THEI LOU
By ~ Gin Muanlal
“Ka Uchinhau aka Eugine Chinzahao toh Ulalpu dawr ah ka kimukha ua ka
houlim na uah print khiat ding Laibu nei ahi chih hon hilh a ken le ken
kon publish ding ka chihleh kipak mahmah in printing press ah hon hohpih
a advance ka va piaksak hi. Uhau kipaak ahi ngei ding a press mun a
step ah hong kipal puk eel-ual hi.”
Sunglam natna deih huailoutak nei ka hihman in Ayurvedic damdawi hoih
mahmah, January 2013 a New Bajar a midecal srore khat a ka lei, lunggulh
tak in ka va kan hi. Ka leina munah ka vakan a ana neikei ua a kim a
kiang a damdawi zuakna teng ah ka va vial kan kawikawi hi. Deihlua
hinapi in kuaman ana neikei ua kan na dingdang theilou in ka paikiik hi.
Ahihziak in ka vaak khakna mun a damdawi zuakna ka muh khaakna peuh a
kan ka sawm lailai hi.
Huai damdawi ahihleh ka ngeih a hi ding a nidang a ek khallua, dailen
chia tawbulna leh thazoi hut omzel himahleh huai ka nek sungteng
huchidan a omlou in dailen a nuam a sunglam dam mahmah a ka theih
ahihziak in ka lunggulh mahmah hi. Ahihziak in mulou ka hihna ah poi ka
sa a poi ka sakna sang in ka kan na peuh a store keeper te hon dawnna in
ka lungsim a luah mahmah hi. Store keeperte a medical store neitu
mihausa leh neih leh lam a kuamah eng khollou a hikha mai ding uh…Kei a
va kantu mel leh puam zahtaak ding mel pulou leh kuamah taaksap awnghu
zou ding ka hikei maithei…himahleh customer ka hihna ah ka theihlouh ka
va kan hon na hilh uh tuh businessmen/women ahihna uah ka kinem mahmah
hi. “
********(damdawi min ka gen a) na nei uhia?”"Neilou”"Koi mun ah a kimu
de aw”"Theilou” Ka vakanna medical store teng a tomchik ka kihouna uh a
hi a kihoudan taakpi khat bel ahi. Theilou mah leeng ahi ngei ding uh
mohsak a huaikei..Damdawi chituam deuh ahihna ah ana thei khalou leh na
koihkha ngeilou mah zaw hi un teh..ahihziak in huaimun ah a om diam maw
chih beek ngaihtuahna neilou a a kiim akiang ua amau line dawr bawlte
toh kitheikha hetlou mah a ding uam.. ? !!!
Eipau a houpih theih hilou Vaite kiang ah huchidan in ka vakan mun
mahmah sam hi. A khen chiah Guwahati..a khenchiah Dimapur akhenchiah
Assam sung a khopi tuamtuam ah theihhet kan in ka kuankha mun sim na a
huchibang a “Theilou” chi a kidawn leuhlauhna ka tuahlam ka thei kha
ngeikei hi. I gen bang a Damdawi lam i va kan khak a adawr ua a omkei
leh “a na bei geih a huaitak ah va kan mahdih…” chi in lungkim huaitak
in hon khakhia uhi. Ana bei geih ahi khol kei khamai thei himahleh huai
damdawi va zong ding hikha nawn leng “ana beigeih” a chih ziak un “ana
omta hiam ? ” chih lungsim a koih in ka va kan nawn ding a ana omleh
vankhawng a hiding ua ana omkei leh vakan ziak a mangtuanlou ding uh
ahihman in akamsiam un siallei saang ding hi.
Huan ah, ka vakan/zonna dawr ah midang tamkhop in kei va kan pen mah va
kan le uh hiai damdawi pai/kikhawng ding eive chi in a damdawi a order
teitei ding uhi. Huai damdawi a order ua a mau dawr a akoih chiang un a
leitu ding apoimoh ding uh chih dawr neitu in atheih a huai dingtan
khual a customer a zolsiam uh poimoh ding a ka ngaihtuah ahi a amau
ngaihtuahlou a hih uleh bel ei va gentheih bel omkei….himahleh customer
satisfaction priority a neilou a business bawl i hihna ah poi sakpih in
bel om veve hi.
Gensau lai leng ka va kan hun zingkal ahihziak in dawrpu/dawrpite
banghiam hih in a na buaichiat uhi. A khen News paper sim in ana om ua
kei a kantu et leeng hon enlou in “omlou” hon chi ua “koi mun ah ka
muthei de aw ? ” ka chih in leeng enle hon entuanlou in neem tak in
“theilou” hon chi uhi. A khente lak a damdawite uh lemhoih hi awmtak in
na buai ua huaite’n leeng hon en mantuan lou in “omlou” leh “theilou”
chih mah in hon dawng veve uhi. A khente lah paupeih mahmah lou hileh
kilawm in a lu uh hon peikhum ua “koi tak ah ka muthei de aw ? ” ka chih
hun in leng a lu mah uh hon peikhum ua a aw uh ka chiamteh khak ding
lau mah abang uhi.
A vek un pau tuamtuam in amau leh amau a kihou ua akhente Lusei pau in a
pau ua akhente Hmar pau in a mau leh amau a kihou ua akhente Paite pau
ale Dapzar pau in a pau ua akhente Lamzang Paite pau in apau ua himahleh
hon dawnna uh “OMLOU….THEILOU” chih mah ahi veve hi. Kikhen i sawm ua
kikhen thei i hikei uh..I high headedness uh a kibang…I kikoih sangna uh
a kibang a kiniam khiakna i neihlouhdan uh a kibang. I unau Thadoute
lak leh Vai vom chi a I simmoh leh i huat mahmahte kiang ah ka va zong
kha kei a amaute gen ding ka thei kei a himahleh ka tuahsa dawnna “Omlou
leh theilou” te ziak in Thadou leh Vaivomte Medical Store a leng va kan
ka ut tuntun a suun chiang a va kan/va zon ding ka tup ahi.
Huchi bang kawmkal ah kum tamkuamtak Lamka mulou a ka omsung a Lamka a
thupi kas ak mahmah ahihleh Bajar nupi Mehzuakte kiang a Rs 50 man meh
lei a “Rs 1000 nen na nei uhia?” chih hon dawnna uh ahi. Eilam mehte
kipaakta mahmah ahihziak in New Bajar mehzuakna mun a hun zat nuam ka sa
mahmah hi. ” Zing leh nitaaklam in bang meh chituam a om de aw ? ” chi
in ka va hoh zel hi. Meh a meh nana na tuh deihdeih muh ding ahi mai.
Neulai a mehkhak khenkhat khawng a limdan theih Leng hinawnlou bang a
chi hiam chih theih utziak a lei ka utlam ahi a huchia lomkhat lom nih
leina ding a sumneen hek mahmah ahihna ah 1000 note zat hong ngai
khanaak a kisuan lah huai khop himahleh 50man leina ding a ” 1000 neen
na nei uhia,” chihlouh theihlouh ahihziak in amasa in tuh nuam ka sa het
kei a himahleh kei mikhual in va khennenna ding ka theihlouh ziak in
dot louh theihlouh ahi a kisuanglah tak a ka dot leh “Om mah inte ! ”
chih dawnna ka mu hi. Huainung in tuh a neen nei mahleh confident tak in
1000 neen nanei uhia ka va chizel a “Om mah inteh” chih dawnna ka
muhlouhna a om naikei hi. Kou omna ah Bajar nupi mehzuakte lak ah Rs 500
note zat ahaksa mahmah hi. A neen neu a vaang ua himahleh Lamka Bajar
nupi meh tamlou zuak a tute kiang ah tuh “Rs 1000 nen om mah inte” chih
ahi deuh vek hi.
Lamka a ding Development fund te Meiteite’n dal theihtawp a hon dal ua,
Lamka khangtou/chang kaang theilou ahi chih kha mitampi gen ka za a, kei
mahmah in leeng huaidan hidia ngaihtuah in Meiteite’n develoment toh
kisai a hon bawldan uh diklou a ngaihtuah in ka gen khiat hun atam hi.
Huchi bang a dal a om a development sum i gam tunglou hileh Bajar nupi
meh tamlou chik zuak a hong tute khut a Rs 1000 note zat theih vual
hilou ding hi. Bajar nupite ka muhniamna leh ka niam koih ziak ahikei a
amaute sum Market ah a om hiam chih chiamtehna hoihpen ahihziak ua a
niam lamdan a genteh ka hi zaw hi. I gam a sum lutlou hi a sum omlou
hileh Bajar nupite a thuak masa dingte a hi uhi.
Bajar nupite khut a sum tampipi a omlai teng tuh Lamka a ding in sumlam a
crisis a omkei ding chih ahihman in kei tuh ka lungmuang mahmah hi.
Ahihziak in Meiteite’n I developed ding uh hon dal a I fund muh ding uh
hon khaaktansak chi a kigenpen diklou pumlum ahidiam ka chi hi.
Development fund a pai ding dan a pailou ahihziak a Meiteite paulam a
nei a Ui ek khusak ihi zaw diam ? chih khawng ka ngaihtuahna ah hong om
hi. Lamka ah sum a luut mahmah a bang sum a chih bel gen theikhang
himahleh development fund lou a market a sum a huchitam zoh ding koitak
sources apan hong lut hi ding ahia ? Ken bel ka ngaihtuah khezou kei a
kei mimal ngaihtuahna ah tuh I development fund dingte Lamka hong tung
mah ahi chi in ka koih a ka lung a muang hi. A zatna dingtak a kizanglou
ahihna ah apoi mahmah a I Lampite tuh vuah zuk khit chiang a nuam
hetlou mah ana hihi.
Ahihziak in kei bang a mikhual va hite a ding in ” tel lawmlawm” chih
lungsim a nei a buannawi lak a siangthou tak a paisiamlou kineihte a
ding in tuh pai kuangkuang a nopna khat a om zezen hi…hahaha. Gen lai
vanglak in aw leh…Lampi dung a footpath kibawl ahihdan internet a ka
muhna a na sawt dekta hi. Enquiry dan hikei mah leng gen neuhneuh atam
ziak in mun khenkhat ka hoih et thei zezen hi. Mun khenkhat ah tuh plan
neitak a bawl ahihdan kimu a mun khenkhat ah tuh footpath nuai a Nala
kuak niin neng in block leh bang chi hahsiang ding a de aw chi in ka va
buai mahmah hi. A bawltute kiang ah “a nuai ki block leh bang chi
hahsiang ding i hia?” ka va chih leh “gawtawn saupi a dawt vang theih
ding ahi” chi in a nui velvul a op bel a awm mahmah hi.
Huai sang a ka awlmoh zawk khat a om a
huai footpath kibawlte tui kibuak ngellou hi in ka thei a “cement a
kibawl khinte tui a kham keileh toulou” kichi zel ziak in tui kibuak
hoih kei leh tou ding adiam chih ana hita geet hi. Pathian vualzawlna
vanvuah in bel a buah khak atam dia ka lung a na nuam tuam mahmah hi.
Gentheih chihman in i gen a hiven eile i gente dinmun ah om leng amau
gensiatna ding tampi bel hon nei veve un teh… A chingzou omkhang
ahihziak in I kiim i kiang a te a ding a i hin keileh bel I om nuam thei
ngeilou ding hi.
©Siamsinna leh Vakiangbu
Comments
Post a Comment