KEI NI NANG KHA

By: Dding Sonna Zomi
  
Tuhun ciang in i khetuamna muzate a gong hong kolzek hiam aihkei leh a kekna bang a omzek cia'h i paih geihgeih a hiven. Ka naupan zawk deuh lai in muza sia zong in innkiim ah ka kivialleh hehu ngei tham hi. Kei kia huci kha ka hih ka gingta ut kei di.

Muza sia zang a ball kibawltawm zel incin Suangdente/Suanglepte kimawlna dia kizang zel himah lou hia mo? Hiaite i kimawl dek ciang a group nih a kikhen masak ngai incin huai dia i lak a ana liandeuhte(ana boss deuhte bang le hithei) mi 2 leader dia ki omsak incin a dang teng KIKHEN zaizai zel ive ua.'Kei ni
nang kha' cihdan a min va kivuah hang a leaderte'n a ut-ut uh hon teel uncin hucia kikhen khin himai ive. Naupan lai hina incin kikhen ciang a min hoihzaw tangkhak louh utlou se bang ana om zel hiveh.Ni-leh-kha a kikhen ciang bang a 'Ni' hihkhak teitei ut se cih dandeuh.

Huailai khawng zaw naak nop lawtel ana hi.Tu'n lah naupangte le hucibangte kimawl nawn khollou ua,i kimawldante mang hiaihiai ding bang hi.A hucih lai in nidang a i kimawlnate leh i kimawldante atak-gam ah kizang tou zawsop ta mah bang ka sa.I minam sung,khosung leh saptuam sungte ah kimawldek hi awmtak a KIKHEN sawmsawm mah i bang ua,lungkham huai pi khat ahi. Facebook a group tampi i neihte a thu kisuahkhete leh commentte ka na simzel a,kithutuah vai lam sang in kisiatna di vai tamzaw hi'n muhtheih hi. Khenkhat bang houh kithutuah di a baihlam hetlouh kawmkal ah kithutuak thei di bang hitale le ut hetlou di bang khop hial a pau ngam om zeuhzeuh lai hi.''Amau huci ei hici'' cih mah tam ka sa ve. Mi siatna khat toh ei hoihna om sunsun tehkak bang i thangsak lai ua a tawpciah 'huaite-huaite' a se pi bang isuah suk zawmah lai.Huci bangte chu den a i gen naupang khelpilte bangbang ahi ua,Ni-leh-kha a kikhen ciang a 'Ni' lou ut bilbel loute ahi uh.Facebook ah hucibang i tam ka cihna hikei,kithutuah ut a unau bang a hinkhop siausiau utte i daih ziak uh hidi'n ka koih zaw.

Bangteng gengen leng le kithutuak a taksa khat bang a hinkhop ding a naak baihlam tuak kei lua. Kei diakdiak bang in houh unau Kukite,Zoute,Vaipheite leh adangdangte lak ah lawm ka nei zeuhzeuh thou na a amau lak ah ka vatel cia'h a pau uh ka siamlouh ziak khawng leh tawndan kibanglou zekte ziak khawng in ka cituamna ka va theihloh theizel. Huaiziak in cituam zek ciat mah ihi cih bel thudik ahi ka ci.Himahleh innkuan khat/unau khat sung lel ah le hucibang mah cituamna a om thou zel. I kikhen nopleh huaite ziak a kikhenthei mah ihi a, himahleh i kikhen lele ''Nang Thanghou kei Liandou'' cihtan kaan hikei leh i gam nuamtuam deuh di'n ka gingta. 'Unau pangkhop sel' sakha ihi hia leh? Unau pangkhop sellouh ahi cih ka puang.

Bukteih (spite-te) i kimawl ciang a a lawng a i pankhak leh a min i theihlouhte 'Allu spite' kici himah lou hia maw? Atak-gam ah le Bukteih kimawl bang lel ihi uh i kici zual dia i makaite a lawng in i pangsak di. Makaite'n a makaihna nuai a mipite hong theisuak zenzen lou ding mah uh ahi,a tanaute hiam aihkei leh a meltheihte i hihvek zenzen louh ziak in. Hucibang hun ah a lawng a pang ahih ngal uleh 'Allu spite' le a bawlzel uh ngai hiveh. Meltheih leh tanau haulua khawng makai dia a deihhuai louhna hiaitak ahi-'Allu spite' bawl ngeikei le uh le huaiteng mah in vote di ua 'lawng den' lel di ahih maimah ciang ua. Lawngden le u lah i kimawlna in masawn mahmah lou dia a nopna teng le beizou mai di hizel.

'Kutiste' leh 'Kuakte' khawng i kimawl ciang a ''Tunkop-tunkoplouh'' cih khat nei himah lou ihia maw ? Atak-gam ah nasep hoih leh thu hoihte adia tunkopsa vek hidi'n ka koih. Nna hoihlou sep hiam aihkei leh thu hoihlou gen ziak a ei kia a i khan hulhul ciang in tunkoplouh toh kibang hikha ding hi. Hucibang mi na hihleh na ngimpen mah na khak gige a ngai ding. Ahi a lah, atak-gam ah nang ngimpen 'Kuchu' dangte toh kizom diudeu a om gige eive. Huaiziak in na ngimna hoihloute na kap ciang a a dangte nava kha teitei naak. Khatvei ciah na lawmte a kimawl saan laitak ua nang Kuchu khiakna mun a nana ngak maimah ngai ding ahi cih thei in.

Numeite 'Lastik' kimawl a kitawm zahzah kha ngeilou kuateng na om uale?Aihkei leh 'Suangthai' beek la? Khat ka thei lai,'Lingsuih' beek la?Hiai kimawlnate ah 'Phui-phuilouh' cih ana om se hi. I hihkhelh khak a leh le 'Phuilouh' i cihman nakleh hihthak theihzel hi mawk ei ! Atak-gam ah phuilouhsa vek abat na ciang om di'n ka gingta,i hihkhelh khak ciah i kipatthek zel theih ziak in.Eite'n 'Phuilouh' ah lam-etna liantak inei uh.Phuilouh ci a hihkhelhlouh teitei sawm a i kipatthak theih ding lel ahi i ngakngak uh.

Nidang in tuition lak cih khawng pawl-X exam dekte kia a di'n ina koih a,tu'n lah pawl-1,2,3 natan in skulkai tawpciah tuition a la ta uh.Hehpihhuai uh ka sa,laisim lam ah hong lohcin vek uh i deihsak ! Tuition laloute'n le hih di dang a hauta ua ei kimawldante khawng thring gaita.Hici pi in le ''Ka neulai ua maw..'' cia a gen di uh hun khop bel a tuaktouh veve di un i gingta. Himahleh ei gen bangbang a gen kei hial di uh. Huai lah ahi di mah ana hizel.

Naupangte hehpihhuai i cihna ziak ahihleh nidang a ei neih bangbang hun-awl,skul lam kia hilou a innlam a a lawmte uh toh a kithuahna di hun uh om man nawnlou phial ahihziak ahi. Huai khawng hou khemkhem na cikha maithei, himahleh khosung/vengsung sang a skul lam kia ah lawmhoih hong neih ciang ua i khua/vengte nuam sa nawnlou theimawk di ua gingta ka hi. Hiai le khemkhem na cihlai khak leh,ei Zomite tawndan a khawsung khat innkuan khat bang a omte ihi ua hucia khosung/vengsung a nopni-dahnite ah kidelh liailiaite ihih ziak un i tenna mun nuam salou i tamcia'h vai khat pepeuh ah nungak-tangval a taang di omlou phialphial in ki-omthei zel hi. Hiai natan khemkhem cilai a gamdang mite le amau buaibuai a buai ciat ahi uh na cihleh nang Zomi na hihna ngainep lawkha na hi zaw maithei. Khosung khat i hihna leh i kitanau nate'n gen hong nei nawnlou deuhdeuh ding mah bang in i mu a, poi i sa mahmah ahi. 'Education is all round development' ana cih mah bang un lai le siam in i khopih/vengpihte le ngaina mahmah thei le deihhuai i sakna ziak ahi. Zawzen de leh! Thil houcik khat lianpi i suahthei mawk a le. Huci vek le hi zawzen sam kencia maw? Phattuam-ngaihna icih khawng mi'n ana pianpih uh le hizaw kha inteh.

I neulai ua gua zang a 'Aaipi thau' i bawlzel leh 'Dailing mut' cihte i theihlai ciat ka gingta. Hiaite bawl a i neih ngal leh ei kia a va kapkap a va mutmut cih nuamkhin hetlou hi. Kidou bang ki ut se hi. Huci mah bang in khovel ah kuapeuh-kuapeuh in galvan kitawm sauhsauh ahihziak in huaite zat a hong om ngei ding uh ahihdan muhtheih hi. Huaiziak in i unau galvan tawite simmawh theihlouh ana himawk hi. Denciang a amaute i poimoh mahmah hun hong tung phut thei gige ahihziak in. Amau le hiai mah pansan in a ut-ut un hong bawlthei ua,hilele Zomi sung ah unau khat i hihziak in thudik-thutang a vai hong hawm gige di uh i kinepna liantak ahi. Salphate na gensia na cih leh simthak mah dih,a hucikei uh ka cikei!

I neulai ua i kimawl khak ciat di ua ka gintak khat gen lai tale'ng. Blind-hit(mitgak sa a khuang khet) kici i theihciat uh ka gingta. Nuam maimai thou eive maw? Atak-gam ah le i mitte a kigaksa mah a bat hun om theizel hi. Kuaman i maban di i gentheih ngeilouh natak in i ma a paina di awnglou bang a a omciah i bing-phut suk ekh zel ngai hi. Thil tampi ina bing-phut khakte ngaihtuah thak le'ng i kisakkholh zohlouh ziak bang i lungsim kicinlah man khawng hikha ut mahmah maithei hi. Himahleh bing-a bing-phut himhim di le om eidia aw ka cihna ciang om hi. Hucibang i tuahkhak ciang a i zattheih gige ding Pathian' hatna eilam ah pang dia i neihtheih ding poimoh mahmah hi. Huai hunkia a dia Pathian i neih sawm zawzen zel leh bel a huntak cia'h i Pathian in hong buaipih manlou khathei zel hi. Huaiziak in Pathian' thahatna a i kihihhat gige ngai hi. Bangteng gengen le'ng le a hoihpen leh kinepna sang pen zaw Pathian kia mah ah ana om zaw hiveh aw maw?

A nuam penpen omlai. Kuapeuh neulai a Musical Chair(Tutna kituh) kimawl khalou omlou phial di'n ka kigingta. Tutna kiim ah i tai a a khuanggin hong daih cia'h tutman teitei sawm in tuh-in i kituh thoh zawzen mah hilou hia? Kimawlna noptak ahi a, kei bang tukha man pahpah khollou vanglak hileng kilawm hi'n ka kithei hi. Huailai zaw i naupan lai uh ahi a,tu'n chu a upa lamte tutna kituh khawng i enta ve. Etnop hetkei! Naupangte a kimawl uleh mah etnop zaw kasa. Hiai thu ah tam i gendah dia Sia Langh Do Khup in ana genkhak ngei khat i enthak zaw di.

''Ei Zomite lakah bel 'I nam i gam ka khualna in kei makai in hong pang ning' a citheite sang in 'I nam i gam ka khualna in kei ana kitawp ning' a citheite ki poimoh zaw ta hi''.

Thu tampi i gelhsuk vengvung a, kawktuam luat khawng ana neihkhak leh bang ka cihnawn tuan dia ka theikei. Neulai khawng ka gengen na a tu'n le ka lian nai tuan samkei. Himahleh huailai sang in nengcik ka lianzaw deuhta a gen leng le bang a poi lawmlawm dia hia ka cihziak a kong gelhkhiat mai ahi. Kei sang a uzawte'n na gelh uh hilai leh a simnop mahmah di'n ka gingta,nou bang cibang kimawlna khawng nana nei ua cih kong theihpih batlouh om lawtel di ahih ziak in. Kangtalai bang le kituangkha manlou ahi aw !

Naupang cik ka hi a ka laigelh kei toh nong etkhawm uleh 'thulak louh' nong cihsak di mah uh ahi. Himahleh a laigelh chauh ana sim unla kei zaw hong buaipih dah un cih simtute kiang a kong ngetnop khat ahi. (beita ei)

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA