PIALGAL APAN LAIKHAAK

By ~ Vz Vualnam
Ka gimthuakpih, Khuul a ka suahpihte tengteng kiang ah,
Noute toh mazaam khawm a leidou laltang dai bang nawkkhawm a, Zolei git bang hong nuam lawlai himah leng a kethei ka kha in ka simlei taksa in hon kiat santa ahihman in poi ka sa peetpeet hi. Phungpi huai a makhiangte’ khotsa Zolei siallum sung a, theihtawp ka suah lai, August 31, 2015, lungngaih zanmial nuai ah Teitui mangpa’ thautang in ka awm a hon vutta mai a, pangzou nawnlou in ka puukta mai hi. Ka maban sahlua, hichi mai a puuk utlou in naak teitei a, thohkiik teitei ka sawm a, himahleh chikkaal a naak nawnlou ka hia ka theikei, ka theihlouh kaal in ka kha in ka sakduang a khenta a, ni dang a ka sakduang kilawmtak tuh sakluang a suak zouta hi. Huchi in ka laukha a dia buu bang bawlsa hinna lui a luanna pialgal zuanlou theilou ka hihman in huai a hinna siktui dawn ding in ka honna paisanta hi! Ka taksa in noute hon khenta mahleh ka laukha in noute hong veh gige a, na siang ua hei gige ka hihman in khavakei unla, kihihhaat un!
Gam leh nam siallum sung a gawl bang ka puuk ziak in khasiatna ding ka neikei a, hamphatna in ka ngaizaw hi. Himahleh i makaite’ ginatlouh ziak a Teitui mangpa’ gohtam simna ka hih zenzenzaw ka thang a pai a, ka pona a, ka hatang a thak tettet hi. Kua na hi ua ka tung a phuba la ding? Namtem leh kangthal zang a phuba hilou in hangsanna, diktatna leh chihtakna toh gamlei hum a kalsuan ding? Sum leh pai leh dinmun thupina hilou, tagah-meitheite laizat ziak a asik ua ding a amakhua uh khualsak ding? Pupa’ khan a i luahsa gamlei, singta doh-ai gu bang gui makaite’ khotsa sutkiik ding?
Meitei lengpa’ zebawl a Pu Goukhothang leh a upate’n sihna-manna a tuahlai un Pu Sumkam heu in mihangsan tampite’n namtem leh kangthal masuan in phuba ana la ngiitngeet ua, amaute’ hangsanna hang a eite’n tutan a ka gam ka lei chih ding nei ihi uhi. Tu in leng hangsan in, dingkip in, tolhkei leng itu-ita a ding leh, khangtawp dong a ding in khamuanna a tun ding hi. 
Himahleh ipu-ipa’ hunlai bang a namtem leh kangthal masuan hun a hinawnkei a, laikung leh laidal a galdou hun ahita hi. Ipu-ipa selung mawlte’n bawn namtem leltak masuan a i gam a na humzoh uleh, tu a khangthak pilna leh siamna chiteng khute’n i gam i hum zoukei dia hia? Itu-itate’ adi’n mun kilawm leh nuam, lunglaulou a a len diamdiam theihna ding uh mun i bawlsak theikei ding ua hia? Ka phuba zaw laaklouh in hon koih mahmahkei un aw! Namtem leh kangthal masuan a phuba zaw chikmah chiang in a hun ngeikei ding, himahleh pilna leh siamna toh phuba la le hang i deih, i lunggulh i ngah ding hi.
Ke’n zaw thagum in ka na hum a, ka hihtheih tawk hih ka hita. Nouzaw lungtang pilna toh hong pang unla, thuluut leh thupawt khensiam in, kuamah’ zekhemna a puuklou ding in hong hanchiam un aw. I melma Teituite’n a hangsan ziak uh hilou in a dawilok ziak un gal a na zouzel uhi. A dawilok na un pilkhelna a guan a, tua pilkhelna lungsim toh gal a dou chiang un a zou naaknaak uhi. Vompi-ngaltang ma nangawn a tailoute leng tua a pilkhelna un a zou naaknaak hi. Hiai a galvan lauhuaipen uh pilkhelna douzou ding in hong kisa unla, kizousak mahmahkei un. Thahatna leh hansanna kia in koimahtan a hon tunkei ding a, i tatkhelh leh kol a hon bunsak zawsop ding hi. Huaiziak in hong pil kiukiau zaw un aw. 
Ka lawm leh vualte aw, na sisan uh a lum hiam? Na lungtang uh a sou hiam? Ka phuba la ding in na kiman uh hiam? Kua peuh ka phuba la ut peuhmah in na gamtat-khohei hoihloute uh, zu leh sa leh khamtheihte tawpsan in na laisimte uh hon awlmoh uhenla, nasep-silbawl leh na kivatna uh lam chituamtuamte uah hong hahkaat unla, hong kuhkal unla, kua khemzohlouh ding, kua simmoh vuallouh ding, kua nuaisiah vuallouh ding hong hi un. Na pilna na siamnate un i gamlei gia bang hon zuun unla, a pallut dong hon keem le uchin, huai tuh ka phuba laakna thupipen ahi ding hi!
Laiguizom hingal a kum tampi ana kimelhaih a, dougal bangmai a ana kibawlte tu a ka sisan in hon kaankhawmdan ka muh chiang in kipahna khitui in a hon tuum a, ka sisan manpha ka sa a, a luanlouh ding bang ka lau hi. Pialgal vangkhua a leng luankhi nultheih na hitah e! Nupi-papi, nungak-tangval, seiniam-seisang, ateek-akhang, akua mahmah kidangkoihlou a na pankhawm siausiaudan uh ka mu gige a, si sapsap di’n si manpha ka kisa a, ka kha a muang mahmah hi; kei a dia khamuang hilou in nou a ding in.
Na lampi uh asau a, na gimthuak ding uh a kihtaakhuai hi. Himahleh hanchiam a hiai tengteng n’on thuak mualsuah uleh kuamah’ zuak theihlouh, kuamah’ suh theihlouh gam ah i tengta ding ua, khangtawp dong in i tawldamta ding uhi. Ka sisan kei’ dia ka suah ahikei a, na kho-ul uh leng nou a dia taak ahi samkei. Itu-ita leh khangtawp dong a ding a luang ahizaw. Tu in i sisan uh luanglou in, i kho-ul uh taakkei leh khangsawnte’ sisan nisim in luang ding a, a kho-ul un bawmden ding hi. Huai ziak in sisan itkei un! Kho-ul chiilkei un! Ka gim chikei un! Ka tawl chikei un! Kihihhaat un!
Meithai-tagah leh daipamte aw, sum leh pai gui a, hauhsakna in a mit a mialsak mite apan kiveng un. Amaute zaw leitung koimun peuh a nungta ding ua, nou na taakna sunsun uh na huangsung uh taan le uchin koi a tai ding na hi ua? Kua beel ding na hi ua? Mi’ zahngaihna nuai a hin sang in sih a manphazaw hi. Na huang humna ding in na sisan uh pammaih sakei unla, na kho-ul uh itkei un! Nou a di’n kuaman a sisan uh a hon hawmkei ding ua, kho-ul a hong kholkei ding uh. Nou kia a ding na hi uh. Himahleh laukei unla, dingkip un. Na puuk uleh vualzou, na dinsuak uleh vualtungtuang! Gam leh nam itziak in mihausa in a hinna a pe ngeikei ding. Himahleh gam leh nam hum a hinna pia daipam mi’ sisan tung ah hamphatna a hong zong ding! Pilvang un!
Sum leh pai deihtaakna ziak hiam, dawilok ziak hiam a ka sisan a thawn a aluan a, pu leh pate’ sisan luanna, a sakluang uh siatlei a suahna, kei ngei in leng ka sisan a ka chiamtehsa ka gam singta ang a aluut ngeingei leh ka sisan man tuabang mite’ tung ah tu henla, atusawn-atasawn dong un nusekei hen! Melma zaw i melma, maituah ding mah hi ua, lauhuailou ua, himahleh i lak a dawilok leh sum-le-pai deihtate tuh a lauhuai peetpeet ua, huchi bang mite tuh hahsiang tawmtawm ding ahi uh. Nget bang in i sunglam apan a hon nese ding uh. Huchi bang mite’n hehpihna dongkei mai uhen!
Na mabaan uh a sah a, ze-etna leng tampi na tuak ding uh. I galpa uh Teitui mangpa a hausa a, a dawilokluat nalam in a pilloh a, lamchiteng ah khemna a hong om ding. Bangteng hong tung zong leh ka sisan in a hon gawmsa kihazatna hiam, deih kibatlouhna hiam, huaihamna hiam, kisaktheihna hiam, abang mahmah in hon khen mahmahkei hen! Naang bang hon kaan ka sisan peektat a, na kipumkhatna uh a tah lezaw hon gawm ding in sisan a luang nawn kholkei maithei. Houlim dialdial in kal hon suan unla, i hawmkhelh zong ziin hawmkhelh chi ding khop in hong ki-it un.
Khaile, tua bang a gim leh tawl a pang a, i sepgimgah lou a, ei gam hisa ei mah khut mahmah a kepsak ni a hong tun chiang in, huai ni chiang in vangkholai a lia-le-tang nunnuam a lamsaite’ lak ah telsam leng ka ut ngei e! Pathian’ kiang a kinget theih a, huai ni a na kiang ua hong teltheih hileh china tel ing e! Huai lah hitheilou ding ahihman in tua zalenna lenkawl ninou suah ni ding ngak in, tua kipahna husa ahong gin hun ding ngaak in ka bualna pialgal hinna tulta liimnuam apan Zolei galsial bang ana dondonta ning e! Huai ni chiang in na lak uah ka hong kihel theikeita zong in, ka sakmin beek honna lohsak un aw! Noute a dia hinna pethei ding a honna keem ka tuunnu beek ka sik leh tang in honna pahtawisak un aw!
Awle, ka innkuanpihte nangawn toh kamkhat leng kihou manlou a paisan ka hihna ah ka theihtawp suah a hangsan tak a pang ka hihdan honna hilhsak un aw! ‘Na ta uisih-aksih a si ahikei, galhang sih, pasalpha sih a si ahi. A sisan in gah thupitak hon suang ding ahi,’ chi in hehnep vuallouh ka nu honna hehnepsak un aw! Ka nutsiat ka naute nounau-nouta bang a bawl in honna etkolsak un aw! Lungtup mualsuah mateng takkheh chi’n pheipung hon suankhawm dialdial un aw!
Singta’n lengvan vangkhua a nuam chi e
Ngaihtamsial dai bang thenna chi
Ngalliam kei a’n dai bang thengtuamlou e
Zolei sial sunchin vul ve’ng e

Ana pai masa,
Tribal Martyrs
Phamsa Tang Ngalliamte


©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA