GENTAAKLOU LAH NUAM HETLOU

By ~ Gin Muanlal

Naute mi innluah a khateng a innluahman piak ngai a dawn zangkhai deuh khakleh chi in ‘ka innmun ah innlam unla na teeng ding ua ahihziak a zukhawng dawndawn a innsung na ngaihsak kei leh bel hon nohkhe kikpah ding ka hi’ chi in a zudawn a kidektheih deuh khakleh chi in ka nau ka hih gemgam hi. A khonung in azi in a kihouna uh hon hilh a “I U in zaw ka innmun ah innlam un hon chi hi a hilele zu na dawndawn leh hon nohkhepah ding ka hi a chi a SAWT KITENGMAN KEN TEH” chi in a nui heuhau chi in hon gen hi. Ka khonung ngaihtuah chiang in hehhuai velvul napi in ka nuih lamlam a za a, kei vualzou law dan a ka kikoihlai in ka nau in awlchik in hon zou hiau a, innlam zoupah lou ding uh hiven chi in lamthak louh a tentheih nimnem na ding beek zonsak in ka khonung buaithak hi.

Ka neu chiklai in Kangpuakpi (huai hunlai a ka theihdan) tua Kanggui kichimun ah ka nu gilpeng aat in sawt kuamtak a va om hi. Ka neuluatlai ziak adiam ka nu ngai a lunglengtak a ka omlam ka theikei a, hong tun kiklam leeng ka theikei hi. Ahihziak in ka theih gige khat tuh ki-aat/operated ahihman in Malta/zasan/thaksik ne ngamlou in a om a adamnung inle malta himhim nelou in tuni (kum 80 vel ahihtan) in leeng ane nawnkei himhim hi. Ka nu’n malta a neeklouh ziak in ka neu ua pan Mehlak a malta kha ngeilou in malta duh ka ute a ding atuam in ka gawithoh ua kou a neulaite’n malta thak himhim ka ne ngamhet kei uhi.

Huai hunlai in ka khua uh Chiangpi (Singngat lam apen) leh Ka pute tenna Lungthul Daizang kigam lalou ah Moulawm ding hiam Innkuan vai a neekbawlna chi tuamtuam leh Khrismas leh Kumthak lopna hun khenkhatte ah ka nu’n hon hohpih zel hi. Kineulai ahihman in a nop leh noplouh leng ka theinawn kei a, himahleh ka theih mahmah khat tuh Lungthul Daizangte’ Mehthaklou’ nengamlou kia le hilou in thaksa in ka unau un ka kap zel uhi. Amau khua a om naungek ann nethei pante’n leeng nengam ua, kou ka khe ua Lungthul (mel/mile nga a gamla) kitunzohte’n ka nengam kei uhi. Mikhualte mehthaksa a nengamlou a kap ka hihziak un innteekte kisuanglah tak a va koih gige tuh ka hi peuhmah uhi.

Kum sawm val zek zaw ka hita mai diam ah tangvalte ball pekna a mi a tawm ziak un a langkhat a goal ngak ding in hon na pangsak uhi. Ka langlamte uh tangval khat in ka kiang zek apan in ka vatphak milmial ding a sang in a deihtheih in goal hon shot a, laupipi a mat ka na sawm leh a force ahatluat ziak a mantaang zoulou in ka khutban ka lenuai apat lengkhe ding bang hial in nat in a naa hi. Naa ka sakluat ziak in ka kap a khenkhatte’n a pekpa kiang ah “naupang in goal ngak a huchituk a hat a na pek..” chi in a mohsa ua ahihziak in a pekpa’n “huchi nat mahmah ken teh gaol a khahziak a kisuanglah a kap hilel” chi in hehpihna tellou hial in hon chi a naa sa loupi naa sa a kibawldan a hon gen ka pawna mahmah hi.

Ka ngeklai a ka bokvak theih apat a Laizial sum lau a kap zel ka hi chih ka nu’n hon hilh zel hi. Huaiziak mah ahi ding a ka letnung tan in leeng Laizial (kou chihdan a zanah) kih petmah in ka kih a, khoihkhak ding ka utlouh kia leng hilou in Ann nekna kiang a A sum ka muh lel in leeng ka ann duhna teng beikhop in ka kih hi. Huai hunlai in tuh khat teitei khoih ngai ding bang hita leh zanah sum khoih sang in mihing ek ka khoih zaw ding hi. Naupang selua bel ka hinawn kei a, nitaklam khat mi Innkatau a ka na tut uleh tangval khenkhat hong pai ua khat in zanah/laizial pan ding in hon sawl hi. Zanah kihlua ka hihman in mei am la ding a ka kuan leh hon sawlpa’n “naupang min hon sawldan in pai le chin eivele..” chi in a zanah hon tawisak teitei a, khaselua in ka mittui a pawt a, thumanglou a kapdan a hon ngaihtuah in hon vuakbeh zawmah hi.

Kitangvalsak lam bel kihita ding chihlai in ka Usonlian te nau a upa zaw pen hong si hi. Kalkhat khawng paipan ding chih in a inn uah a naungek uh pauthei pan toh anu ana om ua kithusiamsak utsam kihi ahihman in anu pomlai anau uh va nou kawm in “U U la..” chi in ka tup leng hihetlou in a U sihlam theilou bang in ka va kam pau kha a, anu’n lamdang satak a hon en in anui niilneel a ka kisuanlah ziak in ka san tuaituai zezen hi.

Kitangvalsak sim mahmah chuh kihita hilele ute mai khawng a tuh kizum petmah lai chih hun in kou khua in Tournament ka sai uhi. Khokiim khokiangte tam kuamtak hong hoh ua nitak Hall Meeting ka innmaite uh compound ah kinei hi. Kitangvalsak laitak ahihchia zawlla khawng kilunglut mahmah hiven zawlla kulmut deuh khat sading in mikhat request na ding laithem a teng 10 toh thuah in conductorpa ka va pesak hi. Huchih lai in ka U Assam a om hong zantun a, kum tampi kimulou ka hihman ua hon muhkal ngaklah in hon samsak hi. Ute himahleh kimuhlouhna a0sawt toh ka zahtaak mahmah a hon houpihna teng kia dawng ngam liailiai a om in hall meeting na a conductor in Mic (microphone) in ka laithem piak hon simkhia a ka min a genkia leng hun salou in a request tu hong ding leh chi in hon sam nilouh a, ka u in leeng hoih zaaklua ahihman in ka zum dan gentheih vual ahikei hi. Ka u’n “na latel sadek uh na ut leh va hoh nawn in..” hon chi zawmah a va taikhiak ding lah hilou om ding lah zum petmah in ka om leiluai hi.

Lamka a skul kai suty inn lam pailai in ka khua ua volley ball court (mipi lamlian in a totkhak) ah nitaklam khat volley kimawl in ka om uhi. Tua Guite Road om nailou ahihman in Singngat lam apan kou khua kheng a hoh ding peuhmah in ka khua uh hon totlai uh ahi a, Tangnuamte ka skul ua kai khat tel in mikhual hong pai uhi. Ka kimawlpihte khat un ana chiamnuih ahi ding a a gen ubel ka theikei hi. Amau leng bangmah gen hetlou in a paisuak uhi. Skul lut hun a skul ka va kainawn ni masapen in Tangnuamte ka chihpen in “na khua ua kong pailai a non chiamnuih uh .” chi in kei vuak hong sawm a, ken lah amik-amak theilou in a thawn in vuak in ka om dek maimah hi.

Pawl guk ka simlai uh hi in ka thei a, ka lawmpa mikhat in a simmoh petmah a, ka nih ua ka om chiang un lah bangmah a gen ngeikei a, amah kia a a om chiang in ana chou gige hi. Nikhat tuh ka lawmpa kidek zoulou in a na kisualpih ahi ding a achoupa’n zoulou in ka lawmpa a vualzou hi. A vuallel pa’n a u tangvalta kiang a gen hi ding hiven, skul tawp in ana taang a ana vaw ek a “nang bang kisa.. na luangman bang zah a .? Hon that leng le na luangman pelahlou ding ka hi…” chi in ana hansan zialzial hi. A khonung a ka theih thak uleh a Lottary matna uh sawt nailou a na hi a, huai hunlai a dia kimuanna tham mah na mankha mah hi dingdan uh ahi. Bangtan a hau ding uam chih bel theikhang… Auto le nei uh ahihchia nitaklam khat New Bazar tan ka tuansuk leh ni tumpan hinapi in “khuamial dekta a night charge non piak ngai ding…” chi in bahara 30 alakna zel uah meltheihna hi a chi zawmah in 150 hon ngen a mikhat luangman pezou mahmah dia kigenpa duh am ka salua hi.

Awl leen hun a innsia kipuahzel mah ahihman in kou leng inntung khuh ut ka hihziak un skul khawllai a inntung khuhte (va thaloh chih hi hiallou napi in amau leng kou khuh hun a hong huhsam ding uh deihna in) ka va khuhpih zel hi. Kou khuh hun in leeng ka va huh khakte’n hong huh thukvek uh ahihman un mi kitam a, sun annmeh beek bawllouh dia kisuanlah huai khop a mi hong kuan chi in ka aak uh bangzah hiam ka gou uhi. Inntung khuh a inntung a ki-om tiltel lai in ka khokhung lam ua teeng ka Ni hong paisuk in amau ka chial zezen louh uh a khasiatluat ziak in hong haan khum ek-ekh hi. Amah ngaihdan a tuh a sanggampa, ka pa’n thachial a amau chiallou leh innsung dongta a leeng ka tanu uh ahihchia thachial a ka chial louh uh naa sa a, ana pawnalua dan ahi hi. Kou lah thachial hilou a mi hong huh a tamziak a sun ann meh ding bawlpih leldan a kingai in va hilh khalou mah ka na hi ua… Ka ni’n lah midangte tanau bawl zaw a amah nawlkhin dan a ngai… a nuam hetkei hi. Thachial hilou ka hihdan uh gen ding alah meh ding Aak kigou a kipokhuan demdam hizaw mah… A tawp in “Ni thachial hilou ung a, mi ka va huhte’n hong huhthuk ua sun ann meh ding khonung bawl ka hi uh.” chi in ka gen a hong kuante lak a upa deuh khenkhatte’n leeng ka chial uh hilou a hong huh ahihdan uh a hon gentak un ka Ni in hon theisiam thak pan hi. Ahihziak in felzou ka kisakei lua a ka ngaihtuah khak hun, tunitan in leeng nuam ka sa hetkei lai hi.

Ka khote uh zukham kiphasak te’n mibang chiahlou khat ana vawkha uh hi ding hiven, kei Lamka a skul kai in tuh ka theikha kei hi. Skul suty pai dek Singngat a ka paneute inn ah ka giak tou hi. Nitum kuan a ka va pawt leh Singngat te tangval khat in hon vuak theihna ding zon in a zong laizang hi. Kei lah mi toh kisual ngei himhim lou huai kialou a mi kisualpih dingdan leeng theilou ka hihchia kisualpih ut mahmah lou in ka paisan hi. Nitak ann ne a ka ki-umkual timtem lai un huaipa hon hihdan ka gen leh ka paneu in “Nou Chiangpi te mawngmawng mibanglou vawte hon na vawgawp le uh hive…” chi in hon hansan motmot a, ka annkuang umpih ka ute nuih in anui ua kei amik-amak theikhalou pen ka tuike nuih viivei mai hi….hahaha. Ka paneu bel mi nopsaklouh ding khual khollou a amah lungsim genkhiak khawksalou a frank khat ahihziak in a thugen kou atate a ding a kipolhlimna suak in nitak hun nuamtak in ka zang uhi.

Zudawn ngeilou chih mahtak tuh khambaih ka hiding a ka zinna khat ah ka zinpa’n a zi in zuhuan dia a umlai a tui hon dik a, ka nih un glass khat tuak ka dawn gu uhi. A zu bel a khum mahmah a lim ka sa hi. Ahihziak in nitak ka lup un ka lung hong am saan a lum theilou in ka va thou hi. Zan khomialtak lak ah bangmah kimu theilou ah a Ringwell uh va naih in utlou pipi in ka va law ek-ek hi. Zintunna a va luak chih zumhuai sa in kimu theilou himahleh tuikhai khia in ka luakna mun dia ka gintaakna tui ka buak nilouh hi. Siangta mahmah in teh chi a pai in ka va lumnawn a, zingthou hakpen in ka pang zawmah hi. Ka thoh a maiphiat ding a ringwell ka va naih leh ka luak om louh na mun buak kha hi ding hiven ka tuibuahna kiang lak ah ka luak ana om a ka tunna nu’n kih tuaktak in ana buak luailuai a va buahpih ding lah hilou kimuhlouh khembawl ding lah hisamlou in ka om a lem hetkei hi.

Buailai pek apat a ei a te muan huaidan kigenna kiza gige a kilunglut mahmah leh kimuang mahmah ahihman in Lamka hohkhak hun in amun mah a thu theih reliable hiven chi in lawm muanhuai khenkhatte toh tangvalte thu bang ka houlim khanak uhi. Huchia ka houlimna uh hon zakha naute khat in nitak in “Kholak khawng a ei a te thu na gengen louh ding ahi” hon chi a bang a chia eite chin ka lehdot hi. Gen ding luat theikei mahleh kuaman ei a te thu kholak a kigen ngamlou ahi hon chih thoh mai a, ka lungsim ah “ei a te hingal a bangziak a gen ngamlou ding… a siatna uh a om leh i gen a ahoihna uh a om leh i gen ding mah hilou ding hiam…? ei a te chi hang a i gen ngamkei leh bang chidan a ei a te hi thei ding uh ahia…? I gal uh hilou a ei gal leeng hisamlou ua hoih deih ziak a athu uh mi toh kikup ngamlouh ding chih in omzia om in ka theikei hi. Kikup chih leng a tuamtuam om a deihsakna leh hawmthohna toh kikup ei a te’n le hua a, zadah ding in ka gingta kei hi. Ahihziak in aman “Nang ngaihdan mi ngaihdan ahikhol ding hia..! ” chi in hai a hon sa sim mahmah a, ken leng amah pandan pil huailua satuanlou in ka om uhi. A sungthu tak a i va ki involve hial kei le zaw bang teng i gen thuak theilou ding zen a lungsim neu pawlpi nei i hih ka gingta kei hi. Mi thugen za theilou heutu nei in leeng ka kikoih kei.. Ngaihdan kaikhawm thei pawlpi tuamtuam nei a kipawlpi i hihman ua eimi kipawlpitna lohsam omlou ahi ka chi teitei lai ding hi.

Apa uh (kei) ka pute khua a mehthaklou meh ngamlou a kap zel pa’n ta (te) ka hon nei a apa mah hon sun un malta thak a nengam hetkei uhi. Mitate’n bel lim a sakziak uleh a duhziak un a nethei zaw deuh lai uhi. Mipi neekbawlna a naupang kilawp thei mahmah ahihmah bang un huchidan nekkhawmna Saptuam leh Khotang ni poimoh leh Khrismas leh Kumthak lop hun a nekkhawmna a om chiang in naute kilawp thei mahmah uhi. Adiak in sa neek ding chih bang kilawp diak uhi. Huai hun in sa limsakna ding a a maru marang/masala tuamtuam kikhate leh mehthak bel a thak siikseek a kihuan leh a thaklou bel tohna Buhtei kikopsak ziak khawng a thak siseih i tate’n ne ngamlou a hong kah chiang un a nuam hetkei hi. I tate’n duh mahmah napi a ne ngamlou a mittui toh a om hial uleh ei a nengam in lungnuamtak a neek theihna vual ahi kei a, i duhna masa bei in i neek zahzah i gil vah mahleh i sunglam hawm mah a bang hi. Va neeklouh hial ding lah a nuak i bat khak ding lauhhuai zel….!!! Ei ziak a kua hiam lungnuam hetlou a a na om ua annkam limloutak a na om ding uh lauh huai zel ahihman in huchih hun a om dingdan theih ahak mahmah hi.

A tawppen in, mipilak a thil kihih peuhmah a nuamlou zawdeuhte ei hon hua deuh leh ei hon ngaihtuah khaklouh ziak a huchi ahi chihdan ngaihdan i neih kei leh thangpaihna ding a omkei a, himahleh thil a hoih bukim zoulou deuhte ei leh ei siat kitut a ei deihdan kalh a thilhih a i koih lebel mipi thilhih ei toh na kituak zou gige lou ding ahihman in khasiatna ding i tasam kei ding hi.

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA