LAITHON

BY ~ Peezzy Byak Gwite

Writer's note : Hiai laithon hi..Zodawn a numei te hinkhua zat dan leh Lamka a numeite hinkhua zat dan teh kaak na ahi.Zodawm lam te sik leh tang in ken kon gelh ahi.

Zodawn
Pin-795143
C.cpur,
Manipur

Ka lawm iit Lamka numei,

Zanlam a na laithon ka na mu a,phaizang a om numeite hinkhua leh hunzatdan non hilh ziakin ka kipaak. Nou zaw nuam na sa lua uhi. Vangam nopdam chiam lawk hiin kon koih uhi.Zingsang belluat ngailou a awl a thoukhia, in zuut, uum leh beel kepfel,uniform nalhtak toh skul kai a inn hoihtak sung a tu, van gik puak ding lah omlou, nu-le-pate loh (pay) ne a nasep tampen insung nna leh neek-taak toh kisai insung hiam bazaar toh kisai....hampha kon sak luat ziak in ka tawl dam hiaihiai tuan in ka thei zaw zen hi. Ka hisaap chian tua bang lel nasem hi leng zaw....ka chi sim hi.

Tuni in ke'n leng,kei a kia hi biiklou kou singtang a numeite'n niteng a ka hinkhua uh hon hilhsam leng, kei a non dot leng genkha tou ding chi in anuai ah kon gelh hi.

Kum5/6 vel phaakma bel nu-le-pate'n hon sepsak vek sam uhi. Tua pan in tuithei 2 khawng kipaw zouta in tuitawi ka buaipih peen ahi pah. Kou khua ngial tui haksa lua(scarcity of water) ahihman in tuikang ngaak in ka hum tam zaw ka zang bei sek hi. Lawmte toh tuingaak a i kimawl mawlna luikiim teng bang ngil a ngil velvual hial eivoi. Nute lah loukuan gige. Nitak anhuan, vok-an piak, hiai te skul kailouh kaal a nasep ahi. Skul tawp inn tung leng lah nou hihdan singpi khum sang toh meh chih bang lah...kahase !

Teilawl i hih toh kikaal zaw adaan om thousaam hi. Nou leng tamtak in tuitawi leh anhuan khawng ah panna na neithou ua, en bel eikia a hih i hi chih thu ahi.I hong nungaknou panta vel, i vual pasalte (amau leeng tangvalnou) hong pawt un chin "nungak hel" chih kipan hita. Mi'n hong heel a leh nungak panta ka hi maw chih kithei khia hi mai ! Hiai hun ah laisim ding nei leng le skul kailoute bang hong pawt thou uh ahih chiang a, ngaihsak louh theih lah hilou..
Kamsiam bang siam thei tawp zat ngai nalai. Ei lah zum, amau lah zum, i nu-le-pate lah kizahtaak vek. Nop hia noplou theihzoh leng hilou e ! Biakin lam a Tuailai pawl a i luut toh khotaang thil a nungak hita chi a laaklutna hong bawl ua hon puang khia zaw mah uh, kipaak sim, zum sim, sihna hileh nopna hileh pangta ding chihna hi'n chin.

Nitak sawtta, i hong lum a,khangma (thoh hak) kha ding chih lau geuguau kawm a ihmu, aak 3vei khuangta khuavaak taktak naikei mah leh tuidelh ding a kikuan(sun hun a bel tuitawi khin chi in, zingsang beltak a bel tuidelh kichi, sun hun khawng ah chu tuikang ngak peuh ka chi uhi). Tuitawi intung phet khintung a buh kihai dokkhia,sumtawng a ansu pah lunglung, sukhin phet hawi (seepsiang) in,  huantheih ding a siangta, insung a lutpih in phailel a sunglut,inute ki etphei bawl sim,ka sukhinta ve,chihna report dan deuh.

Baihzek lai a i theih leh tuitawi dia kuanlai, tui ana om kei lelah, sun chian i naute'n ana dim mai un teh, chih bang a nawsia hiam, kikpih ngai. Eimah mah kipan in, buhthuk, anne, buhtun (sun chiang a lou a nek ding), sengsung a guang mengmeng in mansa a koih a,  ankuang hem, hem khinphet loulam a kuan khia.

Loutung phet buksung a van nga, meitoh in pasalte lou hong tun chiang ua a dawn ding uh singpi suansa a koih.

Sun meh ding anteh, haigahte kaikhawm mengmeng. Bukkong a tungtun, belawi gah leh anteh tamna hoihtak om bang zaw a maiteh khawng kaikhawm in buktun phet chiang a huan pah ngal. Tuazoh a mapang dia kuan. A khenchiang in,nitak vaipai chia puak ding sing-eh leng zingsang mah a hih ngai hi. Zingtung mapan ma a i hihman kei vanglak leh bel sun-an neek zoh chiang a sing-ek leh inlam a puak ding meh ding kaihkhawm thuah ngai a, huai chu gimhuai deuh hi. I om noplouh ton bang om hi'n na theihsa bang a awl theih lah hituanlou. Mapan ding (zing hi in sunnung annek zoh hileh) zekai kha deuh leng lah ana pang masa i sungte'n honna mohsa sim zel ua. Pathian in ei numeite nna tampi sepzohna ding a hatna (stamina) hon pia hi ding eive maw, kizoutou ziahziah thou mawk hi.

Loukhoh i tha-it dan lah vuahzu le leng tamlua ahih kei ngal leh tai chih omlou,pang thouthou.Thousi-thouvai geentak louh thoukang lah tam, haksa sa ing. Nitaaklam in vai i hong pai a, intung phet naute neulai deuh inn ngak di kizen om kei le eimah in anthuk leh kuanghep ngai. Lampi alah nitak/zingkaal a singkhul ding leh meh ding,vok an ding puak ngai. Lampi a lamkathuam khawng a i chih simsimte toh kisawlpaih ding chih bang tawl toh kimangngilh ton bang om thei zel hi. Pai masa zaw pen paih ding ahihchiang in masa na pi a mangngilh ahih ua leh kikhasia maimah dan hin chin. Biakin kaini ahih lelah intung phet anne kham man haamham akin thei bang pen a kuankhia, lazil, thuzil, komiti hiam bangbang hiam hih ding tam mahmah hi. Biakin kai kuankhiak ma a vok-an ding thukh  tung a suansa a koih ding hilai. I koih man kei lelah nitaak chiang a (biakin kai tawp chiang a) sawtpi tut ngai hi behlap hi.

Tua zoh phet chiang in khaukhek, khauzial, patkaap,khauphan, nasepna puansia/puankek khui leh thuap ngailai.Vaimim gaulai ahih le vaimim khong (tol) tangval lenglate neek ding vaimim emsak, khua lum mahleh mei ampha deuhlou a lah ki-emmin zoulou ahihchiang in singkhuah telh mah leh khulkhul mai ngai. Aw, i ngaihzawng manglou tata lah maingal uh, i deihsak tata ei bang a zumsam hive un.
I phawkkhaklouh tata, kibuaipih mah bang. Ngaihzawngte hong pawt ni a amau a ding vaimim i hon em a hong kanglaw kha bang zaw kisuanlah huai lua, lah kigen hoih ngamlou ahih zel chiang a. Ih mut suak leleng, suaklou bang a om ngai,halh kei leng le halh mah bang a om ngai.Electrict chih khawng mekmih thohte lah om maizenlou a,khonvaktui haksat sat toh,a glass bang ana niin lekluak nuam zawmah.

Inn om i chih chia leng loukuanlou chih na mai lel hi. I sep i bawl ding tam lua. Singpua a kuan phot in tung pat phou inkaa tau/taang a tu, pat hek, a ging ngaih sim toh, nikhat inn om chih mahtak ihmut bang suak in chin pat heklai bang in khut peuh vahekkhak theih mawk dan eive. Loukuan ni ding a, nitaak a i kuan tuaktuak na ding thachial hong om a, tangvalte toh kuan khawm dia kidawp tuah vel bang zaw aw....zingsang a nisuah kal kingaklah mahmah eive.Kizawm a i pangkha bang zaw America te leng englou kihimai. Kidawpkhin dimdiam i pate'n hon kuan phal lou uh bang zaw kinget taktak ngam lah hilou tangvalte'n kimuh nawn chia bang hon gen ding.....chi a kilunggim mahmah hi.

Hong kipiiching simta. Pasal neih lamthu gen panta uh.Pate deih leh ei deih lah kituak khollou, lah sel (complaint) ngam ngellou. Tunung chia haksa ding hisaap chia lah kitenlouh khak di i lauhluat bang omsam ahih chia. A tamzaw bel koipen neita leng zong loukhoh khawm ding chih hi vaanglak in chin.Tulai ahihleh, solkal nasem bang atam thouta a, kaamnei toh kiteengkhate bang zaw....enhuai eive ua. Hileleng singtaang a omthouthou zaw i gamtat dan kibangsim thou e. Amau khateng in loh (salary) nei ahi uh chihthu hi'n. Zingkal sumtawng a ansuk lai a i chihlouh deuhte Tanute, hiam hong lengla ua,i pate toh kihoutheih chi sim kihou nilouh bang zaw khawlphot louh a lah a gen uh kiza lou, khawl leng lah i gen ngaigu hi'n teh hon chih ding uh kilau sim zel, anop lou khat ahi.Maitai lou pi kimaitai sak khempeuh, siam haksa mahmah eive ! Pasal neih tung bang zaw anhai lua hon sak di uh bang kilau sim, ei inlam i vaphaak phetchia ankhing bang kizon bawl pah mai ahi.

I ute zite bang ei insung a inteek simta lah ei kimaingal ngam nailou bang haksa si.... I nute i vachihchih ding lah i va omna lam a leng tua bang vatuahkhak ding lauhuai kisa thou in, buaihuai mahmah hi. A baihlam vaanglak bel, noulamte'n sana (gold) zungbuh na chi sese ua hiven daaleng(bronze) makhai khat i neih leh i pasalte toh i kipiaktuah ding a di kidaih zungbuh 2 kibawlsak thei in chin, a bawlna toh cheng 50 kan kisenglou hi. Puan lah, puandum i teeng a, puannak ngou i silh a, kichai !!  Huai ban teng Pastor pa chih dandan zuih haksa lou hi.

I kiteen tung laiteng eigeel kia om nop bang sim na pi in ta-le-nau i hon neih chian ahih leh pi-le-pu neite enhuai mahmah uhi.Tua chiloute nau don ding bang kiseh thoh maimah ngai naak hi. Nau toh nna teng sep zaw gimhuai mahmah hi.Ta 3/4 bang i hon neih chian tuh nek ding kia leng tam ngaita ahihman in pasalte kia vaikuan chih hithei nawnlou.

Tate set theih-setmoh chilou a inn ngaak, anhuan natan set ngai hi. Anhuan thei kei le uh leng inn tun chiang a anhuan pah lingliing  ngai hi. Tawltak a vaitung hang a naupang chih mahtak insung-inpua thaang zengzung a om, kongkhak  bang honsa a na om zawmah. Insung lut leng lah....sangkilbul (kong bul) peuh a  Bible/Labu phensa peuh a na om sik kha dektak lai. Taptung  a vutlak lah....aak thaithai na "x" ngenta a dim. Vok-an piak toh anhuan bang i thuah leh ei anhuan buai kal a mi vokpi in ei vok-an na tuh, negai sisip, piak behlap ding lah nitaak chia i huan ding chihlouh ngal vok an om nawnta lou hi.

Buhbel i suankhiak dek leh taiteh kimu zou lou lai !  Naute aneu deuhte bang ei anhuan sung a ana ihmu man uh. Khua leng mialgawpta ahih chia, sun nilouh a imu lou, singpi leh sang meh chih bang lah om mawngmawng lou....ihmut suak di mah uh ahi. An min phet i hon thuuk khia khu vingveng zawzen, naupangte bang an sa sa a hong kap zawmah lai uh. Anne khin phet naute lupna ding puanphah i vabawl leh taiteh bang puanpi nuai a ana kisial gepguap mawk !!

Puanpi lah luita kisa a savun bang simta, amul om manglou ahih chiang a.....ahai lai deuhte'n i puanpi mul phalbi chiang a pou ding hia , nu ?  peuh chi uh. Nuih bang za sim zawzen hi.

Lawm haksaat chi nasa lua hia? Amun a i om leh zaw hithei thei thou ahi. Huan, i louma a haichi khandan lel etin leng lungdamna hon pia hi.Nou bel nou louma chih omlou a bazaar ngen sen na hih ziak un,inteekpan lou tak in,nopna ding le omlou hi leh kilawmsa ka hi.Hichi tak a haksa lak apan mitampite nek-taak zonna baihlam zaw laisiam,kaam nei hong tam hiai hiai a kipah huai sa ing.Toupa'n hon vualzawl hen.Mangpha hoih lua.

Nang hon phawk,na lawm,

Singtang Numei.

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA