ITNA ZIAKIN
By~Gou Lian Lun Tonsing
Author's note : Hiai ka thugelh (tangthu) masakpen nasim
chiang in,ka thugelhte phuahtawm (fiction) ahi chih thei masa ding in
simtute kon ngen masa hi.Nungak-le-tangval, gam-le-nam itna ziakin hinna
ana taan tampile ana omthamta uhi. Hiai tangthu sung a kei mimal
(personal) min zang mah leng phuahtawm ahihna kiam tuanlou ahi chihleng
theiding in kon theisak hi.Hiai tangthu(story) kon gelh di ahihleh
nungak leh tangval kal a itna thu gelh dia hong kisa ka hi.
KHEN-KHATNA :
Nidang a hun ngei bang in mualdawn apan zing ninou etlawm takmai hong
taang singseng in.Mihingte, ganhingte kuapeuh neekzonna,khosakna
ngaihtuah leh sunzom ding in kisakhol abuai vengvung a a omlai
un.Tungleng vasate zong kidaam tuanlou in,a omna ua pan ana chiau
vengvung mai uhi.Kou sungkuanle ka pa sepna ziak in.Lamka vangkhua
(Zomite'n asakmin lawibang i thansak uh) a tenglut di,peem leh khosa
ding in ka vante uh saizing (packing) in ka buai mahmah uhi.Tanau
laina,innsak-innkhang lawm leh vualte panpihna ziakin Ka man pah uhi. It
leh ngaih tampi taisan ding in pianna vangkhua (BUKPI) kon nusuta uhi.
Buaina tuak hetlou in nitak dak 8 lakvel in Lamka ka hong tung
khongkhongta uhi.
Koule ka paneute huangsuang ah kou adia kilawm huntawk leh
lianhuntawk khat ah kong khosa (tengta) uhi.Nite mualliam zel ahih manin
sawtlou ka om nung un.Skul(school) lut hunta ahih manin keile skul kai
na ding (BSA=Blue Star Academy) zuan in kong kuanphei heuhheuhta hi.
First day nipen nuam khol kei mah leh aloutheilou ahih ziakin skul kai
kon sun zom zelzel hi.Sawtlou kong kai chiang in lawm di bang kon hau
mahmahta hi.Huchi komkal in lawmpa ( Bukpi alawm Siamlun) toh laithon
tungtawn in ka kithuzak zel ua.Huai hunlai in mobile phone chihte kithei
khase lou hi.Ka inkiang ua Pauboi(Rayburn high school) akai toh ka
kipawlthei mahmah ua. Siamlun le exam (half yearly) zohchia hong zin di
ahihdan hon theisak masa hi. Exam zouta lawmpa le hong tung tou, aNii
(aunty) te inn a tung ahihdan ka na zakha sam hi.ANii te ahih leh nidang
pekpek a,ana peem(ka khua uapan) teloi ahi uhi.Vapawt masa di ka chih
himahleh amau hong pawt masazaw daih uhi.Sawtlou om in amaule apaikik
ua.Keile a zing in sepdi, bawldi teng ka zoh in lawmpa omna lam kon zuan
touta hi.
Sawtsim kuamtak kong painung in avengsung uh kong lut khongkhong ta
hi.Huchia saulou kong pai pheilai in, gamla lou a om dukan lianlou a
vanlei nungaknou kon gaalmuhta.Kei ngaihsut dan in zaw kum 17 dikhong
lel hiding in ka um hi.A kiang tung manlou in amahle ana paikheta hi.
Etlawmlua,mit hiiplua ahihman in theihnuamna lungsim kon neita mawk a.
Hun tomchik ka muh himahleh lungsim tam khop takmai a hon laksak zou in,
mithiip mahmah khat leng ahi. Ka hoh nang thei chiang chiah lou ka hih
manin mikiang ah kon kanta a, amaule ka maizawn a inn etlawm tak leh
huangsung lian huntawk mahmah khat hon kawkmuh man un huailam manoh in
kal kon suanta hi. A gate ua lut in doorbell kon mek gingta. Numei khat
in kong hong hon a,numeinu ka etleh (denzek a ka muhnu,ka theihnuam
mahmah leh lungsim tamtak mai luahnu ana himawkta).Pathangte inn hia ka
chih a, hi achih ziakin ka lutta. Lawmpa le ana om ngei a,a kiang a ka
vatu pah hi.Thuvantang khong houlim(anne khinta,bangmeh etc etc) in
numeinu min kon dongta a. A min theita ka hih man in sapkhat louhdi lau
mahbang in, Hohoih tui dawndi om leh nong piak kom in hiailam ah hong
tudok ve. Hong kipawt a ka chikhe muatmuat a. Eimah voimaw thilkhat ka
hihzual a chi a hon dong kom in dawn di tui hon tawi kawm in kou kiang
ah hong tupheita hi. Bangchia kon sap di ale ? Lian...hon chi
lechin...Ulian chi in hon sam leng poiken teh maw? Ute dile na hithou
navawi maw? Non sap dandan ahi maive.
Skul kai na khong hon dawng a, kenle ka hilh zoh in amahle ka dong
thuktei a [Rayburn high school a pawl giat(8) sim lellel ahi]. Kou teng
thum houlim a ka omlai un,Nuvung (Hohoihnu) mehdi,van nengneng lei hong
tung in;Hohoih inle a van leite a vahep kal in nuVung toh ka na houlim
ua ka nute khong hon dong ahihman in, a min uh ka gen leh theilua in hon
na tanau bawl mahmah hi.Hiaite ziak in kei adin anuam tuan mahmah
hi.Tung sunni liamnuam nawnta ahih manin keile ka paisukta hi.
KHEN-NIHNA:
Hun ka neih teng in ka vahohtou gige ta hi.Amau toh hun zatkhawm nuam
ka sak lamtak ahih man n (Hohoih pen melhoihsa leh ana ngaigu ka hih
manin). Huchia khakhat dikhong kou tengthum toh Mary(Hohoih lawmnu) kong
kipolh chiang un.Kinel mahmah na khat kon neita ua. Ken ahihleh Mary
kiang ah, thu tuamtuam a guuk in ka na dong zel hi. Lawmpa'n le inlam
hon pai santa.Koule skul lut nang nithum khong lel a omta ahih manin,
deih khop lou tak in suty kon zang beita uhi.Suty beita mahleh a kiang a
om lunggulh gige ka hih manin kiginni leh Pathianni suun chiang leh
nitak chiang in ka vahoh zelzel a.
Mary kiang ah Hohoih melhoihsa leh ngai ka hihdan ka hilhta a.Aman le
kon na panpih di na deih taktak leh, ahih ziakin mitampi ana ngai om
ngei, ahih ziak a, aman ngaih nei nuamlou leh kuamah toh ana kingai
ngeilou ahihdan hon hilh hi.Himahleh na ut-ut ana genzel in kei gen
dandan in ka chi a aman le ana gen zelzel hi.Kenle neu chikchik in ka
gen khe cheuhcheuh ta a.Hun sawt kuamtak lawmta a kong kipolh chiang un
ka itna khang semsem ahih manin,ka kilawm takna uh deihkhop nawnlou in
itna thu gen ding in thupukna kon la ta hi. Hun sawt kuam tak kithuah
a,it ka hihdan le a theihna sawt mahmah ta ahih manin.Ka lungsim a om
tengteng genkhiak theih dandan a gen ding in ka kisata mai hi.A kiang a
face to face a itna thu gen dia hang sanna neilou ka hih manin. ka sik-a
gen ding in laipuan (paper) leh a gelhnang(pen) la in kon gelhta.Gelh
masak ding leh dilouh di theilou leh a khatveina ahih ziakin thumvei,
livei bang ka gelhsa ka bohsiat nung in hichin kon gelhkhe khongkhong
tahi .....
Itpen leh ngaihpen,Hohoih,
Amasa pen in hiai laithon sung a thu kigelh tengteng hon na
simsuak sak teitei ding in na hehpihna kon ngen masa hi.Hohoih kon muh
masakni penpen apan, tuni dong in ka lungsim ah vaibang natham den a.
Kon it-in, kon ngaipetmah a. Na kiang a itna thu gen dia chitna neilou
himah leng,itna ziak a hiaibang thu, na kiang a hon gen ka hizaw. Khovel
neih leh lamte a hon enmai lou in.Kon itna hon na sansak teitei lechin
chi a kinepna lianpi toh na kiang a hong thum ka hi. Itna ziakin na
hehpihna kon ngen a,itna ziak mah in non na sukbuchin sak ka kinem
hi. Na kiang a itna simthu kon pat lawm-le-vual lak a,mai zumna hikei
hen la. Kipahna leh lungnopna hong hizaw le maw !
Hehpihtak in hon thuk kek teitei in aw………
Hon it gige (Na uLian)
Zingkal in lawmpa’n skul a piak ding in ka vapephei a, keile skul kai
ding in ka kuan non leuleu hi. Kinepna lianpi toh hon thuk kiik ngei
din ka ngakta hi.Himahleh lam etna bang lou tak in hon thuk kik pah kei
a, ninih zoh in keile a thu kan kawm ding chi’n ka vahohtouta. (a thu
kan kawm di apoimoh leh face to face a gen ding in).Aman le Mary te inn
ah hon vapawtpih a, huai a sawtlou om in ka paikikta uhi.
Lampi a ka pai lai un nungak na nei ngei hia? hon chi a, ken le nei
ngeilou hilele nang apan dawnna hoihtak ka muh intuh ka neipah ta di ka
chi suk giap a (kinepna tu lian mahmah, chi ua ! ).Aman le na
thugelhte na taktak mah hinteh maw ?Hon chi a,ken le Ka lungsim a om
bangbang kon gelh ahi.Ka kinepna bang in na hon suk buchin sak diam ? Ka
dotna hon dawng manlou in gate ah ka lutta ua,kei zong sawt omlou in
pai ding in ka genta hi. Aman le gate tan hong khakik in, mangpha kikhak
khin kal suan panpan chih leh uLian chia hong kisam za ka hihman
in.Kinung hei kawm in Hohoih kiang ka zuan kik thak a, aman le a khut a
laithon a tawi hon pia in, bang mah thu gen nonlou in hon lut santa.
Bangthu hipeuh mah ding hiam ? Kipah nang hia , ahih keileh dahnang ? !
Khat zawk samsam hingei ding ahih chiang in,theinuam lua ka pai suk
vitvit a,inn bang ka tung baih zawzen hi.Laithon kon etchiang in asung
ah thu tamlou chik ana kigelh teuhtauh hi.
Itluat uLian,
Na laithon ka muh in lamdang ka sa a,hilele ka kipak petmah. Na
itna thupi takmai kei bang leltak a ding a hon pekhia chihte ka
ngaihtuah chiang in hampha ka kisa a. Ka kiang a itna simthu na hon
leelte zuauthu ahih louh ka kinem a.Tuni a kipan nang a ding a ka
hinkhua zang ding ka hita. Lailung a na maung in aw uLian. Ken le hon
ngai lua ka hi.Nang adia hing ka hita.
Nang hon it (Hohoih)
Hichibang dawnna thupi takmai ka sim zoh in.Ka kipak petmah a ,aziak
tuh mi tampite kiang a a itna thupitak mai ana pemailou a kei a chinglou
penpen ka chih chiang in, hampha bang ka kisa sawnsawn a. Maimit siing
dia ka kisak chiang in,maimit in zaalna laikhun ngai zoulou deuh ahi
ngei ding a ,ka ihmu theipah kei zawzen hi.Zan hong sawt gawpta ahih
manin keile ka theih louhkal a ihmu ka hi ngei ding a ; Lianpu, Lianpu ,
chi a hong kisam za mialmial kawm a,ka mit hak zoulou pipi in kong hak
kheta, chihleh itsiam tunnu ka kiang a ding ka mu a,hong thouta in annek
hunta ei hong chi hi. Keile ka thoupah tiingteng a, annek zoh skul kai
ding in ka hong kuankhe nawnta. Nungak nei chih manle hituan lou in,
huaini ka muuk - vunten , ka haa (teeth) te akhuh man kei hial
hi. Sintawpni nitak in keile nanau(Hohoih) muding in limlang a kichei
kawmkawm in nungak tampi te'n a star gawp zak uh, a etchiim louh uh.
Hoih taktak na hiam chi a sawtpi ka etnung in sehet lou eive chi in
limlang (mirror) tuh ka pai khiak santa. Keile tungtou phet himah leng
nanau nute'n,sawlna hon neih ziak un nanau toh kong kizuipawt heuhheuh
ua.Kou a ding a hun lemtaang mahmah khat leng ahi hi.
Houlim kawmkawm a sawtlou ka painung un ka hoh nang uh ka tungta uhi.
Kou le tawmchik tu-in ka kik nawnta uhi. Kong kiklam un nanau kiang
ah,kipaklua leh ngailua ka hihdante bang ka gen thakthak a,amahle kipak
lua leh a kaing a itna thu ka gendi, hun sawt pek apan a nangak ahihdan
khong hon hilh a.Huchi bang thute gen komkom ,kalsuante sunzom zel in
kong kisawiphei heuhheuh tamai uhi.Itpen ngaihpente toh pawtkhawm anuam
a,hun le ahek mahmah mai. Kou le inn tungkikta,sawtlou khawl tawldam in,
pai ding in kong kisata.Nanau inle gate tan hong kha in, ka kiang ah
hichiin thutam lou hon mopta hi.ULian na kiang a itna thute gensiam kei
mah leng, hon itpet mah ka hi aw….. chikawm in mangpha kikhak in kong
kikhenta uhi. Huchi bangthute hon gen lai in bangmah gen di ka thei
tuankei, tuah patna ahihziak in.Hilele it leh ngailua ka hih lam aman le
ahaih tuankei a,ahon theisiam mahmah ding in ka um hi.Hunte hong kidang
dia huai hun chiang in ka lungsim a om bangbang a kiang ah ka gen
khiak hun hong om tei thou ding hi.Chih peuh in ka kisiamtan mawkmawk
hi.
Hunte,nite hong mualliam zelzel in,kingaih nung kha nih bang a
mualliam manta. Itna ziak a bang thupi lua sepkhiak sak ka nei
kei.Buaina leh kaal siatna zendi haksatna ka tuak naikei ua hampha bang
ka kisapet mah uhi.Kimu thei gige lou ka hih man un heina peuh a gin om
ding leh nihgel kaal a itna ziak a,omdan,ahih kei leh siamsinna (laisim)
subuai lou di,siangthoutak a gamtang ding in ka kihanthawn zel
uhi. Kimuh chihte kou a ding in av ang petmah a, laithon in ka kithuzak
zel uhi.Siamsin naupang ka hih ziak leh nitak (sintawpni,kiginni) chihte
lou a,pawtdi phal ahih louh ziak in leh huai tegel nitak bang le
akhenchia pawt lou ka hih man in.Nu-le-pa
thumang,khamtheih,guihtheih,tep leh muam hihlou naupang thumang khat ka
hi sam hi.Kou insung ah kei a ding in numei/pasal sep di chihte a om kei
a,sep di om bangbang ka sem in ka bawl thei hi (puansawp,tuangzuut leh a
dangdang).Omdan hoih,mifel leh thumang ka hih ziak in nu-le-pa
pahtawina lamchi tuamtuam ah ka khu sakzel a. Innsak,inkhangte ettawn
tangvalnou khat le ka hisam hi.Vengsung,saptuam sung, khotaang a mite'n a
hoihlam a hon theih uh leh ta-tampi te adia ettawn tak tapa ka hih ziak
in leng nu-le-pa pahtawina tampi ka pia hi.Nu-le-pa pahtawi a om anuam
a,innsung khan khiakna khat hin le ka mu hi.
KHEN-THUMNA
Khua hun hong kikhek zel in,vuahtuite tawm hiaihiai ta,huihzangte
zong vot hiauhiau ta.Nizong tom mahmah ta.Huchi bang hun hong tun chiang
in, kua peuh in in a ngak lah uh Christmas hun hong nai mahmah ta chih
haih vualdi ahi kei.Nite mualliam zelzel in Christmas zong nai
petmahta.A gim zaktheih di hileh zaktheih di khop in hong naita ahih
manin, kou le hiai hun zang khawm ding in ka phur mahmah uhi. Kou a dia
khatveina di le ahih ziakin a ngaklah huai petmah mai. Christmas ni
tuang hong tung petmahta aneu-alian,nungak-tangval,nupi-papi kuapeuh
kithalawp thei mahmah mai uhi.Kou le nidang a kimu zelzel himah le
ung,huai nitak pen hun dang toh kibang lou deuh,leh muntuam deuh a zang
khawm ding in.Khut kilen kawmkawm in kong kizui pawtta uhi.(skul kailouh
nichiang achu kuapeuh ki free hiven mo).
Saulou kong kizuih nung un kou a dia,mi'n ana siit uh hileh kilawm
takmai mun awng khat leh alemtang mahmah khat kon mu ua, kou le huai a
va omkhawm ding in kong tu uhi.Ken le ka kawipah a (amah le kal iang ah
hong kingai suuk in),itna thute khong genkhawm in houlim kon panta
uh.Heina peuh a ginom dileh chihtakna toh tongchiam pellou ding in tong
kon chiamta uhi (ei deihdan,eilung gelte Sian in hon pompih a, lem hon
sakpih leh tongchiam pellou ding in aw).Ken le ka nanau kiang ah hichi
in thukhat dotna kon neita hi. Nau, kei a ding in ITNA ZIAKIN phal na
neihiam? Kon chi kheta. Nanau in zong theisiam ahi ngei ding a,uLian
nang a ding in ka neih tengteng ka phal vek.Hilele ITNA ZIAKIN phal ka
nei a,ITNA ZIAK mah in phallouh leng ka nei chihteng chauh in hon dawng
a. Pau nawn tuanlou in, Ka nanau muuk etlawm takmai ( rose paak bang a
etlawm takmai tu) kiss(tawp) ding in ka kisata. A lem theithei ding a
nanau in le ana dawh dide tuh ken le ka tawp(kiss) sakta hi.Ahih
theihtawp suah in aman le hon na tawpthuk tei a. Khatveina tuak ahih
manin ka ki kiss molhmolh mai uhi.(michih dan hileh zei nailou ka hingei
ding uh, siamzou nailou deuh).Hilele nuamsa ka hingei ding ua, hichi
bang ana tuak ngeilou ka hihman un,sawtsim bang ka ki kiss kha nilouh
uhi. Sawtlou nung in houlim kon pan nawn ua, hichi bang in nanau kiang
ah itna thu kon mop tamai hi.Nanau aw, kei ding in luigeite a loupa
hing dipdip bang in ka lungsung ah na hing den ding a.Zan miallak a
khapi(moon) hong taang khia bang in ka mai ah hong tang den inla.Sunni
satak nuai a huihzang vot hiauhiau te bang in ka siang ah khawlden in
aw.Chi a ka itna thute ka gen chiang in a kipak petmah a,aman le hichi
bang in hon dong thuk tei a....(nidang a itna thu hon gen thei loudi ka
hi, himahleh hon it petmah ka hi. Ka gen siamlouh hang a,chihte hon
genkhin hita mah leh).ULian kei le na kiang a om det ka
utlua,tungsungni bang in sunchiang in na tung ah ka taangden nuam a,
zan a aksi leh khapi etlawm takte bang a,nang dia etlawm hih gige ka
utpen leh ka lunggulh pen ahi a. Ka lung zuan baanna nang kia na hi a,
nanglou in ka hing zoukei ding a.Nang tellou in ka hinna loupa vuaibang
lel ahi ding.ULian hon taisan leh hon zuau san mahmah ken aw !! Nanau,
eigel deih telna bangbang a, hunte,khate,kumte i zattouh theih zel in
tuh na kiang apan ka pialmang ngei kei di o nau...chikawm in a biang ka
meksak cheuh a.Aman le hon chiamnuih a,na chih bangbang a na om in tuh
hiai khovel a numei hampha penpen ka hi kei dia maw uLian? Theilou maw,
hehehehe ... chi'n ka dong lel a.
Huaimun apan paikhia in inlam zuan in ka pai ua,keile a insung uh
lut nawn tuanlou in ka paisukta. Inn ka tun phetphet ka lumpah a,hilele
huai nitak zaw nidang bang loutak in maimit in zaalna laikhun angai
mahmah kei.Nidang a ka kitheihtung lai ua ka omdante khong ka ngaihtuah
chiang in,kei chauh nitak sawtnung chilou hial in ka nui kulhkulh zel
a.Itna i chih hichi dan ana hidan eive maw.Nidang in ngaihzong kana
neikha ngeikei na azaw,neihtak mah eive chihpeuh ngaihtuah na in leh
itna ichih kuamah adia kisiam tuanlou ahih danbang kaphok khe semsem
hi(it leh ngaih ineih leh,bangchi tuk in melhoih in hausa
mahleu,keibang a chiitna neihet loute natawm "ITNA ZIAK A" honna itngam
leh honna ngaingam uh kachih chiang in itna lamdang kasa semsem
a,thupi bang kasa deuhdeuh tahi.Itna kimawl nang leh noptaal nang
maimai in paammah hina maizen chia.kenzaw kimawl nang leh noptaal nang
in konphal mahmah kei)Hichi bang itna lamdang lua ahihdan ngaih
tuahkawmkawm in awl khakha in ka mitte hong kimat a,ka ihmu khongkhong
ta.Zing ninou etlawm takte mualdawn apan khovel taanvak ding in
hongsuak khe zel in,amah hun beita chi hileh kilawm in suunni dawng a
khovel tung a,avaakna thupi takmai asuahzoh chiang in tumkik zel ahih
man in.Hunte nite beizel chihna chu ahi peuhmah.Koule kumlui anuam
theibang pen in khakna kabawl khawm uhi.
KHEN-LINA
Christmas leh kumlui kipaktak leh nuamsa tak mai in kon khakhe ta
ua. Hunthak,nithak kon zang panpan ua,himahleh hiai hunthak leh kumthak
in.Kou a ding in bang hon tun ding hiam chih thei zawsam omlou ka
hihman un.Hunthak,kumthak melmu leh zang dia kisa in,bangvai hon
hawmkhum ding hiam chih thei hetlou ka hih man un,phur leh ka kithalawp
mahmah tuak uhi.Kalkhat (one week) khong zangzou panpan chiding in
nanaute inn pamzek ah,innkuan khosathei mahmah khat hong teng thak
ua.Amau tangval khat Thangpu kichi leng anei uhi.
Thangpu bel a sepna(CISF-SI) apan suty zang dia hong pai ahi
hi.Sawtlou chik hong khosa pan himahle uh.Hohoih etlawmna,melhoihna in
hiip zoulua leh douzou samlou ahi ngei ding a,ka pawt chiang in,ana om
zekzek leh ka pawtkhawm kha panpan ta uhi.Hichi bang a tangval melse
law lawmlawm louh leh sepna sit huai hetlou khat.A inn uh a vazual
mahmah chiang in kei a ding a mitdawn huai sim mahmah tangval tuh ahi
peuhmah.
Himahleh ka zi hinai samlou ahih chiang in,tangval kua peuh vapawt
thei leh a itna thute uh vagen thei leh Hohoih ngei inle midang hon
ngaihsan theih ahi chihte ka phok khezel a; ahi didan mah in ka koih
tamai hi.Lawmpa le suty hun bei ahi ngei ding a, muhkhak in a om kha
kei phot.Kou zong skul lutnawn ka hih man un,kimuh chihte hong haksa
nawn panpanta.Hitamahleh kougel kal a itna a pianziak a, laisinna
subuai lou di ka chih ziak un.Suty chiang lou in kingai lou hileh kilawm
takin ka hunte uh ka zang zel ua.Niteng hunteng in kimu keimah le ung,
ginom tak in ka heisuk,ka heitouhna uah,singdang gimsi nam hetlou in
kou tegel kal ah itna damtui bang a luang a,a subuaitu om hetlou in
kougel ki itna ziakin bangtan luangkhom ding ka hi ua chih theihet lou
leh daaltu omlou ding bang khop in, siktui bang in ka luangkhawm helhel
uhi.
Kumthak nung bang nihgel kal a haksat luatna tuak hetlou in,kha
nga(5) bang kon mualliam pih nung un.Koule suty nonta ka hihman
uh,nanaute inn ah ka vapawt tam non mahmah tamai hi.Lawmpa(Thangpu) le
suty hong pai nawnget in hong pawt zelzel sam hi.Nanau inle hiaipa'n
hon ngai ahi chihte hon hilh ahihman in,kougel kal siatna a hong pan di
ka na lauthong mahmah ta.Kenle nanau kiang ah,nau i ki it, i kingaih
nung kei a ding a, na ginom dante ka thei a ka kipak lua.Nidang hun
ngei bang a kei ding a,ginom touzel a pang ding in a kiang a thu hilhna
chihdan pian leh pilvang zaw sem ding in thu tamlou ka gen a.Aman le
kei adia chik laipeuh a ginom nate suahzawm touzel ding ahihdante khong
gen in.Sunkhat kougel kia ka om kha mawk uhi. Ken le a kaing ah niteng
a thaangbang a hong veh/hong vil manlou di ka hihman in huai hun
chiang a hon it taktak na hihdan na kilatsak poimoh ahi o. Itna thute
gen zel leh khat leh khat kimuang tuah di ahidante athu a,ka gengen uh
deih khop nawnlou in.Ka nanau ka hon kiss tonton tamai hi.Khovak nuai
adia khatveina le ahibok.Tuadan in kougel kia hun lemtang om mah leh
hih ding leh hihlouh di,khensiam tak in ka gam tangzel uhi.
Tung sunni inlah kougel hichi bang hun zangkhawm a om ka hi uh
chithei lou ahihman in.A omna apan kiakniam lam manoh hiaihiai ta
ahiziak in.Deihkhop lou pipi in innlam ka zot san nawnta.Hunte kidang
zelmah leh ka itna,ngaihnate akidang tuan kei a,ani-ni in akhang hulhul
ta hi.Huchi bang a ki ittak leh kingaitak a,ka maban uh sunzawm dia ka
kisak lai uh.Thangpu in bangthu ana gel ahiam chih theihbut lou in ka
kiang ah thuzak noploupi tuang a hongtungta.Thangpu in ngailua,lungsim a
pawzou nonlou leh kei it bang a,ana it leh ngai ahi ngeiding a.Amah
kia'n pang leh chikmah chiang a tang ngeilou di ahihdan ahaih
hetkei.Apil mahmah mai, amah zaw intum-loutum suang ding inle asiit
huai hetkei hi.A nu-le-pate zang a,itna thugen ahi chihte ka zak chiang
in.ka maban uh khiimzing ding a bangta.Tua bang thute ka zak chiang in
ka lungsim a muang thei non kei alah hihtheih ka neih tuanlouh ziak in
ka tung ua hong tung bangbang tuh phuut ngaidi a bangta.
Huchi kawmkawm in koule skul lutkhin ka hihman un, alemtang masa
penpen a vahoh touh a.Ka thuzakte vakan chian ding leh kougel kal
siatna dia hichi bangthu piang zong hikha thei ahihman in.Keile
sintawpni nitak ka vadiang tou kheuhkheuh tamai hi.Amau le anne khin
phet ana buai lunglung laitak uh ka tuak kha hi.Hohoih le a kuangsil
di,athilhih di teng zoukhin.Ka kiang a hongtu pah in,ken le gennop
dotnop nei ka hihman in Mary kiang phading in ka pawtkheta uhi.Ka kuan
lam un bangmah ka gen kei phot a, Mary te sawtsimtak va om in.Huai apan
ka kiklam un,nanau tulai ka thuzakte ziak in ka lungsim anuam thei
hetkei(chikom in ka thuzakte ka gen a).Aman le a taktak ahihdan hon
hilh a, hilele lem salou uh ahihdan le hon gentel tei hi.Athugente a
taktak mah leng ahi a; hitamah leh hun hong paizel di ka gelchiang in
theikhol mah ka bang a.Lungsim thawmhau tak in ka om a(amah toh lampai
ka kitawn lailai unle).Itna ichih lamdang mahmah leh khutluumleh
bangbang ahihdan ka phokkhe thakthak ta hi (hon zuausan a, midang kiang
a vazuan ka chihna hilou in,itna ziak a thil dangdang piang thei ahi
chidan ka hi zaw). Itna i chih kipahna, dahna, lungkhamna, lungzuanna, mangbatna petu ana
hidan eive maw.Chihkhong peuh ka ngaih tuahtuah mawk hi.Huaite
ngaihtuah a pau hetlou a ka om chiang in nanau in lamdangsa ahingei
ding a,uLian bang ngaihtuah e ? , hon chih leh amah toh omkhawm
paikhawm ka hihlam bang ka phawkkhe guih a.ken le bang ngaihtuah lou
e,na kiang a i om chia kilungkim thei lua eivoi(zuau siangthou tak gen
in).Inn ka tunkik un,tawmchik petmah om in ka pai vengveng ta hi.
KHEN-NGANA
Khua hun hong kilamdang zel in,kholum leh khovot kikhek tuah di
ahita. Himahleh Thangpute toh nuVung(Hohoih nute) kihouna thudang zak a
om louhman in lungmuanna khat ka nei non panta.Tuilian leh lauhuaite
aging om hetlou a,aluan henhen bang a.Maban ding lauhuai selua
agingte,athawmte zak a omlou ahi zaw diam ? Chihte peuh ngaihtuah na'n
hong piangthei zel hi.
Thuthak zak a omlou chi a hun bangtan hiam ka pailiam nung in.Nikhat
skul kaitawp in ka lawmpa(Pauboi) in ka laithon di hong peguih mawk
a,lamdang bang ka sa zawzen a.Amah kiang ah thu kan tuanlou in a
painung in laithon ka hon phelta a, a sung ah . .. hiai ana kigelh
hi....
Lunglai a vaibang thamden,ulian.
Amasa in itna chibhai ka hon buk hi.
ULian ka hon ngai petmah a,nang bangbang a hon ittu om non din le
ka gingta kei. ULian na tongsuak nemtakte ka zak louh chiang in ka
lung amuang thei kei a.Ka kiang apan na paikhiak chiang in lauhthawng
na'n ka dimsek hi.Namel etlawm tak ka muh hun a,kon muh louh chiang in
"rose paak" etlawm tak himah leh tung sunni satak nuai a.Daaltu di leh
tuite piak a om louh a.A etlawmna tengteng (apaakte,along(colour) leh a
namtuina) tengteng te zak a om louh a,a etlawmnate a vuai dundun bang
in.Nanglou hiai nisa bang a,ka hoihna,ka etlawmnate rose paak bang a
vuai sakmai lou a.A kemtu leh enkoltu di nanglou omlou ahi chih thei
ding in ka hon ngen thakthak hi.
ULian na kiang a gen dia kilawmlou tak leh na lamet hetlouh gen
di khat ka nei a, hiaite ziak in leh kon ngaihluat ziak in ann le ka ne
zoukei a.Thahatna le ka nei nonkei. Skulle ka kai ngapkei a. Ka tung a
puakgik thupi tak hong kisuan a om ziakin.Hilele nang hiai haksatna ka
thuak di,ka maituah dipen.Ka pumpelh theih leh ka pialsan theih na dia
ka kinepna nang kia na hi. ULian nitak hong pawt tou teitei in o.
Hiaitan in hunsak photni. Na hong pawt chiang in ka hon genthak di.
Lai-at (nts).
Hichi bang thu ka sim zoh in,hon ngai petmah ahi chih ka thei a.Ka na
gintak leh ka lauh thawng gige maituah di ka hi uh chileh ka haih
kei.Himahleh nanau ngetna bang in nidang anitak ka pawt ngeilouhni
(nilaini nitak)pawt ding in ka kisata hi. Hiai hun in bel khua le avot
mahmah ta hi.Ka nu'n le ka pawt nang hon dong a,ken le Hohoih te hoh di
ka hihdan theisak in ka pawtkheta.Sawtlou nung in ka tung khongkhong
ta hi.Hohoih le TV enkawm in ngaplouh meldeuh in ana lum zetzah a.Kei
hon muh in tuh damlouhna,lungkhamna tengteng lengmang ahi ngeiding
a.Nuihmai tak leh etlawm takin hon na vaidawn a.Anu kiang ah pawt di
achih leh nuVung in zong,chiamnuih kawm in damlou a om,skul le kai
ngaplou hilou na maw...(Lianpu nang hon muh leh zaw damlouh chi mahmah
kei) hong paihak kei un aw hon chi vanglak a.Kou le nuikawm in ka hong
kizui pawtta uhi. Khua vot mahmah ta ahih manin aman le ka chilum ngai a
hingei ding a, uLian hon kawive chih toh ka khut hon lak thuah in,
aliang ah koihgaih in.Ka mailam uh manoh in kal kon suan pheita
uhi.Huai hun lai in bel khapi le C shape a omta.Ka paikhawm lai un
lungmuang ahi chih a omdan apan haih vual di ahikei.Mun-awng khat ah ka
vatukhawm ta ua.
ULian na hong hoh a ka kipak lua,hilele na kiang a gen di ka neih
pen na kinep hetlouh leh na zak nuam hetlouh di ahih ziakin na hehpihna
kon ngen masa.ULian ka nute'n maw Thangpu toh hon kitengsak dek ahi
uh.Khatte hong lengla munlua ua,ka pa'n le lemsa maimah a.Kei kiang a
bangmah hon dong masa lou a thupukna ana lak ziak ua,nang na hon
kitenpih louh khak di khong ka ngaihtuah chiang a lungkham leh mangbang
a om ka hi.Huaiziak a skul le kai ngap ngeilou ka hi.ULian na hon it
taktak le zaw kei a dia lungkhamna om hetlou a, ngaihlouh toh kiteng
hilou a.Itpen ngaihpen toh kiteng dia lem na sak ahileh tuni tak in kon
zui di aw ?Hon chi guihmawkta a, ka chi ling hileh kilawm takin ka om
a.Ka thuzakte ka bilkha a za bang in ka om bengbungta mai hi.Gen di le
ka theikei a,ka lungsim a om bangbang ka genkhe ta hi.Nanau hon
itlou,ngailou ka hi zenzen kei a,himahleh kon zuidi na chih pen ka lem
thei naikei.Ka khosakna uh na theihsa ahi a, intum loutum suang ding in
chiitna ka nei naikei chih le haih ding in kon ging kei.Hichi bang
nu-le-pate'n ana vaihawm uh ei adia a hoih zawk nang leh nuam i sakzawk
nang hikha thei ahih manin. Pumpelh ding in i kisa ding a, himahleh
bang chi dan hiam a.I tongchiamte semsuah zoulou dia i om khaktak
lele. Pawsiam tak leh tung a puak dia, hong kisuan bangbang pawsiam
ding in aw nanau. Chih teng in ka dong a,hon taisan mahmah ken O leh
uLian a hon chi a. Himahleh huai pen ka dawng ngam nonkei a, paita ni o
nau(nunun le hong paipah un a chih ziakin) chi kawm in ka pai pihta. In
ka tunkik un zansawt nai kei mahleh pai ding in ka kisa pah a.Gate tan
hong kha a,ka pawt lai ua dot di ka chih ka mangngilh pen ka
dongta.Nau bang chik chiang a hon kiten saksawm uh a ka chita.Aman le
Dec kha tawp lam hin teh chihteng thumang takin hon dong a.Mangpha
kikhak in ka kikhenta uhi.
Thupukna bang chi bang alak ding hiam chia lungbuai tak
in,hunte,nite,khatte ka hon zang beita hi.Kitenpih zaw ka utpen ahi
gige. Himahleh genthei tak a hinkhua a zat ding ka phallouh ziak a hun
sautak pailiam sak kha ka hi zaw.Huchia mangbang tak leh thupukna
latheilou a ka om lailai in.A kiteng ni di uh gelfel khin ahita uh chih
Mary apan Ka zak khak ziak in.Kitengma ngeingei ua thupukna ka bawl uh
poimoh ahitak man in,nanau laithon ka pia a.Sintawpni nitakchia kimu
ding in ka hilh ta.Itpetmah hileng le tunitak a khakkhiak ka sawm tamai
hi. Mary te kingak di chi ka hihman un huaisan ka zuanta a.Ka tun in
nanau ana tung khin daihta.Huai apan in nidang hundang a ka kimuh zel
na lam uh ka zuanta ua.Kikawi phei heuhheuh kawm in.Huai nitak kha(moon)
le a hoihvak mahmah mai,fullmoon chiah hikei mahleh.Khuale avot mahmah
mai himahleh votlua in ka theikei.
Amun ka tun chiang un thu dang gen nawnlou in ka gen di pen ka gen
pah hi.Nanau tunitak a thupukna la dia hon kimuhpih ka hihmanin.Ka
thupukna bangbang a sia-in-apha hileh na hon pomsak kon ngen masa.Nau
na kiang ah duhthusam, thil thupi taktakte in tong kon na chiam a.Tua i
tongchiamte mualsuah zoulou di ka hih ziak in na ngaihdamna kon ngen
a.Itna ziakin na hon theih siamna kon ngen lailai hi.Chi a gen zawm dia
ka kisakleh a hon na pautuh in ULian hichi bang ka kinep hetlouh
thupukna la dia non sap na hihlezaw ka pai di.Chi kawm in a hon din
khiak san a. Pai taktak dia kal a suantak in kei le ka dingtou a.A khut a
len kawm in ka zukphei a,ka ang (lum takmai a lunggulh gige) ah kapom
ta. Aman le a hon pomthuk sam a,nanau hehpihtak in ka thugente ana
ngaikhia in aw? Kon thugen di tengteng leh thupukna na kinep hetlouh
thupukna toh kong kuan ziakle "ITNA ZIAK" ahi zaw...chikawm in ka
thugen ka sunzawmta.
Nanau eigel deihtelna tel hetlou ahihziak in theihsiam haksa mahleh i
kitheisiam ding a. Eigel deih bang a hunte,nite,leh maban hun di
thuneih khumthei hileng hichi bang thuzak nop huai hetlou na kiang a
gen ding in ka muukte ka phal hetkei.Himahleh, nau,Thangpu toh na hong
kiten ua, hinkhua nuamtak na hon zatkhawm di uh ka hon deihsak zaw.Ka
hinkhua leh ka khosakna uh na theikhin a,eigel kiteng leng i kipak
petmah di chi leng ka khial kei di. Himahleh i khosak nang omlou ahih
ziakin sawtlou chik a.Sum leh pai neihlouh ziak leh khosak haksat ziak a
na gentheih di ka hon phal mahmah kei.Thangpu toh na hong kiteng di
ua,hun tawm chik haksa na sa maithei di (a ziak tuh na ngaihlouh ahih
ziakin).Himaleh hun tawmchik sung in na hinkhua a hong nuam ding a,na
nupa kal uah itna a hong pung semsem ding a.Huai hun chiang in "ITNA
ZIAK" a nang ding a hichi bang thupukna la ka hih lam na hon Phawkkhe
ding a.Ka hon itlouh,ngaihlouh ziak ahihlouh dan na hon theipah ding
a.Nopni,dahni na tuah chiang in na hon phawk zel sam di aw nau. Na
pasal anglum ngei a,na zaal hun ching inle na hon phokzel di aw !!.
Itpen ngaihpen sing dang anglai tang dia ka phal hetlouh khakhe ding
a,hichi bang thute gen a,nguitak a ka omlai un.Van a khapi vaaktak mai
inle hon thuakpih hileh kilawm tak mai in,meipi kawm ah hon na tumsan
a.Gendi theile om non tuanlou ka hi ngei ding ua ka dinna mun ua ding
den lailai in.Nanau akipan awneem tak mai in..uLian na hon itdante
thupi ka sa a,himahleh theisiam dia thu na hon gente theihsiam leh
puaksiam haksa ka sa.ULian....haksa ka sa lua nang apan pialkhe ding leh
lampi ka tot ngei hetlouh tawnding a,na siang a lungmuang tak a ka
omlai a.Hichi bang thupukna lalou himai lechin maw? Nau itna mantam tak
mai eigel kal a guikhau bang zam ahihlam itsiam tun-le-zuate'n itna
thei louh hina maizen uh e maw.Itna mantam tak mai a ginlai in,theisiam
hile u hichia lungkham vungvung a om ding in hon phal samding un ka
gingta kei.Himahleh i tung a,puak dia hong kisuan ahih manin i puak
ngaita ahi nau, it aw...Na kiang a itna ziakin hichi bang thupukna ka
lakpen theihsiam haksa di mah ahi.Hiaiteng ka gen zawh in khapi zong
meipi kawm apan in hong taang singseng non a, khapi enkawm in nau
lungzuan hun in solkha hong tan chiang in solkhapi ah maimit gawmzel ni
aw. Chikawm a nanau ka etchiang in amittui ana pawt ahih manin.Ken le
amittuite ka nulsak a,zing mah thaimah chiang a midang siang zuan di
ahi ziak in leh.Chikma nichiang a kou gel a ding a hichi dan a kimuh
leh kawlni suak non lou di ahihman in , nanau ka hon kiss tamai hi.
Aman le nidang a hon na kiss thuk bang in hon na tawp thuk tei a.
Awlmohlou hial leh atawpna di ahihziak a hingei ding a khapi vaaknuai
ah ka ki kiss nilouh uhi.Khawl zel kipan thakzel in aam tak leh khelah
tak in ka hun neih sunsun uh ka hon zangta uhi. Huai mun a hun sawt
kuam tak ka zat zawh nung un a inn ua pai ding in ka paikheta uhi. Zan
sawtsimta ahi ngei ding a inlam zuan a ka pailai un kholai a,mimuh ding
a om non kei. A gate uh ka tun chiang un a lutnuam kei ta hi.Kei le
paisan mai di ka chih chiang in hehpi lua ka hihman in ka ang ah ka
pombelh nonta. Huchia itna ziak ahih dan theisiam sak in haksa sakawm
takin ka hong kikha khetheita uhi.Sau sim paiphei man himah leng
ngailua ka hihman in ka kikta hi.Amah le insung ana lut naikei a,ken le
ka sam pawt thak a ka kiss chonchon tamai hi.Nau , kon ngai lua, kon ngai lua ,, himahleh "ITNA ZIAKIN"
i sepkhel i bawl khelhte kingaidam dia.Nangle thilsia ngaihtuah ken lan
nunute thupukna palsat ken aw nau ka chi non a,amanle a hon dawng kei a
himahleh alu asu ngaungau a.A tawpna ding in ka kiss thak a (khelah
lua ka hih ziakin).Amah muh in ka mittuite pawtsak kei mah leng,ka pai
san in zaw ka mittuite leilak a kiden huanta uh.
ITNA ZIAK a thilhih himahleh haksa ka sapetmah
hi.Hunte belzel, nite kidang zel in Christmas hong tung non di
ahita.Himahleh Kei ading inzaw Christmas chihte a ngaklah huai kei khop
mai.Mite'n a nuamthei bang pen in zangmah le uh ken zaw nunlui
ngaihtuahna leh nunlui sialna'n ka zang beita.Kum dang toh Christmas,
kumlui ka khak dante a tuam luatziak in khitui,naptui toh ken zaw
kumluite ka itpen ka ngaihpen midang ang a zaal ding in ka kha kheta..
Hiai tangthu mawltak apan zillai tamlou chik laleng chih deihna ziak
a hiai bang tangthu phuahtawm hong piang ahi. Etton dia leh zuithei
chiat leng chia ka deih mahmahte :
1.Nungak/tangval hihlai apan in nu-le-pa pahtawitu hihsawm
chiatle.Sepna lian taktak neihziak chauh a nu-le-pa pahtawina piaktheih
ahi kei.
2.Ngaihzong (nungak/tangval) i neih chiang in laizilna subuaitu
in zangkei thei in.Nupa hihma in siangthou theipen in ki it,kingai
leng, chih leh
3.Itpen ngaihpente himahle uh amau a ding a,maban limchi zaw leh
etlah huaitak a tuah hun chiang un.Amin sesaktu hiam ahih keileh
subuaitu a pang mailou a.Amau a ding a ITNA ZIAKIN bang thilhoih leh thupi zaw ka hihsak thei a, chihte ngaihtuah kawm in thupukna bawlzel leng.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment