LAMKA K'ONG SIIKNAWN KEI DING..!!

Written By: K Lianthansang
( Thudik Pansan A Kigelh )

Thohlehni ( 8th September, 2015) hi’n ka thei. Dakkal 60 sung vingveng ‘Bandh’ kipatni leng ahi bok. Dak 12: 00 pm a bandh kipan di chih ka theih ziak in, kei leng dak 12 ginma in; ka deihthoh mahmah, ka Rickshaw toh innlam ka zuan pah vengveng hi. Sum muhsuah sunsun teng antang man dia kizangbei ahihman in, poimoh dang tuamtuam leina di neilou chu ka hiphot mai. Huchi’a, kingaihtuah dedu kawm a innlam zuan a ka pailai in, “ Rickshaw…Rickshaw..” chi’a kikou awging ka za chiaichiai a, ka dakkhiat leh lampi langkhat lam ah pasal khat in honna ‘khutvaan’ siamsiam hi.
Ke’n leng ka naihpai gelgel mai a, ka vengte uh ahihdan ka thei ngal hi ( amin theilou; meeltheih thoh). Antang bag 3 (thum) puak di om ahihdan hon hilh a, ke’n leng kithalawp takin ka guangpah ngal hi. Huai antangte ahihleh, amau’ a ding kia ahikei. Himahleh, a inn uh hon hilh a, huaimun tutvek phot di ahihdan hon genzoh in, hon taikhiatsan pah hi. New Bazar apan sim-suahlam man-oh in ka vanpuakte ka kaitou ngeuhngeuh a, huaihun in lampi kiang a dawr-te ana kikhak vekta. Gari leng a vaang mahmah mai a, dak 12 gingman ahihdan haih di vual ahikei.
Bandh kipan hita; nupi hon in leng a ‘seat’ chiat uh luahta ua, kei bel kholai a omlai..!. Dan bohsia chu ka hiphot peuhmah mai. Ahihhang in, innlam zuan a pai chu ka hi veve a, lauhuai law di’n ka koihkei. Ka vanpuak giklou hetlou ahihman in, ka hatpaipih zoukei. Ka lungsim a kinoh mahmah hang in, zing ann nelou ka hihman in, ka ‘engine’ in a zoulah mahmah. Nupi hon lampi khaktan in ana tu ua, ke’n bel kisuanglah pipi in mailam ka nawtzel hi. Akiang uh ka tunma in Car khat in hon makhelh vut a, Nupi te’n ana paisuak sak uhi. Kei leng kineemtak in kapai a, amun ka tun tak in, hon kiksak nelnel maimah ua, lampi dang a ka kualh chenchen louh ngal, inn tuntheihna didan lampi a omkei.
Ka khase kei. Manipur Solkal in Bill 3 a passed-te zukkik ahihna di ahihpeuh leh, ka vanpuak gik leh leng, ka totkhak nana ah kipaktak in ka pai veve. Himahleh, azawng-ahau kal ah kideidanna uanglua hi’n ka mu sim ( ka khotheih tuung apan). Bangteng hileh, Inkaang-te va etziak lel a Val upate’ Vauna tuakpa’n gen di bangmah ka neikei a, nei hita mawk leng le ka gawl apan bangmah apawtkhe theikei ding. Mihausa khenkhat’ inn neihzah natawm theisenglou himahleng, ka vanpuakte a tunna di mun tunpihna di lampi dang ka theih man in, lamkal a mangthang hetlou in atunna di mun ka tunthei hamham hi.
Van pawdia hon sawl pa a inn uah ana om a, singpi honna bawl (awm) hi. Anu leh pa teek mahmah ta leng a om ua, himahleh numei dang muh di ka neikei. Amah lah upa huntawk hi’n ka thei a, tangval senior ( lengkuul) hidi’n ka koih mai. Verandah ah singpi dawnkawm in ka houlim kha nilouh ua, thutang tuamtuam khawng ka kikum uhi. Kei sang in a paunuam zawtham a, a singpi dawnmanlou hial in pauden phial hi’n ka mu. Kei ahihleh, lu-supawl( ‘yes’ ana chi kawm a lu su ngaungau) a ka pankhak ziak in, ka singpi bang ka na gaipah kha thepthup hi.
Ka kihou nilouh u’leh, ama hinkhua lamlam khawng hon gentung kha thepthup a, mipi’ buaina kia hilou; mimal in leng buaina gensenglouh kinei ahihdan hon phawk khesak sawnsawn hi. Akiang a, “ na lawinu ‘dharna’ tu hia? “ chi’a ka dot leh, Asingpi dawnman mahmahlou ahihman in, kei’ dawnna nou a hon sungphei kawm in a lu hon peikhum a, “ Kum 23 vel ka hih apan in, State dang ah kilohtawm a sumzong di’n ka na kuankhia hi. Tangval kihisam ahihman in, hon ngai leng a omlou tuankei. Kum tamkhop vaigam a ka omnung in, Lamka lam ah zi nei di’n pai ka sawm hi. Ka nungaknu bel Lamka a omden ahi a, hoihtak a kihou fel diam in, ka tunni ding khawng leng ka hilhkhin vek. Ahihhang in, ka omna lam ah leng honna ngai aom man in, ka train ticket honna ‘cancelled’ sak tamai hi ( ka theihlouh in).
Himahleh, amah mah in hundang a di’n ticket dang hon saifel sak ngal a, ka kipak veve. Ka kipahna in sawt a daihkei tel mai. Kei’ ticket di kia ka sak lai in, ama’ a di toh lakhawm ahihdan ka theikhe sawnsawn a, ka planned teng fail di ahihdan ka theihhoih mahmah ziakin, ka omdidan natawm ka theikei. Ka nih un, Lamka lam zuan in ka pai vengveng mai ua, ni bangzah hiam nung in Lamka ka tung uhi. Kei kia inn pai dia ka na kikoih himahleh, innsung ka luthial takin 2 ka pha maimah ua, ‘ZI NEI’ chu ka hitamai hi. Kiteenpih dia ka kihoufelpih, ka nungaknu’ a di’n thuakhak na’n chia maw….bang doh-ai tui dawnkha hitel ka hiam, ka theikei.
Nipikal bangzah hiam inn a ka om nung un, ka tungtang uh genfel in a om ngal a, kou leng ka zinkik nawnpah uh. Sepna tuamtuak ahihman in, ka omkhawm theikei uh. Kumkhat zoh in, innlam ah ka pai nawn ua, Saptuam’ dansiangthou in leng ka kiteeng thak uhi. Huainung a kiiknawn in, ka sepna ah ka kitawp zozen a, ka zi’ sepna lam ka zuan zawta hi. Huaimun ah septheih dang zongkawm in ka om a, sep ding bel ka mupah veve.
Kum 2 zoh in, tanu melhoihtak ka neikhia ua, ka kipak mahmah uh. Nau neihziak khawng bang in leng Suty ka lazel ua, innsung nuam bawlkhiat tuh ka tup pipen uh ahi gige hi. Ka nau uh hong teitheih simtak in, Lamka lam ah ka pai zual nawn uhi. Ka nu leh pa’n leng tunu’ meel muta chi’n kipahthu khawng hon genpih uhi. Kei ka unau ua pasal omsun ka hi a, upa pen leng ka hibok. Ka nu leh pa hatnawnlou ahihman un, thil leng theisiam pahpah nawnlou ua, ka zi’n hou leng a houpihnuam ngeikei. Ka pianna nu-le-pa himahle uh, “ Nu, Pa “ chi’n leng hon sappih nuam himhim kei a, lamdang ka sa. Huchi’n, ka sepna lam uah ka zinkik nawn uhi.
Ka kiteen nung uh kum 3 bang ching mahleh, ka pianna nu leh pa nawlkhin in a om lailai uhi. Ka sungte’n, ka pa damlou ahihdan hon gen ua, innlam a pai di’n hon sam uh. Himahleh, ka zi a utkei bilbel mawk hi. Amau’ sungkuante thilgen natawm leng abil langkhat a lutsak in, alangkhatlam ah pawtsuak sak zungzung zel hi. Ka khaloh uh ahihleh, ka 2 ua kigawm in Lakh 1 phathei phial mahleh, ka nu leh pa ka panpihzou ngeikei uh. Khaloh huaizah lohkhe mahle ung, ka nu leh pa ka panpih zohlouh ziak un, ‘ innlam ah paikhiat mai in, sep theihtheih semkawm in nu leh pa’ kiang ah om lehang nuamzaw di ahi ’ chi’n, ka zi’ kiangah gensek mahleng, a utkei. Huchi’n, amah tellou in keikia paileng lah, ka tanu’ tanglou di ka hihdan hilhlawk in ka om zel a, ka lung abuai ngei mai.
Nikhat, ka sungte’n hon houpihnuam in, ka zi call den ua, himahleh a lanuam kei. Damlouh vai ahihziak in, akhawnung in ka thei veve hi. Ka sungkuante’n damdawi man di’n Rs. 2000 hon thukhak ua, ka zi’ kiang a ka gen leh, ‘ khak ngailou, amau leh amau a kitoudelh kei d’ua..’ hon chihkhum tamai hi. Himahleh, sisan a ka kizoppihte’ haksatna ka enliam maimai theikei a, huai’ zaan natawm ka ihmukei zozen. Ka zi’ theihlouh in, Rs. 2000 ka va thon teitei leh, hon theikhia a, ‘ kei’ sanga na nu leh pa awlmoh zaw na hihleh, inn apan paikhia in ‘ hon chihkhum maimah hi. Ke’n leng, ‘ ka tanu tellou in ka paikhe kei hial ding’ ka chi a, a office kaikal in ka tanu pawkawm in ka paikheta hi. Ka tanu’ a di’n bawngnawi Rs. 10 man ka leisak a, huai polhsak in ka tepsak kawm hi. Ka phone ka switch-off pah a, ka lawmte’ sepna lam ka zuan vengveng hi. Ka zi, Office kai hong tun tak in, zontheihna chiteng hon zongkual ahi ngei ding. Zan dak. 12 a ka phone ka ‘on’ nawn leh, miscalled khawng leng ana om zeelzuul hi. Huai nitak in, ka omna uah hongpai a, ‘grace mark’ in ka zuikik nawn hamham.
Ka tanu leng school ka kaisak tei ua, a fee teng kei’ loh apan ka pekhe zel uhi. Innluahman, tui leh electric fee chihte khawng kei’ khaloh apan ka pezel a; ka zi’n bel ama’ khalohte saving zelzel in, ama’ pianna nu’ min khawng in innmun lei ziahziah lel hi ( anu’ minlou a leng lei). Achang a ka nu leh pa’n hon phone chiang un, ka khosakdan uh hon dong zelzel ua, ka nupa kal uh toh kisai ka genkha ngeikei. Amau’ theih ding in leng ka deih kei a, ka deih ngeikei himhim ding.
Ka gensa mahbang in, ka nih un Lakh 1 ka lohkhe zou mahmah uh. Himahleh, ka sungkuante uh ka panpih zohlouh pen uh ahi ka ihmutlouh gigena. Ka zi’ kiang ah innlam pai di ka gen chiang in, hon ngaihsak himhim kei. Akhenchiang in,kei kia pai di’n hon sawl zel a, “ Lamka K’ong Siiknawn Kei Ding..!” chih peuh hon genkhum zel hi. Atawp in, kei kia ka pai vengveng a, ama’ sungkuante ka gal sapsak hang in a samkhe zou tuankei uh. Atawp in, ‘ na pasal deihlou na hi hia, ahihkeileh deihlai. Thutanna bawlngai ahi’ chi’a asap u’leh, Lamka ah hongpai a ka papite’ inn ah tung hi. Ka inn uh ahihleh, hong phazual petmah a, avante hong tuahkhe zomah hi. Ka zi, innlam hongpai hang inn - koi a anne a, bangchi khosak a chih ka theikei.
Amau’ lamte’n leng alohngaihna atheihlouh man un, Indongta khawm in kihouna ka nei uhi. Kei’ haksatna tuah ahihleh – Ka zi’n, ka nu leh pate; nu aw..pa aw..hon chihsak nuamlou. Huaikia hilou, ka nu leh pa etkol utlou zomah, kei lah upapen hingal. Indongta in thukhenna ka bawllai un inn ah a omkei a, ka thukhenna uh, ahibang bang a pom di ahihdan leng hon theisak hi. Ka kihouna uah; Vaigam lam a ka inluahna ua van tengteng anumei’ van ahi dia, Lamka a van (vanken omkhate) teng bel, a numei in kei’ van ahi a chithei kei ding. Atanu pen bel, anumei in a keem dia, pasal neithei a hong om chiang in, apa pen anumei’ (tanu genna) nawlam ahi ding chi’n, suai ka kai ua ‘Kiphakhen’ ka himai uh.
Ka kikhenna lai(suaikaihna lai) uh leng, ka zi ka khak ua, pom ahihdan leng ka thei hi. Nengchik hon gensau zek lai leng, ka zi’n a vanken teng a ‘list’ hon gelh a, A4 size paper dim mahmah di’n ka gingta. Himahleh, Lamka a ka innsung uah TV leh Almirah chihlouh, hon vanken muh di a vaang mahmah. Lamdang na sasim maithei. Vaigam a ka inluahna ua van omteng leng, a vanken hidan a hon gelhvek ziak a, paper dim metmot zen a tam van hong keng ahi. TV ngial bang, ka kikhenma un, a tanaute un hong ladek zomah uh ( ka zi toh kihou ua, vala dia asawl hihtuak). Mouvangot(vanken hilou ahi huaite) dan ahihman in, ka phalkei a, ka zitoh ka kinak loh hial uhi.
Ka kikhennung un, Saptuam lam ah buaina k’on tuaknawn uhi. Leilam thil ah Indongta in, ‘kiphakhen’ chi’n hon pomsak mahle uh, Pathian’ dan a kitengkhin ka hihman un, kiphakhen chi’a Pathian’ gawmsa khenzak chih nadan a omkei himhim ( tunglam thil ah). Saptuamte leng lai ka pia ua, amau leng kum 1 enkhe lai di’n hon thuhilh uhi. Huai hunsung in, ka hihtheihtawp suah in kiteen kik didan ngaihtuah mahleng, ‘mission impossible’ ahimai. Kum1 zoh in, saptuam te’n ka zi a phone u’leh, ‘ ka pasal ka khen kei ‘ chi’n ana dawng hi. Ka kikhenziak uh lah, ama’ sungkuante natawm in, ‘ kou anu’ ziak ahi ‘ chi’a Saptuamte’ kianga a genkhitsa uh hizomah ahi hi.
Ka zi’n, ka khenkhei chinapi in, Lamka hongpai chiang in inn ah hongpai kei a, tangval khawng toh kholak ah kipawkhe sek uhi. Saptuamte’n, ‘ na zi’n hon khenlou ahi, va pii in..’ hon chi ua, ke’n bel, ‘ ka zi’n hon khenlou ahihleh, ka pii a ngaikei. Ka sap chiang in, ‘ Lamka K’ong Siiknawn Kei Ding ’ hon chihkhum sek. Huai pii dia zinna di leng sum ka neikei a, hon khenlou ahihleh, inn ah hongpai leh himai ahi, ke’n leng ka khenkei’ chi’n ka dawng hi. Ka nupa kal uh saptuam te’n a ngaihtuahbun teuhkei ua; dan pua a lah omlou, asung a lah omsamlou in, alai ah ka awktang geigui nilouh hi. Ka khonung theihthak chiang in, abultuung apan ‘sum-le-pai’ mah kigolhtou ( ka kiteenma uapan) ahihdan ka musuah hi. Itna sum-le-pai ana chi namah ua.
Hun hongpai zel a, ka nupa kal uh sukfel pah deihna ziak in, Saptuamte kiang ah lai ka penawn leuleu uhi. Saptuam’ kivaipuakna leh kithununna dan a huchidan vai thukhen didan omlou chih dia lah; kou dandan ana phukha khenkhat lah saifel sak pahpah ua. Saptuam sung nasan a ‘M3 Degree Holder(Minister, Man, Money)’ hihngai sese adiam, chih khawng ka ngaihtuah nilouh hi. Ka zi’n lah hon khenlou, beel lah hon beel tuanlou. Ka lungbuai lel e…! Huaiziakin, laklohtak in hinkhua ka zang toutou tamai a, Biakinn ah leng ka kikhawm ngam nawnkei. Donpi-donke tuamtuam omte bel hoihtak in ka pia a, ka summuhte lak ah sawm-aa-khat leng ka pe gige hi.
Tuni leng, Bazar a hoh dia ka taisuk leh, ka tanu lampi kiang ah alawmte toh ana kimawl uh ka galmuhpah hi. Akiang ka tun in, ‘ bawi….’ Chi a ka sap leh, ‘ papa..papa..koi a hohdek e…’ chi’n hon delhpah leklek a, kei le gari a kumkhe zozen in ka angpom tonton zozen hi. Ka omkhawmlai khawng uh ka ngaihtuah a, ka khasiattha khawng asuakdek mawkmawk. Ka utthu a tagah suaksak hikei mahleng, ka kisiamtan kei. Apa dia chinlou ka hihdan leng ka haihkei. Atawpin, ‘ bawi..nektheih k’on leisak di aw..’ chi’n ka pom a, agei a dawr ah nektheih ka leisak hi. Ka paikiknawn un, a gate uapan a pi( anu’ nu) hongpawt chet a, ka ki-entuah kha gegu sim uhi. Api’n, ‘tuban kongpua na kaan nawnlouh di..’ chi’n, insung ah a kikailut ua, bang a kiloh phet d’uam ah. Tu tanpha in, ka tanu’ awging ka bilkha ah a gingden lailai..” chi’n hon gen a, Bandh om lamlam leng ka phawk nawnkei uh.
Laigelhtu’ Lungsung Pan:
Hiai a tunga, “ Lamka K’ong Siiknawn Kei Ding..!” chih thulu (topic) pansan a Tangthu k’on gelh pen, akip-akawi in a dikvek kei hial. Himahleh, Thudik pansanpi a neikawm a kigelh ahi chih bel thei veve ni. Agennop leh ataklatnop atheilou zen dia, ‘mawl’ om hial di’n ka gingta kei. Kawktuan nei velvul a gelh ahikei a; ana kipiakbawl I om teitei leh zaw, eimah thuthu hi chi ni.
1109 – Ka Kipak – 2015

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA