PAWNGSUAL

By ~ El Ray Guite

Pawngsual i chih chiang in mi utna tel hetlou leh phalna louhpi a vasual chi lehang i khial di’n ka gingta kei hi. Tulai khovel ah pawngsual kichi a thang mahmah hi. Ei Zomite’ lak ah leng hiaibang thil hoihlou in zuallam manoh ding abangta hi.

Awle, numei utna telloupi a va luppih pen pawngsual ahihmah bang in Nam neuzawte utna leh deihna tel hetlou pi a, amau dikna (rights) va laksuh pen leng pawngsualna chikhat ahi veve hi. Manipur ah Nam tuamtuam tengkhawm a, tuate pen atangpi in Singtangmi leh phaizangmi in kikhen hi. Phaizang a tengte nam sangzaw leh pil masa zaw hi ua, amau vaihawmna nuai ah singtangmite kiteng hi. Singtangmi leh Phaizangmite kikal ah awng(gap) lianpi om a, khantouhna leh thil tuamtuam ah Phaizangmite sang mahmah uhi. Amau Hindu sahkhua zui tangpi in, apau uh leng 8th schedule nuai ah gelh lut in om hi. Amau general quota ah om ua, singtangmite atangpi in ST quota ah ki-om hi.

Government in kaam awng advertisement abawl chiang in General, ST, SC leh OBC te a ding in hamphatna pe zel hi. Himahleh, atak inbel tua hamphatna pen hoihtak a zuih in a omkei a, ST quota tawmchik om pen ST te chauh in azar zou lou in Phaizangmite’n ST quota tampi hon lak sak uhi. Singtangmite’ lak ah tua post pen a chin, asiam tampi om napi in nawlkhin in om ua, a rights uh lakmangsak a om in Phaizangmite’n kilak hiau zel uhi. Kam awng tungtang bang ah leng Phaizangmite’n in singtangmite pawngsual den uh chihna suak hi. Himahleh, Government in akam kia a singtangmite deihsak na pia in ataktak in thukhenna aneihchiang in Phaizangmite’ siamtangsak zaw zel hi.

Tua i government uh paidan toh kibang mahmah khat thiltung i en ding. Khua khat ah numei khat in hausapa’ kiang ah pasal khat in hon sual chi’n hek hi. Tuatak in hausapa’n a nih un a inndongtate uhtoh samkhawm a, hausa court ah hong kihek uhi. Numei in tangvalpa’n a utlouhpi a mantang a sual ek ahihdan akip-akawi in gen a, agenzohtak in hausapa’n “dik e dik e” ana chi hi. Tua zoh in tangvalpa hong kipan in anumei utloupi in ka sualzou kei di. Utlou hileh kikou khe dia, atha neih teng a kitungkhe dia sualzou lou ding ka hi. Amah a utziak a luppih zou maimai ka hi. Chi’n gen hi. Hausapa’n huai azak tak in “hukhu zong dih zel.” chi’n a case uh sukbei sak hilhel kichi hi.

Hiaibang geih ahi government in ahon vaihawm khum dan. Singtangmite’n a dikna uh tangkoupih mah le uh, pang mahle uh government in ahaksatna uh ngaihkhiaksak hamham a, himahleh, thudik in vaihawmsak kha ngeilou hi.

Tulaitak in Phaizangmite’n (Meiteite’n) ST status ngen in phualpi ah va tai uhi. Adiktak a gen in amaute pen ST ahih theihnang thu uh omlou himhim ahi chih aziak genlouh inleng mimawlpen in leng thei hi. Himahleh, government apan in dalna bangmah a omlam theih ahinai kei, Phaizangmite’n bangziak a hichitel a ST status deih uhiam? Ichih leh,

1. Amau population tamgawp in phaizang gam ah kita nawnlou uhi. Singtang gam ah lah mun-le-mual neitheilou ahihman un buai mahmah uhi. Hiai buaina asuk veng theihna ding un amau adia lampi omsun tuh ST status ngah a, singtang gam ah mun-le-mual neih a tengtouh ding chih ahi.

2. Amaute General status ahihman un solkal kam zonna ah amausang a nam sangzaw, changkang zaw leh laisiam zawte toh a ki-el (compete) uh ngai hi. Tuapen amau a ding in haksa mahmah hi. Tuaziak in Central service exam na ah kum bangzah hiam paisa apan in NIL denphial uhi. Hiai in amau ah kiakniamna tun thei a, solkal nasem central service officers aneihteng uh hong pension le uh amau nungzui ding khang bansam mahmah uhi. Tuaziak in hiai buaina a sukven theihna ding uh lampi omsun bel ST status muh teitei uh ahimai hi.

Hiaite atung a point kipeloute le adang tampi a om ding. Hiaite ziak mahmah in ei singtangmite dinmun hon eng in hon deihgoh mahmah ua, kidaamlou hial in hehpihna bei in hiai thute in hon PAWNGSUAL  den uhi. Solkal in lah amaute dal sawmlou ahihman un ei singtangmite lam chiteng ah phaizang mite’ pawngsual in ki-omden hi.

Tua ziak in ei singtangmite’n i dikna uh i tangkoupih ua, khekhat a dingkhawm a hiai pawngsualna kih huaitak leh deih huailou tak i sual khawm kei uh leh hiai pawngsualnate’n ahon nawmvalh hun ding sawt nawnlou hi. Akta mangkuan i ki-tuktuk sang un, hiai pawngsualna galpi kituaktak a i doukhawm zawk ding uh ahi. Hiai ngeingaih lou a i daih dide leh sawnta i pai dia, i damsung leh khang hong om zel dingte ah singtangmite adi’n suahtakna ni hong suak ngei lou ding hi. Aw unau hiai kipawngsualna deihlou a, ana dal zou ngei ding in khekhat in dingkhawm ta ni.

Ei gibang kikhen le kuan tuibang hon gawm dia? Ei tuibang kigawm le kuan gibang hon khen dia ? Khenlou ding singdang in. Ei tuibang kigawm le singta’n amei khup dindeen ding a, hiai kipawngsualna apan zaleenna i ngah ding hi. Nang na sanggam pawngsual tuak na muh a, panpihlou a na nuihsan leh nang tung ahong tun chiang in mite’n hon gal et ding ua, hon nuihsan mai ding uhi. Aw unau a kikhel ma in ki pumkhat in hiai sualgal

KI PAWNGSUALNA  RAPTHLAK  dou ding in kisa ni.

©Siamsinna leh Vakiangbu

Comments

Popular posts from this blog

PATHAWI HIMAHLENG!!

PALLAI NITE

NATNA LAUHUAI COVID APAN PIANTHAKNA