KA TUAK UT NAWNKEI
By ~ Kei’min Pau Ngaihte
Khonung sim leh phingphing chih di bang
mahleh khatvei ka thil tuah,ka tuah ut nawn hetlouh leh kuamah in a tuah
nawnlouh dia ka deih khat kon kum nuam hi. A hun bel March
31,2012 (Kiginni) nitak ahi. Huai nitak tuh tung solkhapi vak philphial
in nungak hel (dan) a pawtna di mahmah in a hoih hi. Kuapeuh in khua lum
sak ziak leng hilou in, ngeina dan a neih ziak in nitak kholak pawt
teitei di lungsim in kinei hi. Kei leng university exam zou suti zang a
Lamka ka om laitak ahi a. Lawmte’n leng amau exam chiat zou vek simta uh
ahihman in nitak pawt di’n ka kidawp uhi. Nitak ann nek khit in ka kitawn kual ua
pawtna mun di ka genkhawm uhi. Exam season ngeina dan in vengsung
NAUPANG CURFEW omlai ahi a, kou leng hon huamkha kei na e, chi in lian
loulou, taksa kum a piching ngen mi li (4) kizui khe guahguah in saklam
ka manoh uhi. Ka pawt pat uleh Khosung YPA duty te’n veng dang apat
khosung mi valnou nih (2) dendrite hiip a kiman, gari in hon pawtung
ua, thudotna a nei ua, et thoh mai le hehpih huai sa in ka paitouh san
uh.
Kha la vak, huih nung hiauhiau in kholak pawt a nuam petmah. Ken leng lawmte’ zar a nungak melthak
kimu di eive, ka chi sim gaugau a. Inn bangzah hiam ah hon lutpih ua,
vangtah huai chih di a diam, vangphat huai tak in ka hoh sawmna (numei)
te uh kikhawm, lazil etc. in kuamah ana omkei uhi. Lohsam a kingai mailou
in awl awl in ka kik suk ua, veng sung a dukan lun mahmah khat ah ka
khawl uh. Kikhelah sim ka hi duamah, ka kikhen dek chiang un baih kasa
ua, dukan sung ah seat tangkei mah le ung a kong ah ka tuchiil ua,ka
houlim timtim uhi. Nungak hel a mi’ inn a va chiak sang in leng nuam
kasa zaw uh. Dawr lun chih mahtak, khuasawt nailou ahihman in dawr sung a
vengsung tangval hunkhop omte nui zaizai, chiak vengvung, lum humhum in a
om ua, kuamah kisubuaituahlou in sung-leh-pua ah nuamsatak in a ki-om
hi.
Bangtan hiam ka om nung un khosung duty
te dai khipkhip in lamlian ah hong kizui ua. Dawr sung gamlum sim
ahihman in heutute’n leng a gaal apat za uh hi ven chin. A sung ate
thawm ziak in kou dawr kong a lian loulou, naupang sak theih di khop a
lian kihou titipte’ kiang Duty makai pa’n “Nou bang hih a hiai a om? Inn
ah pai ve ua” hon chi a, lawmte khat in,”Houlim maimai ka hi uh” chi’n a
dawng a. Dawr sung ate leng a dai khipkhep uhi. A hun bel dak 8.30pm lak ahi a, innlam bel
thawm dai baih mah leng ahi hi. Duty te leng paisuak ua, ‘zawng’ thuak
di ngau in thuak’ kha dek kibang na e lungsim in ka chi hi. Huchih lai
in tuapa mah hong kik a,”Na thawm uh van ging bang mai eivoi, zan sawt
ta hilou maw?” hon chi nawn a. Lawmte lak a khat in, "Kou thawm zaw hichi
ngaih lou de, ka zak khop ua kihou maimai kahi uh” chi in dawr sung ate
leng a ngoh tuankei. “A himhim a bang dia kholak pawt?” hon chi nawn a,
tua tak in ke’n, "Exam kizouta chi a pawt mah ka hi uh” ka chih phet leh
amah ana sousang law khin hi’nteh, "Exam zoh leh laisim nawnlouh di
chihna hia? Kam khat pau lai lechin na ngeibeng in Threks chi d ahi o”
hon chi in ka maitang uh ka kisutuah phial uhi. “Pate vualvual khawng
hichi houpih. . . .” chi in bangbang hiam a genzom a, kou bel kam khat
leng ka pau nawnkei uh. A kiang a papi duty a pang,hon um khepkhup te le
kuamah a pau sam kei ua, ka kidawng dan teng uh leng dawr sung a om
kuamah a zalou a omkei uh. Hiai hun in ka tung ah Heutupa’n khutkha hial
leh a kaihzatam te’n le athu-ala genlou in hon uivual bop mawk di un ka
gingta.Ngaihtuahna tuh sau a pai khopmai. . . .
.! Hichi tel a heh law di sa leng ana dawng hetlou mah di hive ung.
A
nung sawtlou in kuapeuh mahni inn chiat ah ka pai ua. Ken leng ka pa
kiang ka thil tuah nuam kasak louh dan ka gen leh pawt kei leteh tuak
lou di hive chin hon chih san a, dik kasa mahmah. Niteng a ka neih ngeina
dan un Innkuan kikhopna ka nei ua, bangmah dang hih nawnlou in lup zai
ka rel ta. Ka lup hang in ka ihmu thei tuankei. Mi khenkhat adi’n hou
lua chih di hi mahleh hiai dan a kampau khauh a kihou ka tuah patna ahi
a, zan bangzahhiam tak ihmut mohna hon tun hi. Ka bilkha ah a aw ging a
mang theikei a, hon thil dot dan leh ka dawng dan ka ngaihtuah nilouh
hi. Ken bel heutu khat lungduai leh duty khauhpai lua a om leh a khoutu a
pang a, lungpi gel pen a om di dan a koih kana hi leltak a. Curfew in
houlim di kham a maw? Curfew in bang teng huam a bang teng huamlou? chih
khawng ka ngaihtuahna ah a ging den hi. Theihnop i neih leh kam a kidong in, kam
mah in kidawng le a zak nuam deuh di hiven, chi in lupna ah thil tampi ka
ngaihtuah hi. Mi paunuam ka hi a, kam a kihou hile ung hon dot uh ka
dawng theih a om nak leh kam a dawngdawng di poisa hetlou chu hi’ng a.
Thagum hong kipat dek chia’n bangmah a kigen thei nawnkei. Thagum
society i neilai uh ka chi mai a. Dak 12 bang gingta a, koilam hiam ah
patau dak hong ging a, kintak a ka taikhiak leh ka pa bang a patau hial a
hon call nilouh hi. Phailian gamgi tan ah mipi kipunkhawm mahleh
Compound Veng a Unau Vaiphei te leh Thadou te buai ana hi ua, sawtlou
nung in inn ah ka kik. Ka lum nawn a, ka ngaihtuah teng mah
ngaihtuah in ka ihmu lah zen hi. Zinglam dak 2 khawng hong hih in ka
taksa in le zou nawnlou ahi ngei dia, ka mitsi in ka ihmu dek panpan a.
Huchih laitak in kholak ah paungaihna zang a kikou toh ‘Hosana’ chi in
naupang te Toupa’ vualzohni lawm in a mau vengvung ua,ka ihmu thei
tuankei. Huiha! Huai zan tuh gentheih huai tak ahi. Ihmut mulou in khua a
hong vakta. A zingchiang in lawm khenkhat kiang ka gen chiang in April
Fool ahihziak in a gingta hak thei mahmah zomah uhi.
Ka kisiamtanna dan a
ka gelh ahikei a, i lungsim a puakgikte koisan hiam a i sungkhiak leh a
nuam tuan chih thu a hizaw. Hong kiphat zek leng,ka pian apat
zu,laizial, tuibuk leh tobacco product himhim hiai bang thilchiinte ka
kamsung ah khatvei le a lut naikei a, lut leng a lut ngei sam kei ding
(Pathian’ zar in). Thil sual khamna a curfew puang i hih le bel kei
hinna toh bangmah kisai kha kei, kuamah toh kibal a kisual a buaina bawl
di zat himhim le ka hihlouh man in. Ka kithudot dan uleh ka kidawng dan un
General Bikram Singh, President Barack Obama, Black belt Russian President
Vladimir Putin leh mipil tuamtuam te toh kidawng hile ung hiai bang
dawnna mu di’n ka kilam-en kei. Kihou kha ngei di bel kihi kei mahleh.
Mi bang a tei leh kizen hikei mahleng mun tuamtuam ka hoh ka vakna ah
pate vual gentaklouh pute vualvual mi hunkhop ka houpih kha samta.
Officer lian leh College a Senior Professor te houpih dan le thei sam
veng o, khobing YPA President houpih di dantak kana siam kha kei
chitchiat a hiven. Banah, ei pawl student 95% khawng exam zoh nung laisim
di nei nawnlou a kingaite i hi mawk ua, kei le huai lak ah ka telkha
hi, and I think this includes his very own children! Heutupa’ hon dot dan
a dik mah ahi chih a khonung in ka theisiam pan. Thagum pen tellou
hileh. Ahi a, kuapeuh aneu-alian a tangpi in
kholak a i gamtat leh khohei dan tuh i innsung kithunun dan uh limlang a
himai hi. Banah, mihinzia tuam chiat kinei ahihna ah mi i tuam dungzui
un kibiak dan tuamtuam i nei ua, huaite kitheihsiam tuahlouh ziak le ahi
kha di. Heutute le khodung-khovai a duty a kivialleh ahihna uah gimta uh
le hikha maithei. Ka theisiam. Mihing pen i tha a tawl leh kilungtom
sek mah hiven. Ni bangzah hiam nung in huai nitak a duty a pang kha
heutu khat in huai nitak a Heutupa (Prez.) gamtat dan awilou a thuhilh
kha ahihdan kei kiang mahmah ah hon gen hi.
Tua teng ban ah,zan zek in
YPA General Headquarters in student-te leh kuapeuh in zuih dia hoih
Thusuah hon nei ua, hoih kasa mahmah. Tulai thuthang
hoihlou,gamtat-khohei kilawm lou ziak a i gam,i nam minsiatna nengkha
bek hon sukiam di’n ka lamen. Dam leh Ngakik lam ah duty a kikoih uh
chih news a ka sim in hiai lam thu pian sim thukup bangzah hiam ka nei
nuam hi. Ei Paite kampau lak a pawlpi lianpen leh hat pen tuh YPA ahi a,
i zahtak a, nelhsiah vual ahikei. ‘Motto’ paipih li(4) i nei ua,huaite’
lak a ka gen ut pen “Khristian hindan tawisang” chih ahi.
Huaite bel:
1. Kuate hiam Dam or
Ngakik ah hun awl zatna dan in va hoh uhi. A mun himhim i gimneih ziak
un a hoh kha, a bik in nungak-tangvalte etdan khat in ki-en kha pahpah
hi. A hoh teng a va che sual uh chihna hi sese lou hi. Tua dan hileh
Duty dia pang khenkhat in YPA min in mikhat a thilhih theichian loupi
in, kampau hoihlou taktak zang, aihkei leh thagum zang in ana hou/sawi
mawk le uh YPA min a thil kihih in Khristian Hindan a tawisang kha diam?
Dam leh Ngakik a hoh kham i hikei ua, huailam a kilawmlou tak a gamtat
di kham i hihman un.I hihna uh zang a midangte khutthak nulna dia zang
kha i omlouhna ding un pilvang le chih huai petmah.Hiai pen koipeuh a
curfew duty a pangkha dite’n theih tuak kasa hi.
2. Curfew leh thilkham i neih uleh a
huamkhak teng mipi’ theih dia taklat hileh bang a chi dia? Zoukhankhual
hunlai a tohlet (window) apat ki-etguk awilouh,chih dan bel hi hial lou
in. Houlim bel huamkha kei hamham thei leh. Kholak pawt kham i hi kei
ua, sual douna a curfew kikoih sek mah hi dia ka gintak ziakin duty i
hihman a kholak a mi muh teng sual bawl di dan in approach pah kei thei
le.
3. YPA hi in pawl khat
peuh min a thilhih (eg. Annual fee leh thil dangdang piak) ding a om
chiang in a thasial khat-le-nih ana om kha naak mah hi. Hiaibang hun in
heutute’n huntawp (deadline) pe zel ua, “huai tan a hichi khachi loute
KUAMAH A KHASE THEIKEI DING” chih toh kiton zel hi. Tuabang hileh YPA
min a ngeibeng Threks kichihsak, a’ihke’h KHASE THEILOU di zen in kua(te)
hiam koih hial lele Khristian Hindan di mah ahi diam? A tawisang kha
diam,i vek ua Khristian kichi ut vek zel di hang a maw? Hichi bang hun
in heutute’ adi’n hehhuai mahleh i thusuah leh gelh dante uh etthak a, I
motto utoh a kituak na diam chih khawng ngaihtuah thei le chih hun a
tam mahmah.
4. Duty i om ua,mi mat i
neih chiang un thudotna neih pen ahi di mah ahi. Himahleh, mi kibang lou
i hihna uah, thagum zatna di leh zatlouhna di khen siam kisam hi. Bet
zek louh a muk phunlou himhim pawl ki-om mahleh,kam dam ale gen chi
ki-om veve hi. Guta leh khamtheih zongsang i man ua, i sawi ua, i saat ek
ek hang un sawina ziakin a thilchiin uh a tawpsan chih a kiza vaang
mahmah. Huai sang in kuahiam Pathian thu kawkmuh thei dingte’ kiang
hiam, councelling bawlpih thei ding mite’ kiang kipi leh bang a chi dia?
Tomchik adia a taksa uh i thunun sang in a lungsim leh kha uh thuzoh
masa le bang a chi zaw dia? Banah, ei inkuan sung chiat ah mohpuakna zou
le hang mi’ tate thunun leng nuam deuh ding in ka um hi.
5. I duty na
ah, kuahiam (a moh adik genlouh in) beng in, na sawi kha ta leng, a lu hiam
a taksa ah poihlongna tun thei gige ihi. A thu-ala kikan ni in,kidong
mah ni. Bet ngai leh sawi ngai zen a sualbawl i omleh i kikham kei.
Himahleh piansual kikhel lou ahihman in ahithei tan a thagum zatlouh
hileh. A thuak tu in damsung a YPA mina a thuak di pen a paap thupi kha
maithei hi. Mihing hinkhua thulimlou lawtel ahi chih phawk chiat le.
Khovel a mi huham penpen,a hunlai ua dia kuamah kihtak neilou leh ut
dandan a mi’ tung a gamtang, nangtu di omlou bang a minthang phamsa
Saddam Hussein, Muammar Gaddafi, Osama Bin Laden etc. te khawng, a hunlai
un thuak hak petmah ding un i gingta. Himahleh, en mah, a sih dante uh a
mulkimhuai thei tel hilou hiam? Midang’ khutlum in a ‘saak sih’ thouthou
uhi. Vualzoute le a zoutu di om teitei ahi chih kuapeuh in lungsim in
vom chiat le buaina leng tawm deuh ding hi. Huaiziakin, exam hong om zel
ding, curfew koih zel ding i hihman un maban a koisan hiam a phatuam
ding lametna toh kigelh ahi chih i gen thak ahi.
Heutute’n leng a thilhoih hih uh hon
sunzom zel uhenla, i motto li (4) teng mahmah toh kituah a vaihawm siamna a
neih uh i deihsak. Midangte’ thil hihkhelh tungtawn a lesson ana zilkhe
theithei mi hampha ahi. Maban ah ‘hichi zaw deuh leh’ chih tawm deuh a i
gamtat theihna ding un makai-’God Fearing, Literate and Educated Leader’
i poimoh pen uh ahi.
Lungdam.
BEITA
©SIAMSINNA LEH VAKIANGBU
Comments
Post a Comment