichi tel a hon iit, ta deihthoh huaitak leh zi melhoihtak ka neih khak hampha ka kisa in ka kipak petmah hi. Ka hinkhua bawl thak ut mah leng bawk thak thei vual ka hi nawn kei, himahleh, nou ka tate’n na tunung hinkhua diing uh, hoihtak a non gel ua, ka sulnung non zuih het louh diing uh ahi. Khelhna sal ah kana tang a, suahtak haksa ka sa petmah. Tua bang hinkhua nei di’n ka tate kon phal mahmah kei. Na lungtang uh kon suknatna te, lau leh lungkham tak a kon om sak na te, mite’ mai a ka ginat louh ziak kon suk zahlak khak na te leh na lungsim lou dan ua kon na bawl khakna te tengteng Pathian min in hon ngaidam un aw…. Non iitna uh kana thei hak lokha a ahi” chi in khitui luang zungzung in leh a khut kilh zen in ngaihdam ngen in hong thum ngut ngut hi. Pa’n a sungkuan te’ kiang a ngaihdam a ngen mai zo, a et hak in a thuak hak tel mai!! Kou le a pau thei zo sam om lou in, ka ki kawi tuah ua, kipahna khitui a luang zungzung hi. “Bawi na guitar va la dih” a chi a, ka u’n a room ah guitar a va la a, ka pa’n guitar tum kawm in hiai laa a hon sa a:
* Sawtlou Toupa mai ding diing a
Ka hihna teng hon phoulaak diing
Leitung nnasepna na lungkim hiam hon chi leh
Toupa bang kon gen kiik nawn diam?
(Hon maisak aw maw Toupa?)
Lakiik thei leng maw
Lakiik thei leng maw
Mualliam sa hunte lakiik thei leng maw
Lakiik thei leng mawLakiik thei leng maw
Mualliamsa hunte lakikk thei leng maw
** Banzaal let theihlouh paallaini
Leitung a diing bel zang zou ta’ng
Toupa na kiang ah khamangthang khat beek zong maw
Hon tonpih zou ke’ng e Toupa
(Hon maisak aw maw Toupa?)
Ka pa’n hiai laa honsa mai zo, a khasiat huai ngei mai!! Dam zou nawn lou di a hi a, aman le a haih kei. A hinkho masa a a om dante a kisiik petmah a, lah bawl na di hun a om nawn ta kei. A taksa a chau mahmah a, ka lumsak uhi. A ni ni in a hong hat kei hiai hiai a, a tawp inchu, a natna te thuak zou nawn lou in, a damlouh nung kha khat di vel in a tangtawn mun diing a zuan ta. Ka pa’n hon om louhsan mahleh, ka lung muang mahmah hi. A ziak bel, Toupa Jesu Kris, a lal leh hondampa dia a pom man ziak in. Tu’n si mahleh, nikhat tei, ki khen om nawn louhna, nat-leh-sat om louh na mun Pialgal ah ki tuak ngei diing ka hi uh chih ka chian a, ka lungmuang mahmah hi. Huai hun in kum 18 mi ka hi a, ka u kum 20 mi ahi hi.
Ka pa om louhnung in ka khosak na uh a hong niam sot mahmah a, ka pa lou loh nei om lou ka hih man un. Ka nu’n zingkal teng in meh khawng zuak in a vak khe zel a, ka nek khop u chu ka ngah hamham uhi. Ka nu kia in innkuan vak zou lou a hih man in, ut leh ut louh thu hi lou in, ka u toh khat zo zo skul kai ka tawp uh a hong ngai ta!! Ka lungziing petmah a, loh ngaihna ka thei kei. Nidang a nuamsa lua hi ung ua, deih deih nei, duh duh ne a om, tua chu ki leh bulh hit het. Nidang a kana theih siam ngei louh, ‘khosak haksa’ ki chi pen a tak tak in kon phu kha ta. Tun zo ka theisiam ta!! A haksa in a tawl huai ngei mai. Kei hon khualna ziak in, ka u’n a skul kai lai tawp di hon thupuk ta. Lakloh mahleh a lou thei lou ahih man a tawp mai ngai hi. BA II year hih lel ahi a, ken XII ka sim lel hi. Ka u laisiam mahmah ahih ziak in, maban lakloh sa lua ka hih man in, ka heutu te kiang a ka haksat dan uh gen in, regular a kai lou a, ekzam hun a ekzam thei sak diing in ka u a di’n ka va nget sak a, vangphat huai tak in, heutu te’n le hon na phalsak vanglak ua, ka kipak petmah hi. Niteng a ka u toh skul kai dia khut I leen helhel kawm a kipak tak a ka kuan na uh lampi uah, kei kia ka pai zel a, ka thawmhau thei patmah a, ka u ka ngai thei petmah hi.
Ka nu’n meh neng khawng zuak in sun a hon zong zel a, ka u niteng in nitha kiloh in a kuan zel a, ka hehpih thei mahmah. Nidang a nnasem ngei lou, kei hon khualna ziak liuliau a nnasem ahih man in, ka hehpih diak a, ka khasiat tha bang a suak mawk mawk sek hi. A nnasepna a khut te hong pol a, na sa mah leh a kuan louh theih louh ahi ngal a!! A gim mel mahmah te, a puansilh niin nimnem te ka muh chiang in kisuanlah na in ka dim a, lah ka hih theih bang mah a om kei. Ka hih theih omsun chu inn a hong tun chiang a maitai tak a ana vaidawn ahi mai. Nidang a puan niin ka silh sak ut ngei louh, a puan te a niin neu chik bang le le ka sawp sak pah pah ka u chu, tu’n niteng a puan niin toh nasem a akuan khiat gige a hong ngaita. Kei hon khualna ziak ua ka nu leh ka u’n nna naktak a sem uh ahi chih ka haih kei a, kei le ka nnasep, laizilna ah ka nak pan zo sem hi. Nitak chiang in ka u toh lai ka sim khawm zel ua, nuam kasa mahmah hi. Ka pa’ hon om louhsan nung, ka sungkuan uah ka ki iitna uh lian hiai hiai hi’n ka thei hi. Nidang a ki iitlou ki ngailou hi kei mah le ung, ka nu ka iitna, ka u ka iitna nidang sang a lian zo in ka thei a, huchi mah bang in, amaule kei tung ah huchi uh hi’n ka mu. Ka u bang le ka kawi ton ton ni, a aang a ka ki ngaih ni/ka ihmut ni a tam mah mah a, aman le deih thoh tak in hon na kawi zel a. Unau ki iit tak ka hi uh chih haih vual ahi kei. Kou unau ki iitna tuh beithei lou itna ahi. Kua man le hon suh thei kei dia, kua man le hon laksak in hon suksiat sak thei sam kei diing.
Nikhat skul kai tawp innlam ka pai lai in, ka nung lam a pat hon ki sam ging ka za a, ki nung hei a ka et leh ka u’ lawmnu (a ngaihzawng nu) ana hi a, “Biak, uMin lah skul a hong kai nawn kei a, bang chi a? Damlou hia?” chi’in hon dong a, ken ka pa hon omlouhsan nung a ka khosak na ua ka kiak niam dan khawng uh gen in leh, kei hon khualna ziak a ka u skul tawp a nnasem a hih dan te leh ka nu’ panlak dante iim nei het lou in ka gen a, ka khasiat tha hong suak a, ka ki dek zou kei. U Mawi in le hon thei siam a, mun fianrial deuh ah hon pai pih a, a hih theih bang tawk in hon neem a, a mel ah hon hehpih mahmah ahi chi a chiang hun tawk mahmah hi. Amah le a mittui a vung pilhpelh sam hi..
Nitaklam ann huan ngai di ahih man in, pai ka sawm a, huchih lai in Umawi in, “Biak, na inn lam uah ka hong hoh di, Umin le muh louhna sawt simta a, ngaihhuai gawp hi vaw” chi’n nui silsel kawm in a hon chi a, “Poilou, na ut nak leh hong hoh in. Na ngai taktak a hia? Na kam siam mai mai khawng ahi kha di chih lau kei ve Umawi. Ka u bang ngaihtak na sa a, ka kipak lua, aman le hon ngai thei lua eive” chi’n ka dawng tei a. Houlim kawm in ka pai ua, sawt lou nung in inn ka tung uhi. Inn ka tun u leh ka u varandah a tutna sau ah ana lum a, “Eh!! U bang chi e? Ana pai baih na chia, na tun na a sawt ta hi?” ka chi pah soi soi a, chabi kei’ tawi ahi a, inn ah lut thei lou ahih man in, inn kong ah hon na ngak top ahi a, “Tuni ka sep uh ka zou baih ua, tuni a sutzop di’n lah a laklohta a, huaiziak a ana pai baih ka hi” hon chi a, kisuanlah huai sim hi. “Mawi hong hoh maw? Na fel ngei, innsung ah lut ni”, a chi a, innsung ah ka lut uhi. Ka u le a kihahsiang pah a, a zoh in singpi khawng dawn khawm in ka ki thuah uhi. Huchih sung in ka nu le mehzuak a hong tung tei ta hi. Ka u leh Umawi bel kum thum lam bang ana kingai ta ahih man un, ngaih le a ki ngai mahmah ua, ken le umawi chu ka neel mahmah ta a, ka u bang tuk in ka en a, aman le a nau taktak bang in a hon en a, a hon deihsak mahmah sam hi.
Umawi te bel mi neizou ahi ua, himahleh a neihzoh tuk un a kisathei kei ua, a nu-le-pa hi in, a sanggam te hi ta leh, mi ki liansak, ki deihkhop chih himhim a om kei uh. Panpih a om sang in, panpih tu hih a tel zo nak uhi. Tua ziak mah le ahi dia, a innkuan uah khamtheih hih leh om hoih ou gen di a om kei uhi. Amah a unau ua nautum leh a numei neih sun uh ahi a, u pasal 3 a nei a, a u te’n a duat un a hawmthoh mahmah uhi. Apa saptuam Upa ahi a, saptuam a dia mi ki pe zou leh khami mahmah ahi a, huan ah, a nu Dorca President ahi a, a u upa pen Tuailai Pawl ah Chairman ahi a, saptuam ah tanvou lian pipi a tang ua, huai kia le hilou, a unau un tuailai laapawl khawng ah a tel ua, innkuan kituak leh nuam sa mahmah ahi uhi. Khotang a le a ki zat theih dandan un a kizang ua, mite’ pahtak leh mite’ vualzawlna dong ahi uh. Ka u toh Umawi a kingaih uh a sungkuan un a thei ua, ka u thei chiang mahmah ahi ua, deihsak louhna leh sitna bang mah a nei kei uh.
Ka u’n nna a sep kawm in lai a sim zel a, a hahpanna ziak leh a kuhkalna gahte lou in, ekzam te bang ah hih hoih zel in, hong Graduate tei ta a, Umawi te sungkuan ahong kipahpih a inn ah hong hoh masa pen te ahi uhi!! Dahna I tuak hiam aw, nopna I tuak hiam aw, Pa ngaihna a hong lang thakthak zel a…. Khosakna mah ah haksa a ki hih na ah, a graduate toh kiton in, ka u’n ekzam piak theihtheih a hon pe pah a, amah leh amah kitoudelh in hahpantak in a pang tou ngitnget hi. Kuhkalna lam a chu ka u ka pha kei mahmah, zero ka hi mai. Pathianni chiang khawng a kikhop tawp a lawmte toh pawt chih khawng ka thangsak mahmah a, ka u’n hon phallouh simsim chiang bang in le ka pawt thou thou zel a, huchih hun chiang in le hon taai in, a hon hansan ngei kei himhim. Pathianni khat lawmte le pawt man lou in a om ua, huaini chu kei le inn ah ka om hi. Ka nu leh ka u varandah ah a tu ua, ka va pai a, a kiang uah kava tu tei a, “U nang pawt lou dek maw?” ka chih leh, “Kei ka pawt ngeilouh pi nau”, chi’n hon dawng a, lamdang kasa sim a, “Na ut kei a hia?”, ka chih nawn leh, “A ut lou zo hikei ing, hilele niteng a nnasem a kikuan, nitak chiang a lai kisim ahih chia, I nu toh kithuah na hun tawm lua inchin, tuhun khawng lou le kithuah khak taktak theih louh inchin, huaichia, I nu amah kia a a o mom hoih kasa kei a ahi”, chi’n hon dawng a, “Nang pawt lou di maw?” hon chih behlap a. “Hi, pawt lou di, lawmte le manlou ua” chi’n ka dawng a. Ka kisuanlah tha bang a suak ngoihngoih zezen hi. Aziakbel, ka u pawt ut lou le hilou, pawt a, lawmte toh kithuah sang in, inn a om a, sungkuan te toh kithuah a tel zo chih ka chiang hi. Huai ni apat in ka lungsim ka bawl a, tuban chu a hi thei tan a pawt nawn lou di ka chi a, ka lawmte’n a hon zot chiang un le a tam zo ka nial zelta hi. Inn a ka om tam chiang in, lawmte toh pawt a ki thuah khawm sang in manpha kasa zo a, nuan le kasa zo a, ka na pawt pawt bang ka kisiik khonung mahmah hi. Ka u’n pawt hon phal lou ahi zenzen kei a, innkuan a om khawm a, ki thuah khawm tam poimoh sa ahih dan ka phawk khe thak thak hi. Ka u apat thil tampi zil suah ka nei a, a thu in gentam kei mah leh, a khohei-gamtat dan in a ki thei mai hi. Ka ngaisang petmah.
Hunte hong mualliam zungzung a, ka u le ekzam na a a rizal te hong suak ta a, vangphat huai tak leh, Pathian vualzawlna toh a ekzamna te lak a khat, State Bank of India a PO a gelhna ah hong lohching a, ka kipak petmah uhi. Pahna khitui dan vual louh a luang zungzung mai hi. Zuapa ngaih ana e…… Ka pa’ omlouh kumkhat bang hong ching diing ahi ta, neih leh neih louh thu hilou in, ka pa theih gige na di chi in, a lumsuang hon ka lunggulh uhi. Pathian kiang ah thum zel in leh A panpihna ngen kawm in lem ka hon gel ua. Toupa’n le ka thumna te uh hon dawng a, ka gel bang un ka ma te uh hong vang mahmah hi.
A sungphuh honni in, ka pa’ hun tawp ni pen, leitung a amah hun tawp ni pen ahih man in, ka ngaihna uh ka iitna un ka suklat na di’n, ka u toh hiai laa ka sa uhi:
• Theibang seenlai Tun le Zua,
Laizom teng toh saumang liim nuai ah
Lungzuan dahna te om lou..
Tun le Zua aanglim nuai a,
lailung muang in sambang ka zaal lai
Hunte’n sul leh lou diing aa..
• Dahna huihpi’n hong nawk in,
kahna aw in meipi bang hong tuam
Sihna’n nang hong zou ta maw
Nua lam maimit suan kawm in,
ut lou pipi’n sihna hanmual ah
Gibang nong khen maw Pa aw..
Laukha in mubang hong leng in,
loubang hong vil zel in Pa..
Simlei nun meipi zing nuai a,
nuntak zia diing hong hilh in
Ka Tuun luankhi hong nul in,
na von sanggah lungmawl te
Na lenna Thangvan pan,
thupha hong pia lai aw..
Zuang hong thou dih in Pa aw..
Na nuachiang ah meigong tagah te’n
mubang hong ngai ung ee Pa..
• Nopna dahna hong tun chiang,
inn vai lou vai geel diing a om chiang
Kou guak in chin zou kei ung
Beh leh phung u le nau sung,
gen diing, hawm diing,
sep diing a om chiang
Na vang kisam pha ung ee..
• Zalmang in hong man zel ung,
na khut ma leh na khe ma te in,
Lungzuan va bang phawng zel ee..
Na zaalna Sian anglai pan,
kou a di’n thu hon nget sak lai aw
Chik chiang mel kon mu zen tam..
Laukha in mubang hong leng in, loubang hong vil zel in Pa..Simlei nun meipi zing nuai a, nuntak zia diing hong hilh inKa Tuun luankhi hong nul in, na von sanggah lungmawl teNa lenna Thangvan pan, thupha hong pia lai aw..
Zuang hong thou dih in Pa aw..Na nuachiang ah meigong tagah te’n mubang hong ngai ung ee Pa..
BEITA A VOI HAHAHA
©Siamsinna leh Vakiangbu
Writer’s Note : Gelh tei himhim di, a thupi toh a kituak khol kei na dia.
Hiai leitung a piangkhe ta phot in lunggulh nei lou om di’n ka gingta kei. Lunggulh I chih chiang in, “Thil bang hiam tung dia deih” chi le khial lawmlawm di’n ka gingta kei. Thil banghiam hoih mahmah khat bazar khawng ah I mu a, I deih mahmah a, neih I ut a, huai thil I deihna pen lunggulh ahi. Bang ziak a I nu-le-pa’n neilou sasa a sikul hon kai sak uh a, I chih leh, lai I hong siam a, I tunung hinkhua a nopna di a lunggulh ziak uh ahi. Tua ban ah, en le lunggulh nei a lai ki sim ahi a, lunggulhna om lou in zaw I lohching ngei kei diing.
Ken le ka neu a pat lunggulh/tup ka na neisam a, tua ka lunggulh pen ahih leh Officer/ Doctor hih di chih ahi. Himahleh, sungkuan khosak na in a zil mahmah kei a, ka neu apat innsung ah haksatna, lunggimna, khasiatna ka tuak tou ngitnget hi. Hiai haksatna bang chik chiang in ka innsung uah a bei thei dia chih ka ngaihtuah thupi pen ahi sek. Pathian kiang ah thumna nei in, kou innkuan mahmah a diing in leng ka thum sek a, himahleh dawnna mu in ka ki thei kei a, a chang in bang Pathian ka muan zohlouh ziak a hi de aw chih bang ka ngaihtuah zel a, ka lung buai thei mahmah hi. A diak in ka Pa’ a di’n Pathian kiangah maitam doh a, khitui ka seen ni a tam mahmah hi.
Ka pa Govt. Lecturer ahi a, khosakna lam a bel mi eng in ka om kei uh. Ka pa ka innkuan ua ka kingakna pen uh ahi. Himahleh, zuu ngolvei ahi a, a zuu kham lah a se ngal a, kitom in ka nu bang a hankhum loiloi hun bang a om a, huai kia le hi lou in, ka nu’ tung a khut a khak ni bang le om hi. Inn hoih pi nei mah le ung, inn nuam ahi kei!! Ka pa a han chiah ka lau thei mahmah a, kah louh ngal ka hih theih a om kei. Huchih hun chiang in, ka u in a aang ah hon kawi zel a, ka kha a muang tuan mahmah hi. Tu khonung a ka ngaihtuah chiang in, ka nu’ thuak zohna thupi kasa petmah hi. Ka pa’n bang chi tuk in hankhum in, bawl se mah leh, ka pa aw khauh in a dawng kik ngei kei a, huai ban ah, a gen se ngei kei himhim hi. Tua te kou atate a hon iitna ziak ahi chih ka thei chian ta. Ka pa’n zuu a ngawl theih na di’n Pathian kiang ah ka nget sak sek a, himahleh phatuam in ka thei kei!! A ziak bel, ka pa’n a zuu dawn khawl di lungsim a neih louh man in!! Aman a sawm kei le bel phatuam lou diing mah hi. Ka pa mi laisiam leh lai deih mi ahi a, huaiziak mah le ahi dia, ka laizilna dia poimoh a om in chu hon hih sak khial ngeikei. Hiai ka kipahna mahmah khat ahi. Ahihhang in, a zuu dawn pen in ka innsung uh a tok buai zou mahmah.
Ka u, pasal chih louh di’n a fel mahmah a, sep lit, hih lit a nei kei a, inn nna hita leh a poi mohmoh hon hih pih zel a, ka u toh ka ki ngaihna uh, ka ki iitna uh a lian mahmah hi. Ka u ka pahtak na mahmah khat ahih leh, “I pa’n zuu dawn a, innkuan tok buai ahih leh, ken chu zuu dawn lou himhim di” achih ahi. Pa te sulnung zui lou a, a hoihlouhna thei a, a sia leh a pha khen thei a, hi chi bang thupukna a bawl pen in ka lung a su nuam petmah hi. Ka u, tha hon pe tu, ka lungmuang saktu, hon nui sak gige tu ahi a, muan petmah in ka muang a, amah bang u ka neihkhak hampha ka kisa mahmah hi. Mi pautam lua hi kei mah le, lawm ngai mi, mi polhsiam, chiamnuih siangthou ngaina mi ahi. Mi’ hehna di/lungkim louhna di a hih ut lam ahi kei a, mi kipahsak leh mi panpih tu hih a tup gige ahi. Tua ziak mah in, mi’n le a ngai ua, lawm bang a hau mahmah hi. Lawm a hauh hu in, a pawt tam kei a, a lawmte ka inn uah a hong hoh zo uhi. A lehlam tak ah, kei, naupang chik ka hih lai in khosikpi ka vei kha a, dam bang in ki lang mah leng, khat veivei ka damlouhna in a hon phak hun a om zel zel hi. Tua hun chiang in, kongkaw in ka om a, haipau khawng in ka om a, ka aw le a chiang kei!! Lungtang nat vulvul na bang, lauhluat khawng bang ka neih chiang in, ka damlouhna in a hon pha zel. Ka pa bang innsung a ahong kitom chiang khawng in ka om thei kei a, lau thei mahmah mai a, huai chiang in ka damlouhna in hon pha zel a, kei mah buaipih pen in a hon nei zel uhi. Hu chi lou in chu, mi pangai bang ka hi zel.
Khan hoih khan pha a khang in, nungak di bang ka hong hi a, tuailai pawl a lut thei di’n ka kum in le ka chin ta. Mi eng lou in, ka poimoh moh nei in ka hinkhua nuam kasa mahmah hi. Numei ki hi mah leh, hoihsak bang, star bang ki nei sam, ei a lunglut bang le om thou. Tua te ka u kiang ah iim nei lou in ka hilh zel a, kou kal a bel thil iim kichi himhim om lou ahihman in. Hinkhua nuam tak a ka zat lai in, ka mang lam a le ka mat phak ngei louh thil ka innkuan uah a hong tung hi. Tua pen, ka pa’ damlouhna ahi. A zuu dawn ziak mah le ahi. Zuu a hah dawn luat ziak in a sin khawng le se vek ta ahi a, lametna tawm mahmah hi. Inn ah kikeptheih dan dan in ka kikem tou uhi. Thou khe zoulou, popawt zou lou in, lupna ngak in a om a, ann lah gi na tak a ne lou, a ni ni in a sa a kiam hiai hiai a, beidot huai mah mah hi. Ka pa lah a piangthak kei chih ka thei a, ka pona mahmah a, ka pa’n a khelhna a ki phawk a, a kisik theihna di’n thumna ka neih saksak zel hi. Amah kiang a le, thumna nei a, a khelhna kiphawk a, Pathian buan di’n ka hasuan zelzel hi. Huchih dung zui in, ka sungkuan un ka pa uh a di’n thumna ka neihsak zel uhi.
Nikhat ka pa’n hon sam khawm a, kou le ka nu toh, ka u toh a lupna kiang ah ka tu ua, ka pa ka mek (malis) kawm hi. Nidang toh teh in a mel fresh zo in ka mu a, ka lungsim ah kipahna lianpi a om hi. a mel ah bang hiam gen ut nei hi leh kilawm tak in a om a, himahleh a pau dek chiang in a dang a awk a, a hong pau khe thei zok kei. Ka u’n tui a suah a, huchi in, a gawl khuah zen in a hong pauta. “Zan nitak in Pathian toh kituahna ka na nei a, ka lung nopna in a dim a, non awlmohna te ziak u leh, non thumpih na ziak uh ahi ka chi lou thei kei. Ka hinkho lui te ka ngaihtuah a, innsung tok buaitu, pa pen himahleng buaina bawltu in ka na pang a, innsung ah ki iitna om sak thei lou tu kana hi a, iit taak leh keptaak ka hih louh nung in le, iitna toh non na kem tou ua ka kipak petmah. Hichi tel a hon iit, ta deihthoh huaitak leh zi melhoihtak ka neih khak hampha ka kisa in ka kipak petmah hi. Ka hinkhua bawl thak ut mah leng bawk thak thei vual ka hi nawn kei, himahleh, nou ka tate’n na tunung hinkhua diing uh, hoihtak a non gel ua, ka sulnung non zuih het louh diing uh ahi. Khelhna sal ah kana tang a, suahtak haksa ka sa petmah. Tua bang hinkhua nei di’n ka tate kon phal mahmah kei. Na lungtang uh kon suknatna te, lau leh lungkham tak a kon om sak na te, mite’ mai a ka ginat louh ziak kon suk zahlak khak na te leh na lungsim lou dan ua kon na bawl khakna te tengteng Pathian min in hon ngaidam un aw…. Non iitna uh kana thei hak lokha a ahi” chi in khitui luang zungzung in leh a khut kilh zen in ngaihdam ngen in hong thum ngut ngut hi. Pa’n a sungkuan te’ kiang a ngaihdam a ngen mai zo, a et hak in a thuak hak tel mai!! Kou le a pau thei zo sam om lou in, ka ki kawi tuah ua, kipahna khitui a luang zungzung hi. “Bawi na guitar va la dih” a chi a, ka u’n a room ah guitar a va la a, ka pa’n guitar tum kawm in hiai laa a hon sa a:
* Sawtlou Toupa mai ding diing a
Ka hihna teng hon phoulaak diing
Leitung nnasepna na lungkim hiam hon chi leh
Toupa bang kon gen kiik nawn diam?
(Hon maisak aw maw Toupa?)
Lakiik thei leng maw
Lakiik thei leng maw
Mualliam sa hunte lakiik thei leng maw
Lakiik thei leng mawLakiik thei leng maw
Mualliamsa hunte lakikk thei leng maw
** Banzaal let theihlouh paallaini
Leitung a diing bel zang zou ta’ng
Toupa na kiang ah khamangthang khat beek zong maw
Hon tonpih zou ke’ng e Toupa
(Hon maisak aw maw Toupa?)
Ka pa’n hiai laa honsa mai zo, a khasiat huai ngei mai!! Dam zou nawn lou di a hi a, aman le a haih kei. A hinkho masa a a om dante a kisiik petmah a, lah bawl na di hun a om nawn ta kei. A taksa a chau mahmah a, ka lumsak uhi. A ni ni in a hong hat kei hiai hiai a, a tawp inchu, a natna te thuak zou nawn lou in, a damlouh nung kha khat di vel in a tangtawn mun diing a zuan ta. Ka pa’n hon om louhsan mahleh, ka lung muang mahmah hi. A ziak bel, Toupa Jesu Kris, a lal leh hondampa dia a pom man ziak in. Tu’n si mahleh, nikhat tei, ki khen om nawn louhna, nat-leh-sat om louh na mun Pialgal ah ki tuak ngei diing ka hi uh chih ka chian a, ka lungmuang mahmah hi. Huai hun in kum 18 mi ka hi a, ka u kum 20 mi ahi hi.
Ka pa om louhnung in ka khosak na uh a hong niam sot mahmah a, ka pa lou loh nei om lou ka hih man un. Ka nu’n zingkal teng in meh khawng zuak in a vak khe zel a, ka nek khop u chu ka ngah hamham uhi. Ka nu kia in innkuan vak zou lou a hih man in, ut leh ut louh thu hi lou in, ka u toh khat zo zo skul kai ka tawp uh a hong ngai ta!! Ka lungziing petmah a, loh ngaihna ka thei kei. Nidang a nuamsa lua hi ung ua, deih deih nei, duh duh ne a om, tua chu ki leh bulh hit het. Nidang a kana theih siam ngei louh, ‘khosak haksa’ ki chi pen a tak tak in kon phu kha ta. Tun zo ka theisiam ta!! A haksa in a tawl huai ngei mai. Kei hon khualna ziak in, ka u’n a skul kai lai tawp di hon thupuk ta. Lakloh mahleh a lou thei lou ahih man a tawp mai ngai hi. BA II year hih lel ahi a, ken XII ka sim lel hi. Ka u laisiam mahmah ahih ziak in, maban lakloh sa lua ka hih man in, ka heutu te kiang a ka haksat dan uh gen in, regular a kai lou a, ekzam hun a ekzam thei sak diing in ka u a di’n ka va nget sak a, vangphat huai tak in, heutu te’n le hon na phalsak vanglak ua, ka kipak petmah hi. Niteng a ka u toh skul kai dia khut I leen helhel kawm a kipak tak a ka kuan na uh lampi uah, kei kia ka pai zel a, ka thawmhau thei patmah a, ka u ka ngai thei petmah hi.
Ka nu’n meh neng khawng zuak in sun a hon zong zel a, ka u niteng in nitha kiloh in a kuan zel a, ka hehpih thei mahmah. Nidang a nnasem ngei lou, kei hon khualna ziak liuliau a nnasem ahih man in, ka hehpih diak a, ka khasiat tha bang a suak mawk mawk sek hi. A nnasepna a khut te hong pol a, na sa mah leh a kuan louh theih louh ahi ngal a!! A gim mel mahmah te, a puansilh niin nimnem te ka muh chiang in kisuanlah na in ka dim a, lah ka hih theih bang mah a om kei. Ka hih theih omsun chu inn a hong tun chiang a maitai tak a ana vaidawn ahi mai. Nidang a puan niin ka silh sak ut ngei louh, a puan te a niin neu chik bang le le ka sawp sak pah pah ka u chu, tu’n niteng a puan niin toh nasem a akuan khiat gige a hong ngaita. Kei hon khualna ziak ua ka nu leh ka u’n nna naktak a sem uh ahi chih ka haih kei a, kei le ka nnasep, laizilna ah ka nak pan zo sem hi. Nitak chiang in ka u toh lai ka sim khawm zel ua, nuam kasa mahmah hi. Ka pa’ hon om louhsan nung, ka sungkuan uah ka ki iitna uh lian hiai hiai hi’n ka thei hi. Nidang a ki iitlou ki ngailou hi kei mah le ung, ka nu ka iitna, ka u ka iitna nidang sang a lian zo in ka thei a, huchi mah bang in, amaule kei tung ah huchi uh hi’n ka mu. Ka u bang le ka kawi ton ton ni, a aang a ka ki ngaih ni/ka ihmut ni a tam mah mah a, aman le deih thoh tak in hon na kawi zel a. Unau ki iit tak ka hi uh chih haih vual ahi kei. Kou unau ki iitna tuh beithei lou itna ahi. Kua man le hon suh thei kei dia, kua man le hon laksak in hon suksiat sak thei sam kei diing.
Nikhat skul kai tawp innlam ka pai lai in, ka nung lam a pat hon ki sam ging ka za a, ki nung hei a ka et leh ka u’ lawmnu (a ngaihzawng nu) ana hi a, “Biak, uMin lah skul a hong kai nawn kei a, bang chi a? Damlou hia?” chi’in hon dong a, ken ka pa hon omlouhsan nung a ka khosak na ua ka kiak niam dan khawng uh gen in leh, kei hon khualna ziak a ka u skul tawp a nnasem a hih dan te leh ka nu’ panlak dante iim nei het lou in ka gen a, ka khasiat tha hong suak a, ka ki dek zou kei. U Mawi in le hon thei siam a, mun fianrial deuh ah hon pai pih a, a hih theih bang tawk in hon neem a, a mel ah hon hehpih mahmah ahi chi a chiang hun tawk mahmah hi. Amah le a mittui a vung pilhpelh sam hi..
Nitaklam ann huan ngai di ahih man in, pai ka sawm a, huchih lai in Umawi in, “Biak, na inn lam uah ka hong hoh di, Umin le muh louhna sawt simta a, ngaihhuai gawp hi vaw” chi’n nui silsel kawm in a hon chi a, “Poilou, na ut nak leh hong hoh in. Na ngai taktak a hia? Na kam siam mai mai khawng ahi kha di chih lau kei ve Umawi. Ka u bang ngaihtak na sa a, ka kipak lua, aman le hon ngai thei lua eive” chi’n ka dawng tei a. Houlim kawm in ka pai ua, sawt lou nung in inn ka tung uhi. Inn ka tun u leh ka u varandah a tutna sau ah ana lum a, “Eh!! U bang chi e? Ana pai baih na chia, na tun na a sawt ta hi?” ka chi pah soi soi a, chabi kei’ tawi ahi a, inn ah lut thei lou ahih man in, inn kong ah hon na ngak top ahi a, “Tuni ka sep uh ka zou baih ua, tuni a sutzop di’n lah a laklohta a, huaiziak a ana pai baih ka hi” hon chi a, kisuanlah huai sim hi. “Mawi hong hoh maw? Na fel ngei, innsung ah lut ni”, a chi a, innsung ah ka lut uhi. Ka u le a kihahsiang pah a, a zoh in singpi khawng dawn khawm in ka ki thuah uhi. Huchih sung in ka nu le mehzuak a hong tung tei ta hi. Ka u leh Umawi bel kum thum lam bang ana kingai ta ahih man un, ngaih le a ki ngai mahmah ua, ken le umawi chu ka neel mahmah ta a, ka u bang tuk in ka en a, aman le a nau taktak bang in a hon en a, a hon deihsak mahmah sam hi.
Umawi te bel mi neizou ahi ua, himahleh a neihzoh tuk un a kisathei kei ua, a nu-le-pa hi in, a sanggam te hi ta leh, mi ki liansak, ki deihkhop chih himhim a om kei uh. Panpih a om sang in, panpih tu hih a tel zo nak uhi. Tua ziak mah le ahi dia, a innkuan uah khamtheih hih leh om hoih ou gen di a om kei uhi. Amah a unau ua nautum leh a numei neih sun uh ahi a, u pasal 3 a nei a, a u te’n a duat un a hawmthoh mahmah uhi. Apa saptuam Upa ahi a, saptuam a dia mi ki pe zou leh khami mahmah ahi a, huan ah, a nu Dorca President ahi a, a u upa pen Tuailai Pawl ah Chairman ahi a, saptuam ah tanvou lian pipi a tang ua, huai kia le hilou, a unau un tuailai laapawl khawng ah a tel ua, innkuan kituak leh nuam sa mahmah ahi uhi. Khotang a le a ki zat theih dandan un a kizang ua, mite’ pahtak leh mite’ vualzawlna dong ahi uh. Ka u toh Umawi a kingaih uh a sungkuan un a thei ua, ka u thei chiang mahmah ahi ua, deihsak louhna leh sitna bang mah a nei kei uh.
Ka u’n nna a sep kawm in lai a sim zel a, a hahpanna ziak leh a kuhkalna gahte lou in, ekzam te bang ah hih hoih zel in, hong Graduate tei ta a, Umawi te sungkuan ahong kipahpih a inn ah hong hoh masa pen te ahi uhi!! Dahna I tuak hiam aw, nopna I tuak hiam aw, Pa ngaihna a hong lang thakthak zel a…. Khosakna mah ah haksa a ki hih na ah, a graduate toh kiton in, ka u’n ekzam piak theihtheih a hon pe pah a, amah leh amah kitoudelh in hahpantak in a pang tou ngitnget hi. Kuhkalna lam a chu ka u ka pha kei mahmah, zero ka hi mai. Pathianni chiang khawng a kikhop tawp a lawmte toh pawt chih khawng ka thangsak mahmah a, ka u’n hon phallouh simsim chiang bang in le ka pawt thou thou zel a, huchih hun chiang in le hon taai in, a hon hansan ngei kei himhim. Pathianni khat lawmte le pawt man lou in a om ua, huaini chu kei le inn ah ka om hi. Ka nu leh ka u varandah ah a tu ua, ka va pai a, a kiang uah kava tu tei a, “U nang pawt lou dek maw?” ka chih leh, “Kei ka pawt ngeilouh pi nau”, chi’n hon dawng a, lamdang kasa sim a, “Na ut kei a hia?”, ka chih nawn leh, “A ut lou zo hikei ing, hilele niteng a nnasem a kikuan, nitak chiang a lai kisim ahih chia, I nu toh kithuah na hun tawm lua inchin, tuhun khawng lou le kithuah khak taktak theih louh inchin, huaichia, I nu amah kia a a o mom hoih kasa kei a ahi”, chi’n hon dawng a, “Nang pawt lou di maw?” hon chih behlap a. “Hi, pawt lou di, lawmte le manlou ua” chi’n ka dawng a. Ka kisuanlah tha bang a suak ngoihngoih zezen hi. Aziakbel, ka u pawt ut lou le hilou, pawt a, lawmte toh kithuah sang in, inn a om a, sungkuan te toh kithuah a tel zo chih ka chiang hi. Huai ni apat in ka lungsim ka bawl a, tuban chu a hi thei tan a pawt nawn lou di ka chi a, ka lawmte’n a hon zot chiang un le a tam zo ka nial zelta hi. Inn a ka om tam chiang in, lawmte toh pawt a ki thuah khawm sang in manpha kasa zo a, nuan le kasa zo a, ka na pawt pawt bang ka kisiik khonung mahmah hi. Ka u’n pawt hon phal lou ahi zenzen kei a, innkuan a om khawm a, ki thuah khawm tam poimoh sa ahih dan ka phawk khe thak thak hi. Ka u apat thil tampi zil suah ka nei a, a thu in gentam kei mah leh, a khohei-gamtat dan in a ki thei mai hi. Ka ngaisang petmah.
Hunte hong mualliam zungzung a, ka u le ekzam na a a rizal te hong suak ta a, vangphat huai tak leh, Pathian vualzawlna toh a ekzamna te lak a khat, State Bank of India a PO a gelhna ah hong lohching a, ka kipak petmah uhi. Pahna khitui dan vual louh a luang zungzung mai hi. Zuapa ngaih ana e…… Ka pa’ omlouh kumkhat bang hong ching diing ahi ta, neih leh neih louh thu hilou in, ka pa theih gige na di chi in, a lumsuang hon ka lunggulh uhi. Pathian kiang ah thum zel in leh A panpihna ngen kawm in lem ka hon gel ua. Toupa’n le ka thumna te uh hon dawng a, ka gel bang un ka ma te uh hong vang mahmah hi.
A sungphuh honni in, ka pa’ hun tawp ni pen, leitung a amah hun tawp ni pen ahih man in, ka ngaihna uh ka iitna un ka suklat na di’n, ka u toh hiai laa ka sa uhi:
• Theibang seenlai Tun le Zua,
Laizom teng toh saumang liim nuai ah
Lungzuan dahna te om lou..
Tun le Zua aanglim nuai a,
lailung muang in sambang ka zaal lai
Hunte’n sul leh lou diing aa..
• Dahna huihpi’n hong nawk in,
kahna aw in meipi bang hong tuam
Sihna’n nang hong zou ta maw
Nua lam maimit suan kawm in,
ut lou pipi’n sihna hanmual ah
Gibang nong khen maw Pa aw..
Laukha in mubang hong leng in,
loubang hong vil zel in Pa..
Simlei nun meipi zing nuai a,
nuntak zia diing hong hilh in
Ka Tuun luankhi hong nul in,
na von sanggah lungmawl te
Na lenna Thangvan pan,
thupha hong pia lai aw..
Zuang hong thou dih in Pa aw..
Na nuachiang ah meigong tagah te’n
mubang hong ngai ung ee Pa..
• Nopna dahna hong tun chiang,
inn vai lou vai geel diing a om chiang
Kou guak in chin zou kei ung
Beh leh phung u le nau sung,
gen diing, hawm diing,
sep diing a om chiang
Na vang kisam pha ung ee..
• Zalmang in hong man zel ung,
na khut ma leh na khe ma te in,
Lungzuan va bang phawng zel ee..
Na zaalna Sian anglai pan,
kou a di’n thu hon nget sak lai aw
Chik chiang mel kon mu zen tam..
Laukha in mubang hong leng in, loubang hong vil zel in Pa..Simlei nun meipi zing nuai a, nuntak zia diing hong hilh inKa Tuun luankhi hong nul in, na von sanggah lungmawl teNa lenna Thangvan pan, thupha hong pia lai aw..
Zuang hong thou dih in Pa aw..Na nuachiang ah meigong tagah te’n mubang hong ngai ung ee Pa..
BEITA A VOI HAHAHA
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment