VANGNGAIH

By ~ Sang Hilsia

GALKAP DIA SAPNA

“Halo, halo, pasal kum 18 tung lam tengteng galkap dia kuan vek diing, I gam I nam I humbit uh ngai ahi. Zinglam dak 9 a kingak khawmna di mun Bazar tunkim chiat diing. A kuan loulou atung a vai kihawm dandan ah gen-le-sak bangmah a nei thei kei diing”, chi a paungaihna a mi kikou ka lupna tung apat in ka za a, ka kingaihtuah dedu hi. Tua ni pen September 1997 ahi !! Unau mel kihaih kum ahi a, hiai buaina pen June kha a kipan ahi a, mitampi tak te’n gam-le-nam iitna ziak in a hinnate uh ana taan lohta uhi. I lalgam tamzawte uh kimansuahta, tua lalgam I mansuah louhte humbit sawm a pan nak tak a la dia kisakkholhna pai lellel a, huai dia galkap di kitasam petmah hi. Galkap siam leh siam louh thu hi ta lou in, a mi in chin nawnlou a, galkap tam thei pen poimoh ahihman in, hiai thupuan paungaihna tung tawn a hong kipuang ahi hi. Hiai kidouna a mangbat huai in, a beidot huai mahmah. Mi tampi tak te’n a iit a ngaihte uh a taanta ua, numei tampite meithai a suak ua, naupang tampite hiai kidouna in tagah suak sak hi.

Kei le kisuhalh di chi in ka lupna apat ka thoukhia a, ka nu-le-pa nguai mahmah in ka mu a, “Bang lungkhampih na hi u hiam?” ka chih leh, “Bawi, den a paungaihna a kipuang na zaak ngei ka lamen” chi’n ka pa’n hon dawng a. “Bang dia kisulungkham na hi ua ? I gam in hon sam a, ka nawlkhin kei diing. I gam a dia ka pan theihna om sun ahi a, kuan dia kiman ka hi. Mi tampite’n I gam a dia a hinnate uh mansuah ta ua, kei le i gam a dia mansa ka hi. Pathian kiang ah thungetna nei a, dam a inn kong tun theihna diing a thumna non neihsak zawk diing uh ahi” chih toh bathroom lam ah kihahsiang di’n ka lutsan hi.

Huchi in, ann nek zoh in kei le kuankhe di’n ka kisa a, ka pa’n thumna toh hon khakhia a, lungkham lou diing leh dam a hong tung kik ngei diing ka hih dan gen in ka hehnem hi. Ka lungsim taktak in bel, dam a tung kik taktak na diing ka hiam chih ka gen ngam kei. Ka lawmpa Mungboi ka tawn a, amah toh kingak khawmna di mun lam ka manoh uhi. Dak 9 ahong hih toh kiton in, heutute khat ahong ding tou a, “Tuni in I gam-le-nam iit khangnou mi hiai zah nong pai khawm man un na tung uah kipahthu kon gen ahi. Gen tam ngailou in I gam in mi a poimoh dan I thei chiat ua, huai ziak mah a hon kisam khawm mah ahi. I lalgam tamzawte uh I mansuahta ua, tua I neihsun sunte uh humbit sawm a kisa i hi. Na kiman chiat na u maw? A kimanlou na om ua leh kalkhat hon suankhe di’n kon ngen ahi” hon chi a. Kiman chiat ka hi di ua, kua mah huchi bang a kalsuan ka om louh ziak un, “A hoih e, galphual ah kua mah kitaisan louh diing, kihuh theihna tan ah kihuh diing ahi. Galvan leh vanzan di Headquarter I tun chiang ua hon kipe di ahi. Kuan ni, ZOGAM A  DI’N”  hon chi a, huchi in gari ah ka lut sauhsauh uhi.

Dakkal 3 vel ka taikhit nung un Headquarter ka tung ua, huai a chu tangval tampi ana om ua, kou le room liansim ah hon pi ua, huai a ka muh masak pen tuh, galvan (thau) ahi. Tampi petmah a om a, thau chi tuamtuam, puakthei tuamtuam a om a, ka vanzat di u leh ka kithopna diing uh a hon pia ua, Batallion in hon khen ua, ka room di uh le hon hilh ngal uhi. Thau khoih dan leh a zat di dan, a kap dan khawng hon kizil sak ua, nitak a galte’ camp luh dia kisa ka hi uh. Galvan khoih dante ka zil zoh un, nitak a vak khe diing ka hih ziak un, hon tawldam sak uhi. Nitaklam dak 3 vel gingta ahi a, hih di le om tuanlou chi in camp sung khawng ah ka lawmpa Mungboi toh ka vak maimai uhi. Damloute kepna ah ka vavaklut kha ua, mi a kidaih louh ziak un ka vapanpih kha thepthup uhi. Nurse melhoihtak leh duangching hun tawk mahmah toh ka kithuah kha ua, ama chih dandan zui in ka va om uhi. Poimoh tuamtuam zoh in, kou le ka paisanta uhi. Ka batallion room lam zuan a ka pai kawm a ka kingaihtuah leh a min ka dot khak louh lam ka thei a, lah vakik thak na di’n hun ka nei nawn kei, annnek hun di a hih tak man in. Kimu kha lai sam na lou di hia ! chi in ka kinem lel hi. Room ka tun nung sawt lou in ann nek dak hong ging a, ann ne din ka lawmpa toh ka kizuipawt nawn uhi.

Ka pa ahihleh, sepaih pension ahi a, a pension loh a khosa lel ka hi uhi. Ka nu-le-pa’ tapa neihsun ka hi a, ka unau ua a milai ka hi a, sanggam numei nih ka nei hi. Ka nu-le-pa kei khut a kinga liuliau, kei om kei leng, a teek nung vuainung ua a kemtu di omlou ahi chih a thei ua, ken le ka haih kei, huai ziak mah a galkap di a ka kuan di ngaingamlou ahi uhi. Himahleh, I gam in hon poimoh lua a, kuan lou thei ka hi kei !! Dam in inn ka tungkik diing hiam chih bel ken le ka gen ngam kei. Taksa dam in tung kik leng le, mi poihlong a le tun theih ahi. Thauvui thautang lak a gamta di ka hih man un, a guk tak in ka lin mahmah hi. Himahleh, Zogam in hon sapna nial vual hi’n ka thei kei. Tua ziak mah a kuan ka hi.  Huai hun in kum 19 lel a upa ka hi a, pawl X ka sim lel hi.

Ann ne zou in, ka kisa ua, ka thaute uh a hoih na hia chi in ka phel ua, ka bulh nawn ua, ka kai puak thrakthrak uhi. Milian leh mi sang ka hih ziak in, thau le a lian deuh hon tawi sak ua. G3 ka tawi a, gik sim mahmah, a tang leh magazine bang zah hiam toh ka kuah beh hi. Lawmte’ hih louh bang tak in, ka thau magazine nih ka hen/belh khawm a, magazine khat a pen a bei leh kisawksawk ngailou a bulh nawn theihpah di ka chih ziak in. Ka commander pa un hon mu a, pilsiam hon sa in hon kipahpih mahmah a, ka nung hon bet sak thauhthauh hi. Huchi in nitaklam khomui zul in battalion thum hon tel khiatte uh, galte camp buluh di’n ka hong kuankheta uhi. Batallion khat ah mi 150 zel hon koih ua, galkap dia kuankhe teng mi 450 ka hi ua, battalion khat ah medical team apat mi 4 chiat a hon pia uhi.

Dakkal thum vel khe a ka pai nung un, galte camp ka tungta ua, um di’n ka kisa ngal uhi. Daitak leh thawm neilou thei pen di’n ka gamtaang ua, galte’ camp umna sikdaite teptan zel in, huchi in awl-awl in ka lut uhi. Ka kigin taktak ma un, galte’ bunker apat thautang hong leng pawt zotzot a, kikapna tuh kipan ahita mai !! Position kihawm zou nailou ka hihman un, ka buai sim ua, himahleh, kuanma a ka position di uh theikhin chiat ka hihman un, tomchik sung in ka position di uah ka pang thei pah uhi. Amau munpi chih mahtak, a khauh mahmah ua, thautang leng zotzot mai, nitak ahihman in a thautang leengte bang kimu thei hi. Kou le dawm lou hial in kon kap panta ua, awl-awl in a bunker masate uh ka hon luh zou panpan ua, huai bunker te kubukna a zang in, ka kikaptuah zotzot mai uhi. Dakkal thum vel ka kikap tuah nung un, a camp uh seh-thum suah sehnih ka la zou ua, ka nung delhta uhi. Ka delhna lam uah ka lawmpa Mungboi in bomb thaang (landmine) lei a aphum uh hon sik kha tamai hi !! Ka ma a tai ahihman in ka mu chiang mahmah a, sik kha fuh lou ahihna ah amah bel silou in, a khe taklam a phei apat in tan a, laktak di bangmah om nawnlou hi. A bomb hat lua ahihman in, kei le feet 15 vel ah hon mut leng a, ka khut ka boh hek hi. Huai hun lemtang a la in, galte’n ka buai laitak un hon kap nawn zotzot ua, ka lawmpa a vakaikhe ngam lah omlou, amah lah hong paikhe theilou in om hi. Kei le sih-le-sih, dam-le-dam chi in ka lawmpa hunkhe din ka hong kisata hi. Lei a bokvak kawm in, ka thau ka kap kawm zel a, minute 10 vel nung in ka lawmpa omna mun ka tung zou hamham hi. Ka lawmpa’ leh ka thau ka nung ah kuah in, ka lawmpa ka phong tou a, ka paipih hi. Pai pan chih diing in, thau in ka khe ah hon kha a, ka puksuk a. Paithei nawn ou ka hi chih kithei ka hih man in, bok kaawm in ka hih theih dandan in ka hon kapta. Bang tan hiam zoh in thautang in ka khut hon kha nawn a, ka khut khatlam lah hek, a lehlam lah thau in hon kha, ka khe le honkha ahihman in, thau le len zou nawnlou in lei ah ka lum top mai hi. Ka lungsim in bel, “Tuni ka hun tawp ni diing eive ka chi a………”

DAMDAWI INN AH

Khua ka hon phawk nawn tak in bel ka muh masak pen tuh, nungaknou nurse puansilh a ding ahi a, lamdang bang ka sa mahmah a, ka omna ka theizou kei !! Nurse nu’ kiang ah, “Bang chi dan a hiai mun a om kha ka hia ? Ka om na san hon hilh in” ka chih leh, hon hilh nuam pah kei a, ka hah nget luat ziak in hon hilh khong khong hi. “Galphual a na om lai un, na lawmpa Mungboi na vahut khiatna lam ah, galte’n hon kap kha ua, na sapum a thautang tam a lut luat ziak a, khua phawklou a om na hi. Tua  na omna pen Damdawi inn ahi” hon chi a. “Na hangsan dan na lawmte’n a gen mangmoh hial uh. Na heutute’n le hon kipahpih mahmah uh ahi. Hiai damdawi inn ah ni thum na omta” hon chih behlap hi. Lamdang bang ka sa a, khua phawk lou a nithum vingveng ana om dan ka hi maw  ? ka chi lel hi. Thautang in ka khut leh khe hon khak ban ah, ka kal (kidney) le hon kha a, huai paw zoulou a, khua phawklou ana hi dan ka hi. “Mungboi la  ?” ka chih leh, “A hoih zel, hilele a khe chu a ngah thei nawn kei di, tan a ngai di” chi’n hon dawng hi. Poi ka sakpih mahmah a, lah ka hih theih a om kei. Kei lah vakkhe zou nailou, lupna ah ka lumlum mai a, a nin huai mahmah hi. Mi’ kihouna I zakte lah, kidouna lam thu ngen himai. A khente’n a ngaihzawngte uh a taan ua, a khente’n a tanaute uh, a sanggamte uh, a lawm iit mahmah te uh taan in a suun mahmah uhi. Himahleh kei, silou a, dam a ka na om tuam hi, ka ngaihtuah chiah hampha ka kisa a, Toupa ka tung ah hoih na e, chi in Pathian kiang ah ka hinna hon hawi sak ziak in kipahthu ka gen hi. A kha a sim bang damdawi inn a hun zang ka hi a, doctor te, nurse te toh ka kimeltheih mahmah ta uhi. Ka Kal a thautang in hon kha lou hileh, a kha a sim om ngailou di hia. Ka Kal pen a sia a, Kal khat a hing lel ka hi ta hi. Ka damsiang ma lah hon pawtkhe sak ngal kei ua. Hun-le-nite hong bei zel in, Christmas bang a hong naita, a lunglen huai mahmah hi. Kei le dam zaw deuhta ka hi dia, ka vakkhe liangliang peihta hi. Chiangkhun khun in damdawi inn compound ah exercise hi kawm in zing leh nitak in ka vakkhe zel hi.

Nitak khat kha (moon) a vak hoih mahmah a, damdawi inn huangsung a varandah khawng atan vak singseng hi. Ka lungleng mahmah a, ka omna kiang a tohlet/tukverh ah ka daak a, gal gamlapi a elektik vak singseng te en a ka om lai in, “USuan ,  bang ngaihtuah e ?” chi’n ka liangkou a hong kibeng thauhthauh a, kihei phei kawm a en in, “Eh ! Nang lah na hi a ? Bang ngaihtuah lou, khavak lua a, lunglen huai ka sa a hi” chi’n ka dawng a. Tua numei pen, galkap di a ka kuanma a, camp sung a ka vapanpih khak nu uh ana hi a. “Chih simsim te khawng ngai lawta na hi di e maw, Usuan?”, “Chih simsim di beek kimu zou leh ka chi mah ve. E ! kon bang chi sap dia?” “Rosy chi’n non sam thei di, huchia non sap ut kei leh Momawi le non chi thei”. Ka kihou lakloh lai un, a lawmte khat in hong sam a, hon paisanta hi. Zan a hong sawt hiai hiai a, lunglen huai deuh deuh ka sa a, nidang a khodung khovai a lawmte toh ka vakkhop lai khawng uh ka mitkha ah a hong lang dundun hi. Tu’n lah huchi thei di vual ahi nawnta kei. Khenkhat te’n sihna hanmual ahon liamsanta ua, khenkhatte hinna ngeina zang thei nawn lou diing bang in a om ua, hiai kidouna zaw, kou lawmta a diing in hamsiatna ahi ka chi lou thei kei. Hiai kidouna ah ken le ka lawmte, ka classmate te mi nga (5) ka taan hi. Puaksiam ahak in, thuak haksa ka sa mahmah. Himahleh amaute gam iitna ziak a si ahi ua, lehlam tak ah mihampha ahi uh, sikhin mah le uh mite’ zahtak ahi uhi. Salpha sih in a si ua, a vui ni in zahna lian pi toh vuiliam in a om uhi.

Christmas ni ahi a, himahleh damdawi inn ah ka om lai. Ka lungleng petmah a, inn a om hileng ka sungkuante toh nuam satak a, I Hondampa’ hong pianni kipaktak a lawm di hi ing a, lenkhop phur pen a pang di hi ing a, chite ka ngaihtuah neuh neuh hi. Lawmte toh Christmas ni zing a sa aat di a ka kuan lai khawng uh, ka phawk thak thak a, nitak a zanhak zen a ka lenkhop laite uh khawng ka lungsim mitkha ah a hong lang dundun a, ka theihlouh kal in ka khitui ka biang ah a hong luang suk zungzung hi. Tu’n lah huchi bang hun ahong tung nawn ngal sin si kei a !! Ka lawmte, kidouna a hon na paisansa te’ min lou in, suunna ka nei hi. Hun sawt tak ka hinkhua paisate ngaihtuah a ka om lai in, Momawi ka kiang ah hong pai a, lai khat a hon pia hi. Ken le hong pah lou in, pau le pau lou in ka om a, “Usuan, bang chi e ? Na mit khawng lah a san a” hon chi pah a, “Bang chi kei ing Mawi, zantak sawt ka haksawt lawkha a ahi”, chi’n zuau siangthou tak in ka khem a. “Merry Christmas” chi kawm in ka biang a hon tawp sak a, a hon paisan nawn hi. A pai zoh nung in ken le bang lai hi mahmah diing hiam chi a ka hon leh, hichin ana kigelh hi:

Dear Suan Paite

Na kiang ah thu kipahhuai gen di ka nei. Huai bel kidouna a bei toh kiton in, na ut leh na damsiang hunhun chiang in innlam na paikik thei ta di. I gam a dia na kipiakna thupi in pahtak huai mahmah na hi chi thei in. Midang’ a dia na hinna na piak ngam ziak in, zahna saang pen ka hon pia hi.

Lai-at:

Nam-le-Gam adia na seppih,

Habakuk Zomi

Commander, 25th Batallion

Kipumpiak Revolutionary,

59-Division

Hiai laithon ka simkhit in innlam paitheita ding ka hihman in ka kipak mahmah hi. Kidouna bei in lang mah leh, khitui luanna ahi himhim lai hi. Kidouna vanzatte a koihna buk ah koihluut in a omta. Galkap sepaihte le mahni gamlam chiat zuan in ka kikhenta uhi.

Ka damsiangtak in, doctor te’n le hon discharge ta ua, kei le innlam pai din ka kisata hi. Damdawi inn ah kha 4 sung vingveng om ka hihman in, ka pai dek hial in zaw ka khelah sim mawk hi. Doctor te , nurse te leh ka damlouh sung a hon kemte’ kiang ah kipahthu ka genkhit in innlam zuan in ka paita hi. Inn ka tun in ka nau in ka van hon sang pah a, ka nu’n bel kipah luat ziak in khitui a nul maimah hi.

SKUL KAI DIA KIPAT THAK NAWNNA

Buaina ziak in, mi tamtakte’n a laisimna maban uh sunzom theilou in a om ua, siamsinna kipibawl zoulou ahi pen mai hi. Skul le bang zah hiam a se kha a, a om sun a tawm mahmah. Skul kaithak di ka ngaihtuah chiang in ah, ka lin in ka peih kei mahmah a, himahleh innkuan kep ngai ahih na ah, sutzop hoih ka sa hi. Peihlou pipi in Zawl Buuk Skul ah ko’ng kaita hi.

First day ni in ka mi theihluat a om kei a, mi’n hon houpih leh a hon houpihna teng uh dawng lel ka hi a, a dang bel ka dong tam tuan kei. Ka pawl ua mi 38 vel ka om ua, mi zahkai ka hih na ah, ka ka pawlte’ min le ka theitam kei a, a mel un ka theihthohh zaw hi. Hilele a vek ua theikim ka hi zenzen kei. Sunkhawl chiang in, singliim nuai a tut theihna dia kibawl te ah kei kia in ka tu zel a, lut hun in kei kia mah in ka lut zel hi. Huchia ka om ka pawlte numei khenkhat in hon thei ahihman un, hon lawmbawl sawm in hon houpih zelmah le uh, a hon houpihna teng lel uh dawng ka hih man in, hon neel taktak thei kei uh hi’n ka thei.

Hunte khate ahong pailiam zel ua, a ‘BER’ khate bang a hong tung theita. Phavang huihte ahong nung hiauhiau panta a, leite ahong keu piansimta hi. Singtang lou nasemte adi’n phavan hun ahih ziak in, lou zou nailoute bang in alou te uh zoh sawm in a hahpan thei mahmah uhi. Huih nundante hong kikhek in, mual-le-tangte’ tung ah meipi om in, I gam etlawm sak mahmah hi.

Kou skul in le Teacher’s Day zat sawm in ka kisa bemten ua. Kou class te’n le SUKTUAH LAAM ( Bamboo Dance) lah sawm in ka kikaikhawm uhi. September ni 5 di ahi a, kou ni 1 in ka kizil pan ua, hun bel tawm mahmah. Pasal mi guk (6) leh numei mi (6) ka hi ua, ut kei sim mahleng hon tel sak teitei ua, nialvual ahih nawn louh ziak in, ka tel mai hi. Ka numeite uh lak ah mikhat hoih ka sa gu sim a, ka lawmte khat kiang ah, “Huai kongkhak gei a ding, a taklam zaw nu pen a min bang a?” ka chih leh, “Amin Luni ahi. Hoih sa sim na hi hia ? Awnglai di eive kei theihna tan ah” chi’n nui sim kawm in hon chiamnuih dawn a, ken le hoihsa mah leng ka gen ut nai kei a, “Huchi lam zaw hikei, amin ka thei ut himhim a hi” ka chi a. Kong kizilzil ua leh, abul tung a ut lou sim pa’n kha nuam konsa mahmah a. Ka kizilna di hun uh tawm mahmah himahleh, ka chitak ua, ka kuhkal ua, sun nileng phialphial in ka kizil uhi. Ni thum bang kong kizil zoh un ka siam sim mahmah ta ua, nuam ka sa deuh deuh ta hi. Kei ngei leng mi toh kong kinel thei deuh panta a, ka zahkaina neu chik in a hong kiam deuhta hi. Khatvei ka kizil lai un, Luni khe mau in a tep kha a, keilam a hong puuk dek ahihman in, ken le ka mau let khah zok in ka na man a, lei a kidenna man kei hi. Second 25 vel bang mah gen lou in kong ki-entuah kha zawzen ua, kei le khanglou guih in, ka ding sak hi. Na lawlou chi mahleh tutna ah ka tu sak a, huai ni chu a tawldam a, kou ka zil zoh uh a hon ngak hi. Ka zil zoh un ka vek un a inn uah ka vakha nainai uhi. A inn u bel a thupi mahmah a, kou toh tehvual ahi kei !! “A pa bang na sem a ?” chi a lawmte khat kiang a ka dot leh, “Apa sorkar nasem ahi, Innlam ah a om vang mahmah. Tua Guwahati a posting a om hi leh kilawm” chi’n hon dawng hi. Nitaklam ann nek hunta ahihman in, a inn uah sawt omlou in ka paipah uhi. Tua ni apat Luni ka iitna a pung deuh deuh a, ka muh mun deuhdeuh leh ka iitna a lian in a khang hulhul hi.

Ka ngaklah mahmah uh, September 5 ahong tungta ngei a, zing ninou hong suak bang nidang teng sang a etlawm zaw hial in ka thei zawzen a. Ann nezou phet, lawmte toh kingak khawmna di ka chih na lam uh ka zuan ngal a, atam zaw ana kimta ua, ka kingak zek uhi. Ka thilzat di te uh a kilawm thei bang pen in ka chei ua, ka kimtak un skul lam manoh in ka pai uhi. Mi ana om ta ua, hilele tam lua bel ahi nai kei uh. Kou le ka room di uah, ka vante uh koih in, ka pawtkhe nawn uhi.

Programme a banban in kon zang tou ua, bang zah hiam ka zat zoh nung un, nitaklam dak 1 bang ahong gingta a, refreshment hun ahihman in, kou le refreshment ne din ka kizui pawt nainai uhi. Minute 30 break ka nei ua, huai zoh a kou perform di ahi a, ka kisakna di room lam manoh in ka kizui nawn nainai uhi. A ut teng mah kizil ka hi ua, ka phur un ka ki thutuak mahmah uhi. Ka puan te uh, puandum ngen, pasalte’n puan tum ka teng ua, numeite’n puandum mah ateng ua, puandum puanak mah a silh ua, a kilawm thei mahmah uhi. Adiak in Luni kilawm ka sa mahmah a, ka na guk ngaihziak ahi diam ah!! A duanching in, a lawmdang teng sang in kilawm ka sa sa diak hi. Kou hun hong tungta ngei a, stage tung a ka kal u toh kiton in mipi’n khut betna toh hon na vaidawn zuazua uhi. Mipi thawm in hon nervous sak sim mahleh, ka lawmte toh ka hihman in, ka nervous na teng a a hong bei a, ka phur zawsop hi. Hoihtak in kon perform thei ua, kou le ka kipak chiat ua, nuam ka sa mahmah uhi.

Function zou in, lawmte toh kiton thei nawn lou in ka om a, kei kia in ka pai hi. Skul gate ka tun in ka nunglam apat hong kisam a, kihei kawm a ka et leh Luni ahi a, ka zum sim hi. “USuan, kiton le la, khat vei beek khawng” hon chi hi.  “Ei khong toh kiton na ut nak in chu hitham e Lun”, ka chih leh , “Awi, Usuan ka min khong na thei a, koi a na theih a?”, “I theih ut te chu kithei mai eivoi” chi’n mei nei deuh in ka dawng tei hi. “Usuan, kon gen pah di zaw hia, laam I kizil lai ua non na mat khak ka kipaklua, hon na man kei lechin, tua sang a na zaw dia, tuni a ki perform thei lou maithei di ahi. Hon gen pah di ka chih leh a lem thei kei a, kikhel sim bang ta mah leh, tu’n kon gen khonung a, hon ngaisiam mai in aw, kipaklua ka hi”. “Kipahthu gen ngailoupi, ka nna/hihdi  dan in ka ngai, a ziakbel, lawm hihna zal in panpih ngai a na om un chu, panpih dia mansa ka hi” ka chi tei namnam a. “Nang maw chitak chin a, nunnem chin a, kon na et-et chiang a ka mi ngaihnat zawng na hi. Skul a le kithuah zel ta ni aw, en hon kingaithei lua a Usuan” hon chi bang chu, ka na zum mahmah a, ka lu bang lian tultul hial in ka thei zawzen a, ka mai bang le sa hut hut hial hi. Himahleh ka zumna suklat louh teitei ka sawm a, “Na kamsiam khong I tan lel lele kipahhuai lua” chi’n ka dawng lel hi, dawn di dan tuan le ka theih louh ziak in. Bangbang hiam gen a ka houlim sung un, Luni te’ innkong ka tung ua, “Usuan, tuni a di’n neklim phot aw..” hon chi a, “A meh a zil a kei dia” chi’n ka dawng a, huchi’n ka kikhenta uhi.

Ka omdan te uh ngaihtuah kawm in kei le ka pai hi. Ka kiang a hon gente ka ngaihtuah chiang in hon ngai ahi de aw, a kamsiam maimai a de aw peuh ka chi a, khat veivei a sia kipia in, khat veivei a hoih lam ka kipe zel a. Sawtlou nung in kei le ka inn uh ka tung samta.

Tulai dan a mobile phone khawng om nailou ahihman in, skul chih louh ka kihouna di uh a om kei. Skul khawng ah kong kithuah thuah ta ua, kong kingaina deuhdeuh ta uhi. Lawmte apat demna bang ka tuak zeuhzeuh ta ua, himahleh ana guk ngaih ka hihman in, ahi di mawng in ka koih. Ka kithuah tam deuh deuh ua lah ka iitna a pung hulhul a, amah le huchi hi a theih na chiang ka nei hi. Ka iitna thu gen mawk di ka de aw ka chih chiang in, khosakna kikhe law mahmah ahihman in, hon nawlkhin leh zum huai lawtel di ka chi zel a, ka lungsim a kisual tuahtuah mai hi. Gen ka sawm chiang in ka ngam kei a, genlou di ka chih chiang in lah ka lungsim khat in gen di’n hon nohnoh a.

Bangteng hileh, kumtawp ekzam bang hong naita ahihman in, ekzam zoh lam chiah awl in ngaihtuah thak mai di chi’n thupukna ka bawl hi. Laisim kihahpan thei mahmah a, a siampen hih sawm in ka pang nasa mahmah sam hi. Ekzam te bangmah buaina omlou in paitou zel a, a last day hong hita. Last day ahih ziak in, kou class te’n ekzam zoh chiang a kingak khawm chiat di ka chi uhi. Kou class bel kihai thutuah ka hi ua, thilkhat I gen leh kithuman tuah pahpah ka hi ua, nuam ka sa un, ka kingaina mahmah uhi. Ka hih di teng uh ka hih zoh un, innlam pai ka hon sawm ta uhi. Luni in hon na ngak aw a chih ziak in, phaze sa in ken le ka na ngak hi. “Usuan skul kikhawlta hiven, nong pawt zel kei dia maw?” hon chi a, “Nou inn khawng ah I hong pawt ngam zenzen dia hia, eikhawng maimai”, ka chih leh a ngaihdan ana hi dek kei a, “Bang e , ei khawng maimai na chih ? Kei bang hon sa tuan neita ? Kei le mihing thou kei vele. “ EI KHAWNG” va chih sese” hon chi a, dawn didan ka thei nawn kei a, ka dai veng veng hi. Ka kisuanlah ziak leh ka zum mahmah ziak in gen di le ka thei kei a, hon dotna teng ka dawng lel a, adang bangmah ka gen kei. Amah le kisuanlah thak ahi ngei dia, “Usuan hon ngaidam in aw, ka paukhial kha” chih toh ka baan (arm) ah let hon thuah a…… “Poilou” chi teng in ka dawng a, saulou ka pai nung un a inn uh ka tung uhi. Ann nek lim kichi tuah in, ka kikhenta uhi. Ka kikhen dek un ka khut ah hon len a, ka khutsung hon khuat sak zeuh hi !!

TONGCHIAM

Ka iitna lah lian deuhdeuh mai, gensawm sek mahleng ka dinmun niam ka sa a, chin ka kisa kei hi. A lehlam tak a lah midang a di’n ka phal tei/kei  mahmah  zel a. A kigen khiat louh hang in, kou gel kal ah iitna in nna a sem a, khen zou vual ka hi nawn ta kei uhi !! A tawp tawp in ken le zum-le-zah khual zou nawnlou in ka iitna leel di’n ka hong kisata hi. Nitak pawt kawm a, laithon piak di chi in, hichi bang in kon gelh ta hi:

Lunglai a thamden, Lun

Na kiang a ka iitna thu genthei dia damna hon pia, I biak Pathian tung ah kipahthu ka gen masa hi.

Na lunglou lam ahihleh le hehpihtak in, hiai ka laithon honna simsuak sak teitei in aw..

Lun, na mel ka muh tung apan ka hon na vei mahmah a, hon iit in, ka hon iitna thu gen ut mahleng, mi zahkai leh zumhat ka hih na ah ka hon gen ngam kei a, genkhe lou in sawtpi ka na om hi. Huan ah, ka dinmun mahmah in le zil lou ahih na ah, ka zum a, nang a dia ching zou kisalou a, sawtpi iim ka na hi zaw. Himahleh, tun bel kon iitna iim zou vual ka hi nawnta kei a, zum-le- zah khual zou nawnlou in ka hon iitna thu hiai laidal tungtawn in kon gen hi. Hichi kan a kon iitna gen theilou ka hihman in, hun sak phot ni.

Na ngaihdan hon hilh kik pah in aw..

Lai at

Nang adia gin-om

Suanpu

Hiai laidal tawi in, nitak khat a a inn ua pawt di’n ka kuan a, khuamial sim philhphelh in a inn uh ka tung hi. Kong ka kiu a, innsung lam apat, “Coming” kichi ging ka za a, ka iit Luni aw ahi chih ka haih kei. Sawtlou chik nung in kon hong kihong a, Luni ahi a, “Awi Usuan, nong fel ngei, nong pawt zenzen a, hong lut in, huai lam ah tu ou” chi in ka tut na di lam hon kawkmuh hi. “I hon ngai a hong pawt I voi ” nuikawm a ka chih leh, “Peuhset eive, na kamsiam khawng I tan lel lehle kipak lua i hih bang” chi’n hon dawng thuk tei a. Anu hong pai a, “Nu, amah ka class te uh, Usuan ahi, fel a fel, laikhawng le siam a siam, ka lawm hoih mahmah ahi” chi in hon introduce pah a, ka zum sim mahmah. Kimuh patna ahihman in ken le anu ka chibai a, hichi in kou teng thum ka tu ua, ka houlim uhi. “Tangval dangte la, hong pawt lou dek uhia ?” chi a ka chiamnuih leh, “Usuan hong pawt di le om mahmah kei ei, nang nong pawt a hi ven, hong pawt kei lechin ka nu toh chouh om di kei ngal ve ua, hong pawt zelzel in aw, Usuan, hon kingai thei lua eingal ve” chi’n kipak mahmah kawm in hon dawng a, “Nougel le lawmta ka hi uh na kichi ua, kon ngai khawng na kichi ua, bang chi dan e ? a riau khat om di eive” chi’n a nu’n hon chiamnuih a. Kou le Luni toh ka ki-entuah ua, ka nui ua hon mit siai (sign) khum a, “Nu, huai chu….. ummmmm !… lawmte kon ngai chih moh la hilou a, lawmte chu I ngai vek voi ” chi’n kei lam hon en in nui seih kawm in a nu a dawng thuk a. Ka houlim lim sung un hun ana pai mahmah ahi dia, dak sawm (10) bang hon nehta ahihman in, ken le pai ka hon sawm ta hi. Luni in gate tan hongkha a, mangpha ka chih kawm in, ka laithon ka pia a, “Usuan, na man leh zingchia le hong pawt nawn in aw” hon chi hi. Ka pai kawm in ka kingaihtuah neuhneuh a, ka lai piak bang ngaihdan a nei de aw, hon “Yes” kei ta leh ka zum di dan khawng ka ngaihtuah khol hi. Kei le inn ka tungta a, ka lum ngal hi.

Nikhat inn ah ka om a, ka varandah uah ka tu hi. Nitaklam deuh ahi ta a, mi nih, nungak leh tangval hi awm tak khut kilen a hong pai ka mu a. A numei pen ka theih ngei bang ka sa sim a, himahleh a pasal pen ka thei ngei kei. Hon naih deuhdeuh ua, ka na et-et leh ka iit Luni ana hi maimah a, a mit siik in le a hon en kei a, ka pawna petmah hi. Ka iitna hon sanglou di na hi ta maw ? m Mi lak ah le ka om ngam nawn kei di chi a ka om lai in, ka nu’n, “Bawi thouta ou, ann nek hunta ei” chi’n hon phawng hi. Ka khanglou guih a, lupna tung ah  tu in ka kingaihtuah dedu zezen a, ka dip bang a kisai kin mahmah hi. Ka iitna hon sanglou di a de aw ! Ngaih dang nei a de aw ? chih peuh ngaihtuah in ka om a, sun nileng in ka om a nop kei zou hial hi.

Nitak hong hi nawn a, Luni te’ inn ah ka vapawt nawn a, Dorka kikhop ahihman in, anu a kikhawm a amah kia ana om hi. Khua khawng le votta ahihman in, meiphu awi kawm in ka tu uhi. Bang tan hiam thuvantang khawng ka gen nung un, zakta kawm pipi in, “Lun, zan a lai kon piak pen nana sim hia?” “Hi, sim mah ing Usuan”. “Bang ngaihdan na nei a le ?”, “Na taktak hia Usuan?”, “Hi, taktak hi e ”, thutak tak a dawng ka hihman in, “Non gen hak le kon sa” chih toh a muk toh ka muk suktuah hon thuah a, hon tawp tonton petmah hi. Bang tan hiam zoh nung in, “Usuan, ken maw non gen di hon ngak kei ve, a numei pen in kon gen di lah ka zum a, hon gen nawnlou di na hi de aw chi a ana lungkham loman kei ve, non iit a ka kipak, ken le hon iit lua ka hi Usuan” chi in, ka aang ah hong kingai suk a. “Lun, ka iitna ching loutak mai non sansak ziak in ka kipak. Tuni apat kei nang a ka hi a, nang le kei a hong hidenta in aw.. Sihtanpha a gin-om di’n aw” chi in tongchiam ka chiam ngal uhi. “Usuan, nang chitak chin a, gin-om chin a, nidang a le na tel na peuh ah lamzang dia hon gingta ing a, Teacher’s Day a Suktuah Laam I hih ua le nang na tel ziak a tel lel ka hi. Nang tellou hi lechin kei le tellou di ka hi” hon chi a, “Ka kipak lua, non muang a”. Zan bang le hong sawt nawnta ahihman in, pai vai ka hon sawmta hi. Gate tan hong kha a, ka kikhah mawh hial uhi. Ka paidek leh, ka khut ah hon lenkik a, hon tawp a, ken le ka na tawp thuk tei a. Ka khawl thei kei dek zezen uhi. Awl in ka tawp ka khawl a, “Hun sak phot ni aw” ka chi a, kikhelah tak in “Mangpha” ka kikhak uhi. Hun kinei ahihman in, nitak teng in ka vahoh a, a nu’n le hon deihsak a, a nu toh le ka kineel mahmah ta uhi. A inn uah leng ka inn bang phial in ka om theita hi.

TAANG LUNGLEN

Iitna thu ka gen ma ua le ki iit tuak, kingai tuak ka hih na uah, iitna thu ka hong kikup tak un chu, ka ki iit na uh a lian deuhdeuh a, singdang kuamah englou in, nunnuam sawlbang ka hei khawm uhi. Asuk-atou, anuam-ahaksa kikum in ka hunte uh manpha thei bang pen di’n ka zang uhi.

Kei le ngeina bang in a inn uah ka vahoh zel a, “USuan , ka pa’n bangmah le na hih tuan kei a, ka omna lam ah hong hoh ve na khawl sung uh, kei le ka buai thei lua a” hon chi a, ka pa’ omna lam a zin sawm sim ka hi, hon sam ahih hial leh nialvual louh in ka ngai a” hon chi a. tua a thugen in hon shock sim a, himahleh ka mel a suklat louh teitei ka sawm a, “Bang chik chia e ?”  chin ka dong hi. Aman le, “Theilou, kon hilh thak di achi a”. A guktak in bel ngailua ka hihman in, a zin di ka ngaingam mahmah kei hi. Bang chin nang tellou in ka hinkhua ka zang thei mahmah dia ?  Nikhat a khatvei bek na mel etlawm mulou a om theilou pa’n, bang chin nang tellou in ka hun ka zang thei mahmah dia ? !! Chi a ka kingaihtuah lai in, “Usuan, bang ngaihtuah e dedu te?”, “Bang hi kei ? Kon ngailua a hi ” ka chi lel a. Hon zinsan leh bang chi’n ka kihoupih theita di ua ? Tulai dan a mobile phone chih khawng kimu pha nai lou a. Luni te bel mihausa ahihman un, phone “landline” te a nei ua, mi a nei a tam nai het kei uhi. Huai neite khawng hausa kisa in, ki-eng thei mahmah hi. “Lun, nang hon zin san tak tak di maw?” “Usuan, kei ut thu hiloupi, ka pa’n hon sam a, nial ngamlou ka hi. Amah le amah kia a om in chin..” “Huchi dan ahi maw” ka chi a, a zin di ka phal thei mahmah kei hi. Ka lungsim in, kikhel thei hi mahmah le maw ka chi a, ka khasiat tha bang ahong suak thei dek mawk hi. Ka om bang a nuam kei zou top a, ka pau ut tha bang le a suak kei hial hi. “Usuan, nidang na bang kei ngei, na pau ut kei lua, lungkim louhna nei maw ?” ka mit ah hon en kilkel kawm in hon chi a, Lun na sakmel a etlawm tel maw, na mit hah kilawmna, na sakmel etlawm mahmah te’n ka hihna hon mangngilh sak hial hi. “Bang mah chilou ka hi, lungkham ke’n” chi kawm in a khut ka len kip tenten a, ka omdan diklou ahih lam theihna dan nei hi’n ka thei. Himahleh ka iit luat ziak lel ahi ngal a..

Hunte hong pai zel a, Luni a zin hun di hong tungta ngei a, kikhelah mahmah kawm in ka kikhenta ua, a gari a tai tum tan ka en den hi. Ka khasiat tha bang hong suak sim a, himahleh ka kipasal sak hi. Nitak hong hi a, pawt na di theilou in, kholai ah ka vak kawikawi a, ka lungleng petmah hi. Tuhun in Luni in bang ahih de aw chih peuh ngaihtuah in ka om a, ka lungsim ah thil dang himhim ka ngaihtuah thei kei. Khavak nuai a khut kilen helhel kawm a, “USuan, nang a ka hi a, sih tanpha in ka gin-om di, bang teng hong tung zong leh nang a di’n ka gin-om di” hon chih laite khawng ka bilkha ah hong ging chiai chiai a. Luni om kei mah leh khat veivei a inn uah ka vahoh zel a, a nu toh ka kithuah uhi.

Mawk om sang in chi in ken le hih theihtheih ka zong a, huchih lai in sepaih (Assam Regiment) kilaak di thu hong om a, ka nu-le-pa dong in leh Luni nu le ka dong a, amau hon phalna dungzui in sepaih kilak di’n  ka kuan hi. Vangphat huai tak leh buaina om het lou in ka ching a, chinna dia sum cheng khat le golhlou in ka ching hi. Kha bang zah hiam nung a training ding ka hih dan hilh in ka om hi.

Kha bang zah hiam nung in, training di’n hon sam ua, kei le ka training na di mun ah ka kuan hi. Haksa ka sak mahmah hun a om a, himahleh ka pang tei tei a. Mel kimulou a kikhen ka hih na uah, lunglen a thuak haksa diak a bang a, nidang a nuam sa tak a ka om khawm laite uh ka phawk khe semsem hi. A tawptawp in chu training zou in innlam ka hong paita hi. Tua hun in bel, Luni ngei le innlam ah ana om nawnta a, nuam ka sa nawn mahmah uhi. Ka kimuh louh sung ua ka kingaihdante uh, ka lungzuan dante uh gen in hun ka deihkhop kei thei mahmah uhi. Sepna neita ka hih na ah, Luni in hon kipahpih thu a hon gen a, ka kipahna a lian diak a….

Huchi in, kum 5 nung in, singdang eng lou in, pumpi khat a om in, nunnuam sawl bang ka hei khawm ta uhi..

BEITA

HOUTHOU!!!!!!!

©Siamsinna leh Vakiangbu