HAALLUP A OM PATATE’ TANGTHU (Graham Staines, Philip leh Timothy)
Shared by : Sang Hilsia
BUNG-I
BUNG-I
NGAIHTUAH
MASAK DIA HOIH
“ ‘Sila, a pu saang in a thupi zo kei’, chih na
kiang ua ka gen thei gige un. Amau kei hon sawi uleh, nou leng a hon sawi diing
uh; ka thu a zuih uleh, nou thu leng a zui diing uh”. Johan 15:20
Tulai in, I
ngaihsakl diing uleh a bildoh diing tampi mahmah a om hi. Huai tuh, iitna ziak
hiam, diktatlouhna hiam in hon khoih khak kei leh, bangmah I ngaihsak ngel kei
uhi. Kuamah in a sanggam a hihliam hiam, a hihnat ngeilouh diing ahi. Ngeina
leh tawndan in a phal om mahleh, I muh ua demhuai leh kilawmlou thil a om nak
hi.
Ahi, lunglut
huaitakin, hiai I thugen dek tuh, mi huhampen leh dan palsattu thupi pente’
lingsim ah leng a om di. Etsakna diing in, suangkul taang te’ lak ah numei
suamtute leh naupangte’ tunh a gamtat huham neite simmoh pen in a om uhi. Hiai
tuh, a suangkul taanpihte uh thil hih ahi diak lai hi. Huaiziakin, khelhna
neiloute’ tung a gamtatna tuh mohsak diak ahi sese hi. Hiai tuh, mikhial sapsap
te’ lungsim a leng on ahi diak hi.
Graham Staines min ka zak khak
masakpen ni zingkal ka mangngilh nai kei a, Times of India thukizakna (newspaper) a thu
laili a hongtuang ka muh in, Manoharpur a thiltung tuh, a thu laigil in a ki
gelh hi. Huchi a a thu ka sim zel leh, ka lungtang a khoih mahmah hi. A taktak
hi di’n k aging ta thei kei hi.
Ka
kristianpih te soisak ahih ziak ua lungkham ka hi kei a, huan, India gam a ka
kristianpihte’ tung a gamtat huaisepi ahih ziak leng ahi tuan kei. Mihing tung
a gamtatna dia kilawmlou Graham leh a tate nih tung a thiltung ahih zawk ziak
in, ka lungkham hi. Sidia gawt ahi ua, meivu a suahna diing un hallup ahi uhi.
Ginna hih kippa leh bawltu Jesu Kris a a thumn nanung pen diing un, khak khum a
om in, Pathian kiang a thum in a ki pom uhi.
Swami
Agnivesh in bel hiai thiltung tuh, nam pumpi sia-le-pha theihna khoihpha ahi, a
chi hi. Mihing tung a gamtatna dia kilawmlou thiltung te’n mihing lungsim ah
hehna a tok thou, chih leng a gen beh hi. Hiai thu toh kisai in, Prime Minister
Vajpayee in, “Ka lungtang tuh zumna in a khaikaang”, a chi hi. Huaibanah,
Supreme Court thukhentu khat makaih a ettelna neih ahih diing thu leng a puang
ziu ngal hi.
India Today tanchinbu
in, hiai tualthahna tuh-kihalna zumhuai,
leh India a dia meima pawn ahi, a
chi hi. Huan, hiai thu tuh, hiai thu a suah kha (month) a a thusuahte’ lak a
thu lian pen in a koih hi. Tulai pau in a cover story ahi. India Today
tanchinbu kia hilou in, tanchinbu tampite’n leng hiai thu a suah ua, huaite’
lak ah Outlook leh Frontline te’n leng a hah suah thei ten mai ua, India gam a
kristiante tung a gumtatna leh huhamna hi in a gelh uhi.
Hiai thu in,
India gam kia hilou in, khovel pumpi a tanchin lam saitu minthang mahmah BBC leh CNN te tanpha in leng
a suah ua, a puangzak uhi. Khovel tanchinbu minthang mahmah The Times (London), The New York Times, The Chicago Tribune, The Australia Herald leh The Sydney Morning Herald chihte’,
leng a suah ua, hiai kithahna a mohpaih thu u leng a tuangsak chiat uhi. Hiai
Graham Staines leh a tate nih Philip leh Timothy te’ sihna tuh, khovel mite’
lungtang tawng deng mahmah khat ahi.
AMAH MIMAL IN
THEIKHA LE’NG BANG I CHI DIA
Eite’ lak a a
tam zothamte’n hichi bang tel a sihna I meltheihte’ tung a a tun lam I theikha
kei ding. Himahleh, Graham leh a tate thei a kithuahpih khak mi bangzah hiam a
om chih bel thudik leh nialvuallouh ahi. Amah tuh a noutawina uh I chi diam, a
sap nemna in, Saibo a chi uhi.
Amah mukha
leh theikha ngeite’n bel mi nunnem leh migi mahmah ahi a chi ua, thamlou in, a
ngeingei in a kichei a, lukhu a khu a, siksakol a tuangzel in, Baripada kiim ah
a tai zelzel, a chi uhi. Amah tuh, hiai min aa Pathian nna sem kipumpiak a
gamta ahi a, India
gam a a naute a dia a hinna phal in khosa hi. Khopi nawl mun khat ah phakte enkol
leh kem in amah mah a ki pei
tingteng hi.
Tuni in
Graham omlouh a poidan huai inn a omte’n a thuak na mahmah uhi. Hiai lungkhamna
hong tung ta mai toh kisaiin a puak uh a gik in, a hi miaimuai lailai uhi.
Amaute kemtu pa a a neih uh, mi iit thei leh hehpih thei a lawm uh leh a
sanggam pa uh chaan in, a sinlai uh a vut tenten hi.
Etsakna di’n,
Santhal Adivasi mi Kutlumaji in houh a thuak na khol diak hi. A phak ziak in, a
khetul teng bang om nawn lou phial ahi a, kuama’n a ngaihsak nawnlouh nung un,
Graham in a limsak in, a kem hi. Mayurbhanj phak iinpi ah Kutlumaji a pilut a,
hoihtak a enkol in, a damask hi. Huai ah, hihdam mah a om numei khat Sharada
kichi toh a damnung un a kiteng uhi. Amau gel in, hiai Graham sihna a thuakna
mahmah ua, a thugen uh ngai ni-
“I tenna
khovel uh mialna mun thupi ahi. Sihna in hon um kimvel gige hi. Sahkho lam a
heutu kuama’n ann khatvei nek diing natawm hon pe kei uh. Khutdoh a ka va pai
chiang un lah, suang khawng peuh in a hon deng in a hon simmoh ua, hon nawl
khin uhi. Kuamah khoih siang lou ka hi uhi. Sahkho lam a ka heutu un lah, ka
phak ziak uh, tuma kum bang zah hiam paita a ka pian lai ua, ka khelhna gah uh
hi a ngoh in, a hon nawlkhin maimah ua, huai tuh Karma ziak ahi. Gammaang a lung bang a si mai dia nutsiat ka hi
uhi. Huchih laiin, Staines a hong pai a, a
lawmte toh ahi ua, hehpihna khut a hon len in, hiai Phak Damdawi in a hon tun
uhi. Huchi in, Pathian iitna ka mu hi.
Ka pa uh Staines leh a zi in, amau mahmah in ka phakna te uh a hon
silsiangsak ua, ka liamna te uh damdawi in a hon silsiang sak ua, huchi a ka
dam tak un, siamna chi tuamtuam a hon hilh ua, sepna leng a hon pen ngal uhi… Hiai
diklou ahi diam? Hing hallup a hihna dia bagn hihkhial hiam? Naupang deihthoh
huai leh iit-huai Philip leh Timothy nasan a that tel lawmlawm uhi. Mite’
deihlouh leh nawlkhin, koute’kiang ah hiai naupang tegel a hong hon zel ua, ka
mawlkhawm zel uhi!”. Hiai hun in, Sharada in bang mah genthei nawnlou in a
lungkhamna in tuam a, a khitui a kilaam pilhpelh hi.
Padma leng
nidang a damlou a ana om ngei, hiai mun a kepkhak ahi a, amah leng hihdam a a
om nung in, hiai phak te kepna inn a om in, phakte’ meimate silsiangsak in,
hoihtak in a kem zel a, aman leng hichi bang thu a gen, ngai ni-
“Hiai phakte’
kepna inn khaak hileh, kpou koi ah eita ka pai diing uh? Hiah sahkho
migiloute’n hichi bang phakte kepna a hong himhim uhia? Koute’ a dia khitui
malkhat takkha ngeiloute ahi, tagah leh genthei a hon bawltu. Sahkho min in ka
gen ahi, hiai Staines leh a tate’n bang hi
mawngmawng hiam ahih khelh uh? Hichi bang gamtatna mulkimhuai bang ziak a hih
ngam ahi ua? Mangngilh ken, Pathian aki pan a suakta kei hial diing uh”.
Sharada,
Kutlumaji leh Padma mah bang in, phakte a za a simte tuh, Baripada leh
Mayurbhanj ah a om ua, Dada Staines
leh atate’ sihna ziak in a lungkham un, poi asa mahmah uhi.
Mayurbhanj a
District Collector saap, R. Balakrishnan leng hiai thiltiung toh kisaiin, a
lungkham mahmah mai hi. Timothy leh Philip leng naupang dang nah bang ahi uh,
chih a thei a, amah tate ngei toh kithuah a, cricket mawlkhawm uh ahihdan leng
a thei hi. India Today saitute’n mu
a, thu a dot lai un, Balakrishnan in, “A si kuang un ka muh in, khovel a
hin/khosak leng ka ut nawn kei”, a chi hial hi. Thupesawntu Ruben Banerjee in,
hichi bang thuakna thuakpihkha in, “Hichi bang tuk a mulkimhuai thiltung
tanchinbu a suah di’n ka piak nawnlouh ka kinem”, a chi hial hi.
Graham
Staines tuh tangthupha puangzak a nasem sang tampite’ lak a khat ahi a, kuamah
phawklouh hina pi’n lah nna phatuam tampi mahmah a sem khia hi. Jesu Kris iitna
koppih in, mahni masialna himhim, mahni kikhualna bei top in, mite’ tung ah
kuamah khentuan lou in nna a sem zel hi. Kuamah phawklouh hinapi’n, a iitpa uh
Jesu a dia sem in, theihtawp a suah gige hi.
Mitamloute’n
Graham Staines nnasep a gum ua, huaite’ lak a khat tuh Mid-Day kichi newspaper a political editor a pang, Abhay Mokashi
in, “Graham Stuart Staines, Australia missionary leh atate nih hallup a omte’n,
sahkho kiheina a tel uh hi’n ka thei kei a, himahleh, phakte, kuamah
limsaklouhte, ganhing bang tuk a mi’ koihte mihing dinmun a suah ua, huai
phakte lah a innkuante leh a tanaute nasan un, ganhing bang tuk a a koih uh a
hi ngal a, mi’n a pampaihsate’ uh mihing a suah uh”, a chi hi. Huai kia
genlouh, hiaite a genbeh lai a, “Hiai patate thattu Hindu kulmutte tuh a mohpua
kholdiak ahi uh, hiai tualthahna tuh kristiante a dia poi hi zolou zomah in,
mihing’ tung a thilhih dia hoihlou tawp ahi”, chi in.
STEPHEN DANG
Hiai tuh
Bible thutak ahi. Sawina a om peuh chiang in, Pathian in a zawlneite a hih pung
semsem. Huaite lak a khat tuh sawltak Paul ahi a, huchih dungzuiin, Thukhun
Thak a laibu om zah kimkhat mahmah a gelhkhia hi. Paul a hong omkhiat na dia
Stephen a om diing mah ahi, mi tampite’ theihchet ahi. Paul in leng kristiante
sawi in a suk a tou a diang vengvung hi. Hiai kristian sahkho zuite peuhmah
thah chimit sawm a panla in, septheih sepmoh sepkhiak sawm hi. Damaska khopi
zuan a a pailai a, Toupa toh a kituah nungin, hiai Stephen sihna leng a
phawkkhak ngei a gintak huai mahmah mai hi.
Nasepte bung
6 leh 7 an Sanhedrinte’ ma a Stephen testimony thilhih thei takmai tuh hihl in
a om uhi. Amah mu kha peuh in, “A mel vak sitset ahi, Angel mel bang geih ahi”,
a chi chiat uhi.(Nasepte 6:15 sim in) Amah tung a lauhuai thil leh gumtak a nna
a sepkhiat tawp kuan in, Sanhedrinte tuh nakpitak a kikou khia in, a bil te uh
hum in a delh huan veng vung uh, chih I mu hi. Khopi pua a zotpih ua, suang in
a deng ua, a puantualte uh tangval Saul khebul ah a koih uhi (Nasepte 7:57-58)
Hiai Saul tuh, hiai nung a mite’ kingakna khuamkip in a hong pang maimah hi.
Hichi bang in
thu a kigen zel hi, huai tuh, “Martar a site sisan tuh saptuam din khiatna chi
(seed) ahi”, chih. Huchi bang geih in, tuni in, hiai Graham Staines mulkimhuai
tak a thah ahihna tuh, tunung chia I iit mahmah diing uh Saul (Paul) hong om
diing ahi. Thutak leh chih tak a gen in, Kha Siangthou in, kristian sahkhua
gindan ngaihtuahsak in, nna a sem lellel hi. Tulel in lamdang sa mahleh, hong
dik ngeingei ding ahi.
Amah pianna gam
nusia a, mi’ gam a kum 35 dangte phakte’ lak a sem dia hong kuanna uah, bang
chi tuk a manpha leh kisakkholna hi diing hiam? A zi leh a tanu in, amau
thattute ngaidam diing khop a khalam thahatna koi a la uh ahi diing? A muan uh
Pathian, bang chi Pathian ahi tel diam maw?
Bang ziak a
missionary te hichi tel a huat a om ahi diing uh? Bangziak a, Gladys leh Esther
iin a pasal leh a pate’ sulnung a Mayurbhanj a sem nuam lailai tel ahi diing
uh? Hichi tel a kristianten nna a sep ua, bang mah khawksa lou a, a sep uh,
kristian sahkhua zuau bulom ahi thei mahmah dia maw? Jesu’n, thutak, lampi leh
hinna ka hi, a chih thutak ahi thei taktak na diing hiam?
Hinkhua
khoihpha dotna tampi dawnna di’n I dawnna ding uh, mitampite’ dawnna diing tuh,
“He”, chih ahi ngeingei ding, I chi ngam hi. I unau tampite’n Toupa a hon mu
diing uhi. Graham Staines om nawn kei mahleh, nam pumpi in, Jesu Kris thu a
ngaihven panpan uhi.
BUNG-II
INDIA A DIA
LUNGTANG
“Huan kha hihlum theilou a sapum hihlum theite
lau kei unla, Gehena a kha leh sapum hihse thei tuak pa tuh lau zaw un”. Mathai 10:28
Hiai tuh
haksatak a vualzohna ahi. Leivui suakta mahleh, tu in zo van ah nuamsa takin a
om ta. A thil muh in, kisiikna thupu tak nei kawm in, amah a khoih mahmah.
Balzan ngiingei a om, kidouna mun a a luang theh zak a om ahita. Tampite si
thei diing khop in a liam ua, a kahna aw te un, leitung a dai sipsip a omte’
lungsim a khoih a, huchi bang a tuam om hial khop a omna in, Ashoka a kapsak hi.
Maurya
kumpipa a di’n tangtawn dong a amah khektu ahi. Khangthu in a chiamteha, ana
gelhtak mah bang in, Ashok mah bang in lauh diing himhim a nei ta kei. Nidang
in Ashoka mi lauhuai na himahleh, tu’n bel, a gam mite’ a di’n mi kikheng leh
hehpihthei ahi, hiai Orissa tuh
nidang lai a Kalinga kichi ahi. Hiai
Orissa gam tuh zoh ngei dia kalsuanna gam ahi.
Tuni in, kum
za thum bei nung in, Orissa tuh, mihing’ tung a gum tatna gam ahong hi nawn
maimah hi. President K.R. Narayan in houh, “Khovel a thil mulkimhuai omna mun”,
a chi hial hi. Huai tuh, kum 58 a upa leh a tate nih thah ahih na thu, a genna
ahi.
Outlook tanchinbu a columnist
Prem Shankar Jha in, “Graham leh a tate nih thahna tuh, ngaihdam vual ahi kei,
hiai a nutsiat uh, a zi leh a tanu manna tuh, hichi bang manna thuakkha ngeite,
bawlthak theih nawn hetlouh ahihdan manna neite kia in a thei phet diing uh”, a
chi hi.
Ahi, hiai a
thugen tuh a diklua. Mi kulmutte’ ngaihdan bang in mi tengteng, India gam a
omte’n ngaihdan a nei vek kei uh. A gum thei tawp a gamtat tumte ngaihtuah bang
in, India
gam a om teng in ngaihdan a nei vek kei uh. Kum guk lel a upa hile uh, huai zan
in, huai khelhna neilou ngaihtuahna leh mit-hah mu le uh, thil dang daih a
ngaihtuah ngeingei diing uh
MANOHARPUR,
JANUARY 22, 1999
Khawl tawldam
di’n hiai nitakin Graham, Philip leh Timothy a tawlnga uhi. Hiai ni in, mun
gamlapi a pai ua, a tha u leng a tawl mahmah hi. Himahleh, huai naupang tegel a
di’n bel kilawpna tak khat a om hi. Apa toh Manoharpur a Annual Jungle Camp a neih ni diing uh ahi.
“Iitna
ziakin, taang sangpi leng kalzoh ahi”, ana kichi sek him hi. Manoharpur tunna
di’n hiai bang iitna neih a ngai hi. Luiguam thukpipi 3 leh mual sangpipi
bangzah hiam kantan na di’n, iitna tellou a peih vual ahi kei a, himahleh, amau
iitna ziak in a peih uh.
Graham in
hichi bang iitna a nei hi. Kum 14 paisa hun inleng kho neuchik khat Keonjhar
kichi a va tawnkha a, huai a kipan inleng a hong pai nawn ngei hi. Huai tuh,
Bhubhaneswar a kipan a 250km khawng a gamla ahi. Tuin leng hichi bang mun
haksa, Santhal namte’ omna 150km a gamla zuan dia kisa ahi.
Manoharpur
toh kisa a theihtuak thu dang khat a omlai a. Khopi a na om goge te toh
khosakdan tuam mahmah khat anei uhi. Elektrik meivak a om kei, tuilawg a tuilak
leng a om kei a, khopi a baihlamtak a muhtheih thil tampi leng a om kei. Huai
ziak ahi, Graham leh a tate a gari ua a om uh a ngaih. Zan khovak a a tuanna
gari ua a giah uh ngai ahi, I chih na ahi.
Meisel tawi a,
huai gari migiloute’n a zot lai un leng, naupangte tuh, huai ni a a thiltuahte
uh kipahpih in a houlim tiptip uhi. Apa leh amau iittu mipite’ iitdan leh
ngaihakdan khawng a houlim uhi. Huai hun ah, Esther leh a nu un, a thil hih te
bang uh leng lamdang asa uhi. A innkuan kim ua, nuamsatak a a pa uh Graham
pianni a lop uh ni 4 bang paisa hun a, a thil hih te gen leh houlim ahi uhi.
Kongkhak hong
in, Graham in a lukhamte uleh a puanlumte uh a lakhia a, huai zan a dia
naupangte a dia a nuam thei pen a, zan hun a zat theihna diing ua, kisa ahi.
Himahleh, amau gel, a diak a Philip in pawtkhiak a ut diak thu a gen a, adiktak
a gen in bel, amah (Philip) leh Esther bel Ooty a Hebron skul a skul kai, phalbi khawl ahih
ziak a inn a hong pai laitak uh ahi. Apa uh ngailua ahihman un, Manoharpur a a
pa toh kithuah theihna hun remchang chi’n a kilawp tettet mahmah mai uhi.
Huchi in, lum
di’n a kisa ta ua, thumna nei di’n a om khawm uhi. Huchi in, a thum ua, India gam pumpi
a phakte leh ginglou mite a di’n a thum uhi. Phakte a dia a thum ban uah,
khovel pumpi a kristiante tengteng a di’n leng a thum uhi.
A tate hichi
bang a thum a zak in, Graham tuh a kipak mahmah hi. Adiakin, Timothy, kum 6 lel
a upa in, hichi bang thumna a neih theih a ngaihtuah in, a kipaksak mahmah hi.
Naupang hoih ahi ua, Pathian kiang a thil bangkim ziak a kipahthu gen zel diing
ahihda leng a hilh zelsa mah leng ahi.
Huchi a,
amahmah inleng Pathian kiang a kipahthu gen diing a neih laiin, huai di’n
thumna nei in, kipahthu a tun hi.
PATHIAN IN MI
A SAP CHIANG IN
Naungek min
tuh Graham Stuart Staines chih ahi
a. Huai tuh 1941 ahi a, amah tuh William leh Elizabeth ta nihna ahi. Elizabeth tuh Pathian limsak leh iitna a dim
ahi a, a tate thum leh tanu khat tuh, a
neuchik ua kipan hotdamna thu a hilh zel hi. Graham tuh a nu Elizabeth ziak in, mihoih a suak a, a nu’n
Pathian thu in a thuzoh a, aman leng a nu a kipan sinlai tampi a sinkhia hi.
Huchi
hinapi’n, a innsung uh bel, buaina venna mun ahi kei. Graham’ pa William bel
zungolvei khat ana hi a, hiai in a innsung uh a hih buai mun mahmah hi. Hichi
bang pa thulimlou nei mahleh, Graham bel, Pathian thu ah a lunglut gige hi. A
innkuan te toh biakinn a kai gige uhi. Australia
gam a Queensland
state a Palmswood khua tuh Graham a dia a kho nuam leh khiaklah gige khat ahi.
Himahleh, hiai khua a ngaihnat diak na tuh, kum 10 ahih lai a chialpina a om a,
a va kikhop lai ahi. Huai hun a thugentu tuh, Allan Cunningham ahi. Huchi in, huai thugenna mun ah a piangthak
hi.
Huchi in,
Jesu tuh Pathian’ tapa ahi cih a gingta hi. Amah a diing leh khovel pumpi a dia
kros tung a hong si ahi, chih a gingta hi. A gingta kuapeuh mangthang hetlou a,
tangtawn hinna nei ding uh chih leng a gingta hi. Huaiziak in, hichi bang hinkhua
leh kikhekna a neih theihna dia ana thum gige mah leng ahi.
Huchi in,
huai ni in, Nambour Presbyterian Biakinn
ah, a hinna Toupa’ kiang ah a pekhia hi. India gam awlmohna lianpi a neih
diing thu ah, huai hun lai in, bangmah thupi lua a theipha naikei, chih diing
ahi. Hiai Mayurbhanj a phakte leh mizawngte’ kiang a Pathian in sawl diing ahi,
chih leng huai hun in a thei nai kei.
Huai nung zek
in, hiai Palmswood a kipan Caboolture ah a pem ua, huan, Beauderest ah a pem
nawn pah leuleu uhi. Huchi in, Beauderest
Baptist Biakinn ah Baptistma
tansak in a om hi. Huchi a, khalam hinkhua a hong khang tou hiaihiai in, Nipi Skul leh Scripture Union Beach Missions chihte ah a lunglut deuhdeuh hi.
Hiai thu ziakin, Missionary a kuan
diing a sapna tang hi a kitheihna a nei hi. Himahleh, hiai sapna a taktak hina
hiam, chih a thei nuam a, tawl khat a ngak tadih lai hi.
Huchi in,
ngeina bang hetlou in thil a hongtung hi. Kum 1956 in khatvei tuh, Santanu Satpathy kichi in Australia ah
laikhak a masapen diing a mu a, huai laikhak tuh Graham Staines min a kikhak
ahi. Adik lel a gen in, hiai laikhak in Santanu tuh innlam ah hi’n skul ah
hitaleh, a lungsim a khoih het kei hi. A ziak tuh- kum 1950 sawngteng a
Baripada tawn a Mission House kichi a dia laikhak hongtungte himhim a kochik
thei mahmah a, thamlouin, Israel
mi sang bawltute a di’n leng kochik hi. Satpathy innkuante a di’n leng a kochik
hi.
Santanu in
leng huai laikak honna dia sikhiam (blade) zat diing ahi, chih a thei gige a,
amah leh amah kihoupih in, “Hiai lai tuh neurosurgeon khat in blade a hon zel
diing ahi, a chih ahi. Huai laikhak bel, laipek kilawmtak 3 ahi ua, huai ah,
Graham Staines in amah tungtang leh Australia thu a genna ahi”, a chi
a.
Hiai laikhak
in, hun sawtpi kithuahkhawm na kipatna diing a omsak hi. Huai bel, Mrs. Stevens
in Santanu tenna a kipan a km 55 a gamla a Graham Staines sanggampa John
Staines kiang a, a omna a hilh ahi. Huai in Graham Staines kiang a apiaksawn
ahi. Huchi a bang tan hiam lai aki khak tuah uleh, a neih uh, a lunglut uh
kibang bangzah hiam a om, chih a kitheituah uhi. Huaite’ lak a a kibatna khat u
tuh, a pianni uh ahi a, January 18, 1941 ahi.
Huaite kiap
het leng hilou laiin, a nih ua Jesu Kris iittu leng ana hi tuaktuak uhi. Graham
in a laikhakna ah, Toupa a dia nna sem ut ahihdan leng a theisak hi. A khekhap
zuih a ut thu leng a hilh a. Sumlam saina a a gal a zilna leng nei a hihdan
bang zong a theisak hi. Huai nung kum 8 vengveng, lai kikhak in, a duhthusamte
uh kihilh tuah in, a lemte peuh uh a kikhak tuah zel uhi.
Huai tuh,
huai ni tanpha a Santanu lawmte’n kipaktak a a om a mu ua, huchi in, a lawm tuh
India gam hong pai diing ahi, chih bang
leng a hilh hi. Huchi in, Baripada Santanu in huai hun lai a phawk thu a gelh
hi.
“Zing khat
khua a pha sitset a, Rairangpur ah bus a kipan kumkhia in, Mission Compound ka
zuan a, Mrs. Stevens tuh a pindan a kipan kei hon muak di’n nuihmel tak in a
hong pawtkhia a, Graham in a pindan a honna mgakna mun a honhilh a, Graham chi
a ka sap khiak diing lah haksa sakna khat ka nei a, ka nak tawp phial hi. Ka
gintak hetlouh pi in, ka lawm Graham a na om a, misang leh melhoih ahi a, ka
kimuh tung un, a kua zosam mah in bangmah ka genthei kei hial ua, paulou
phunlou in ka ding ua, Mrs. Stevens lawm Mrs. Alcorn in limtakin honna en hi.
Huai khit in ka ki pom tuah ua, ka khituite uh a kilaal pilhpelh a, a nu’n amah
a dia sang a khak a honpia a, huai tuh ka kimuh masakna pen uh ahi”, a chi a.
Huaini tuh January
18, 1965 ni ahi a, a pianni uh a kum 24na ahi. Huai ma zek, kum 2 sung in,
Graham in Queensland Bible Institute
ah kum 2 sung Bible a zil hi. Santanu in, Baripada kongzing a phakte’ kiang a
Graham a hohlai a phawk gige hi. Hamhaih leh lamet beiin, hiah mivangsete tuh ganhing bang in a vaivai ua, a kingakna
om sun u tuh, hehpihna ahi mai hi. Hiai a mi omte lah, hehpihna bei hithet a
natna thuak in a om ua, a thuak uh nalua hihman in, nikhatni chia bel, sihloh
hial le uh kilawm khop in a om uhi. Kuamah inlah a kem nuam ngal kei ua!!
Rama Chandra Bhanjadeo, Mayurbhanj
kho lalpa’n kum 1895 a a lamkhiat Mayurbhanj Phak Inn ki chi lou ngal adang
himhim a om kei hi. Huai nungin, huchi bang phakte tamsem kep a kul ziak in,
Maharaja Raja Chandra in Australia
mi numei missionary Kehen Albenson
kiangah a pe khe khong hi.
Damlou kep
diing hah pun deuhdeuh ahihmanin, Maharaja in leng gam lian hun tawk tak a piak
beh hi. Hiai mun tuh Baripada ahi. Kum 1907 in hiai mun ah inn thak khat
lamkhiak in a om a, hiai ah tu a a min I gen mah a pu a, huai taka hi, Graham
Staines in sihpha a gin-om a nna kum 34 hial a na septak na mun.
Graham
Staines kum 24 a phak lai a phakte kiang a nnasep sawm ahihdan Santanu in a
thei gige lai hi. Huai tuh Jesu Kris min suang a sep sawm ahi. Hiai mipa’n a
genna ah, “ Graham in phakte etkolna nna tuh Pathian in amah sep dia a sapna
pen hi di’n a thei a, hiai mante’ lak a mite’ deihlouh phakte’ lak a Jesu Kris
iitna puaklut a theihsak tuh, Pathian sapna ahi, achi a”, chi in a gen hi.
Huchi in, huai a kipan in, a pianna gam, Australia
a kiknawnlou in, a tenna gam thak, India ah a om denta hi.
Pathian in, India gam ah
Graham Staines leh Gladys a dia nna a sit bangzah hiam a om hi.
GLADYS
Ipswich khua a
bawngnawi zuaktute innkuan a kipan in Gladys
a hongpiang hi. Gladys tuh a neuchik a kipan in, Ipswich Gospel Hall, Brethren Assembly kichi saptuam a kipante’
bawlkhiak ah a tel gige hi. Jesu Kris amah mimal Toupa leh hondampa dia a
pomlai a phawk gige hi.
Huai kumtuh
1964 ahi. Tualsung saptuam Flinders
Congregational Church kichite’ mission nnasepna ah a tel hi. Biakinn ah Kel
Willis in missionary nnasem dia chialpina a neihlaiin, aman leng hiai sapna leh
mohpuakna tang hi a ki thei in, amah keleu mohpuakna bang in a ngai hi. Huai
tuh, kum 13 a upa ahih lai ahi a, hing dan a aom zel leh, Jesu kia a dia nnasem
diing ahihdan leh huai dia ki pumpiakna a nei hi. Baptistma atan nung in, alawm
a vualte’ kiangah theihpihtu (tangthupha gen in) a pang gige hi.
Huchi in, a
kumnawn in, Gladys tuh nurse in a pang a, hiai a nnasep in, Australia gam
mun tuamtuam phakna remchang a pia hi. Ipswich
General Hospital a kipan nurse
hoihtak a zou in, huaibanah, Launcheston
khopi a Queen Victoria Hospital ah Mid-wifrey a zou leuleu hi. Huai ning
in, Maternal kichi course khat a zou
a, Child Care leng a zou nawn hi.
I khonung sui
leh, hichi bang nnate ana zoh tuh, Pathian in a maban diing theikhol in, hiai
ten a zousak ahi, chih theih ahi. Hiaite a theihna in, Mayurbhanj Leprosy Home a mite’ a dia phatuam, nna a sepkhiak
theihna ahi maimah hi.
Brethren
Assembly kichi saptuam tungtawn in, sepna mun dia a sawlna mun peuh ua, Sunday
School leh Tuailai lam ah a kizang a, Scripture
Union Beach Missions leh Nurses Christian Fellowship kichi lawi
ah leng a hahpan mahmah hi. Kum 18 ahih in, Full Time Missionary di’n a kipekhia hi.
1981 kum in Operation Mobilisation pawl a zom a, Singapore, Malaysia,
Europe leh India
gamte ah a sem hi. A lawmte toh Orissa gam a Mayurbhanj khua ah a hoh kha ua,
huai ah, Graham Staines toh a kimukha uhi.
August 6,
1983 in, Queensland
a Ipwich Gospel Chapel ah Graham leh
Gladys a kiteng uhi. A kumnawn April in Graham tuh Mayurbhanj ah a kiknawn pah
a, huai khit kha 6 khawng Gladys in a ngak lai a, Visa buaipih diing a neih
ziak in. Baripada a a hoh nawn nung in, Graham nasepna a panpih hi. Kizil
kawmkawm in, phakte’ nu in a pang a, amaute iit in leh khual in, nna a sem hi.
Hiai phakte
koihkhawmna inn tuh, iitna ziak a nnasepna mun ahi mai hi. Tulel in munpi nih a
nei ua, khatpen etkolna mun a, khat pen kitumding thakna mun ahi. Baripada a
kipan km. 2 lel a gamla tuaktuak ahi uh.
Hiai a
hamphatna te tuh, pasalte’ omna pindan, numeite’ omna pindan, kitunding thakna
mun, kisinsakna mun (training centre) leh biakinn te ahi uhi. A tangpi, phak
natna vei niteng in tampipi hiai ah a hoh zel ua, phak 200 bang a tangpi in a
om den uhi.
Hiai phak
enkoltu Graham leh Gladys te tuh Mission Compound huam sung ah a teng ua,
hindan mawltak in a hing uhi. Pathian vualzawlna gil a gah goutan 3 a nei ua,
amaute tuh Esther Joy (November 7,
1985), Philip Graham (March 31,
1988) leh Timothy Harold (May 4,
1992) te ahi uh.
Mitampite’n a
theihlouh diing khat uh bel hiai ahi. 1997 kum in a innkuan un suti la in, Australia gam
ah a pai uhi. Himahleh, a kholam sang un, Orissa gam a Baripada a ten nuam a sa
zo ua, khotual zo in leng a ki thei ta uhi.
Hiai zan in,
Manoharpur ah Graham in Pathian kiang a kipahthu gen diing tampi a nei hi. Zi
melhoihtak a nei a, a ngaihhuai lua ta 3 a neih banah, mi tampite’ hinkho
bawlhoihna mun a nna a sepkhak ziak in.
Hiai kipahna
lungtang a nei in, Philip leh Timothy toh a kithuah ua, khovot ngiingei thuak a
noptuamna di’n, buhpawl bangzah hiam a gari kiim uah a kaikhawm ua, huchi in,
huai zan tuh, huai mun a giak di’n a tawlngata uhi
BUNG-III
MANOHARPUR A
ZANLAI HUN
“Kikhopna inn khawng a kipan in a hon hawlkhe
diing ua, ahi, nou hon that peuhmah Pathian nasem hi a aki ngaih hun uh a hong
tung diing hi. Pa hiam, kei hiam ahon theihlouh ziak un hiah thilte ahih diing
uhi”.
Johan 16:2,3
Tua I thugen
diing, thutak lah hi, lah dahhuai mahmah ahi. Kua hiam khat zuau gen dia na
sawl thithe leh,a gingta khong kei dia! Huai a gintak mah lah a sem khe sin
ngal a! Germany
gam siatna in sinlai manpha hunkhop mahmah a hon hilh hi.
India gam tanpha
ah leng mimawl taktak, khelhna neilou te tuh tilh gilou ghihtute’ thilhih
thuaktu in a pangkha mun mahmah uhi. Khelhna neiloute zuaupi phuahkhum a om in,
ngaihdan tuamtuam, gitlouhhuai pipi phuahkhum in a om nak uhi. Huchi ahih mah
toh kizui in, hiai Graham that tute’n, Graham in bang mah hih khial hetloupi,
mite’ zuaugen taksang in, a tungah gitlouhna huai se pi a semkha uhi. Amau ki
hisap dan a bel, khial a leng kikoih louin, nam leh gam a dia nnasemtu hoih
mahmah in a ki koih zosop uhi. Huai kia phet leng hilou in, pathian nnasem
mahmah in a kingai laitei vial uhi!!
SIHNA HIAL AH
LENG A KIKHEN KEI UH
Defence
Minister, George Fernandez gendan
in, 1996 leh 1998 kikal on, Orissa state sung a saptuamte’ tung a gitlouhna
thilhih tuh 60 vei mahmah a pha hi. Huaibanah, state khat sung a di’n, Orissa
tuh a huaisiatna thupipen ahihdan leng a gen behlap hi. Hiai thui Graham in
leng a thei mahmah.
Hiai
Manoharpur tanpha ah leng mi bangzah hiamte a sousang uh chih Graham Staines in
a haih kei hi. Ahihhangin, hiai in amah a lungkhamsak tuan kei. Jesu Kris a dia
a tung ah bangkim tung mahleh, a tung a tung bangbang thuakngap a a kipiakna
lah hun sawtpi leng ahi ta ngala! Nasepte laibu a simna a kipan in leng, daltu
bangmah omlou a ki lohchinglou ahi, chih leng a theichian mahmah hi.
Santhal
namte’ laka tangval tuailai bangzah hiamte’n hiai nitak in Dangri lam a laam in, khuang khawng a tum dumdum uhi. Hiai a khuang
tumna mun uleh a laamna mun u tuh, Staines te
pate omna (gari a a giahna mun uh) ua kipan metre 100 khawng a kigamla ahi.
Zanlai dak 12:20 vel ahi.
Huai hun ma
deuh, dak 11pm in Jamadwar kichi a
kipan honk hat a kipankhia uhi. Huai hpon khatte’ heutupa tuh Dara Singh ahi a, amin dang tuh Rabindra Pal Singh ahi. Dara Singh in, thubuai kua (9) mahmaha nei a, police
te’n leng a zonzon uh ahih hi. Thamlou in, police te’n leng a meltheih mahmah
ta uh!! A tenna masa tuh Uttar Pradesh a Etwah
khua ahi a, Keonjhar a Malipossi ah
1981 a pemlut ahi. Mayurbhanj leh Malipossi gamgi kimlak ah a nek chet mahmah.
Santhalte, Kulhote leh Bathurite’ panpihna mu in, hiai gam kimlak ah gitlouhna
nna sem in a gamtang gige sim hi.
Namkal buaina
Kesigha kimkal a a om peuhpeuh
chiang leh saptuam tung gumtatna a on peuhpeuh chiang in, Dara Singh min
lohkhak vettak in a om gige hi. Thamlouin, policete’ record ah hiai mipa’ min
chiamteh ahi gige hi. Huai tuh a diak in, January 1999 sung ahi diak zomah hi. Huaiban
ah, Manoharpur bial mite’n Dara Singh a meltheih mahmah ta uh. A lawm Dipu Das kichi van nen tuamtuam zuakte’
inn ah a om a, huai ah a tung gige hi.
Outlook
khateng magazine khat a thutuntu khat, Soutik
Biswas gendan in, Manoharpur khomi khat kiang ah, Graham Staines te pata
thattu a hih dan kipuang hi.
Hiai
tualthahna mulkimhuai, sisan suahna mulkimhuai ah, Dara Singh leh a kithuahpih
mipite’n singkhuah leh teipi tawi in, lou lai a kipan a tai kawmin, Manoharpur
khua a zuan ua, huaituh zanlai dak 12:20 khawng ahi a, huai patate; gari omna a
delh vengveng ua, huaimun manoh kawm in a kikou uhi.
Dara Singh in
heipi khat in in huai gari pei
a sat masa a, amaute simmohtakin a houpih kawm hi. Midangte’n tukverh ana susia
ua, Graham Staines hong pawt khiat diing ana daal uhi. Hehpihna bei in Graham a
vua ua, naupangte leng a dawmtuan kei uh! Avek un teipi in a sun ua, buhpawlte lakhawm
in, gari nuai ah Dara Singh in a koih a, a halta mai hi!! Sawtlou nung in, a
gari ih a hong kuang luahluah ta mai hi!! Graham in a tate a aang ah kawi
thinthen hi.
A thattute’n
huai gari kuang zuazua a um kimvel ua, hing hallup a omte, meivu (vut) a suah
matan uh a en diamduam uhi. Khenkhat in tui tawi in, huai meikuang phelhmit a
sawm na ua, huchi bang hih sawmte sawlmang ahi uhi.
Graham
lawmhoih mahmah, Dr. Subhankar Ghosh
in, hichi bang in a gen hi:
“Staines te toh nitak dak 9 in nitak ann ka nekhawm ua,
huchi in Willy Station a motor koih
khawmna mun a giak di’n a pai uhi. A gari uh tuh biakinn kiangah nitak dak 9:45
vel a a koih uh ahi. Kei tuh Graham lawmhoih, Gilbert Venz toh inn khat a giak ka hi ua, huai a gari koihna u tuh
biakinn a kipan metre 200 kan
ahi kei diing. Zanlai a mipi kikou husa in honphawng a, tukverh ah ka dakkhia
a, ka thil muh gintak haksa kasa mahmah hi. Kikou husa, kongkhak hihsiat ging
leh mi kivuak ging ka za hi. Huai a mi om te tuh, 50/60 lak khawng ahi ua, a
khut uah meisel a tawi chiat uhi.
A kikou ua,
‘Vua un, hihlum un…… damsawt hen’, chih kaza a, huai gari koihna a um kimvel
uhi. Huchi in, a sikchiang tawi te uleh, singkhuah tawi te un, jeep tukverh a
hih sia ua, huai migiloute’n tukverh a kipan a Graham Staines te a taikhiat
diing uh a dal uhi. Hehpihna omlou top a vuakgawpin a om uhi. Huchi in, a jeep
uh hong kuang luahluah ka muta a, ka lawm iitte vut suak diing hita uh, chih ka
thei hi.
Huai a mi
thattute’n midang va pai diing a dal ua, hiai patate panpih a mi hong pai khak
diing a veng uhi. Hiai a mi thah thu vadong ngamte lah thah di’n ana vau maimah
lai uhi. Khomite’ gendan in, huai tualthat tute a kikou ua, “Dara Singh,
damsawt hen”, a chi uh, a chi ua. A kiang a jeep om khat leng a hal ua, a hektupa Mishael Hashda a vua ua, a sawlmag uhi. Dakkal khat nung in, huai
migilou hon, mi huham hon in hiai a mi hallupna mun uh a nusia ua, huchi in, Ruellia Suran makaih in mi 4 police te
theisak di’n siksakol a tuang in, ka sawl hi. Policete’ omna, Thukumunda tuh, Manoharpur a kipan km.
15 a gamla ahi”, a chi hi.
Hiai hun in, Australia a
kipan a hong hoh, Graham Staines lawm Gilbert Venz leng Manoharpur a a om
laitak ahi. Venz in, “Khomite tuh zan hu zang dia a om laitak uh ahi a, mihon
mi bang zah hiam ki pawlkhawmte a kikou ua, kongzing ah a pai zua zua ua, a
kikou ua, “Hongpawt khe kei un, kon that diing”, a chi ua. Kou tuh innsung a
giak ka hi ua, Graham te pate bel, innpua a jeep sung a giak ahi uh”, a chi hi.
Huai nungin,
mi kikou dai deuh, gamla deuh hi a thei in, a pawt khia a, a hallupna mun uh a
va zuan a, mi 3 hallup a omte’ luang ava mu a, theihzoh vual diing hilou mel a
puta ua, a kipom titet ua, a sih hun unleng kikhen thei lou in a om uh.
Ghosh in, “
Ka muh un, gintak haksa kasa mahmah mai ua, Graham tuh kristiante ki-iitna leh ki hehpihna
omsaktu ahi. A tate lah khelhna bei, nunnem, kipakthei, phakte toh kimawl
leklek zel tea hi ua, phakte’ tate nasan ton leng kimawl zelte ahi uhi.
Mihingte’ gitlouhna in phaktawk neilou ahi tel diam aw!!”, a chi hi. Hiai
migiloute’n lah, a kiang ua gari nasan a hal lailai tel ua.
Gladys leh
Esther te’n hiai manna/sihna bang chi’n a ngaihtuah di ua?!
BUNG-IV
HAKSATNA
THUAK NUNG IN
“Kei a lungmuanna na neih theih na diing un
hiaite na kiang uah ka gen hi. Khovel ah zaw gim na thuak diing uh; himahleh
khamuangtak in om un! Ken khovel ka zouta! achi hi”. Johan 16:33
China te’ gendan
in, “Tate khualna ziak a gentheihna sang a gentheihna thupi zo a om kei”, chih
ahi. Huchi mah bang in, Gladys a di’n a tate ziaka, a thuakna tuni tanpha in a
na mahmah lai diing hi. A pasal, Graham leh a tate’ sihna tuh, a ginna ze-etna
thupi tak ahi.
Esther a di’n
leng a thuak hak mahmah punpun ngei diing I chi ngam hi. Himahleh, a pa’n a
gintak bang ngei in, Pathian a gingta dia, huaiah a kinga diing chih leng I
thei hi. A lungtang a khoih mahmah dia, haksa leng a sa mahmah diing. Himahleh,
apa vui a aom lai in, “Toupa ka phat
ahi, Amah a dia sitak a A sim ziak
in”, chi phiuphiau ngam hi!!
Hiai thiltung
huaisia in, Graham upa, John kichi a hihlungkham mahmah a, Brisbane a kipan in, “Hiai tualthat tute
nakpitak a gawt diing ka deih kei a, amaute’ thuak di aka deih omsun tuh zumna
kia ahi. Ka gingta a, ka sanggampa Graham in leng, a gingta ngei dia, hiai
mite’ tung a thukna himhim bawl louh diing ahi.
“Kristiante
bel a sep ua ki thei lou inchin, himahleh, a tung ua thuaknate’ ziak a theih
ahi uh”, chih paunak khat ana om hi. Staineste innkuan tung a thil tung in,
kristian te mi bang chi bang hi u hiam, chih khovel kiang ah a taklang ngei
diing, I chi ngam.
AMAH PAUKAM
NGEI IN
A masa in,
huai a giahna uh jeep kisia ahi, chih hilh a a om lai, Gladys ina mangngilh kei
hi. Huai nungin, thu khat hilh in a om nawn ua, huai tuh, Graham leh a tate
muhkhak in a om kei uh, chih thute leng a zak nawn khat ahi. A tawp in,
Government lamte’n thupuan a nei ua, huai tuh, Graham leh a tate nih a si uh,
chih ahi. Huchi in, Gladys in Esther kawi kawm in, “Eigel kia nutsiat I hi”,
chi’n huau siausiau hi.
Himahleh,
Pathian in hiai hun a dia lemgel na nei ahi. Gladys in hiah thu a phawk thak a:
“January 14,
1999 ni zingsang a Pathian toh kihouna nei a (Devotion) ka om lai in, Pathian
in hon houpih hi’n ka thei a, Amah a kipan panpihna deih a, Laisiangthou
munkhat ka sim lai ahi a, huai ni a ka tnagthu sim hi chi bang in om hi. Nu
khat in tapa kal (kidney) natna nei anei a, a tapa a iit lotel a, a damna di’n
theihtawp suah in a hihtheih liai teng a hih a, himahleh, huai naupang a hong
si guih mawk hi. Hiai atapa sih tuhak zoulou in, Pathian kiang ah, “Toupa aw,
bangziak a hiai bang thil ka tung a tung sak na hia?” a chi a, Toupa’n, “Pe
diing leh la di’n thuneihna ka nei”, chi’n a dawng a.
Hiai thu te
ka ngaihtuah lai in, kei leng ka iitte- ka pasal, ka tate leh ka neih leh lamte,
Toupa kiang ah k ape ngam diam? Chih in a hon chou mahmah hi. Hiai thu ah, hun
sawt pi mahmah ka zang bei a, ka biang ah khitui a luang khia hi.
Huchi in,
Toupa’ kiangah, “Toupa Jesu aw ka ut hi, ka pasal, ka tate leh ka neih leh lam
te la vek in, ka phal ahi, a vek un ka neih teng ka hon pe khia hi..” ka chi a.
Huan, Toupa’n a hon khamuan a, “Abraham in atapa neihsun haltum thillat di’n a
hon pia a, hon lungkimsak, chih thei lou mo?”. Tulai in Pathian in, nidang bang
lou tak in, hanta leh thuakzohna hon pia hi”, a chi a..
Philip in laa
khat a sak nop mahmah a neih, Gladys in a mangngilh kei. Skul a khawl ua, inn a
om teng in, hiai laa sa lou in a om thei het kei. Hiai laa sa in, a omna mun
peuh ah a sa lehleh mai hi:
1. Toupa pengkul honggin chiang in, hun beina a
honghi dia;
Tangtawn zingkho hoih a hongvak kheta dia,
Luigal gam nuam ah lei mi hotdamte kimukhawm un
chin;
Tunglam a min sapkhawm chiang in ka om diing.
Tunglam a min sapkhawm chiang in, (4)
Ka om diing
2. Tua sunni thak suah chiang in, Kris a misite
thou unchin;
Amah thohnawnna thupi tang unchin,
Van khen a a inn
ua Amah mi telte a khop chiang in;
Tunglam a min sapkhawm chiang in ka om diing.
3. Zingni suah pan a tum dong in, I Toupa di’n a
sem diing;
A hon iitna lamdan dan gen gen ve ni,
Huan sunni hongtum a zaitha tawl khawl a honghun
chiang in;
Tunglam a min sapkhawm chiang in ka om diing.
(A thei ut te’
a di’n, Biakna Late number 213na ahi)
Kin na tel e!
A min uh kisam baih na tawk e oi! Tuin amaute ka Toupa toh a om khawm ta uhi.
Hichi bang haksatna leh thuakna hongtung diing thuaksiamna dia ka Toupa Jesu’n
honna sinsak khol ahi. Ka innkuante’ tung a hichi bang gitlouhna ahih uh,
dahhuai leh lungkham huai kasa a, himahleh ka heh kei. Ka pasal, ka tate Philip
leh Timothy, Pathian in a sam a, amaute leng si dia a kiphal ziak un. Huai camp
a a hoh diing un, thumna ka neikhawm ua, huai khit geih in, “Jesu’n a thuchiam
pel ngeilou”, chih thum vei mahmah a hen tuantuan a, mangpha a hon khak kawm in,
kei-le-kei hoih tak a ki enkol di’n a hon sawl hi.
Jesu ziak a
ka pasal leh katate’n a thuak diing uh Toupa Pathian in a phal ziak in, ka
kipak hi. Pa’ kiang ah ka thum a, “Pa aw, amau ngaidam in, a thilhih uh a thei
kei ua ahi”, chi’n ka thum hi.
Gladys kiang, “Ahihleh, nou a dia a hoihzawkna ahihkhak leh, India nusia in, na gamlam uh na
zuan diing uhia?” chih dotna a dawnna ah, “Nuse ngeilou hial diing. Ka pasal
leh ka tate’n hia India
namte’ a di’n a thuakta ua, India
gam tuh ka inn ahi. Hiai ah si di’n ka kilamen a, huan, amau toh vuikhawm a on
di’n leng ka kilamen hi. Ka Toupa Jesu Kris mahmah, amah kia belhtak leh heutu
thupipen ahi a, Amah nnasem in hiai ah ka om diing”, chi’n a dawng hi.
Kristian
hinkhua a poimohpen tuh, Toupa’ deihlam theih ahi. Hiai India gam a ka
hong pai ma in, Toupa’n India gam a Missionary nasem di’n a hon theisak hi.
Huaiziak in, tu a ka nasep lel ah ka lungkim ain ka kipak mahmah hi. Hiai
Orissa gam a phakte leh mite’ simmohte’ lak a nasep tuh Toupa’ deihlam nasem
hi’n ka ki thei. Ka muan Pa ka thei. A nna ka sep dia hon piakte ka sepna ah ka
lingkim hi, huan ah, ka sep sung ngei a hon om pih diing leh, Amah kiang a ka
pai masiah damtak a semkhe thei ngei diing a hon koih leng ka lamen hi. Ka
pasal leh ka tate a sap mah bang in, kei leng nikhat ki chiah honsam dia, a
honsap ma in, ka nna dia honpiak semkhe thei ngei di’n damna honpe ngei diing,
chih ka thei.
Ka pasal, ka
tate, a thum un, tu in Toupa’ kiang ah a om uh chih chiantak in ka thei. A ziak
tuh, Laisiangthou in, “Taksa pum a kipan pawtkhiakna tuh Toupa toh om khawmna
ahi”, a chih ziak in. Mei a ki gawt chih om louhna, ki soisakna omlouhna vanah
tu in amaute a om ta ua, honna ngak uhi.
Missionary a
na kuan a, mission field a na om khak hun in, khosikpi, tuihi, zenna khawng in
na si thei. Himahleh, nam leh gam ngaihnat ziak a migiloute’n mei a a hallup
ua, Amah min a si di’n ka pasal leh ka tatw ka phal hi. Ka Toupa’ phalna lou in
hichi bang thil a tung kei diing, chih ka gingta.
Kuapeuh nna
khat sem dia sap a om chiat I hi uhi. Huai nna a zoh chiang in Toupa’n ama
kiang a om di’n a sam diing. Huaiziak in, zingchiang thu ah ka lungkham kei hi.
Hiai phaktte leh migenthei, leh liangvaite’ kiang a Toupa nnasem dia sap kahi
chih ka gingta in, ka pomkip hi. Amaute tuh Toupa a di’n a hampha ua, ke’n amau
leng ka iit hi. Ka pasal leh ka tate’n a iit ua, Toupa’ nna a sep bang un, ke’n
leng ka iit in, ka sem ahi.
Ka Pathian in
bang kim a hongtung te tung a thunei leh vaihawmpa ahi, chih ka pomkip a, ka
gingta hi. Amah kia’n a hoih diing a thei a, huai di’n nna a sem hi. Amah Jesu
Kris, I Toupa un, ka pasal leh ka tate’ thuak sang a thupi zo thuak hi. Isai
bung 53na hoihtak in sim inla, I Toupa Jesu thuakna ngaihsun mah dih.
Lungkhamna thuakmi a hong hi a, mite’ deihlouh leh simmoh in a hong om a,
lungkhamna theitu ahi.
Huai ziakin,
Amah I Toupa’ thuakna leh kei’ thuakna ka tehkak chiang in, kei thuak tuh bang
mah lou ahi. Kalvari tang a A thuakna ngaihsun mah dih. Dakkal 3 sung vingveng
khua mial a, gimna, gentheihna leh mangbatna a thuak a, mite’n a pampaih ua, I
Toupa Pathian, A pa ngei in leng taisan zomah lai hi. Himahleh, ka Toupa’ mel
ka mu a, Amah tuh ka hatna leh ka khawlna ahi. Aman thu a hon chiam a, “Ka hon
nuse ngei kei diing”, A chi. Huaiziak in, India gam khua leh tuite’ a di’n
Amah nna ka sem dia, huai lametna ziak mah in ka sem diing.
Eite kuapeuh
Toupa’n Amah nna sem diing leh sem buching a a kiang a gimnamtui hi di’n a
honsam hi. Hih dia a hon sawl na peuh ah muanhuaitak, gin-omtak in sem ni. Hiai
khemna, “Paikik mai in, tawpsan mai in”, chihte apan I kiven diing ahi. Gawtna
leh sawina om hun a leng, gin-om tak a, Amah nna sem a I taisan louh diing, I
kiik louh diing, I tawpsan louh diing ahi. I ma ua pai Jesu en a, malam sawn a
I pai diing uh ahi.
India gam a
mipite’ kiang a thukhak nop ka nei. Ka heh kei. Ka thangpai sam kei. Himahleh,
deih tun tun khat ka nei, India gam a mi kua peuh in Toupa Jesu Kris toh
kizopna nei uhenla, amah Jesu Kris lah amaute a dia si, a khelhna ziak ua hong
si ahi ngal a. India mi
kuapeuh in, Jesu Kris amah mimal chiat a diing a hong si a, amaute a iit a,
huai ziak in, a thukna di’n kuapeuh in a gintak diing ahi. Thamlou in, I ki-iit
tuah chuat diing uh ahi. Huatna I hal kuang diing ua, iitna mei I taangsak
chiat diing uh”, Gladys Staines in a chi.
Tuni in,
Gladys Staines in Mayubhanj Home ah nna sem lai a, Esther in Ooty a hebron skul ah a sinlai a
sunzom lai hi. Baripada ah Graham in Toupa a iitna poster kitak a om hi. Huai
tuh laimal tamlou, thumal tamlou a kigelh ahi:
“TOUPA TUH KA SUANGPI LEH KA KULHPI AHI”
Hiai patate
thahna a makai Ravindra Kumar Pal@ Dara Singh, Orissa gam a Guhari gammang sahtak omna, Baripada a
kipan km. 170 vel mun ah, Police Special Team, Y.B. Khurania leh a heute’n January
31, 2000 ni in a manta uhi.
Source:
HALLUP A OM PATATE’ TANGTHU
(Graham
Staines, Philip leh Timothy)
Compiled by:
EUGENE H. CHINZAHAO
Editor:
PENGKUL MAGAZINE
Published by:
S. Kamzamang Ngaihte
For & on
behalf of
ZOUGAM
PUBLICATION TRUSTS, Singngat, Manipur,
India, 2000 AD
Writer’s note: Hiai
tangthu kei’ gelh ahi kei a, kum 2000 a Pu. Eugene H. Chinzahao in ana gelh, phattuampih
bang, a sim kha lou/ a theikha lou bang ana om khak zenzen leh chi a kon
teisawn ahi. A thu January 22, 1999 a thiltung ahi a, mi poimohte’ min a kigen
kha te huai hun lai a te ahi chih thei chiat le. Huanah, atangthu ahi lianluan
sima, khatvei sim in chu theihsiam a haksa sim mahmah. Mun khenkhat theihsiam
huai lou sim bang ahihkeileh, a bu a lui tak ziak a a thumal chianglou sim bang
a om a, huaite ka modify zek bang le a om. Huan ah, a bung kipatna a Bible Chang
te I Laisiangthou latest version a pat ahi, a bu ah bel Bible version tuam aki
zang.
Graham Staines zi, Gladys Staines in phakte
kepna kum 2004 a Australia
a a kik matan a sunzom tou ngitnget hi.
“In 2005, she (Gladys) was awarded by the Indian
Government, the fourth highest civilian honor in India, Padma Shree, in recognition
for her work with leprosy patients in Odisha (Orissa)”
“LORD, YOU
DIED FOR US
WE DIED FOR INDIA”
@Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment