HIGH SKUL - PAAKHUAN (HIGH SCHOOL IS A GARDEN)

By ~ Muante Samte Paite

Skul: Ka deihna pen leh kana tupna pen ah ka Paneu in ka kaai diing lem honsak pihlou ahihmanin; adang khat ah minkhum diingin ahon paipih hi. Bangziaka huaipen aka kaai diing hon phallou hiam chihbel ka chiankei; aziak di bangmah ahon gentam hetkei hi. Sum le pai haksatna ziak tuh ahipen mai diam kachi hi. Ahia lah sum-le-pai neileh neihlouh thugen louh in ataangpi agen in (huai a ka kaina diingin) Sumsenna akibat lual ve ka gingta hi. Bangteng hileh lemlou ahihphot chiangin gentam nawn sese louin Ama' hon genna skul ngei ah tuh minkhum diingin ka va paita uhi. Skul Building ka gal muh phei a ka Paneu ka zui tit tit hi. Huchi'n gate ka hon kan uh chiangin Inn Loupi takmai tuh ana ding khe leiloi hi. Leituang banglah alkatara a kizut hi awm tak vom hinhen; mam hingheng- te tung ah line kiziik; kil teng sutuah leh huangsung laizang' khawng a ki sutuah(criss crossing) ka mu hi. A inn ngei lah jem tuamtuam a kijem in thuhoih tampi akigelh hi. Akim-a-pam ah singkung hing dipdip- khat khit khat in a kivual diudeu uhi.

Sawtlou nungin minkhumna mun a khum zouin ka kikta uhi.

{THUKALZEH:
Mihing khat popouh in Deih leh Lunggulh kinei teitei hi. Huaibel thilteng ah ahi hi. Kuapeuh in hiai pen hichi zawdeuh leh ichih ichi chiat uh gintak huai hi. Himahleh Huchi zawdeuh thei le bel Khovel Bukim ana hidiing hi. Huchizawdeuhleh ichih theih ziak nawn ahihleh bel (kei ngaihtuahna) mihingte'n lungkimna kinei tawm mahmah ahihmanin thilkhat ah hiaitan itung zong aban ding saupi mukhol in hiaichiang bek hileh kichisek hi. Lungkimna ineikei uh chihna bel ana hizen samlou in; hichin hiaichiang ah khawl le ahoih pen ana hikimlou ahihman in tupna kichian taktoh mailam nawt gige diing mah ana hi hi.

I thilhih khat peuhpeuh ah pilvan diing ahi ichinuam nawn hi. I hih diingte peuhmah ah khawphok (aware/alert) deuh ahoih hi. Abiikin Laisimna kong ah siamsinpihte deihtelna ah ipilvang iki deihsak tuah uhi. Bekthamlouin Sepna-Bawlna leh Sum-le-Paai zekna ah leng ahi hi. Abikin Laisimte adiing in Subject leh Institution tungtang ah Deihtel siam ahoih mahmah hi. Huai kawmkawm in honchawmtu Nu-le-pa zahdan siama Pathian theih mahmah ding ahi. Siatna lakah kuaman itung avaihawm zoulou ahihman in MAHNI aki thunun poimawh hi. Mipilten Mihing hinkhua bawltu I Kiim leh Kiang (Environment) chi uh a; huaiziak in omna mun hoih leng poimawh hi. Huaibel ikisaipih khak mite genna ahi deuh diing hi. Bangzong teng hileh mihing hinkhua ah bel ahaksa- anuam, ahoih- asia, dahna-nopna chihte omding mah ahiding. Balance siam mahmah ding ahi}

Nuihzat huai bangle om di:):

01. HOIH SA:

Huchin Skulte kai toutou in Lawmthak bang ki neita ahihmanin nuam kisa thei mahmah hi. Kumkim bang ahongbei hial chiangin Nungaknou khenkhat toh Sirte omlouh chiangin Chalk neng khawngin kaki dengtuah zauhzauh theita hi. Amaubel Biangzau panpan halh siksek uh ahi ua; kei, ZUMHAT banah ka jeilouh laitei toh amau hon polh kan leh val in ka vapawl ngam hetkei hi. Hun hongbei kawmkawm in Huaite lawmta lak ah khat bangtuh Hoih ka honsa teita hi. Lah bangmah kigen ngamlou Laithon lah kikhak ngam mawklou zawmah! Nemnum mai! (hehe) Amah hoihsa huchia hun in hon pailiam pihta. Himahleh midang khawng toh akihou chiang hiam; a omkhawm imuh chiang a tuh lungsim hon shock om hile kilawm phial ahi! HILELE bangmah gen(compliment) ngam tuanlou. Huchia Amau lawmta toh ka naihna(relativity) hong da'ng deuhdeuh ta Chalk neng a ki deen tuah tuah lainite khawng mitkha'n mu dundun mai. Lah amau hon limbawl nawn hetlou uh.

Mi dawilok hive teh!!!

Lawmte toh kipawlh na khawng ah lah Huai minu kia gen uh mahbang laizawmah in- Lungsim ah tuh Ka Ngaihzawngnu kichi gugu nuamsim mai hile kilawm.!

Lawmte hong kihou ina ngaih ngaih leh Huai minu Huai mipa(midang) toh kingai chia hon khin uh hi zawmah lai. Ahahai :) Poiteuh Khang :)

02. LAWMPA LAITHON:

Huailou thildang khat ahih nawn leuleu leh Surprise Checking/ Frisking class laklai khawng a hong om nawn geet. Awiha- Diip in ''tuk tuk tuk'' chiziahziah mai dan ahi. Checking hong kipanta; Bag sunga laibute lak khiaksa Table tung akoih dia hon sawl uh; koih ngai hita. Lawite khat ana guukbuai in phe tettet mai!!! ''Laithon'' pua ana hi laizang! A lohngaihna di thei nawnlou kingawp Sirte hon muh di lau huai hita. Kei hon pemawk; hon check keile uh bel hon theikhasak hetlou maithei hina in, ka lakngai ka khut a om lah hita buaihuai e. Ka Inside pocket ah kuahleng lah huaimun hon check ngeingei dia gingta. Mundang lah akepna di ommang lou hita ahihchiang a chi'n Table nuai a zeplut; kou le Bench tung a ding dia sawl a ka om bang ua dingtou. Hon check uh hita. Body Frisking(Pumpi Mai) zou Table bang Sirpa'n domtou in anuai(table nuai) khawng en vitvit. CentreFresh hawng khawng kizep teltul kia lel muhi. Himahleh Vangphat huai chimaini taka ka Laithon zehlut mulou vanglak. Kihi peppep mai dan ahi. Laithon pen bangtuh sim in hon chile le kisim nuam nawn hetlou didan ahi- ki diipkuat pih gawp ahihchianga! Kuahiam’ Laithon tuh aman ua; hon simkhe kengkeng lel uhi!! Chiteu tau le HUAILAI khawng nuam chih di hinte!

Huch'in ah Pathian pina toh amm mahmah kawmin kumkhat bang hongbei tou kuaikuai hialta hi. Kumthak ah tuh maban sunzom thei di dinmun ka om a; keivuak hilou in lawi-le-paaite leng kimthrap hi'n ka thei hi. Huaiziakin meelthak-mithak chih om sese nawnlou hi. Kineelsa ngen kithalawp tak in School' Dress Code toh bang mahlah kihi hetlou napi'n kihi lenlaan simdan ahi. Hiaibel ihihna chiang chianga ''kipahtheihna thuguuk'' khat ahihlam ka khonung theih hi. Aziakbel ihihna khat peuhpeuh ah ei-le-ei(self) in kingaisang in kitawisang le damdawi hoihpha mahmah hidiing hi. I genzia bel ''keizaw hichi maimai'' ahihkeileh mahni dinmun thupi saklouhna kinei tamlua ahihman in. Mihing khat peuhpeuh lah thupi leh lamdangpi abawl ahi a; huaimah bangin thupitaka zatdiing ihivek uhi.

{THUKALZEH 2NA:
Mihing hinkhua ah MAHNI(self) in poimawh na lian nei mahmah hi. Mahni kitheihcheta kipaktak a hinkhua man diing ahi. Mihing in Hinna khatkia nei ihihman in manpha taka matdan kisina; midang hihbuai saklou leh en leng ihinna suk gentheih louh mimal tek mawhpuakna ahi nawn hi.

Huai banin Pilna tul theilou akhang akhang a ana omta leh beilou Laisiangthou sung ah Pilna kigelh kiihkeih hi. Laibu dang toh teha Laisiangthou alamdanna mahmah ahihleh ''abei ngei louhna'' ahi. Laibu dang khatpeuh peuh sah mahmah hina pi mite'n huchi lawmlawm asin lou in lei(bought) lou uhi. King James; England Kumpi in Bible ama' mintam in 1611 velin Pau masate apan English in ami muan- mi teltuam 47 mangin King Jame Version(KJV) ana bawlkhia hi. Huai kum akipan in tuni chiang chiang in tulta leh kilawm hi a; himahleh a tulna diing thuki genkha mawng mawglou in asuut nuam mi pung deuhdeuh laihi. Aziak dia igintak theih omsun bel Pilna a om ziak ahi diing.}

Eibanglah Naupang laisiam lou khat ana kihi nalai in; ihoihsak -a guuka kuamah hon theihpihlouh a hi zawmah lai; te khawngin ikigawt lam khawng honna muhmuh chiangin kizum theilua; ki-en ngam selou eive :) Himahleh Amau ei hon en dan akikoih thouthou dan ahi. Ataktak in bel a hii uale aki hoikha himhim diam bel kithei selou ahi.

03. KIZEEPNA:

Khatvei tuh hichibang thil hong tungnawn hi. Laitheilou teng ding diing in Sirpa'n honsawl hi. Kitheilou ahihmah chiangin ki-imm selouin ka dingtou a; midang le ading ua; atu tawmchik ahi. Huchi'n atute le hong ding souhsouh ua; ka chih******** le ana ding mawk: en byheart di isak leh :) Eike lah kei honmuh ziaka hong ding ahi diam? Koi ah himamah kenteh! Na ki hope sang theilua!!! Ahihke'h lah atheizenpi azumziak ahi zaw diam ? Atawp in kavek khozang un ka ding sepsuup uhi. Sirpa bang heh deuhdeuh zawmahlai! Eilah bangthu za le kihituanlou nuih zat a zamai. Ki-ipzoulou nuinui mai. Aziakbel ka theikei; kuahiam chihbawl na deuh a nuile hituanlou. Huaikhit tuh kizep di ahita. Chiingpum liansimtak sau zezen a 5 veivei kizep hita, hiaihun inbel nuih malakin ki ''hisuk den, calm down geihmai'' eive! Kinuai liailiai; himahleh Aman le ana thuak kha chitchiat ka hehpih dan san tiutiau lel a; a kuikunguk sam hi. Amah thuak diteng ken thuakkhawm bang hileng ka ut hi. Huchi hihial leh le ka thuakzou zel na diam (: Na thou inchin. Aman zaw honthei hetkei; compliment bangmah ka piak ngeilouh ziakin. Himahleh lungsim intuh ana ngaihtuah nilouh hi di eivoi!! Itna KhauGuiZawl ngamlou; mi hi dindeente di’n tuh Lungsim toh kisual ngen himai maw. (hehe)
''Aw itna lamdang lua sang'' kichi adik chihkan gen di athupizaw omlou houh hinte.Lellouh Itna!!!

04. LEENKHAWMLA:

Huaite kawm kawm in hun bangle ana bei toutou ahia; Kumtawp examna neihzohin Christmas leh Kumthak khawlhun ahong hi nawnta hi. Hiaihun in mahni vai chiat ah mani nna chiat kiseem hi.

Huchi'n Coaching Class January 03 apat dihun kibiikhiah theihlouh kalin hongtung manzel hi. Coaching Class ah Leenkhawmla khawng kisa nuainuai mai ahi. Aziakbel hiai Occasion nihte Huihkhi(spirit) lungsim a mang mawklou ahihman in. Sirte omlou ahihnakleh Laibu sah deuh khat kila khia in; phen- Leenkhawm la sa, labu dana mang kihiziang ahi. Hiailam pang ah bel Classmate toh kithutuah abaihlam mahmah hi. Ki lunglut vek ahihchiang in akipaklou ki omlou Amahle kipak Keile kipak. Ken bang ahon etlouh kal khawng ana en gugu mai; khatvei bang ki-en tuah khazual chihdan bang le hiveh!! Huchi'n lakisa in kiphaphetlou hi. Khente alaam pawltoh; a ‘cheer’ pawltoh Sirte theihlouh kal in nuamtak tuk kisa eive! Hiaibang omdan toh kituak sawina bangle kituak khathou zel!

05.EXCURSION:


Adang khat ah lutnawn le Excursion pai sawm ki hinawn hi. Huaini zingkal bang kithoubaih mahmah in; zingkhovak siang ma a Skul kitung pahngal. Achihleh Group khendan toh Bus atuang theidi zah kituak lou; kilual na dia mikhatin Group dang ava belh ngai hita. Sirpa'n huchibang ahon gen chianga akeita geet ana kipe pah; group dangte vazom. Mi bel theih ngen ahi thama; himahleh ikiang a tutu te toh Amau(midangte) ki kimaingal' dan ana nak tuamlua; iva tutleh kitheiphet ahi. Hiaimuntak ah sinlai khat tuh ka sinkhe hamham chih di hi. Himahleh Gari sung kia ah ahi vanglak a, amun ahbel nuam veve hi.

06. SEELGUUK THU:

Nite-leh-khate hong kihei in bei zungzung ua; nikhat leuleu lah hichibang ahinawn hi. Ngeina leh nidang bangin Dak (First Bell) hong ging lengleng nawnta hi. Duty Teacher Sirpa leng room leh room kantan in; naupangte enkhe avaaktuah sek hi. Hiaibel Duty Teacherte khat peuhpeuh nna ahi hi. Huchi'n ah ka laigelh alakloh ziakin ka pawtkhia pahtheikei; ahi a; ana nung lamtak ah Assembly diingin Leitual lam - kinoh simtaka ka zotsuk laitakin Sirpa'n ahon khamkhawl guih hi. Sirpa’n hon -en kilkela kenlah zahtaak ziak ahi diing ka enpha ngamkei deuh hi. Amah le ading a kei le ka dinkhawl nilouh hi. Huaikalin Lawmte teng Leitual lam ana tunggaivekta ua; Assembly ana neita uhi. Huchi'n Skul' Zingkal Thumna khawng anei damdam ua; hiaituh Skul Naupangte Thumna neihkhawp diamdiam ka zak khakpatna ahi. Skul Inn sung leh pua khawng athawn ziai ziai hi. Himahleh keibel dinmun nuam hetlou in kana ding khata hi. Sirpa'n, ''huai a na sakhau(Inside Pocket) abang a ?'' honchi hi. Awiha; Kagim! Ka etsuk leh Seelguuk thu ana puakzaak Lehloh tamai hi! Amin bangtuh kagen ngamsekei ahi; banga achih hang in. Zumhuai lua! Zumhuai lua! himai! Ama' subject a siamdeuh(bright) beek hileng pha di hia! Asiam loupen; a subject ka failh munna pen ana hilai zawmah ahi. Etkhiakna Exam khawng ah; ka siamlouhman tuh ahi ngeingei a, 'mark' tawm chikchik lek kamuh gige hi. Hichi'n aw dengdel' takin ka hon gen hi. ''Excue me Sir, Let me escape this (monster)''. Sirpa'n, 'No, You are already caught. How can you escape....? You have to meet and drink tea with the Discipline Department'' Huchin aH Office ahon phone a; hon tonpih suk in chi hi ngeingei diimg uh hiven; Office a Trial diing in ka paisuk napnap uhi. Lawmte banglah Assembly ana neilai ua; ka peel dundun mai uh. Huchi'n ah Office ah thu tamlou hon dong ua, tu’n class ah vatel inla; tawp chiangin Innlam pai nailoua Office nongphal lai di honchi uhi. Class a vatel tuh kava tel a; himahleh 'Ki-Ui VeihPhawk' chihdan bangin anuam hetkei hial hi. Kikha muanglou; ki om geuguau, tua Sirpa hongluta class ahonlak nawn di bangtuh alithuai ngeimai.

Nitaklam ahonghihin Sirte' theihpilouh leh athulou ua Inn kipai ngamlou ahihman in, Office lam ka va zuan hi. Sirpa'n hiah ana om inla; kou hongpaipah di chi'n sawthun tawk kangak nungin; ahong kiknawn pan pan uhi. Atomlam a gen in ''Ngaihdam'' hon ngensak ua, huchi'n tuh innlam paithei hamham phet kahi. Inn ka tun in Nii ana niam lawta, tum di hita hi. Khawmui phial hita hi.
Kizum lua ahihman in aziak kichian bangmah kigen ngam selou ahi. Hiaibel ka genkhiat patna ahi. Theihsiam ahaksa sim diam ah!

{TTHUKALZEH 3 NA:
SINSAKTUTE' poimawhna alian mahmah. Sinsak aom Naupangte adiingin Mibawltu/Seektu ahi uhi. Khovel a mithupi, milian leh Pilte ataangpi'n hiaibanga heutute khutsuihna nuai a ana khangkhia ahi uhi. Himahleh khenkhat bel School, College leh University kai hetlouin leng - Theory leh Principle thupi taktak gelhkhia in musuah veve a om uhi. Ahia, huaite'n pitu kichiantak nei ahihmel uh theih ahi tuankei hi. Siamsinna ichihchiangin Laisinna kia genna ahikei chih itheihsa ngen uh ahi hi. Kong bangkim ah ihihna lamlam ah siamsin in nek-le-taak, kuul-le-poimawhte suktuah ina uh ahi. Siamsinna kichi Sappau in 'Education' ahi a; Latin pau a apan kilasawn ahi hi. Huaibel 'educere' leh 'educat' apan 'educe' huchin 'Education thumal' hongpiang hi. Akhiakna ahihleh- kuahiam atheiloute ''lamkaih'', ''pi'', ''veng'', ''chiing'', ''sinsak'' chihna ahi. Huai omziabel kuahiam ''mialna mun'' akipan ''vakna'' leh ''lampi'' kichian hilha sinsak chihna dan ahi hi. Huaite tup ahihleh ''suahtaakna'' piak ahi nawn uhi. Khotaang vai, Neek-le-taak zonna leh Simlei vai tuam tuamte ah leng ahi uhi. Huchi ahihleh mihingte lakah kilualna/kikimna omleh kilawm, bangziak ahi diam?

*) Eite ngial ngial bang singnuai gamnuai ateeng mite ihi ua; Namkhangtou leh Changkangte' theih in huchibanga omlai di'n ahonkoih khamawh keidiing uhi. Ahialah Tanchinhoih leh Laisinna eilak ah 1910 apan vang phathuai takin Mangkangte'n hongpaw lut ua; tuni'n khovel pumpi theihphak diing in ikisa in i om thei panpan ta uhi. Huaite bel ahoupen agen in Khovel kilchih- Sim-le-Mal, Suah-le-Tuma iminam kithehdalhte bang ahi dia, banah, mipil leh theihna sangtak neite- atomlam in mihi theite ziakin. Hiaibang Tanchinhoih hong lutlou hileh bangtan ah iomta diam theihzawh ahikei hi.

*) Laibu ineihna sawtnailou hial hi. Zolai i tawitheih uh kumtam naikei diing. Bible/Laisiangthou ineih uh 1970 vel ahi phet hi. Eilah kiphasakin ki-om khasek taven ah! Atunglam a igensa mah bangin English Bible masa pen 1611 pekin ana neita uhi. Hiaihunte akikhaih mahmah ziakin namdangte (abiikin Tumlamgamte genna le ahi) toh kilual leh kikim lou ihi uhi. Banah i Civilisation zong Naupanglai mahmah hikha diing hi.

Himahleh tuni chiang chiangin Technology hoihna iphattuam pih mahmah nawn uhi. Zilna hi'n sepna hileh hiaite ziakin nuam tuam in zangkhai mahmah hi.
Ahoihna lam atam tukin asiatna leng tamsak thei kuapeuh ihihmanin pilvanga ki vensiam ikideihsak tuahnawn uhi.}

07. LAITHEM NENG:

Ahun-akha leh ani genthei chetnawn kei mahleng hiaibang omnawn hi. Sportte kimang zou September / October kha khawng hidiing in katuat hi. Hiaihunin tuh Vuah ahahzuk nawn kei a; Nisa leng khauhlua hikei mahleh ataangpi in Ni a sa/taang vengveng sek hi. Phavang kuan ahihmah bangin Huihnung hiauhiaute; Huihzangh kikhawh henhente azaangkhai thei mahmah uhi. Tawldamsak un Lunggel bang zaangkhai sak uh abang hi. Innkim a Ginem kungkhawng leh Thei' leh Singkung chi tuamtuamte Phavang huihin amuut ling deldel ua; ateh hing ngiingeiite Nisa in ahaai(heated) ziakin, Huih a muut chiang un te’selsel thei uhi . Vangging doldolte leh Vuahchiin nguknguk chihte omlou hikeimahleh hiaihun in nidang sangtham in geeuzaw hi. Hiaibang huntuh skul kai anawp laitak le ana hilim hi.

Huchih hun ngeiin tuh, Laithem Neng(Chit of Paper) athu saaulou chik gelha kideeng/piak tuah ka thangsak mahmah uhi. Huai hunbel Mobile Phone, Lamka -i Zogam a, akithan tuunglai deuh ahi hi. Mobile Phone tungtawna Message (SMS- Short Message Service) gelhdan agelh chiing hingei diingin ka khonung suutkhiak thak ahi. Hiaite mangin kuahiam i kuahiamte(admires) Line ah kilawn phei in; amau leng tuabang mahin honna thukzel uhi. Lawmte' khatin scale zang a Laipeek apan ahun geihgeih dia bottan; adangkhatin gelh, khatmahin thonphei. Thugelhte bel kihilh tuah siausiau zel; atheilou om tuanlou. Eimah khomtawk a, thupi hikei lehle nuam kisa(enjoy) mahmah sam chih di hinte! Ki-awl mawh; aziakbel off period hiam leh Khawlsung khawng kia a hichibang hithei ahihman in. Midang in lah ei hon buaipih lou; tuamah bang a enleeng. Huchi'n ah Ikua hiamte khawng toh kineel dekta, nuam lel lel laitakin tuh nikhat Khawllai(half peroid) khatah Vangsiat huai chih di hia phathuai chih zawk diing adiam theikhang hichi bang hinawn zel:

Hong dingtou a; ka mangngilh theikei- athakang gitget; lah hisilhselh(hehe) samsau hiuhiau, School' Dress Code toh bang kilawmkhawm nalai, nuihmai siusiau, a Bilbah leh Hair Bente'n cheimawi mahmah, bakah A aw’ bangle ging kerker, Angelte a le hichidiam chizen ni! Mibang samzou deuh gige- [(min a misam letuh hilou; himahleh, poi kisatuan lou hi'nchin :), ahehhuai dan bel ana hizel lou in, kinoutawina hoihtak khat katan ahi. :<hmm>: ka gendah mai <: )]
Ama' honsap bangtuh i ut lamtak hinalai in, -Kipahhuai lua Nuamlua chih igenlouh hanga! Kamsiamlouh man a........!

''Hey, (min) Hon En Dih, Hiai Anala ow, Please ! Kin kin ve Sirte honglut man'' chih toh Chit of Paper 2/3 veia a khepneu ahon lawn a; kenleng kana langal hi. Simdia phelkhin pan..simpan chihleh Sirte khat hongpai khachet in, ka khut aka tawi honna mu chitchiat; laithem lian hetlou ahi a; hon muangmawh din le ka gingta khawlkei a; lah gintak banglou. Amalam atu ka hi a; ka theihlouh kalin(sirpa) ka ma ah ana om mawkta, huchi'n hon laksak hi. Tawmchik kigelh himahleh simkhin manlou, enpan kihi ahihchianga!
Na choh eh maw, seel da theilou hiveteh!!!

Poithou e, gendi bei lua! Bangki gelh a chihle kithei nailou hia! Sirpa'n lah kuahon piak/khak a; chia hon dong gumgum mai! Gen nuamlou, genlou di chi. gendi theihlouh luatman a awm a awmlou khawng gen mawk. ''Kuamah''........ ''Kuamah'' khawng kachih gawpgawp. Hile hon dong teitei ahihchianga phetlouin amigen/sam khediing banga honsawl hinalai ''gen maidi adia aw; genleng lah zumhuai law dia'' chih saikak kawm zualzual. Huchi'n ah kilep khiak teitei sawm ka hihmanin lawmte Pasal khattuh kasam khe mawkta; adotleh aman(pasal) bangthu a chih ana theipha lou (kou- kou buai a buai; amaule amau buaia buai-hon matma a) Lawmpa'n aziak-azaal bangmah gendi ana theikha lou ahihchianga hong buaihuai deuhdeuh di isakleh Sirpa'n simin; asim khita Dustbin apaai in honpai san a; huchi’n veng ahimai hi. Vanglakin ah :)

Classmatete bangtuh dai zikzek mai uh. Thuduh lawlam ana daai khinkhian chihdan bang in. Eilah kisawt ding sim mahmah ta. Tua Sirpa pawtkhin phet, kenle sim utlua kahih chiangin, lametna liantoh  dustbin sung kava himhim hi. Huchi'n kimeek ton nernorr kamu a ka lata hi. Bang kigelh chih ki thei ut, banah kingaisang’ himhim ahihchiang in simkhak louh diing bangtuh haksa mahmah sam ahi. Hiai bangin agelh hi.

'Tawp chiangin Honna ngak inla; Nektheih non Treat(leisak) di;
Huai Ah Gate Bul Ah Ngak In Aw Plis Takin!
Ken aleina dithei kahi,
ka duhlua''.

Aw! Poihina mahmah e maw! Kisuanglah hinang ee Cicy;
Ka utlouh man zaw ahikei.
“Ahuntakin honthuk thei himai maileng utnang e,
Nanglah nuam diing Kei lah nuam diing.
Tunlah heina mual leh taang dangta.
Zolei Taangbang na dam zelzel na hiam ?
Seena, Nuihchiam leh Nunnop Libang chinga iheina mun; Lailungin na ngilhta hiam, Ken Laukha in Thangbang vil zel ing.
Aw Cicy, bangteng hileh heina peuh ah Sianmang khutah kikeemsak tuah zelni.
Mite gen PialGal Gam ah Lungdeih LIBANG Chingta diing hi.
Toupa thupha aw”.

Huaiteng nung a lah kithuk chihte omnawn lou; lem zong lemnawn lou hi.

{THUKALZEH 4 NA:Itna leh Khuh kuaman seltheilou.
Itna kipatzia thilneu chikchik ahi. Huaimah bangin daltu leng ahi diing. Bangteng hileh ki-itin kingai mahmah mawkleng le Sian lemgel mah ana hihi, Ngen zelni}

08. BAWHPUK KHA:


Kumbei diing kua ahita a, a amm huai mahmah mai hi. Heutute'n lah tamalou in Hasotna hoih taktak hon peden ua, hon convince(thuzawh) zou mahmah uh hi'n leng ka thei hi.

Kumtawp exam diing ahong naita a, bektham louin, akum nawna mite'n ana gen minthang uh Pawl Sawm (X) exam diing kihi petmah ahih chiangin kuapeuh in Laisim lam san theihtan asan ahi hi.

Huchi'n ah nikhat kumtawp exam ma deuh in hichibanag ahinawn hi. Exam dii anaitak ziakin laisim na di'n Sirte'n hun honpia un; sinlai honglak louh hun uh leng a om hi. Huaini tuh Sintawpni ahi a, akalnawn Thohtanni apan exam kipan ta diing chih ahi hi. Student khatpeuh aneu lamte hi'n alian lamte' hileh huaini, atawpna ni diingzet tuh ki-amm in kideih thoh bawl chiatdan ahi. Khawl(half period) hong hita a; alang alang ah nidang sangin Thawm ngaihdiak abang hi. Kouleng Classmatete toh kizui laih laih -room khat apan room dang ah ka paituah vengvung uhi.

Sirte khat ahongvak tuh ana ki-umm mai ahi. Huaibel pangai lousim abang a, himahleh a huihkhi(spirit) kikhen ziak ahi zaw hi. Ki amm mahmah ahihziak in ah! Atawp in bang kana bohpuuk kha zezen ua. ngaihtuah thak chiangin bel kisuanlah huai mahmah mai! Himahleh, alungsim apiichin ziak ahi diing e, hon theisiam mai ahi. Aheh hetkei hi a, cheering(kipahna) husa genkhiak siam louh asaang mahmah chih diing hinte! Sirpa'n huai ana theisiam lua ana hilim hi.

{THUKALZEH 5 NA:
Mimalmal in mahni hunluite i ngaihtuah kik hun a om ngeingei hi. Huaite lakah anop mahmah hun bang aom a, khasiat huai hun bang leng a om hi. Banah natna-satna leng ituak khachiat diing un gintak huai hi. Himahleh 'hunlui ngaihna' (nostalgic head/eye) a phattuamna aomkei. Aziakbel khatna ah, sapkik theih ahihlouh manin ahi. Nihna ah, ihihkhelhte, bawlkhelhte, banah gen-le-sak khelh ineihte bawlphat theih louh ahi ichinuam nawn hi. Atawpna pen; lah apoimawh lou hilou- ihun manphate hon lakmang sak uhi. Huchin kingaihtuah vungvung na hon tun phet hi.

Alangkhat a bel, ihikhelhte akipan sinlai laktheih a, pilvan diingdan leh omdi dan honlak hi. Nunzia kilawm lim honlak a; apilvangte'n hunlui apan sindiing tampi mu diing hi. Mangkangte thupil lungsim a hongdawk khat ahihleh hiai angaih mahmah khat hiai ahi. ''Those who never did wrong are those who never work'' (''Thil hihkhial ngei loute tuh; nnasem ngeiloute ahi uh'') Hiai na hizezen mahleh leng kuapeuh in ihih khelhte apan I sinkei leh thilhih khelh tuh lauhuai ahi hi. Ihih khial kha ta ahihzongin; ihihkhelh lam kiphok a, zumpih hiam, imm leh ui aneih louh diing ahi. Lungkim dan kisin diing ahi. Laisiangthou ITimothy 6:6 ah hichi bang in gen hi. ''Lungkimna toh kithuah Pathian limsakna tuh Punna thupi tak ahi''. Mipil Solomon in amah hinkhua pansan in Mihingte lungkimna bei dan lak hi. Innsung neih-le-lam ah atasam kei ding theihsa ahi, Kumpi khanggui apan mi ahihman in. Huchimah bangin amah leng Kumpi ahi hi. Leigou leh sum-le-pai ah atasam kei a, Ngun leh Khamte leng aliang baat ngeingei diingin igingta hi(Bible ah kigelh kei ding, Suangtuahna ahi, kumpi khanggui apan leh Kumpi ahihna ah, ahausa in akiching diing gennopna ahi zaw) huailouin, zi 900 hilhial anei lai a, lungkimna mule kilawm tak ahi. Lungkimna Mihinga omlou himhim bel ana hilou maithei hi. Himahleh lungkim' sukmai; i dinna asang deuhdeuh leh lungkimna diing bang le ana saang deuhdeuh ahi maidiam ? Ahia lah, khovel a nopsakna om tengteng achiam ngeidiing hi. Huchi'n ah Leitung Ninuai aom khempeuh bangmahlou ana chi hi.
Bangteng bangmah lou!
Bangteng bangmah lou!
Bangteng bangmah lou! Ana chi duanduan hial hi.

Hiai a igennop bel Mihingte lungkim mohna igen nopna ahi.

Ruth hinkhua ah bel Lungkim siamna imu uhi. Huaibel anu(apasalnu) kiang ah apasal in asihsan nung na ngawn in hiai bang gen theilai hi. Na pai nana ah kapai ding a; na mite ka mite ahi diinga, na gam tuh ka gam ahi diinga,....chi'n agen hi. Hiaituh lungkimtaka kipahdan siamna ahikeileh bang ahi diam ? Apasal lah sita; anuteek toh kia lah hingal. “Ruth Mou Ginom” ana chihchih uh hiai ana hi hi.

Awle, Sialsial diing a piang ihikei hi.  I hihtheih tawka I nasep thaman toh kipahdan siam leh lungkim izil kuapeuh iki deihsak tuah uhi. Hun paisate ah buaibuai louin mailam hun diing khualdan siam chiat ni. Himahleh kong kihong theilou kiu in itaau taau kei diing a, Pathian hon theihsakte ah iki heizaw diing un iki hasuan tuah nawn uhi. Ihinna ibawl phatna dingin 'TUHUN' ibaawl phat diing ahi. Ei a mahmah ahi a, ikhut ah aom hi. Ahihhang ikham khawl theikei uh chihna lek ahi hi. Huai hileh I maban ahoih diing a, huai toh kiton tonin ihunlui hinkhua leng ahoih diing hi. Mi buaihuaite hilou in, kipahdan siam, Dikgum ngam, Chitak, Kuhkal leh Hinzia(Life Principle) neitaka ihina, alang alang a ihoi' doidoi louh diing uh ahi. TUAILAI TAKKHEH!}

Huchi'n HIGH skul hun nuamte ka hon zangbei tou a, Hehpihtu Pathian pina toh hun in ahon kuitung pih samta hi. Hunlui Mangpha! Thupina- Pathian aw: Nanga Hihen!

...b.......e.......i.......t.......a...

THUKHITNA:
Hiai thugel High School kailai a lawm le vualte toh hiinkhaw man/zatdan taangpi ahi. Aselam agelh ahikei a; ahoihlam ahi hi. Bektham louin, kuahiam heta gelh hilou hi. Thupi loukha himahleh kana tuahkhakte anuamtata, ahoihtata kachihte ka gelh ahi. Thukalzeha ka koihte ahihleh Pathian Kha thopna toh Keimah mimawl Suangtuahna ahi a; Pathian in simtu khattou sinlai neukha bek honpe ta hen. Kakipak. @muante.

Email: muante_samte@yahoo.com

Theme: HIGH SKUL -PAAKHUAN
(High School -A Garden)

Gelh hunsung: 08-11 May 2013.

Words: 4,278

Objective: Importance Of Self Awareness for all.
(Mahni Kitheihchetna Miteng a Diinga A Poimawhna)

Gelhtu: Chinkhanmuan Samte

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA