VAITUIPI KIHAWT MAHLEH

By ~ CescFà L Tawmbing

(Extracted from my autobiography)

2007 kum ahi, Pathian hehpihna ziakin Blue Angels Academy apat matric ka passed a. Zir sutzopna di zong in Aizawl ah ka u in hon zinpih pah a. Aizawl khopi ka khatvei muhna leng ahi hi.

Mite bang a neinung innkuan ka hi kei ua. Ka pute apat zirna ngai poimoh innkuan bel ka na hi kha sam uhi. 1966 tou a Mizoram buailai in ka papi heu in Manipur (Mualnuam) zuan in ka pate ana gaaltai uhi. Buai a hong veng kuan in ka khua ua sikulpu ding omlouh ziakin, laisiam sap phak omsun, ka Papi, sapkik in ana om a, huchiin ama' makaihna nuai ah tua ka khua ua Primary Skul ana ding sunzom a, tuni tan meimit lou in a ding lai hi.

Aizawl a pawl 11 admission mu pah lou ka hih manin, 'innlam nna kul a tam toh' chiin ka u in hon pai san a. Ka paneute' inn belin keimah in ka kisai a. Kei kia a ka buai deuh chiang in ka Pa Muan in’ hon makaih sek hi. Sawtlou nung in Govt Mamawii Higher Secondary School ah admission ka mu a. Regular class kipan pahlou ding ahihman in innlam va phak a, thil kul, bang bang hiam va la ding in ka kisa hi.

Huchihlai in ka Gang (carpenter) leng ka paneute' innsung van di bawl in Aizawl ah a om tei a. Amah toh pai khawm din ka kisa uhi.

Tuukpi lai ahih manin kou kholam tangdung lampi a se petmah a. Motor service om sunte zong a pai ngam kei uhi.

'Ak gohdan chi khat kia omlou pi' chiin Khawdungsei Bus ticket ka va la ua, a zingchianga pai din ka kibawl fel dimdiam uhi.

‘Paite innlam zuan di’ chih mahtak, zankal bang a sawt petmah a, khovak kal ngaklah in ka lum-hak nilouh hi. A bang kha' in hon sia a diam ah huai zan a dakkal tamlou chik ka ihmut sung in ka mangsiat ziakin 3-vei ngut ka khanglou hi. Ngeina bang in Zing khua chu a hong vakta; himahleh ka lungsim a vak mawh petmah hi. Zan nitak a ka mumang ka ngaihtuah kik chiang in ka sunggil a liing a, bathroom-a hunzat sung lel zong nuam ka sa theita kei hi. Kawlphia leh van-ging thawm kal ah vuahmal a phiin ninip a, chiin ut se lua mah a bang ka chi, chiin Ticket refund (khelkik) chih lah om thei mawk lou dia, ka Gang in’ bang ngaihdan a nei diam maw ! ’ chia ka kingaituah lai in ka gang hong pai a…

"…teipi a zuk hial ke tu pai thou ni aw, Paneu" hon chih laiin ka Gang' mel-ah Hoihnu te unau leh ka Ni, a ngaita ahi, chih ka muh ziakin kei’ lauhthawnna tengteng koihdap in ama’ thu zuih mai ka sawm ta hi.

{ *note :ka nu leh pa’ hon noutawina ‘Paneu’ pen ka gang in’ leng zang sek ahi)

A hia, vuah bang in teipi ngen zu sungsung leh leng ka Gang' lungsim hi a kikhek ka gingta tuan sam kei hi. Pasalpha khat ahi ka Gang. Lungsim a thumna toh ka Gang’ nungzui mah leng ginlelhna in ka pumdim a, ka mumang khiakna bang a hi dia? Thil dang himhim ka ngaihtuah thei kei hi.

Zingsang singpi dawn khin Gari khawlmun lam zuan in ka diang suah ua; muitulou hialin ka seat zuanin ka Gang ka lutsan hi. Sawtlou nung in hon mitmei ven sim kawm takin hong lut a,“ngap-huai khol hetkei maw…vuah bel hong theu nawn mai leh kilawm. Lungliapna di omlou ahi” chiin hon ‘tlon’ pian hi. Ken bel ‘a hi ding bangbang hi khinta a hi, lungliap tuan khang’ chih teng in ka na dawng hi.Sawtlou nunga kipankhiain, meltheih ngeilouh ngenta toh ka tuang khawm ua. Kou gel taget lah houlim siamlou tuak ka hihman un tengkol-houlim bang lel ka hi ua. A vangkim a naungek kap thawm leh ka nunga pitek luak ging khawnglou ngal zak di a omkei a. Vuahzu nuaia sawt kuam ka tai nung uh, nitaklam dak 3:30 velin Khawdungsei ka tung khong uhi. Kho siat ziak mahin khua a mial kuan sim pah mawk hi.

Ka Gang pen Pasalpha khat ahi ka chih tak kha - khatvei a gen chu gen hi mai. Meisel det ngai di khop a khua in hon mialkhum bang ana hita lehleng hon pai suakpih thouthou di mel a put ziakin pau tam lou in a nung ka zui a. Dik tak a gen in bel ka lungke petmah hi.

Vuah zu hial kei mahleh khoniim kal a kawlphia, van-ging, leh kek ke thawmte kizakmohbawl in Khawdungsei nusia a kou khua zuanin khe in ka kipan suah nawn uhi. Gari tuang ek nung, keng a pai pen haksa lawtel mahleh lampi dang lah om tuan lou, banah ka lungsim thawmhauna kia leng ka Gang’ lak a helna tham chingta in ka thei hi.Bangteng hileh, Khristian khualzin bang in tutkhawlna hun ka nei kei ua, taamneem ding in Biscuit bawm 2 (bawm1 cheng 5mante), tui tamlou banah meisah-tovaak (lighter+light) khat, mial siat khak leh kivenna ding chia ka ken uh tawh kipankhia in mahni van chiat ka kipuak uhi. Beidotna meipi zing sahtak kal akipan suahtakna olsam zong in ka lungsim in’ gamteng siik vel mahleh, suangtuahna lel-a suahtakna in’ sapum bitna, tuhun a hon tun theilou ding ahih manin lamsak lamkhang mitmei ven kawm in ka temta ka phorh suah hi.

Aziakbel zan nitak ka mang ka ngaihtuah chiang in tuahsia bang hiam khat tuak dia kigintakna ka nei lian petmah hi. Ahihhang in ka pessimist luat ziak a mahni kigawt lel ka hih khak ding lau in ka kisu-awngthawl tadih sek a…Ka nu leh pa, u-le-nau te' tenna mun, mimbang ka pianna; amah Thawnkham' gendan takleh "ni leh gang leh pi leh pu, beh leh phung teenna vangkhua…"ka Zua’ saulim tung ding in mel 20 val pai ngai a hi chih haih vual a hihlouh manin a kiakna mun ngeimah ah ka lungke zel thou hi. Thamlouin khomial nuai a Tuivai kaan ding pen ka mang taangtunna a hi maimah diam? Lungsim tawlngak na’ng ka muzou kei.

Saulou ka pai nung un zuntha in ka dinkhawl uh a…‘Gang, lampi chu na thei chian na maw?’"Thei lai ngal mah leng kilawm, na Ni in Hoihnu a pai lai a ka pai kan pai nawn nai lou inga..."

Pathian' lemgel le ahi dia, lammang di dinmuna ka din chiang un hon hilhtu di Khawdungsei mi ka tuak kha geih zel uhi. Tua banga mi 2 ka dot nung un Tuivai ka naih mah mah ta uhi. Vangphathuai takin midang 1 tuak khan nawn ka hihman un Tuivai Lei dinmun ka dong uhi…‘Pu, Tuivai lei zousiangta uhia?“Zousiang nailou, a tuangkal kikhung pan, himahleh mial ma ngeia na zuih man kei uleh bel mial nunga zuih ngaihna omlou di a hi. Tui a let toh, lui giak le kuamah omlou eihkha, pai mengmeng un”

Hiai Khawdungsei pa' thugen in hon patau sak lotel mahleh kiiknawn vual ka hi kei ua. Van gik sim tak toh a tai in ka tai uhi.

Khawdungsei pa' gen mah bang in Tuivai-lei pen a tuangkal, feet 2 hal vela kikhung kha kaan pheuh pheuh angai a. Thamlouin, a tuang khaina sikkhau zang kikhungte loungal let ding, khau dang kipheizan hiam’ leng a om naikei nalai hi. Bangchi zawngteng in lau in, bangchi zawngteng in puak gik mahleh, lighter tovaak kei-taang kawm a lei zuih louh ngal lampi dang a omkei hi.Meiser bawl ut mahle ung mau keu omsunte leng vuahzuk ziakin a kawt vek a. Thamlouin minute 10 vel lel in zekai le ung khua mial siang hithet man di ahih manin tawlngalou a lei zui din ka kisa ngal uhi.

Lungsim a thumkawm in Tuivai lei ka zui panta ua. Kal khat suan khelh chang/taang hileh kilawm in nuai lam a tuipi a kinawh petmah mai a. Lei kimkhat vel ka tun takin ka sunggil hong liing in, ka mit hong vai a; paisuan ngaihna theilou in ka kikoukhia hi. Pasal ee chilou din ngaihtuahna a tom ut petmah mai. Mihing' kalsuan pangai sang a sauzaw deuh a atuangkal kikhungte sik fuh toh kiton a a tuangkal khaina sikhauzang mat fuh tel zel a ngaih ziakin siik pai a ngai a. Nunglam a van puak toh meivak keihtaang toh a buaihuai petmah hi.

Huchia beidong ka kikousuah takin ka Gang in hon khamuan pah a. Kip tak a ding din hon sawl a, gaal lehlam a a vanpuak a ngak khit in kei hong thuai nawn a, sheol sihna apat kougel suakta hamham ka hi pen mai uhi !!

Gaal lehlam ka tun uh toh kitonin khua a mial siang vel chet a. Huai lei mulkimhuai, muh ut a ka dakkik chiang in leng ka mu thei nawn kei hi. Tuni tan a ka ngaihtuah kik chang in chi a liing a, ka chimul a thou sung sung zou lai hial hi. Tuivai lui guam himhim, guam sia chia gen ahi a. A lui a let hu-in phaizang gentham leng a nei kei namah hi. Tuni tanin Tuivai lui hi lauhna chiang ka neih loh a, lui dang teng sang in ka mullit zaw ta mawk hi.

Ka pai gaalkai tak un khamuang kisain ka Gang leng meiteep bawlin a khawl tawldam a, a kiang ah dingsa in ka ngak hi.

Tuivai kan khinta mahle ung kei pen ka lungsim khat a thawmhau lailai hi. Bangziak a ka kha thawmhau mawk a hi dia aw??chia ka kingaihtuah sung in ka Gang leng meiteep khin pai din hong kisa a ka pai sunzawm nawn uhi.

Ka lungsim a lauh guukna ka neih ziakin a masa a pai ka tuh a, pau seelou in ka gang vanpuak ka sot khitin ka makhelh pah hi. Khawlian gammang lak ka tun touh ma un loutul ah sih(Lui chikhat) khat a na om a, a vot deuh di e chiin thawl a dim sese louin ka dawn ua, biscuit tamlou toh ka meh uhi.

Gammang kuam lak ka tun pat tak un vuah mal hong phin a, zuk bel a zu tam kei hi. Sau lou ka pai nung un zun tha in sawt lou ka din khawl uhi. Gammang mial nuai a pai ding ka hihman un pilvang tak a pai ding leh awl-awl a pai ding in ka Gang in hon hilh hi. Himahleh vuah tam man khak ka lauh banah hiai Khawlian Gammang pen a tanchin mite’gen ka theih kia hilou in, naupan lai apan a misi om nitak chiang a meiser leh thawm chi tuamtuam a kizak sekna mun ahih manin ka kinoh gu sim mahmah hi.

Ka pai nawn tak un lamkhang singbuk hong kisawi a mihing (papi) kap thawm ka za guih uhi. Hon sudiphawm lua ahih manin tum louhpi in ka Gang ka taisan kha dek mawk a. A van puak a gik manin ka gang bel taizou di vual ahi kei a. Banah kei, ameivak tawi penin ka taisan takin ka gang, pai suan ngaihna theilou in lam laiah ana ding maimah hi. Ka va paikik takin thawm dang khat chiang takin hong kikou nawn a, ka gang' sinnelna in thuak nawnlou chu ahi dia ngaih taka kikou khia in "kua na hia" a chi khe ek mawk a. Thawm dang omlou in a dai zui vanglak hi.

'Inn lam a bang thil tung a hi dia aw, kua hiamkhat si hi maithei' 'sikha kap chia a gen sek uh ahi ngeingei di...zan nitak a ka mang toh le kimatkhawm vek…'chia ka ngaihtuah lai in ka Gang in "Na lau hia? Lauhhuai lou ahi, ken hichi bang tuak kha zeuh zeuh ta ka hi...kua hiam a si a hinteh...pai zel phot ni..." Ka pai zel ua. Nitak dak 11:30 vel a Khawlian kho dai ka tun tak un khuang ging ka za uhi !!

Khawlian ka tun tak un misi ana om petmah a, aluang zanhah ding in khosung mipi ana buaisaan laitak uh ana hi mai mah hi. Khawl lou in ka khua uah ka pai suak phei pah ua, Khawlian toh kou khua kikar na na na chu zingkar exercise lak gige na mun km 3 vel lel a sau ahih manin bangmah in leng hon subuai ngam bik lou hi din ka gingta, sawt lou nung in INN ka tung uhi.

Aw le, Tuivai Tuipi kihawt in, Sheol sihna kamgei ah ding man mahle ung Pathian’ khut in hon pii gaalkai, ka chilou theikei hi. Mi khat sihna ziak a hon mangbatsak tum a Dawimang pa a buai lai in, A thu a zuau louh dan leh 'dawi' kichi om taktak na ahi chih ka pom kip theihna ding a Pathian' nasep ana hi daih a, thupi leh lamdang ka sa tawp thei kei hi.

A kum a sim liamta in, ka Gang te toh ngei leng mun tuam chiat ah omta mahle ung, hiai thu ka gen mangmoh ten ua. 2012 kum a Lamka a ka kimuh lai ua ka gang gen nop pen a na hi lailai a, amah sang in ken, gennop ka sak ton a tamzaw lai ding in ka um hi.

30-03-2013

@Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA