TANGLAI SALPHA GALNGAM KHANGTHU!
By ~ Giakmawh Sumbawi
-Part – 1
Nidang lai in Zogam ah pasal hangsan
mahmah GALNGAM kichitangval mi fel mahmah khat ana om hi. Tua i gennop
uh ahihleh ei Zomite theih detna dia, GalNgam leh Hangsai tangthu
banah”Thanok<Pheisam> toh a kisualkhit nung
in”Hangsai<Tawmi/Sahang>namte toh a kisualkhit chiang in
“Dawikungpu<Sial kili nei>toh a kisualna khangthu i theih gige
nadia kon taklat ahi.
Nidang lai-a Zogam kual ah pasal hangsan
mahamah #GalNgam, kichi mikhat ana om a, tua Galngam in leithaang tampi a
siah kawikawi hi. A thaagkamte a vilzel chiang in, zusa/vasa ganhing
tampipi ana awk in, zusa/vasa tampipi a man gige hi. Himahleh nikhat a
thaangkam a va vil kikleh a thaang a awk “zusa/vasa te ana kigukmang sak
hi.
Huchi’n a thaang a awk zusa/vasate ana
kilaksak chiang in “Galngam in a thang vilkik ding chiang in a Nu kiang
ah,”Nu aw tuni ann ana minbaih in chi’n anu a vaikhak ta hi, Galngam
sawl bang in anu in ann ana min baih a, Galngam thangvil ding in zingkar
baihtak ak-masa khuan in a kuankhia ta hi, “ka thaang hon vilsak
zusa/vasa awkte hon guk mangsak gige kua a hi peuhmah de’aw chi’n a
thang a leh vilkik leh, a thang ana vilsak gige zusa/vasa ana guk
mangsak gige “PHEISAM” toh hong kituak uhi.
GalNgam in Pheisam toh a kituah chiang in
Galngam kin akin in kibu mangpah ngal a, Pheisam in a kituahlam uh
theilou ahihman in Galngam thang vil ding in a munlam a zuansuak ta hi.
GalNgam a kibukna lam ah PHEISAM in ana selguk ata “THANOK” tungtun
zaang khat ah a sial amu hi. Pheisam in Galngam thaang a vil kal in,
GalNgam in Pheisam ta “Thanok” taw ah gamsai kung khat siatsak a, a kam
leh ataw toh kikim in a kuaihtan khit chiang in, anu sial ngeina bang in
a sialkik hi. Huai zoh in a kiang a singkung dawn ah Galngam a kibu
leuleu hi.
Sawtlou kal in Galngam thang vilsak
Pheisam thangvil hong tungpah a, zusa/vasa tampitak Galngam thang a awk a
guksak tampi a ta ‘Thanok’ a ding in a puak hi. “Pheisam in a ta Thanok
kiang a tun chiang in “Ka ta aw hong thouta in, zusa/vasa na nek di
tampi kon puak hi. “Nam zu meitual kon puak” hong thou aw” chi’n a ta
“Thanok” a photphot hang in a thou tuan kei hi. “Thanok a thohlouh
chiang in a nu in a taw a etsak leh “Galngam siatsak Thanok taw ah
gamsai kung mu a, a dawh khiatsak khit chiang in, “ka ta aw..thou non
in..nam zu meitual kon puak hi..ka ta aw. Manta khalgah ka nek ziak
hiam? Nahtang toulawk ka nek ziak hiam? ka ta aw” chi’n a kapkap hi.
Huchi’a Pheisam kahkah “Galngam in a zak
chiang in a nuihza lua ahihman in a nuikhe kha mawk hi. “Thanok” nu
Pheisam in Galngam nuihlam a zak chiang in, sing kungtung a et leh
singkung tung a, Galngam a mu ta hi, “Thanok nu-in Galngam amuh chiang
in, “Ute Naute aw hong kuan khawm un? hiai ah i nek ding khat ka mu hi! a
chih leh thakhat thu in mitphiat kal sung lel in, Pheisam lawmte tampi
hong kikaikhawm uhi.
PheiSam te’n hiai singdawn a tuang pa
kua’n valuh tou ding i hiam? chi’n thu a vaihawm khawm uhi. A kikupkhit
chiang un Pheisam dangte’n “Thanok” nu aw nang mah in va luh tou in, a
chi uh hi. Ahihleh Thanok, Nu-in keima’n ka va luhtou di’a “Galngam,
hong kiatsuk chiang in “Thanok nu ka hi! Hon chi ding hi. Hilehle ana
gingta kei un la..a na nee teitei un, chi’n thu a pia khol hi. A kikup
zohtak un Thanok nu Galngam luh ding in singdawn ah va kahtou a, Galngam
omna mun sangtak a phak dek geigei chiang in Galngam ana kiton toutou
a, a kiang a tun chiang in Galngam in Thanok nu “Pheisam’a khe toh a
tuankhe suk ek hi.
Thanok-nu lawmte in a kesuk pen ‘Galngam
di mah sa uh a, a nek dek uh chiang in PHEISAM in ‘Thanok-nu ka hi..!
Thanok nu ka hi… chi mah leh Pheisam dangte in “Thanok nu hon vaikhak sa
ahi. Galngam mah na hi ve, hon khem ken chi’n a ne teitei uhi. Thanok
nu a ding chi-in Thanok nu Phei langkhat mah a siah/koih zomah lai uhi.
Thanok nu lawm dangte in a sa anekkhit
chiang un, singdawn a et ua leh “Galngam ana omlai takpi hi. Eh..! tua i
sa nek uh i lawm nu…Thanok nu eimah ve le, hiai ah singdawn ah Galngam a
omlai hilou hia, i va luhtou di uh chi-in a kithupuk ta uhi. Himahleh
Pheisam dangte in hiai Galngam “Thanok nu luhzohlouh, en le luhzou
mahmah kei ni, chi’n a tawpkik thak uhi. Huai a gen khitphet un Pheisam
khempeuh a omna uh theih batlouh in thakhat thu in a mang vengveng uhi.
Himahleh GalNgam a kumsuk ngam tuankei a, singdawn ah a om-om leh a gal
ah, sing tawn pua viauviau “HANGSAI”<Tawmi/Sahang namte> khat a mu
hi.
GalNgam in a lauh luat man in a gal a
singtawn pua a pailai “Hangsai” a chouchou hi. Huchi’n “Galngam in
Hangsai” a chouchou lai-in, Hangsai in le Galngam omna lam a va naih
phei semsem hi. GalNgam zong singdawn apat ana kumkhe suk a, Hangsai toh
a kituah chiang un, kikihta tuak uh ahihman in kilai/kisual ngamlou-in
“Kizawl ni’ a kichi vanglak uhi. Amau gel zawlta munkhat ah kihoulimkhom
ua, “Hangsai in Galngam kiang ah “zawl aw… Sa i hawl dia, nang sa ana
pang in la, ken k0n hawl di chi’n “Galngam sa pangsak a, “Hangsai in sa a
hawl hi. Hangsai in sa a hawl chiang in Sazuk, Sakhi, Vompi, Ngal,
chihte tampi tak a suak hi. Himahleh Galngam in Thaltang khat chauh nei
ahihman in sa kap ngamlou in, a kiang a suangpi kitam kal ah a thaltang a
siatsuk khembawl hi.
A zawlpa Hangsai a tun chiang in Galngam
kiang ah “Zawl aw, bang ding a sa hiai zahzah hong suak a, khat mahmah
zong ana kaplou mawk na hi hiam? a chih leh Galngam in “NGAL khat zaw
hong suak mah hi a, ka kap leh ka thaltang pailet vengveng a, hiai
suangkawm ah kiphut ahi. Kei chauh in ka dawhdawh hang in ka dokkhe zou
nawn kei hi; hong pai in, nang toh i dokkhawm ding chi’n a nih un a dok
khawm uhi. A nih un hon dokkhawm ua, himahleh, Galngam a dok kineih
khembawl in, a dawh zohlouh na ding un ana sawnsuk zosop hi. Hangsai in a
dokkhe zotuan kei hi. A thaltang a dawh zohlouh chiang un Galngam in
Hnagsai kiang ah Zawl aw…tha le tha zong kituaklou ahi. Kei chauh in kon
dok ding, chi’a a doh leh a dokkhe zou hi.Galngam chauh in a thaltang a
dawhzawh chiang in Hangsai in a lawmpa khembawl lamtak theilou in a
kihta sim pianpah hi.
A manawhna lam uh hon zomtou zel ua,
lamkal ah Vagik bu khat a phawng khe kha uhi. Galngam in Vagik len-na a
et leh vagik tui tang khat amu hi. Galngam in vagik tui a guk in pua a,
zanglei khat a tun chiang un, zanglei dim in singkung keu tampi ana pou
hi. “Hangsai in Galngam kiang ah “zawl aw..ka u ka nau toh ka damlai
hileh, hiai a singkeu khempeuh thakhat thu in ka gamsak mangvek di a
chih leh Galngam in na u na nau toh na damlai hi ta kei leh leng hon
gamsiangsak in i munuam ve le, a chih chiang in Hangsai in zong a
kuaihtan toh, a keihtan toh, thakhat thu in a gam cimit sakvek hi.
Zanglei dim a singkung pou khempauh Hangsai in a gam maimang sak chiang
in Galngam in a zawlpa a kihta sim pian pah hi.
Manawhna lam zuan in hon pai leuleu ua,
luigei zaang mun khat ah nahtang kung tampi a po hi. Galngam in Hangsai
kiang ah “Zawl aw..ka u ka nau toh ka hinkhop lai hileh zaw, hiai a
nahtang kung khempeuh thakhat thu in gamsak vek nuam nang e, a chih leh
Hangsai in “zawl aw.. na u na nau toh na hinlai hi kei mahleh hon gamsak
dih ve! i mu ut ve le, a chih chiang in “Galngam in zong “zawl aw…ana
en ou leh chi in, tem toh a sattan mante sat tan, a tup paihmante tumpai
a, a sawn paih manman sawn pai in a genmah bang in thakhat thu in
luigei a nahtang kung khempeuh a gamkeu sak mang hi. Huchi’n nahtang
kung teng a gam maimang chiang in Hangsai in a zawlpa Galngam a lau gu
sim mahmah hi.
A tha hatna uh leh siamna hong kidem
toutou zel ua, Hangsai in Galngam kiang ah “Zawl aw, suanglot kidem ni?
chi in a chou leuleu hi. Ahihleh chi’n suanglot hong kidem nawnta ua,
Hangsai in a lawn masa hi. Hangsai in a lot chiang in gamla tu petmah a,
mual le guam kua (9) a khum/pel vengveng hi. Hangsai suanglot mual kua
(9) akhup chiang in Galngam in a chihna di theilou in akiim-le-pam,
asak-akhang a kimai biangbuang leh, singdang khat a “The” bawm khat a
mai kha vanglak hi. Galngam suanglawn dia hong kisata a, a na en aw leh
“Zawl.. chi’n a THE mat a lot leh, lengleng in muhtawpna tan leng in a
mang vengveng hi. Galngam lot pen muhtawpna dong leng ahihman in Hangsai
in a zawlpa Galngam khemna theilou in a lauh bawl sim mahmah zel hi.
Zawltate hong kichou zelzel ua, Galngam
in Hangsai kiang ah “Zawl aw, suang peh/keih kidem ni kua haa a tou zaw
diam chi’n a chou leuleu hi. Galngam-in a zawlpa Hangsai peh/keih khap
ding in suangpak silsel khat a peh hak mahmah ding khat a pia hi. Ama
pehkhap ding in denzek a lamlal a vagik tui a na kep khinkhian pen hon
zang hi. Hangsai in suang kei kham masa a, pet haksa salua ahihman in,”a
lasara chi a keih leh Hangsai ha tang bangzah hiam kia khia a, a kei
kham zou tuan kei hi. Ahihleh ana en aw le chi in Galngam in “zawl aw,
nang hiai lawmlawm keikham zoulou na hihleh kei a keihkhap hak lua di
kisa a, phuan zawzen ei. .. chi in Vagik tui a kei kham ta hi. Galngam
in “en aw le zawl, ka kei khamzou mahmah ei, ka haizan dikdek zawzen ve
le, chi in a zawlpa Hangsai alahleh Hangsai in suangtang keikham mah a
gingta ahihman in a zawlpa a lau mahmah hi.
Hun hon pai zel a Galngam in a zawlpa
Hangsai sa beng di’n a zawn nawnta hi. Hiai hun in bel Hangsai in sa ana
pang leuleu a, Galngam in sa a hawl hi. Galngam in sa a hawl chiang in
sa tampi tak suakpah zuahzuah a. Hangsai in sa a suak bangbang ana
keilum mengmeng a, zanglei dimkhat sa ana man hi. Tua khit chiang in,
Galngam in “zawl aw.. i sa em gam na ding in mei va la in chi in a
zawlpa Hangsai mei la di’n a sawl hi. Hangsai in “Koi ah mei va la ding
ka hiam?” chi a dot leh, hua mual tung a tang kaukau na va la di chi’n a
sawl hi. Huai aihleh chi’n Hangsai zong kin a kin in mei la di’n a va
kuan a, lengleng in mual kua.<9>a khup chiang in, Hangsai
thazom/husam-in leng zou nawnlou ahihman in, kilehkik a azawlpa Galngam
kiang ah “zawl aw…huai mei la dia ka va paipai leh mual kua<9> ka
khup in a phual tun chih malak-in a gam la dedeuh hi. Lazoulou ka hihman
in kong kilehkik hi, a chi hi. “GALNGAM” in a zawl pa “HANGSAI” vantung
a aksi la dia sawl himawk hi.
GalNgam in a zawlpa kiang ah, nang tu
tantan a huai la zoulou na hihleh i buk ana ngak in, ken ka va la di,
chi in Galngam mei la di’n a kuan nawnta hi. Galngam a giahbuk pamzek a
tun chiang in, a meisah puak sat kuang a, a tukbel hal in, tukbel tepsa
in a giahbuk uh a tung kikpah hi. Huchi in Hnagsai in a zawlpa hai
khemnate theilou ahihman in a zawlpa a kihta mahmah hi.
——————————-
——————————-
Part – 2
A samatte uh semsem un chin, a sem zawh
ua, mei ah a haigam uhi. A sa haikeute uh a houkeu khit chiang in, a
sapuakna uh, Gua sat ding in “Hangsai in a zawlpa “Galngam, gua sat din
sawl a, Galngam in gua pumthum vasat a, a tun chiang in, a zawlpa
“Hangsai in hon nen lum mahmah lou di hia! Bangziak a gua hiai chiachia
non sat ahia ! A gol lua achih leh, “Galngam in Bawm di vasat in chi’n
non sawl vele” a chi hi. “Hangsai in a zawlpa kiang ah hiai chiachia sat
dia kon sawlkei. Neunou chik khat vasat in kon chi ve le, a chih
leh,”Galngam zong hehngoh sim in gua vasat kik a, khutdoh chia a vala
hi. A zawlpa in hiai le a lianlua lai ve le, neu aneu khat va sat in ka
chi voi, a chih leh, “Galngam heh thangpaih mahmah a, neu aneu zatawn
chia maimai khat a va sat leh, a zawlpa “Hangsai in hiai le lianzek la
ahi. Hilezong huchi phot maiheh a chi hi.
Sapuakna dia Bawmpi a phankhit uh chiang
in,”Hangsai in a zawlpa kiang ah,”zawl aw nang tui na vatawi dia, ken i
van teng BAWM ah ka na guang di, a chih leh “Galngam tui tawi in va kuan
a, sau veilou in a tung kikpah hi. “Hangsai in a zawlpa kiang ah nong
tungbaih lua sauveipi nong om di a chih leh, “Galngam tuitawi dia
kuannon a, a zawlpa HANGSAI in non tun hak di a chih chiang in lamdang
sa a, bangziak hi himhim di eita chi’n, a zawlpa “Hangsai a en gusim hi.
“Hangsai in a van a guan kawmkawm in phui samsam a, a ai a nung ah a
lam lenlen sak hi. Galngam in a buk pang apan in a zawlpa phuisamna teng
ngai gu sim a, a samzang in a zawlpa Hangsai ai, Galngam in a tun
simsak hi.
GalNgam in “Hangsai phuisamna ai atun
khak chiang in “Hnagsai in van a guangnawn kei hi. Huai zawh in Galngam
kithutheih mawhbawl in abuk ah a chiahkik hi. “Galngam atun chiang in
“Hangsai in “zawl aw..ka thil khat mangsak ing chi’n a kin pei
phengphang hi. Galngam in aihleh na bang mangsak na hiam chi’n a dot
hang in a zawlpa in ka na khat hi chi-in a hilh ut tuan kei hi. “Galngam
in a zawlpa kiang ah aihleh “zawl aw…ka van teng zong, check inla, ahi
zong in ka THAL-UM sung na etleh na mittang kitam ding a, na haa a
puakkham ding hi. Huai lou khempeuh ka puannak silh nasan ka suah khevek
ding a, na ut na na zong in a chih chiang in, “Hangsai in, a zawlpa
Thal-um sung a etsak ngam tuan sam kei hi.
Hong kisakhiata ua, a sa teng uh pua in a
pawtkheta uhi. “Lampi ah Galngam masa a, a zawlpa phuisamna a theih
teng a phuisam zel hi. “Hiai a loupa si hen a chih leh a gen bang in
loupa teng a si dipdep hi. Galngam a kin a kin in ana hatpai a, mun khat
ah a vanpuak a sa teng na bungkhe vek a, a guan kikleh a guang theinawn
kei hi. “Galngam in a zawlpa kiang ah “zawl aw, kipai ing a, ka vanteng
kibungkhia khin hi” a chih leh “Hangsai in phuisam kawmkawm in a
vanteng guansak kik a,”Galngam in a zawlpa phuisamna teng a theikhin
dekta hi.
GalNgam ana mapai nawn a, mun khat ah a
van puakteng a bung khia leuleu hi. A guankik chiang in ama sang in a
guang thei zaw ta hi. Himahleh “Hangsai-ai teng theisuak nailou ahihman
in a guang khin thei tuan kei hi. “Hangsai in a zawlpa a phak nawn
chiang in, Galngam in “zawl aw…ka kipai nawn a, ka vanteng ka guan leh
ka guang kik thei nawn kei” a chih leh “Hangsai heh mahmah a, a kei
dektak hi. A keih dek chiang in “Galngam in zong a Thalpi-in kap dia ana
kisa hi. “Hangsai lau zel-in i chiamnuihna hi ee chi-in a van a guansak
kik hi. A van guan zawh chiang in, “Galngam ana matai leuleu a, a van
puak teng bung khe leuleu in, a guan kik leh a zawlpa phuisamna dawi-ai
teng theihsuak vekta ahihman in, a zawlpa guandan in a guang theita hi.
A zawlpa “Hangsai in a phak nawn chiang
in, Galngam in “zawl aw…ka kipai leuleu achihleh “Hangsai in kei ding in
mei tal veva zen in a delh hi. HANGSAI in GALNGAM a keih sawm chiang
in, “Galngam in a Thalpi tawh kap ding in ana kisa zel a, “hiai na nu ka
ginna”hiai na pa ka ginna”hiai nang mah kon ginna” chi-in Thaltang khat
chauh nei hina pi, a tuamtuam chih dandeuh in a THAL-um sung ah guang
zel, lakhe zel a, a zawlpa “Hangsai lauhna ding in tampi nei dan in a
thaltang khat a lumlet kawi kawi hi. A zawlpa “Hangsai in a phak chaing
in THALtang tampi nei sa in, lau zel a, i chiamnuihna hi ee, a chi zel
hi.
HangSai in a zawlpa van guansak kawmkawm
in phuisam ahihman in “Galngam in a zawlpa phuisamna teng a theikhin
vekta hi. “Galngam khaivei ana matai leuleu a, a van teng abutkhiat vek
leh guam kom sungkhat dim apha hi. “Galngam in a zawlpa phuisamna teng
theita ahihman in, a van phuisam kawmkawm a, a guan leh ta lou chih
malak ah, a dimkik zou nawn kei hi. Sa tam atam Hangsai in dawi-ai
phuisamna tawh guang ahihziak in, BAWM sung a kiguang thei ahi hi.
“Hangsai in a zawlpa a phak dektak chiang in, a kikal uah “Sazuk” tal ki
dawng khat ana pai zenzen a, “Hangsai in a loh didan theilou in, a si
tawh a den leh kha pailet a, Galngam khepimuk a vakha chitchiat hi.
“Galngam in a zawlpa ai tawm in a Thal-um sung ah a guang hi.
GalNgam in a zawlpa ai selguksak ahihman
in “Hangsai in “zawl aw…ka thilkhat ka mangsak chi-in a om didan theilou
in a kipei phengphang zel hi. “Galngam in “zawl aw…na bang mangsak na
hiam? a chih hang in ahilh ut tuankei hi. “Galngam in “zawl aw..kei na
van gu dia non gintak leh ka puantung khempeuh non check dia, himahleh
ka Thal-um sung na et leh na Mittang kitam ding a, na ha zong puakkham
ding hi, a chih chiang in, “Hangsai in a zawlpa thal-um sung a etsak
ngamsam kei hi. Tua khit chiang in “Hangsai in “Galngam kiang ah “zawl
aw..ka van neih teng mangsak vekta ka hih chiah, ka kimuang zou nawnkei.
Tua kipat in ni sagih <7> a phakkhit chiang in, inn huh din nong
kuan ding a, khomual nong tun chiang in “phit” hon tumging in, chi-in
thu a vaikhakta hi.
Ni sagih a chin chiang in “Galngam a
zawlpa “Hangsai inn huh ding in “Bi” tel khat tawh a kuan hi. A zawlpa
“Hangsai, gen bang in “PHIT” a muut ging ma-in, Galngam in a etsim masak
leh, Hangsai te’n, a inn uh ana phel ua, a taw meite uh a kaiisak
ngaukngauk zawzen uhi. A tate un nang pa mei sang in kei pa mei sau zaw”
chi in a chiak zelzul uh hi. Galngam kitheihmawh bawl in kilehkik a,
“Hangsai te khomual apat in, a zawlpa Hangsai thu vaikhak bang in
“phit”a mut ging hi. “Hangsai te’n a zawlpa “Galngam “phit” mut a zak
chiang un, “zawlpa hong tungta” zawlpa hong tungta” na mei uh zial un!
Kichi uh a, a mei kai diatduatte uh a zialchip mang uh hi. <HANGSAI
chih pen tawmi/sahang> namte ahi uh hi. “Galngam zong “Bi” telkhat
tawh a zawlpa kiang a tung hi.
Inn lam a zawhkhit chiang in a vek un
“laam” uh a. . . . “Hangsai in (a) ka zawl a lam alam ee, “huan a sansel
a lawh ee,,,a chih leh’a khuapih dangte in,(b) huan a sansel lawhlou
in, inn nuai sialkang a lawh ee, inn nuai sialkang lawh lou in, thahlup
matlup a lawh ee, chi in ana dawnthuk uh a, “Galngam that nuam in a um
huthut uh hi. Tua khit chiang in “Hangsai in Galngam “kiang ah “zawl
aw.. hiai ka huan sung a, khitang kung dawn ah tang kilkel nihtek ka nu
leh ka pa phuh hi-in, huai lou khempeuh na deihdeih va kilawh in! chi’n a
sawl hi. “Galngam a kah tou petmah a, a dawn a tun chiang in kikiatsuk
khembawl in a lawhlouh di a chihte a lawhsak hi. A kumsuk kik chiang in a
zawlpa “Hangsai in, lawhlouh di a chihte Galngam in lawhsak ahihman in a
kei dektak hi.
GalNgam a chiah ding chiang in “Hangsai
in, zawl aw…hiai a khaulim mong len inla, paipai le chin, khaulim a bei
chiang in, na khua uh na tung ding hi achi hi.” Hangsai gen bang in
Galngam pailou a, ek-awng nuai ah, a khitangte tawm a, a top kawmkawm in
a khaulim a zialzial hi. Khaulim a zial bei khit chiang in Hangsai in a
khuapihte kiang ah, “ka zawlpa thahlup gawhlup lou in, ka zawlpa a khua
uh tungta’n teh, ” a chih leh a khuapihte in, “koi ah? koi ah?” chi in a
zong huan ngeingai uh hi, Hangsai in a zawlpa Galngam amau khutlum a
thahlup louh in Sakuh kua a silum ding in khaulim mong len in pai in a
chi ahi hi.
Himahleh a zawlpa Galngam si chih malak
ah, a innnuai ah ana omlai hi. Hangsai khuapihte’n a delh uh chiang in
Galngam in “zawl aw…koi ah?” a chih leh Hangsai in, “Kuhkua ah?” a na
chi hi. Galngam le sakuh kua khat ah a va lutsuk leh a khe a dawk khe
dektak hi. Hangsai in thuk a tum peuhmah diam chi in khau hual khat a
khumsuk leh Galngam in ana zialzial a, khau hual a bei hi. Hangsai in a
khuapihte kiang ah khua hiai tanpi tum beisuk ahih chiah touzou mawk
ding i hiam? a chih leh a khuapihte’n “kei man ka tou na di” chi in
Galngam lutna “SA KUHKUA” tou ding in a kituh nuainuai uhi. Hangsai in a
khuapihte kiang ah, aihleh hiai i toh dingleh Galngam hong taikhe kha
leh, Sou i dawh ding a, Teipi khempeuh a sisan dawhna ding, kuang
khempeuh va kaikhawm un, chi’n a khuapihte a sawl hi.
GalNgam lutna kuavang a tawh chiang un
Galngam hong taikhiat khak zenzen leh a sunlum ding chi in, a kimkot
teng ah TEIPI sikzum Sou a dawh uhi. Huai a sun lum dingte a dawh khit
chiang un, “tu laitak in GALNGAM in bang hon chi leh i laupen di uam?”
chi in Hangsai in akhuapihte tawh a lauhpen ding a kikum/a houlim khom
uhi. HANGSAI a khuapih tangvalte’n, “Chih chi lili” hon chileh i laupen
ding a chi uh hi. Himahleh papite’n, ‘Pangpa daldal’, hon chi leh i
laupen di hi” a chi zel uhi. Hangsai a khuapihte tawh a kihoulimna uh
Galngam omna sakuh kuavang thuklou ahihman in Galngam-in a gen tengteng
uh theivek a, tha khatthu in kikhawh tou vat a, “Chik chi lili, Pangpa
daldal” a chih leh, Hangsai khuapihte lau in taikhe mang uh a, Galngam
sihna dia a dawh uh,Sou leh Teipi zumte’n, “Hangsai khuapih teng a
sunlum khinmangta hi. HANGSAI khuapih teng GALNGAM adia a thangsiahna
uah a sikhin vekta uh hi.
———————————
———————————
Part-3.
HangSai khuapih teng a sihkhit vek chiang un,Hangsai in a zawlpa
kiang ah,”Zawl aw, nang kon hutna ziak in tu in ka khua-le-tui teng in
hon hon sihsan khinvekta uh hi.Tua pat in nang toh mual ah i kimuh leh
mual ah kithatni, guam ah i kimuh leh guam ah kithatni, a kithat lum zou
zawzaw, “Dawikungpu Sial kili nei in, ki-ai ni, chi in a kichiam uh hi.
Kimuh hunhun a kithat dia a kichiam nung un, Galngam in lou a hong hi.
Galngam in a louhonna ah, ama limlak bang chet in milem khat bawl a,
amah puan silh khempeuh a milem bawl a silhsak khem hi. A lumsa in
tamngai/kawlphit tumsak in a buk tau tung ah a milem bawl a koih hi. A
tau tung ah a milem bawl a koihzoh chiang in, Galngam buk sung ah temtat
hiam in a om hi.
HangSai in a zawlpa Galngam lou kuan dia gingta a, Galngam lou ah
Hangsai a va pai hi. Buk tau tung a Galngam milem koih pen Hangsai in
amuh chiang in a zawlpa Galngam ding mah sa in buksak apat a abawhsuk
leh Galngam in buk sung apat in thakhat in kitomkhe phei in a namsau tem
toh a zawlpa Hangsai a satlumta hi. Galngam in a zawlpa Hangsai a
thahlup khit chiang in a inn ah a chiahkikta hi.
GalNgam inn a tun chiang in a pa kiang ah “ka zawlpa Hangsai toh ka
kichiamna uh ahih chiang in ,”DAWIKUNGPU SIALKILI nei va hawl in chi in
Galngam in a pa a sawl hi. A pa a kuan ding chiang in Galngam in a pa
kiang ah hichi’n vaikhak hi,”Pa aw, Dawikungpu in aw zau hang, amual taw
tang non zui a, ka uipi kualna ah non suak a, ka tap tung ah non pual
kekkek maw?” hon chih ching in, “A mual zumpi kon zui a, talteu mual ah
kong tal teuteu a, na uital kualna ah kong suak a, na taptung ah kong
tal teuteu, ” na chih di ahi aw chi’n a pa thu a hilh hi. Nong chiah
chiang in “Sou na vingveng souna vingveng ee” hon chih chiang in, “nem
na dildial nemna dildial, ka tung sunni nemna dildial ee” na chih kei
leh nisa lua ding a hiai lam ah na pai zoukei ding hi. chi’n Galngam in a
pa thu a hilh hi.
GalNgam in a pa thuchian kimtak a hilhkhit chiang in, a pa
“Dawikungpu sial kili nei” hawl din a kuankheta hi. Dawikungpu omna inn a
tun chiang in, “Aw zau hang, pualpual kekkek mual ah non pual kekkek a,
a mual taw tang non zui a, ka uital kualna ah nong suak a, ka taptung
ah nong pual kekkek maw?” a chih chiang in Dawikungpu chih bang
in,Galngam pa Zau hang in “pual kekmah ah kon pual kekkek a, a mual taw
tawng kon zui a, na uipi kualna ah kong suak a, na taptung ah kong pual
kekkek” a chi hi.
Tua chiang in Dawikungpu in tang thak a tunma siah a ngaksak hi.
Tangthak a tun chiang in tangthak sih huan a, a tung sialte a hawl hi. A
pai chiang in Dawikungpu in “Souna vingveng souna vingveng ee, ka tung
sunni sou na vingveng sou na ving veng e” ci in a pai leh lamkal ah a
sial in sounelh a, a inn tungkik zou nawnlou in a si hi.
GalNgam pa inn tunkik theilou a lamkal ah
a sih chiang in, Dawikungpu sial kili nei, hawl ding in amah a va kuan
hi. Lampi ah a pa samzang dawk amuh chiang in, “chi mah ing ee” chi’n
Dawikungpu, bumna ai teng hiai bang in a lehkik hi. “Ai ka leh, ai ka
leh gual deih ai tawi ai ka leh, a leh ngam mi omlou e, Zauhang tapa
Galngam keiman ka lehna ka chi e, ning zu aisa na duh leh zawl aw ong
leh ta ven maw? Tung sol san sialsial nuai zawl aw ong leh ta ven aw,
ong leh ta ven aw, khuaimu tang in ang leh in, na tutna ong suan ing e, a
mual zen in ong zen ing e, a ka nin dawng in ong dawng ing e, zuang
zuang hong thou aw, ka zua pa aw, pa ngam keimah in Dawikungpu ai ka
leh,” chi in phui a samkhit ching in. HEH THOU,” ci’a a khe toh tungtun a
suih leh suikhia in, a pa lenuai ah cikpi a koih leh a pa a hingkik hi.
A pa a si kisa lou hial in, sau vei ka ihmu lua eive maw” a chi hi.
GalNgam in a pa king ah, “Pa aw, ana chiahta in kei mah ka va kuan di a
chih leh a pa’n kuandah mai in chi’n a khou hi. Himahleh Galngam ut
tuanlou in “Dawikungpu sial kili nei’ hawl ding in a kuankhia veve hi.
A pa thu manglou in Galngam a va kuan teitei ching in, a pa in
Galngam king ah “Dawikungpu sial kili” nei toh inn nong tunkik himhim
leh ka mittang kaang hen a chi hi. Galngam va kuan thouthou a,
DAWIKUNGPU taptung ah “Lailen in a va tawn deudeu hi. Dawikungpu in, “Aw
Galngam pualkek mual ah non pual kekkek a, a mual taw tawng non zui a,
ka uipi kualna ah nong suak a, ka taptung ah nong pual kekkek maw?” a
chi hi, tua ching in Galngam in zong “Talteu mual ah kon tal teuteu, a
mual zumpi kon zui a, na sialtal kualna ah kong suak a, na uital kualna
ah kong suak a, na suangthu tung ah kong tal teuteu hi” chi-in ana dawng
hi.
Huchia hong kihoukhit nung un, Dawikungpu in “tang vawh a, tang a min
chiang in leiphil theh in gitta/vasa suaksak a, tang khempeuh gitta in a
nekhin hi. Gitta/vasa te in tangteng a nek chiang in, Dawikungpu in
“phikphek lawnkhia a, musi a suak hi. Musi in Galngam gitta teng a
nekhin zel hi. Musi in gitta teng a nekkhit chiang in Galngam heh in
Dawikungpu taang teng “Ngal hon a vat maimang sak hi. Dawikungpu in ann
huan a, “SINGKUANG LEH AIKUANG” a lem hi. Dawikungpu a ding in SINGKUANG
hi a, Galngam a ding in AIKUANG a tangsak hi.
Amaban uh hon zomtou zel ua, Galngam in “en dih aw Dawkungpu aw, mual
le mual kituah, guam le guam kituah,” a chih leh, Dawikungpu in “a
ngeina hi” a chihsan ziau lel hi. Galngam in “en dih aw Dawikungpu,
vankim lai ah dialpak khat hong ke suk e,” a chih leh Dawikungpu in “a
ngeina hi” a chihsan lel in a en nuamtuan kei hi. Galngam in Dawikungpu
kiang ah “en dih aw, na sial leh na sial kisi, na kel leh na kel kisi,
na ak leh na ak kitu ” a chih leh, Dawikungpu in “huaite a ngeina ahi” a
chih san leuleu hi. Huai zoh chiang in Galngam in “DAWIKUNGPU aw,,,na
lawmte in na zi hon sut en ve? a chih leh Dawikungpu in gingta/taksang
in a en ta hi. Dawikungpu a khuadak kal in Galngam in SINGKUNAG a ma ang
ah na koih a, Dawikungpu ang ah AIKUANG, a koih hi. A nek uh ching in,
Dawikungpu in Ai-kuang ne a, Galngam in Singkuang a ne hi. DAWIKUNGPU in
GALNGAM a dia Ai-kuang a koih hi a, Galngam in a khuadak kal in a
laihsim ( Kheksak) chiang in Dawikungpu in Ai-kuang ne kha a, a nek khit
chiang in Dawikungpu a ihmut suak in a ihmuta hi.
Dawikungpu ihmut kal in Galngam in a lawmte sial a na hawl khiatsak
a, a lawmte in tung ma in sial a hawl chiang in,”Hiai ahi kei, Gulhtawng
a kualpen ahi, a chi hi. Tua khit chiang in a lawmte in “Sial kili nei
pen hawl uh a, Galngam in a khihsak hi. Dawikungpu sial kili nei, pen
Galngam in a chiah pihta hi. Galngam a chiah laitak in Dawikungpu
khanglou zot a, “Aw Galngam na sialkhau leh na khut kimat chip hen” a
chih chiang in Galngam khut leh a sialkhau a kimatchip hi. Galngam in
zong Dawikungpu kiang ah “Dawikungpu aw, na tutna leh na taw kimat chip
hen” a chih leh Dawikungpu a tutna toh a kimatchip hi. Dawikungpu in
Galngam kiang ah “Galngam aw, na khut leh na sialkhau kiphel hen” a chih
eh a gen bang in a kisutkhia hi. Galngam in “Dawikungpu aw, na tutna
leh na taw kikhahkhia ta hen” a chih leh a gen bang in a kikhahkhia hi.
Dawikungpu in “Galngam aw, na khut leh na sialkhau kimatchip hen aw” a
chi nawn hi.Galngam in Dawikungpu kiang ah Dawikungpu aw, a chih chiang
in Dawikungpu in “Hawi” chin dawng a, kei ka khut leh ka sialkhau a
kimat chip hang in pai thei veve ka hi. “Nang a na tutna leh na sangkil
kimat chip hen aw” a cihkhit chiang in kimatchip pah a, Dawikungpu a
potkhia thei kei hi. Tua khit chiang in Dawikungpu in, “Aw Galngam, na
khut leh na sialkhau kiphelkhia hen” a chih chiang in a kiphelkhai pah
hi. Galngam in Dawikungpu kiang ah “na tutna na taw leh kikhenkhia hen
aw, a chih chiang in kikhen khia a, Dawikungpu a gam tang theita hi.
Dawikungpu in Galngam va delh pheipah a, Galngam te kong gei a
suangpi tung ah tu in, “Galngam aw, na dinna leh na khe kimat chip hen
la na mittaw hen aw a chih leh a gen bang in Galngam khe leh lei kimat
chp a, tang theilou in a mit a taw hi. Tua chiang in Galngam in
Dawikungpu kiang ah “Na tutna suangpi leh na taw kimat chip hen la, tui
sukluan tui touluan in hon nawk gawp henla, huihpi nung vuahpi zu teng
thuakta in” a chih leh, huihpi vuahpi tui sukluan tuitouluan te singbak
kiate thuak a, haksa a sa mahmah hi. Tua chiang in Dawikungpu in Galngam
kiang ah,”Galngam aw, na dinna leh na khe kikhenta hen la, na mitvakta
hen” a chih leh a gen bang in Galngam a khe kikhah khia a, a mit a vak
siangta hi. Tua khit chiang in Galngam in Dawikungpu kiang ah,
“Dawikungpu aw, sing bakkia, suangbak kia, tui sukluan, tuitouluan,
huihpi vuahpi tawpta hen la, na tutna suangpi tung ah na taw sa bakkhat
nusia in kikhenkhiata hen” a chih leh, a gen bang in huihpi, guahpi
tuisukluan, tuitouluan, suangbak kia, singbak lengte a daita a,
Dawikungpu a tutna suangpi toh kikhenkhiata a, a tawsa bak khat a nusia
takpi hi.
Tuakhit chiang in Galngam in a manawhna
lam Dawikungpu in “souna vingveng souna vingveng e, ka tung sunni souna
vingveng ee,” a chih chiang in Galngam in, “Nemna dildial nemna dildial,
ka tung sunni nemna dildial ee,” chi-in ana dawng hi. Huai a chihkhit
chiang in Galngam paisuak vengveng a, a inn a tun chiang in, a pa’n a
etleh Dawikungpu sial kili nei hawl dia a pa toh lamkal ah a kituah lai
ua, a pa in sial kili nei non chiahpih leh ka mittang kaang hen a chih
mah bang in apa mittang ana taw takpi hi.
Galngam leh a pa kitawng/kisel buai gawp uh a, Galngam hehlua mahmah
ahih chiang in a pa kiang ah na lenuai a “chikpi” ka chi deh?” a chih
leh a chikhin suak ahihman in a pa a si pah hi. A pa’n tungtuun sounelh
a, a sihlai in Galngam in a pa lenuai a “Chikpi” a koih chiang in a pa
hingkik ahi hi. A hunte uh zangbei zel uh a, Dawikungpu in Galngam ka
inn ah hong hoh hen chi’n a vaikhak hi. Dawikungpu kiang ah Galngam a va
hoh chiang in,Dawikungpu in Galngam sihna dia, Bum toh a bawl sabak
khat a pia hi. Galngam pil ahihman in, Dawikungpu’n a bumna hi ding in
gingta ahihman in, nenuam lou in, ane kineihkhem bawl in a sabak a
sakhau sung ah a guang sim hi.
Galngam a inn ah va chiahkikta a, inn a tunkik chiang in Galngam in
ka zawlpa Dawikungpu hong hoh hen chi in a vaikhak kik leuleu hi.
Dawikungpu zong lungdam mahmah, kipak mahmah ahihman in Galngam kiang ah
va hoh a, Galngam in zong a zawlpa Dawikungpu kiang ah a hoh lai a,
Dawikungpu bumna sabak pen Dawikungpu nek ding in a pekik hi. Dawikungpu
in bangmah ngaihtuah hetlou in Galngam sabak piak ne pah bapbap a, a
haizan khit chiang in limsa mahmah in a valhsuk hi. Dawikungpu in sabak a
gaihkhit chiang in,Galngam kiang ah “Zawl aw, nang koilak banglak a, sa
na nei na hia? lim peuhmah ahi, ka kipak petmah a chih leh, Galngam in
zong ken koimah ah sa ka nei het kei hi. Khatvei lai-a na kiang a kong
hawh lai a, kei a dia non piakpen mah ahi,” a chih chiang in, Dawikungpu
zong patau in dah mahmah a, pautam nawnlou in, aihleh “zawl aw, a si di
ka hita hi. Ka va chiahta phot di aw,,, ” chi’n Dawikungpu a inn ah
chiah a, a inn a tun chiang in DAWIKUNGPU a sita hi.
“THE END”
Writer’s Note: Ole…hiai tangthu kon gelhna
ahihleh Zomite khangthu a minmang nawnlou di deihna leh khangthakte’n i
theih det di deihna toh gim-le-tawl khawksa lou in, Paite laigelhdan
siam kei mah leng ka hih theih dandan in kon gelh ahi.
GALNGAM leh HANGSAI gamtatna tutan in Mizogam a “Lungphunlian”
khua leh “Selam” khua kikal ah muhtheih din suangtum lian pipi a phuhte
uh omlai ahi.
Maban ah Zomite tangthu ngaihnop huai nono gelh di tampi omlai. I hun neihdan toh kituak in maban zomzel ni uh ee.
KAKIPAK.
Hon simsak tu tengteng leh hon ngaina tu kuapeuh tung ah kipahthu kon gen. Laimal gelhkhelhna a omleh ana zuun siamsak mai un!
LUNGDAM..
@ #ZomiSumbawi.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment