ZAALMANG LAMDANG
By ~ Hazzthang Haulai or Hazz Tejay
Nipikal khatsung a sikul khawlni kiginni
in loulam ah ka kuankhia hi. Ka chiahkik lam in Tualsakhau dim zen in
tangmai leh dawnpawl ka kuah teltal geuh hi.Tuate kuah kawm in kho-ul
kai niuniau in ka chiah hi. Inn ka tunphet in kuate hiam hel ding chi in
kisilsiang mengmeng in ka kisa a,ka kisak laitak in laibu sim ding ka
neihlam ka phawkkhia a, laibu sim zaw mai ning chi in ka lupna lam ah
bawkkawm in ka sim hi. A sawtlou in gimdeuh ka hi ding a, ka laibu
lukham in ka ihmusuk pah hi.Tua bang a ka ihmut leh mang lamdang tak ka
man a, tua ni a ka mumang ka hon gen ding hi.
Ka manglam in ah phavang ninou hong suak
a, siang in khua a pha mahmah a, vante bang dum kii-kiai in akte bang a
khuang ngeungeu uh a, a lunglen huai petmah h.Kei leng inn a om ning
lua ka hihman in singgawphel leh sailim tamlou kuah in ka khua zaulam
uah vasa beng ding in ka kuankhia hi. A sawtlou in valukang vual lawi ka
tuakkha a, ken leng ka delhpah hi.Hibang kensia leh kawllak haksa pipi a
ka delh kawikawi na lam ah ka dangtak lua ahihman in tui kia ka
ngaihsun hi. Phavang ni lah sa ngal, gamlakte lah gam kensia lak ahih
toh; a vasate lah mantheilou ka hih chiang in tui omna ding ka gintakna
lam ka zuan a, sawtlou in tuiluang ging selsel ka za a, ken leng ka delh
pah hi.Tui omna ka tun phet in ka suak a, ka dawn leh a lim petmah hi.
Hiai bang tuilim Zogam a om ding in ka um kei a, tuilim a agen minthang
uh ” Bengsenglui ” tui dawnkha keive maw ka chi hi.Tawl kisa lua ka
hihman in tulsing limnuai zouhuih khisiang lenna mun bel in ka Zoumi
zial nga om lak ah khat pan in ka tutkhawl hi.
Tulsing limnuai gam daidam ah lungzuan
hehnemtu ding mel mulou in ‘ka ngaihtuahna tawh kikhawl (pawl) in ka tu
ngitnget mai hi. Ka kiim leh pamte a Zogam ngaih late sa in tulsing
dawn pan zoulengthete leh vachih hamte’n a aw neih bang thei zoulou in
ka kiim ka kiang a ganhingte omdan ka en-en mai hi..Tua bang a ka thil
muhte’n Pathian thilbawlte thupidan leh amah pahtawidan uh bang hon
phawkkhesak thakthak hi.Mite’ hunnuam leh hinkhua noptak zaw Tun leh zua
leh laizom teng toh hun nuam takte zatkhom dialdial hi a, himahleh tun
zaw mihing vang in daih zou nawnlou deuh ahi ngei ding maw ? Hehnemtu
ding lah omlou,a chih dan ding melthei lou in tulsing kung peuh ah tuang
in ka dakdak maimah hi. Ka ngaituahna paisau lua ahih chia’n ka sak
mualvum dipdep tung ah tu in a gam omdan ding suangtuah in maimit ka hon
masuan nawn leuleu hi.
A gam omdan a kilawm petmah a,vangkholai a
maimit hem a etchim theihlouh lianute toh itna khiitkhiat nang in a
etlah huai mahmah hi. A sing a mualte silpak in zem a, a sung uah
leidiite leh vachihte in khawl tawldam nang in a zang ua,nuam a sa
petmah uhi.Galkhua dak in don kimveel leng ngou mei in bawm a, vaupakte,
taaizang pak kilawm taktakte bang,sahei leh ngeisok pakte bang phavang
nisa in a kap eng phitphet a. Ngoumei zaam chiichiai kal ah muvanlai
zong nuamsa in a leng diaidiai hi.Zouhuikhi siang in singnoute amut
siausiau bang ka muh chiang in a chih ding dan mel theilou in lungzuan
zatam sial in luankhi ka nulnul mai hi.
Hibang teng ka dak kawikawi leh ka
khangzek a Numei nih ngeisok pak lihliai nuai a kingai hilhel ka mu
a,lamdang ka sa mahmah a, A gammang khat ahi kha ding uh e ! chin ka
tutna apan ka naih suk hi.A kiang uh ka tunma in a neu zaw pen kei lam
nga in a hong kihei tou a,kei leng kitheisak utlou ka hih chiang in ka
dinna ah ka tusuk pah hi.Mel a hoih petmah a,hiaibang numei melhoih ka
mu ngei himhim kei a,a etlawmdan leh a pian siamdante in ka mit a la
petmah a, khatvei muhna hi napi’n duangkuai etlawm mubang hong ngai nang
e ! chih mai ka ut maimah hi.
Aw! nang khua vannuai nungak melhoih a
minthang lia Lengtonghoih leitung haksatna mun a liangvai ding a han
apan hong thoukik maizen na hiam ? A hih kei leh huihkhua a vialvak a om
Lasi na hih zaw , vantung nungak siangthou aw, lei mihingte haksatdante
mu ut a hong kumsuk na hi zaw hiam ? Nidanglai a i pipute uh pasalpha
minthang Ngalngamte om hile uh zaw hon enchian ngam ding hi ua.Na
melhoih hi na tel e ! Na deihhuai in na etlawm petmah hi. Aw lia
lungmawl leh pilna mitte lah ling lak a Rose pakbang a hi a. Meipi
zingnuai a lili pakte sang in leng na etlawm zaw a, a muh leng na
baihlam zaw ngal a. Naubang pom a nuichiam lel ding in saulim nuam ah
Sian in lumbang hon sung thei himai zen leh zaw! Lailung zuan luankhi
puanbang bangta mai ding hi ing a. Hoih ka sak dante mi ngaihtuah a,
mitphe louzen a ka et-et lai in a lian zaw pen pau ka za a, keipau
zatbang zoumite pau mah zang a hihman in lamdang ka sa mahmah a, aw sang
lua lah hilou, niamlua lah hisam lou, lainatna toh hibang thu a hon
genkhia hi.
“Lawm aw, na omdante a kilawm kei lua, tu
a na thilhihte leh na hih zel dingte tawpsan in. Na pasal, nang hon
kemtu leh na Pathian lungtang satkek hial in singnou a meklup bang mai
in na etlawmna a sumelhem a, huihsia in rose pak kung a mutsiat bang in
na sakmin hoihna a suse kha ding. Bangchi zong hichi teng in leng na
kilawm kilawm kei a, a kipahhuai kei hi. Numei hehhat zaw tuiching
khoihnit bang mai in a siangthou kei a, a muh leng a gimhuai a, pilna a
lungtang ah a pai kei a, hoihna a tasam petmah h. Hiai bang tui kuan a
dawn dia, kua a dangtak ziak a dawn ding a naih ding, dangtak suktawp
nang in kua’n a zang ding hiam ? Na lu, nang hon kemtu, na tung a
thuneitu leh chiklai peuh a leng nang hon ngaihsak gige tu na pasal lah
hingal a. Nang a ding in a taksa a hon pia kheta a, huihpite leh tuipi
lauhhuai ah bang, gamsing mualsang leh mial lauhhuai ah te bang, sun
nisanuai a inn sungnuam leh vot, huihkhisiang te’n a hon mut hiauhiau
mun a na tutlai in zong nang a di’n a sem a hi kei hiam ??
Tua bang a ka thil muhte’n Pathian
thilbawlte thupidan leh amah pahtawidan uh bang hon phawkkhesak thakthak
hi. Mite hunnuam leh hinkhua nop tak zaw Tun leh Zua leh laizom teng
toh hun nuam takte zatkhom dialdial hi a, himahleh tu’n zaw mihing vang
in daih zou nawnlou deuh ahi ngei ding maw ? Hehnemtu ding lah omlou, a
chih dan ding melthei lou in tulsing kung peuh ah tuang in ka dakdak
maimah hi. Ka ngaihtuahna paisaulua ahih chia’n ka sak mualvum dipdep
tung ah tu in a gam omdan ding suangtuah in maimit ka hon masuan nawn
leuleu hi.
Hichi kawmin leng na khut a panin bangmah
a hon phut kei a,itna te,lainatna te,omdan kilawm teleh thuman na te
mai a hon phut ahi zaw h. Hiaite ditna a dinga na nasep zaw thamtham
lawlou hiam,hausa kianga khua lehtui ten a bat chia ubanglel a h H.
Numei law liap a,a lungsim a kawi a,a lungtang phat a,a pasalte deihlam
petheilou a hih chiangin bang a hia a hih? A mat itt laka bel,a mah
kemtu lau a pakih nadan theilou,taisan tu mai lel hi lou hia.Itna leh
thumanna deih a,lemna zawng a kun ding hina zenpi, gam leh gam ki dou
ding bang a, kigalbawl a,tung nun tuh a,tung nung pen hih a honsawm
maizen uzaw a haihuai ngei mai.
Bangziak a i taksa awmnem leh hatlou leh
noute nasep nang a kilawm leh? I nunnemna leh i polam latdan a
kihawmvual ding hilou hiam ? Ahi kei, nou mi chihhak leh tangtel sihtan
bangmai a om te, na thilhih uah kisiamtan dah mai un, tuma in zaw ken
leng na lungtang bang a khauh pu in na lungsim bang ua genhak leh thuk
toh ka tengkhawm sek uhi. Hiai hun pai in zaw thu tuh thu in ka dawng a,
maimial tuh a sang a mialzaw sem in ka dawng kik sek hi. Himahleh hiai
kidouna dia vanzat teipi lauhuai pen leng bizang sang in le a muanhuai
kei a, a zat tak sam kei hi. Hat i kisakna pen sel/ser a buk ding chi
leng i hat louhnate sang in leng a zang zaw ding hi. I hatlouh lai pen
leng i hatlai a na hizaw thei hi. Huaiziak in numei hai in a inn a phel
a, amah toh tenkhom zaw inntung bang a teng bang ahi a, gawtmun masa
bang lel a hi hi. Huaiziak in khutte na pasal khebul ah hong phah in.
Pasal kipahna leh a sakmel rose-pakpalh bang a etlawm ka muh theih nang
in hiai na hoih sem ding in chiklai peuh in peta hi”,chi in a hon gen
hi.
A thugente ka ngaihtuah kik chiang in
Nungak muh a ka na muh nu Sodom leh Gomora khua a melhoih minthang a gen
uh khatvei pasal ana neikhinta hi di’n ah ka ngaihsun hi. Ka lungkia
thak mahmah a, ken leng naubang a kahnate va hehnem ding chi a ka omna
pan paisuk dia ka din laitak in ka naute’n, “Hong thou ta in, annek
hunta,” hon chih uh ka zak phet in kei leng ka tusuah a,ka mang lamdang
ka sa mahmah a – William Shakespear in, “Numei melhoih hi zaw lou in,
Numei migi in ka itna a ngah zaw hi.” ana chih dik ka sa mahmah hi.
©SIAMSINNA LEH VAKIANGBU
Comments
Post a Comment