KA TUAK UT NAWNKEI

By ~ Kei’min Pau Ngaihte

Khonung sim leh phingphing chih di bang mahleh khatvei ka thil tuah,ka tuah ut nawn hetlouh leh kuamah in a tuah nawnlouh dia ka deih khat kon kum nuam hi. A hun bel March 31,2012 (Kiginni) nitak ahi. Huai nitak tuh tung solkhapi vak philphial in nungak hel (dan) a pawtna di mahmah in a hoih hi. Kuapeuh in khua lum sak ziak leng hilou in, ngeina dan a neih ziak in nitak kholak pawt teitei di lungsim in kinei hi. Kei leng university exam zou suti zang a Lamka ka om laitak ahi a. Lawmte’n leng amau exam chiat zou vek simta uh ahihman in nitak pawt di’n ka kidawp uhi. Nitak ann nek khit in ka kitawn kual ua pawtna mun di ka genkhawm uhi. Exam season ngeina dan in vengsung NAUPANG CURFEW omlai ahi a, kou leng hon huamkha kei na e, chi in lian loulou, taksa kum a piching ngen mi li (4) kizui khe guahguah in saklam ka manoh uhi. Ka pawt pat uleh Khosung YPA duty te’n veng dang apat khosung mi valnou nih (2) dendrite hiip a kiman, gari in hon pawtung ua, thudotna a nei ua, et thoh mai le hehpih huai sa in ka paitouh san uh. 

Kha la vak, huih nung hiauhiau in kholak pawt a nuam petmah. Ken leng lawmte’ zar a nungak melthak kimu di eive, ka chi sim gaugau a. Inn bangzah hiam ah hon lutpih ua, vangtah huai chih di a diam, vangphat huai tak in ka hoh sawmna (numei) te uh kikhawm, lazil etc. in kuamah ana omkei uhi. Lohsam a kingai mailou in awl awl in ka kik suk ua, veng sung a dukan lun mahmah khat ah ka khawl uh. Kikhelah sim ka hi duamah, ka kikhen dek chiang un baih kasa ua, dukan sung ah seat tangkei mah le ung a kong ah ka tuchiil ua,ka houlim timtim uhi. Nungak hel a mi’ inn a va chiak sang in leng nuam kasa zaw uh. Dawr lun chih mahtak, khuasawt nailou ahihman in dawr sung a vengsung tangval hunkhop omte nui zaizai, chiak vengvung, lum humhum in a om ua, kuamah kisubuaituahlou in sung-leh-pua ah nuamsatak in a ki-om hi.

Bangtan hiam ka om nung un khosung duty te dai khipkhip in lamlian ah hong kizui ua. Dawr sung gamlum sim ahihman in heutute’n leng a gaal apat za uh hi ven chin. A sung ate thawm ziak in kou dawr kong a lian loulou, naupang sak theih di khop a lian kihou titipte’ kiang Duty makai pa’n “Nou bang hih a hiai a om? Inn ah pai ve ua” hon chi a, lawmte khat in,”Houlim maimai ka hi uh” chi’n a dawng a. Dawr sung ate leng a dai khipkhep uhi. A hun bel dak 8.30pm lak ahi a, innlam bel thawm dai baih mah leng ahi hi. Duty te leng paisuak ua, ‘zawng’ thuak di ngau in thuak’ kha dek kibang na e lungsim in ka chi hi. Huchih lai in tuapa mah hong kik a,”Na thawm uh van ging bang mai eivoi, zan sawt ta hilou maw?” hon chi nawn a. Lawmte lak a khat in, "Kou thawm zaw hichi ngaih lou de, ka zak khop ua kihou maimai kahi uh” chi in dawr sung ate leng a ngoh tuankei. “A himhim a bang dia kholak pawt?” hon chi nawn a, tua tak in ke’n, "Exam kizouta chi a pawt mah ka hi uh” ka chih phet leh amah ana sousang law khin hi’nteh, "Exam zoh leh laisim nawnlouh di chihna hia? Kam khat pau lai lechin na ngeibeng in Threks chi d ahi o” hon chi in ka maitang uh ka kisutuah phial uhi. “Pate vualvual khawng hichi houpih. . . .” chi in bangbang hiam a genzom a, kou bel kam khat leng ka pau nawnkei uh. A kiang a papi duty a pang,hon um khepkhup te le kuamah a pau sam kei ua, ka kidawng dan teng uh leng dawr sung a om kuamah a zalou a omkei uh. Hiai hun in ka tung ah Heutupa’n khutkha hial leh a kaihzatam te’n le athu-ala genlou in hon uivual bop mawk di un ka gingta.Ngaihtuahna tuh sau a pai khopmai. . . . .! Hichi tel a heh law di sa leng ana dawng hetlou mah di hive ung. 

A nung sawtlou in kuapeuh mahni inn chiat ah ka pai ua. Ken leng ka pa kiang ka thil tuah nuam kasak louh dan ka gen leh pawt kei leteh tuak lou di hive chin hon chih san a, dik kasa mahmah. Niteng a ka neih ngeina dan un Innkuan kikhopna ka nei ua, bangmah dang hih nawnlou in lup zai ka rel ta. Ka lup hang in ka ihmu thei tuankei. Mi khenkhat adi’n hou lua chih di hi mahleh hiai dan a kampau khauh a kihou ka tuah patna ahi a, zan bangzahhiam tak ihmut mohna hon tun hi. Ka bilkha ah a aw ging a mang theikei a, hon thil dot dan leh ka dawng dan ka ngaihtuah nilouh hi. Ken bel heutu khat lungduai leh duty khauhpai lua a om leh a khoutu a pang a, lungpi gel pen a om di dan a koih kana hi leltak a. Curfew in houlim di kham a maw? Curfew in bang teng huam a bang teng huamlou? chih khawng ka ngaihtuahna ah a ging den hi. Theihnop i neih leh kam a kidong in, kam mah in kidawng le a zak nuam deuh di hiven, chi in lupna ah thil tampi ka ngaihtuah hi. Mi paunuam ka hi a, kam a kihou hile ung hon dot uh ka dawng theih a om nak leh kam a dawngdawng di poisa hetlou chu hi’ng a. Thagum hong kipat dek chia’n bangmah a kigen thei nawnkei. Thagum society i neilai uh ka chi mai a. Dak 12 bang gingta a, koilam hiam ah patau dak hong ging a, kintak a ka taikhiak leh ka pa bang a patau hial a hon call nilouh hi. Phailian gamgi tan ah mipi kipunkhawm mahleh Compound Veng a Unau Vaiphei te leh Thadou te buai ana hi ua, sawtlou nung in inn ah ka kik. Ka lum nawn a, ka ngaihtuah teng mah ngaihtuah in ka ihmu lah zen hi. Zinglam dak 2 khawng hong hih in ka taksa in le zou nawnlou ahi ngei dia, ka mitsi in ka ihmu dek panpan a. Huchih laitak in kholak ah paungaihna zang a kikou toh ‘Hosana’ chi in naupang te Toupa’ vualzohni lawm in a mau vengvung ua,ka ihmu thei tuankei. Huiha! Huai zan tuh gentheih huai tak ahi. Ihmut mulou in khua a hong vakta. A zingchiang in lawm khenkhat kiang ka gen chiang in April Fool ahihziak in a gingta hak thei mahmah zomah uhi. 

Ka kisiamtanna dan a ka gelh ahikei a, i lungsim a puakgikte koisan hiam a i sungkhiak leh a nuam tuan chih thu a hizaw. Hong kiphat zek leng,ka pian apat zu,laizial, tuibuk leh tobacco product himhim hiai bang thilchiinte ka kamsung ah khatvei le a lut naikei a, lut leng a lut ngei sam kei ding (Pathian’ zar in). Thil sual khamna a curfew puang i hih le bel kei hinna toh bangmah kisai kha kei, kuamah toh kibal a kisual a buaina bawl di zat himhim le ka hihlouh man in. Ka kithudot dan uleh ka kidawng dan un General Bikram Singh, President Barack Obama, Black belt Russian President Vladimir Putin leh mipil tuamtuam te toh kidawng hile ung hiai bang dawnna mu di’n ka kilam-en kei. Kihou kha ngei di bel kihi kei mahleh. Mi bang a tei leh kizen hikei mahleng mun tuamtuam ka hoh ka vakna ah pate vual gentaklouh pute vualvual mi hunkhop ka houpih kha samta. Officer lian leh College a Senior Professor te houpih dan le thei sam veng o, khobing YPA President houpih di dantak kana siam kha kei chitchiat a hiven. Banah, ei pawl student 95% khawng exam zoh nung laisim di nei nawnlou a kingaite i hi mawk ua, kei le huai lak ah ka telkha hi, and I think this includes his very own children! Heutupa’ hon dot dan a dik mah ahi chih a khonung in ka theisiam pan. Thagum pen tellou hileh. Ahi a, kuapeuh aneu-alian a tangpi in kholak a i gamtat leh khohei dan tuh i innsung kithunun dan uh limlang a himai hi. Banah, mihinzia tuam chiat kinei ahihna ah mi i tuam dungzui un kibiak dan tuamtuam i nei ua, huaite kitheihsiam tuahlouh ziak le ahi kha di. Heutute le khodung-khovai a duty a kivialleh ahihna uah gimta uh le hikha maithei. Ka theisiam. Mihing pen i tha a tawl leh kilungtom sek mah hiven. Ni bangzah hiam nung in huai nitak a duty a pang kha heutu khat in huai nitak a Heutupa (Prez.) gamtat dan awilou a thuhilh kha ahihdan kei kiang mahmah ah hon gen hi. 

Tua teng ban ah,zan zek in YPA General Headquarters in student-te leh kuapeuh in zuih dia hoih Thusuah hon nei ua, hoih kasa mahmah. Tulai thuthang hoihlou,gamtat-khohei kilawm lou ziak a i gam,i nam minsiatna nengkha bek hon sukiam di’n ka lamen. Dam leh Ngakik lam ah duty a kikoih uh chih news a ka sim in hiai lam thu pian sim thukup bangzah hiam ka nei nuam hi. Ei Paite kampau lak a pawlpi lianpen leh hat pen tuh YPA ahi a, i zahtak a, nelhsiah vual ahikei. ‘Motto’ paipih li(4) i nei ua,huaite’ lak a ka gen ut pen “Khristian hindan tawisang” chih ahi.

Huaite bel:

1. Kuate hiam Dam or Ngakik ah hun awl zatna dan in va hoh uhi. A mun himhim i gimneih ziak un a hoh kha, a bik in nungak-tangvalte etdan khat in ki-en kha pahpah hi. A hoh teng a va che sual uh chihna hi sese lou hi. Tua dan hileh Duty dia pang khenkhat in YPA min in mikhat a thilhih theichian loupi in, kampau hoihlou taktak zang, aihkei leh thagum zang in ana hou/sawi mawk le uh YPA min a thil kihih in Khristian Hindan a tawisang kha diam? Dam leh Ngakik a hoh kham i hikei ua, huailam a kilawmlou tak a gamtat di kham i hihman un.I hihna uh zang a midangte khutthak nulna dia zang kha i omlouhna ding un pilvang le chih huai petmah.Hiai pen koipeuh a curfew duty a pangkha dite’n theih tuak kasa hi.

2. Curfew leh thilkham i neih uleh a huamkhak teng mipi’ theih dia taklat hileh bang a chi dia? Zoukhankhual hunlai a tohlet (window) apat ki-etguk awilouh,chih dan bel hi hial lou in. Houlim bel huamkha kei hamham thei leh. Kholak pawt kham i hi kei ua, sual douna a curfew kikoih sek mah hi dia ka gintak ziakin duty i hihman a kholak a mi muh teng sual bawl di dan in approach pah kei thei le.

3. YPA hi in pawl khat peuh min a thilhih (eg. Annual fee leh thil dangdang piak) ding a om chiang in a thasial khat-le-nih ana om kha naak mah hi. Hiaibang hun in heutute’n huntawp (deadline) pe zel ua, “huai tan a hichi khachi loute KUAMAH A KHASE THEIKEI DING” chih toh kiton zel hi. Tuabang hileh YPA min a ngeibeng Threks kichihsak, a’ihke’h KHASE THEILOU di zen in kua(te) hiam koih hial lele Khristian Hindan di mah ahi diam? A tawisang kha diam,i vek ua Khristian kichi ut vek zel di hang a maw? Hichi bang hun in heutute’ adi’n hehhuai mahleh i thusuah leh gelh dante uh etthak a, I motto utoh a kituak na diam chih khawng ngaihtuah thei le chih hun a tam mahmah.

4. Duty i om ua,mi mat i neih chiang un thudotna neih pen ahi di mah ahi. Himahleh, mi kibang lou i hihna uah, thagum zatna di leh zatlouhna di khen siam kisam hi. Bet zek louh a muk phunlou himhim pawl ki-om mahleh,kam dam ale gen chi ki-om veve hi. Guta leh khamtheih zongsang i man ua, i sawi ua, i saat ek ek hang un sawina ziakin a thilchiin uh a tawpsan chih a kiza vaang mahmah. Huai sang in kuahiam Pathian thu kawkmuh thei dingte’ kiang hiam, councelling bawlpih thei ding mite’ kiang kipi leh bang a chi dia? Tomchik adia a taksa uh i thunun sang in a lungsim leh kha uh thuzoh masa le bang a chi zaw dia? Banah, ei inkuan sung chiat ah mohpuakna zou le hang mi’ tate thunun leng nuam deuh ding in ka um hi.

5. I duty na ah, kuahiam (a moh adik genlouh in) beng in, na sawi kha ta leng, a lu hiam a taksa ah poihlongna tun thei gige ihi. A thu-ala kikan ni in,kidong mah ni. Bet ngai leh sawi ngai zen a sualbawl i omleh i kikham kei. Himahleh piansual kikhel lou ahihman in ahithei tan a thagum zatlouh hileh. A thuak tu in damsung a YPA mina a thuak di pen a paap thupi kha maithei hi. Mihing hinkhua thulimlou lawtel ahi chih phawk chiat le. Khovel a mi huham penpen,a hunlai ua dia kuamah kihtak neilou leh ut dandan a mi’ tung a gamtang, nangtu di omlou bang a minthang phamsa Saddam Hussein, Muammar Gaddafi, Osama Bin Laden etc. te khawng, a hunlai un thuak hak petmah ding un i gingta. Himahleh, en mah, a sih dante uh a mulkimhuai thei tel hilou hiam? Midang’ khutlum in a ‘saak sih’ thouthou uhi. Vualzoute le a zoutu di om teitei ahi chih kuapeuh in lungsim in vom chiat le buaina leng tawm deuh ding hi. Huaiziakin, exam hong om zel ding, curfew koih zel ding i hihman un maban a koisan hiam a phatuam ding lametna toh kigelh ahi chih i gen thak ahi.

Heutute’n leng a thilhoih hih uh hon sunzom zel uhenla, i motto li (4) teng mahmah toh kituah a vaihawm siamna a neih uh i deihsak. Midangte’ thil hihkhelh tungtawn a lesson ana zilkhe theithei mi hampha ahi. Maban ah ‘hichi zaw deuh leh’ chih tawm deuh a i gamtat theihna ding un makai-’God Fearing, Literate and Educated Leader’ i poimoh pen uh ahi.

Lungdam.

BEITA

©SIAMSINNA LEH VAKIANGBU

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA