PA, KEI NA TAPA KEIVE…!!!
Shared by ~ George Sona Ngaihte
Written by ~ – Paumuanlal Guite BaBs
“Pu, na zi dam nawnlou hia? Hiai Old Age
Home ah na om zenzen a!!!” chi’n putek chiangkhun khun, a khutte bang
liing keuhkeuh zozen khat ka dong hi. Awl in keilam hong nga a, banghiam
thil gen utluat nei hileh kilawm in aom a, lah bangmah a gen tuankei.
Keileng ka lungsim a banghiam omta hia ka theih manin huai thilpen
theihkhiat teitei utna in ka pumdim a, hichi’n ka dong nawn hi, “Pu, na
hon dampihlai ngei in na thil gen ut hetlouh khat leh nih bek hon
hilhve, maban a khangthakte adia phatuam leng omkha ding ahi…” Ka
gentung in hon ngei ngaihlou abang hilele bangmah genlou in a mittui
hong luangmawk hi. Lamdang kasa a, thil ka theihbeh utna a lian
deuhdeuh. A tawp in room tuamkhat a hon sam a hichi’n a hinkhua hon
genta hi.
Kum sawm-le-nih ka phak in ka nu leh pate
a loukuanna uah huihpi leh gialpi hattak kithuah in khumkha a, huai
thuak zoulou in ka loulai uah honna beisan uhi. Ka tenna khua ua lah
belh ding kichiantak neilou ka hihman in naupang chik himah leng keivuak
a ka khosak a ngai hi. Chikmah a inn nna sem ngeilou pa’n nasep ka
kisin a ngaita a, loukuan a azu-aham thuak ngeiloupa a thuak ka kisin a
ngaita hi. Ka silh-le-ten na ngawn ah kuamah phakzoh neilou ka hihman in
mite simmoh leh muhsitna teng kana tuaktou hi. Huaiziak mah in lawmvual
polh ding leng kazum, himahleh naupangchik khat adin chu lawm polh louh
thil nuam ahi hetkei. Ka khanvualte ka ngai a, amau laka omsam ka ut
thei mahmah, himahleh huaitan ding in ka hinkhua in hon phalkei.
Theihlouh kal in kum 20 bang kong
chingtou a, thagum a nasem gige kahih ziak mah in ka taksa lian in
tangval piching toh ka kibangta. Ka khanvualte nungak kuakua hiam toh
kizui a omkhawmte enn theihna lungsim ka nei panpanta. Ahihhang in amau
bang a om ding chileng kua nu kua pa’n atanu adi’n ahon deihkei ding
chihleng ka chiang mahmah hi. Huaiziak mah in nungak leng ka houpih
ngamkei a, ngaih leng ka sawm tuankei, himahleh a deihlouh a lunggulh
lou bel ka hi hetkei hi.
Nikhat damlouhna khawktak ka tuak a,
damdawi man ding lah neilou, mi vasap ding lah nei tuanlou kahihman in
ka lupna tung ah ka lumtop hi. Mi va sukbuai sang in ka sih leleng ka nu
leh pa ittak toh nuamtak a vangam a omkhawm ding hiveng poikei chih
lungsim toh khamuangtak in ka om hi. Huchihlai in ka khua ua Tuailai
pawlte hon veh ding in hong pawt ua, ka damlouhdan a hon theih chiang un
hon kho ngaih mahmah uhi. Huchi’n ka khua ua dia ka nurse suan mahmah
uh Chingnou a kallak a hon enkhe ding in mohpuakna a guan uhi. Ka
lungsim tawng a kipahna in ka dim a, Tuailaite tungtawn a Pathian hon
itdan ka mu semsem, ahi’nlah ka kisuanlahna a lian semsem hi.
Ka lupna apan thoukhe zoulou ka hihman in
Chingnou in hon khongaih mahmah a, nikhat ka ann ding huansak ding
chi’n zing baihtak in hon kuan hi. “UMuan, na anntang lah?” chi’n hon
kan hi. Ken anntang neihsa neilou ka hihman in ka neikei chih dang lah
haksa kasa mahmah a, ka gen ding a omkei a, a zalou lem ka kineih mai
hi. Himahleh hon kan thakthak ahihman in atawp in kenleng “Ching, ana
lei kha lou hiveng aw…” chi’n ka dawng hi. Mihai hi hetlou ahihtoh
theisiam mahmah ahiding a, “UMuan, bangziak a non genpah lou e, ana
kisuanglah hetken aw ken kava lei ding..” chi’n hon pawtkhiat san hi. Ka
zum mahmah mai, himahleh a leina ding sum pe ding chileng le ken neihsa
bangmah ka nei tuankei.
Hun dangteng sang in Chingnou hong pawt
mun zaw ahihman in ka kinel mahmahta uhi. Nidang a zing leh nitaklam kia
hong pawt himahleh tuni chiang in zing, sun, nitaklam leh nitak hun ka
kiang ah hon zang gige. Kei adi’n ngaih ngam vual hikei mahleh ka
ngaihtha a suak mahmahta. Ka itdan va gen ding chih pen lah kei a din
thil hithei vual a ka koihlouh man in haksa kholdiak kasa hi. A mel lah
hoih, mi hausa tanu ahihbanah khosung pumpi adia mi zat mahmah ahihna
toh ka tan vual ding inle ka koih vetkei hi.
Kenleng hoihlam ka hon manoh deuhdeuhta
a, inn nna bangleng semzou in sauloulou ka pawtkhe zouta hi. Ka hinkhua a
kikhek tupna lianpitak ka nei a, Chingnou leh tuailai pawlte tungtawn
in Pathian lam naih utna ka nei semsem hi. Nitak laazil ding bang in
Chingnou in hon tawnzel a, keileng kava kuanzel hi. Kikhop bang nuam
kasa deuhdeuh a, kuamah phawklouh in kana lim thei mahmah hi. Niteng in
Pathian kiang ah thumna hun kazang gige a, huaiziak mah ahingei dinga ka
hihna peuh ah ka lohching thei mahmah hi.
Genkhiat kasawm ngeilouh, angam leng
kangam louh Chingnou ka itna a lian semsem a, a theihlouh in kana gimpih
thei mahmah. Tuailai pawlte lim kilakkhawmna a ama limvuak ka tepkhia
a, ka paina lampeuh a kapaw gige hi. Loukuan sunkhawl chiang bang in ka
en-en a, nuamsa in ka nasep lamzang tuan mahmah hi’n ka mu. Aman leng
amah ziaka lungzuan zatam ka sialdan neukha bek hon theihpih sam leh
chih ka ut thei mahmah hi.
Hunte hongpai zel a, nasep khawl hun hong
tungnawnta. Nitak khat kha vaklua ahihman in ka innkong ua mawngpi nuai
ah guitar khat tum in “kei zuan bang zuang a om diam, kei sial bang
siam aom diam? Gam vangla a huiva nu zong, kei zuan kan in zuang
kenchia” chihpeuh, “Kumluang khen khuasawt, sinlai a vungden, lai a vung
hounem na vangngai ing, ken cikchiang in kong ngilhzou diam maw, kha ka
pham dong lunglai ngilhkei ning….” Chih laa khawng Chingnou ngaihtuah
vungvung kawm a kasak laitak in thakhat in “UMuan, na siamngei….lungzuan
china chia?” hon kichi phutmawk hi. Kua a mahmah a chia ka etphei leh
Chingnou leh Ngainou ka nung ah ana ding uhi. Kisuanglah sim kawm in
“kare, nou koilam phadek e?” kachih leh Chingnou in “UMuan, na ngaihhuai
a hon hoh keive uai, poi lawmlawm kei maw…” chi’n hon nuihsan uhi.
Ka innsung ah ka lutpih a, tui khawng
dawn in ka houlim uhi. Huchihlai in Ngainou a tangvalpa’n hon samkhia a,
Chingnou toh kougel vuak katu uhi. Gen ding thei zosam ka omkei ua,
ki-en ngamlou tuaksim, ka ki-et chiang bang ua kituak kha gaihgaih in ka
nuizel uhi. Kenleng “Ching, ka inn a na hon hoh zenzen a hehthei tamlaw
lou ding hia???” chi’n ka chiamnuih hi. Aman leng “UMuan, a heh ut om
lele poi kasa sama, a hehlou nang kianga hon kihoh eizaw voi, nang
nungakte aheh zaw diam maw???” chi’n hon leh chiamnuih hi. Ken leng
“Ching, ka pian apan kana tagah luat ziak in kuamah leng ngaihngam ding
vual in kana koih ngeikei a, tun leng ka koih tuankei a, huaiziakin
nungak chih himhim ka nei ngei naikei…” ka chihkhum hi. Chingnou inleng
ka maitang tak hon en a “UMuan, a numei pen hileng le ka hon genmai
ding, ken honna ngaikha petmah keive, na hihna bangbang a hon it kahi…”
hon chihkhum a, lamdang bang kasa zozen, hiai bangthu zak ka kinem
ngeikei himhim. Ka gen ding leng ka theikei, lah ka ngai petmah,
ahihhang inla ka dawngphut ngamkei. A tawp in “Ching, na taktak hia?
Kenjaw kon muhtung apan in ka lungsim tengteng ka hon peta, himahleh na
nu-le-pate’n lah hon deihsak kei dia, a khonung a kei adia lunggimna
ding lel ahihzawk khak ding kalau, kei sanga nuamsa zaw toh kiteng inla,
na damsung kipaktak in zang leteh chih ka hon deihsak pen…” ka chithuk
hi. Aman leng gen ding tam a thei tuankei, hon en a “UMuan, kei ka
nu-le-pa ading lah hilou inga, ken haksa lele nang toh hun zangkhawm
leng nuamsa zaw ding kahi…” hon chithuk nawn hi. Huchia ka kihou laitak
un Ngainoute hong lut ua, kouleng ka khawl uhi.
Zan khua in ka ngaihtuah a, a khenchiang
in ka kipaklua a, akhenchiang inlah ka khasiat asuak zozen hi. Bangteng
bangteng hileh pasal khat kahih ngalleh nunglam en-en lou e, chi’n
hoihtak a kingaihpih ding chih ka thupuk hi. Ka hinkhua ah kikhekna
lianpi hon tun bang hi’n ka thei a, nidang a kahih utlouh tampi leng
Chingnou deihdan ahihnakleh chu ngaplouh ka neikei hi. Chingnou ngei
leng kei gen ahihnak leh adikvek, ahoihvek dan in a ngaihsun a, ka nih
un ka kithumang ua, nuam kasa mahmah uhi.
Khosung teng ah Muanpu leh Chingnou
kingai ahi chih thu hong thangta. Ka gin bang ngei in Chingnou
nu-le-pate ngaihdan ahidek kei. Ka kithuah ding uh khaam bikbek ahi a, a
inn uah a khum ua, koimah a pawtkhiat ding a phalkei uhi. Kingaihsan
laitak a hichibang a hon bawl pen uh kei toh Chingnou ading in a haksa
diak hi. Kei leng kikhopna ah tel in koimun peuh a tel lengle ka itpen
Chingnou mukha tuanlou ding ka hih chiang in chi’n inn ah ka kikhumden
a, pawt ka utna teng a bei hi.
Zan khat ka innkong hong ging a, kong
kava hon leh tangval mi 5 vel ding thau toh ana ding ua, khat in ka gawl
ah hon man in “Chingnou ka ngaikei chi’n na suai nakai diam?” hon chi
uhi. Ken ngailua ka hihchiang in ka sih lele ka sihpih zaw ding chi’n
“Chingnou ka ngaikei ngeingei kei ding, ka ngailua..” ka chih leh khat
in a thau sialphei in ka lu hong tauhsak a, khua ka phawk nawnkei hi.
Zinglam dak 5 vel, khua vak hoih panpan
chih ding in ka khanglou a, ka kiim ka etleh ka sisan ana tam mahmah a,
ka liamna mun tamsim ahihman in ka thou theikei hi. Huchia panpihtu ding
neilou a gentheitak a ka omlai in Ngainou hong luut phut a, “UMuan,
bang ana chi e???” chi’n hon kahkhum ekh hi. Thil omdan ka gen theih
dandan in ka gen a, Ngainou in a pawna mahmah hi. Ka sisan teng hon
hihsiang sak zoh in ka khut hon len a lupna tung a ka tutou hi. Ka lupna
ah lukham tung ah laidal khat in “TUKAL SUNG A KHUA NA PAWTSAN KEILEH
NA SI DING…” chih ana kigelh zomah hi. Himahleh kenbel ka itpen Chingnou
omna taisan lou ding in thupukna ka la a, ka ginomna ka kipsak deuhdeuh
hi.
Chingnou ngei leng ann lah nelou, lupna a
kapkap mai ahi dinga a sungkuante a lungkham mahmah uhi. Ahihhang in
kei hon sap ding himhim neuchik leng a utkei uh. Phetlou in a lawmhoih
mahmah Ngainou lel toh leng a kimuh ding a phalkei lai uhi. Nidang
banglou in a meel te daang deuhdeuh in a taksa a gawng hiaihiai a,
damdawi bang a nesaksak uhi. Hichitaka a khaam unleng Chingnou bel
nengkha leng tolh lou in kei adin a ginom den hi.
Zan khat tangval 5 te hong painawn ua, ka
mai hongtuamsak in ka khut ka nunglam ah hon gaksak ua gari in hon
pawkhia uhi. Dakkal 7 bang ka tainung un gamlak munkhat a hon koih ua,
hon taimangsan uhi. Ka lungsim ah gamlak a gamsa nek a simai ding kahi
chih leh Chingnou bang achi de aw chihlouh ngaihtuah theih ka neikei.
Zankhua hong bei sun hun hong himahleh kei ading in khua amial den. Ka
gil akial mahmah a, lah nekding bangmah ka mukei hi.
Nitaklam ni nem deuh hun in mi pauging
kaza a, keilam hon manoh uh hia ka theih ziak in hon thahsawm taktak uh
hitave chi’n ka ngaihtuah hi. Ka kiang ahong tun un khat in “Nang kua
e?” hon chi a, kenleng ka hihna leh hiai a ka omdan teng ka gen leh ka
khut hon phelsak ua, ka maituamna hong lakkhiat sak uhi. Khua bang vak
diak hileh kilawm kasa a, ahai mah bang in ka om beibuai hi. Hiai mi
nihte tunga kipahthu ka gen a, amau leng sabeng ding in hon kuansan uhi.
Ka khua ua a sita chi’n ana thanga,
Chingnou ngei inleng ana za ahiding a, a nute theihlouh kal in a inn ua
khauhual in ana kikhailum deka, himahleh a sihma in theiman ua, hunkhe
man in damdawi inn ah a omsak uhi. Houpihpih le uleng a pau utkei a, a
paukhiat sun leh “UMuan..” chih tengkia gen hi. Kei hon deih nawnlouhna
ding in a khemkhem ua, himahleh Chingnou a chiamsa ah a nungtolh ngeikei
hi.
Keileng ka kholam uh zotsawm in gamlak ah
ka paipai a, ka gilkial luatchiang in nahtang ziik khawng peuh ka ne
hi. Gam theihna sa hilou ahihman in ka buai mahmah a, ka paina sasa
khawng ah ka paikha khop hi. Huchi’n gamlak ah kal khat val mahmah ka
vakvai hi. Bang ni hita a, banga chih himhim theih leng ka nei nawnkei,
hon mu om leleng mihai a honsa ding uhi.
Atawp in gamlak ka zuihna lam ah luidung
khat ka tunga, ka khodak leh ka khangdeuh a tuitawi om ahi chih ka thei
a, kenleng kava naihsuk hi. Lamdangtak in Ngainou kamu mawk a, “Ngai…”
chia ka sap leh hon dawngkei, hon en-en a, atawp in “Ngai hon thei
nawnlou maw, na UMuan kahi, Chingnou bang achita a?” chi’n ka dong hi.
Ngainou leng bangmah gen thei nawnlou in a dinna apan tusuk in a kap hi.
Kenleng kava naihsuk a, kisuhalh in awl in ka houlim uhi. Khasiat
meltak in Ngainou in “UMuan, nang sikhinta chi ua, Chingnou a nute’n
mihausa mahmah Tomba te tapa toh kitengsak dek uh…” chi’n aw liing
pelpelh kawm in hon gen hi. Ka kiguih zozen a, lah a hithei mah hi chi’n
kenleng “Ngai, ahithei mah hi chimaini maw, keileng a si dia gamlak a
paih aom, sabengte’n hon hunkhia ua hon hing kahi…” chia kihou kawmkawm
in khua ah ka lut uhi.
Ka inn ka tun in kei kia in thumna mittui
luang zungzung kawm in ka nei hi. Chingnou atawpna pen ding beka va muh
ka ut mahmah a, himahleh hiaitan mi a tunnung ua va sukbuai ding lah
nuam kasakei zel hi. Ka inn ginaloutak ah kei kia in lungzuan
ngaihtamsial in ka om nilouh hi. Hon hehnemtu ding lah omlou, tun-le-zua
aw na laukha bek in hon lengve maw…..chih louh gending bangmah a omkei.
Kap lengla phatuamlou, a phatuam thei ding himhim bangmah a om nawnkei
hi.
Nitak leng pawtkhe vetlou ding chi’n ka
mawngpi nuai ua keikia in ka tu hi. Huchia sawtkhop ka tut nung in ka
nunglam apan hon kikawi mawka, hon mandek zel uh hi’nteh chia thakthak a
ka kipehkhiat leh ka itpen Chingnou ana hi a, lamdang kasa mahmah.
Kenle ka kawisuk pah a, a gen thei zosam omlou in ka kap nilouh ua,
ki-itna, kipahna mittui tam ka nulkhe mahmah ding uhi. A kikhem zaw ding
sam le omlou, a kallak in ka kap ua, akallak in ka nuizel ua,
sawtkhoptak huchi’n hun ka zang nilouh uhi. Ka kiang ua ana om Ngainou
leh a tangvalpa ngei inleng hon hehpih lua uh ahingei dinga ana kidiik
den uhi.
Kenleng “Ching, hichia kon kawi denchia
sianglou ding hive aw, mi ading hita nahihchiang in…” chi’n ka kawina
awl in ka lakhia hi. Himahleh Chingnou in hon kawi kip deuhdeuh a
“UMuan, tuapan na kianga ka omdenta ding, I sih leleng sikhawm ding, ka
paikhe nawnkei ding..” hon chihkhum hi. Ngainou inleng “UMuan, hiai ah
Chingnou van aom a, na kivenna ding uh sum tamlou leng aom, la unla tu
mahmah in khua pawtsan mai un…” chi’n hon noh hi.
Kenleng nialvual leh nialzou ding hilou
kahi chih ka theihman in kintak in Chingnou van kala a, pua in Chingnou
toh ka zan taita uhi. Chingnou nu-le-pate’n hon zong ding uh ahi chih
thei kahihman un ka khokiim ua khuate aleng giak ngamlou in gamlak ngen a
hun kazang uhi. Ni hunkhoptak ka pai nung un chikmah a ka theih
ngeilouh uh khua khat ka mu ua, huai a kingak a hinkho thak patding chih
ka tumta ua, ka kingakheta uhi. Chingnou nu-le-pate leng heh mahmah uh
ahingei dinga, tangval bangzah hiam guai in honmuh nana ua hon that ding
in a sawl hi. Ka omna khua ngei ualeng hongpai ua, hausapa kiang ah
“Pu, na khua ua mikhual hong omkha om hia?” achih ualeh ka hausapa un
thil omdan ana theisiam mahmah ahihman in “huchibang ka khosung ua omkha
kei..” chi’n ana dawng a, amau leng khua a nusepah uhi. Kouleng hausapu
tunga ka kipak mahmah uhi.
Kum khat val bang kong khosa khawmta ua,
ki-it mahmah chih mahtak khatvei lelleng ka kise khakei ua, Pathian a
masapen in ka koih gige uhi. Kumkhat khawng ompan himahle ung khosung a
akhosa thei pawl, mi etton pawl kava hikha ua, huai in kou nupa kal hon
bawlhoih semsem hi. Huchi’n kum khat leh akim bang ka kiten nung un
Chingnou in nau hongpai a, tapa melhoihtak khat ka neikhia ua, ka kipak
petmah uhi.
Ta bang nei hialta I hihcia Chingnou pate
hehna leng daita inteh chi’n sungte veh ding in ka kuan uhi. Ka tun
uapan an siam mahmah ua, ka tapa min phuahna bang ah annkuang hong
luipih ua, ka khozaang in ka nekhawm uhi. A nu sun in ka ta bang uh
melhoih in a tei mahmah a, khosung naupangte a don ut a kituh sek uhi.
Zingkal khat ka thoh phet in Chingnou
pa’n “Muan, kholian lam ah van poimoh tuamtuam valeini aw..” chi’n
tangval 3 toh gari a ka tuang uhi. Ka sungpa’n hon teeng sak sawm a van
poimoh hon ngaihtuahpih dek hi’nteh chi’n ka lungmuang mahmah a, gari
sung banga kihoulim in nuamtak in ka tuang uhi. Theihlouh kal in kholian
ka tung ua Chingnou pa’n Police Station hon lutpih in a sappa sum
bangzah hiam pia a, huaizoh a sepaihte 3 hong paiphei in ka khut a chain
hon khihsak ua, suangkulh sung hon zotpih uhi. Chingnou pate ka en a,
hon nuihsan lala ua, keileng thumangtak in mittui luang zungzung kawm in
suangkulh sung ah kalhkhum in ka omta. (Putek pa’n a khut a leilak thai
tiautiau kawm in a mittui a nuul keuhkeuh hi…)
Suangkulh sung a “Bangziaka nang mi tanu a
utna tellou a thagum a gu a thahsawm zomah e…” chi’n chiangpum a khet
in ka omden hi. Zuau thu a mat a ka om thutuam, zep leh soisak a ka om
thutuam, huaiteng sang in ka zi leh ka tapa deihthohtak ka itna na kasa
zaw thamtham hi. Hiai a ka sih hialsang in khatvei ka sihma in ka zi leh
tapa minute 1 bek muleng chih kia ka lungsim aom hi.
Kum 15val bang suangkulh a khum a ka
omnung in ka upa gawpta a, sepaihte’n a gari uapan hon pawkhia in tua ka
omna mun ah hon koih uh ahi bawi….” Hiai bang a hinkhua hon gen in ka
lungsim a sukha mahmah a, theihbeh ut tampi ka neilai hi. Kenleng “Pu,
ahihleh na zi leh na tapa min banga?” chi’n ka dong nawn a, amanleng ka
zi min Chingnou ahi a, ka tapa min Lalboi@Zokhanlal ahi” chi’n amel
etmai in ngailua ahihdan kilang mai a, a genchiang bang in a liing
keuhkeuh zozen hi.
Ka mittui thakhat in hon luangkhe
keuhkeuh a, keileng kidek zou nawnlou in ka pumkawi a, “PA KEI NA TAPA
ZOKHANLAL KEIVE….” Chi’n kikawi in ka kikah huan uhi…………
BEISAK PHOTTA NI………………..
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment